Παρασκευή 18 Μαΐου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (810-854)

ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
810 πρῶτον μὲν Ἄργος καὶ θεοὺς ἐγχωρίους
δίκη προσειπεῖν, τοὺς ἐμοὶ μεταιτίους
νόστου δικαίων θ᾽ ὧν ἐπραξάμην πόλιν
Πριάμου· δίκας γὰρ οὐκ ἀπὸ γλώσσης θεοὶ
κλυόντες ἀνδροθνῆτας Ἰλιοφθόρους
815 εἰς αἱματηρὸν τεῦχος οὐ διχορρόπως
ψήφους ἔθεντο· τῷ δ᾽ ἐναντίῳ κύτει
ἐλπὶς προσῄει χειρὸς οὐ πληρουμένῳ.
καπνῷ δ᾽ ἁλοῦσα νῦν ἔτ᾽ εὔσημος πόλις.
ἄτης θύελλαι ζῶσι· συνθνῄσκουσα δὲ
820 σποδὸς προπέμπει πίονας πλούτου πνοάς.
τούτων θεοῖσι χρὴ πολύμνηστον χάριν
τίνειν, ἐπείπερ χἀρπαγὰς ὑπερκόπους
ἐπραξάμεσθα καὶ γυναικὸς οὕνεκα
πόλιν διημάθυνεν Ἀργεῖον δάκος,
825 ἵππου νεοσσός, ἀσπιδηφόρος λεώς,
πήδημ᾽ ὀρούσας ἀμφὶ Πλειάδων δύσιν·
ὑπερθορὼν δὲ πύργον ὠμηστὴς λέων
ἄδην ἔλειξεν αἵματος τυραννικοῦ.
θεοῖς μὲν ἐξέτεινα φροίμιον τόδε·
830 τὰ δ᾽ ἐς τὸ σὸν φρόνημα, μέμνημαι κλυών,
καὶ φημὶ ταὐτὰ καὶ συνήγορόν μ᾽ ἔχεις.
παύροις γὰρ ἀνδρῶν ἐστι συγγενὲς τόδε,
φίλον τὸν εὐτυχοῦντ᾽ ἄνευ φθόνων σέβειν.
δύσφρων γὰρ ἰὸς καρδίαν προσήμενος
835 ἄχθος διπλοίζει τῷ πεπαμένῳ νόσον·
τοῖς τ᾽ αὐτὸς αὑτοῦ πήμασιν βαρύνεται
καὶ τὸν θυραῖον ὄλβον εἰσορῶν στένει.
εἰδὼς λέγοιμ᾽ ἄν· εὖ γὰρ ἐξεπίσταμαι
ὁμιλίας κάτοπτρον, εἴδωλον σκιᾶς,
840 δοκοῦντας εἶναι κάρτα πρευμενεῖς ἐμοί.
μόνος δ᾽ Ὀδυσσεύς, ὅσπερ οὐχ ἑκὼν ἔπλει,
ζευχθεὶς ἑτοῖμος ἦν ἐμοὶ σειραφόρος,
εἴτ᾽ οὖν θανόντος εἴτε καὶ ζῶντος πέρι
λέγω. τὰ δ᾽ ἄλλα πρὸς πόλιν τε καὶ θεοὺς
845 κοινοὺς ἀγῶνας θέντες ἐν πανηγύρει
βουλευσόμεσθα. καὶ τὸ μὲν καλῶς ἔχον
ὅπως χρονίζον εὖ μενεῖ βουλευτέον·
ὅτῳ δὲ καὶ δεῖ φαρμάκων παιωνίων,
ἤτοι κέαντες ἢ τεμόντες εὐφρόνως
850 πειρασόμεσθα πῆμ᾽ ἀποστρέψαι νόσου.
νῦν δ᾽ ἐς μέλαθρα καὶ δόμους ἐφεστίους
ἐλθὼν θεοῖσι πρῶτα δεξιώσομαι,
οἵπερ πρόσω πέμψαντες ἤγαγον πάλιν.
νίκη δ᾽ ἐπείπερ ἕσπετ᾽ ἐμπέδως μένοι.

***
ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑΣ
810 Τ᾽ Άργος πρώτα χρωστώ και τους θεούς της χώρας
να χαιρετήσω, που μου γένηκαν αιτία
του γυρισμού και της εκδίκησης που πήρα
από την Τροία· γιατ᾽ οι θεοί δεν περιμέναν
κρισολογίες ν᾽ ακούσουνε, μα με μια γνώμη
ρίξαν τους ψήφους των στην κάλπη του θανάτου
για του Ίλιου τη φθορά την ανθρωποχαλάστρα,
ενώ στην άλλη κάλπη μοναχά η ελπίδα
σίμωνε του χεριού, χωρίς να τη γιομίζει.
Τώρ᾽ από τον καπνό γνωρίζεται η χαμένη
ακόμα η πόλη· και του ολέθρου οι μπόρες ζούνε,
ενώ μαζί χωνεύοντας σκορπάει η στάχτη
820 γύρω ανεπνιές βαριές απ᾽ τα παλιά τα πλούτη.
Γι᾽ αυτά λοιπόν αξέχαστη χρωστούμε χάρη
να ᾽χουμε στους θεούς, γιατ᾽ εκδικήσαμε έτσι
φριχτά τις αρπαγές και χάρη μιας γυναίκας
την πόλη αφάνισε τ᾽ αργίτικο θηρίο,
ο ασπιδοφόρος ο λαός, του αλόγου η γέννα,
που πήρε φόρα όταν βασίλευεν η Πούλια
και μες στα κάστρα πέφτοντας, τ᾽ ωμό λιοντάρι,
εχόρτασε βασιλικό γλείφοντας αίμα.
Τόσα για τους Θεούς να πω χρωστούσα πρώτα·
830 κι όσο για τη δικιά σου γνώμη, μες στη μνήμη
κρατώ όσα μου ᾽πες κι είμαι σύμφωνος με σένα:
αλήθεια λίγοι ανθρώποι το ᾽χουν φυσικό τους
την ευτυχία του φίλου τους να μη φθονούνε·
μα στην καρδιά κατασταλάζει το φαρμάκι
της ζούλιας και διπλαίνει τ᾽ άρρωστου τον πόνο,
που χώρια απ᾽ της δικής του δυστυχίας το βάρος
την ευτυχία του γείτονα βλέπει και σκάνει.
Ξέρω που σου μιλώ· γιατί πολλούς γνωρίζω
που η τόση αγάπη, πὄδειχναν, ήταν μονάχα
840 σαν του καθρέφτη ζουγραφιά και σκιάς εικόνα.
Μόν᾽ ο Οδυσσέας, αν και ξεκίνησ᾽ άθελά του,
πρόθυμος, μια που ζεύχτηκε, σύντροφος μού ήταν
και του το μαρτυρώ, καν ζει καν πεθαμένος.
Και τώρα τ᾽ άλλα, για τους θεούς και για την πόλη,
σε σύνοδο κοινή δουλειά μας κάνοντάς το,
μαζί θ'ενά σκεφτούμε· κι ό,τι καλά στέκει
πρέπει να δούμε πώς θα καλομείνει πάντα·
κι ό,τι από γιατρειά και φάρμακα έχει ανάγκη
καίοντας και κόβοντας στοχαστικά με γνώση
850 θα δοκιμάσουμε, αν μπορεί, να φύγ᾽ η αρρώστια.
Τώρα στων παλατιών την τιμημένη εστία
πηγαίνω, τους θεούς να προσκυνήσω πρώτα,
που όπως με κατευόδωσαν μ᾽ έφεραν πίσω·
κι η νίκη, μια που ακολούθησε, πάντα ας στεριώσει.

Οι μοναχικοί φίλοι είναι ιδιαίτερα έμπιστοι και αξιόπιστοι

Οι μοναχικοί άνθρωποι είναι οι πιο πιστοί και ευφυείς άνθρωποι που θα γνωρίσετε!

Ορισμένοι άνθρωποι δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί τα μοναχικά άτομα δεν έχουν αρκετά κοινωνικά ενδιαφέροντα, στάσεις ή κοινωνικό τρόπο ζωής.

Πολλές φορές, τα μοναχικά άτομα επιλέγουν να περάσουν το χρόνο τους, απολαμβάνοντας κάτι μόνοι τους, επειδή γνωρίζουν ότι αυτό είναι ακριβώς που θέλουν. Νιώθουν πιο άνετα όταν βασίζονται στον ίδιο τους τον εαυτό για την ευτυχία τους, παρά όταν εξαρτώνται από άλλους ανθρώπους.

Εντούτοις, όσοι έχουν κάποιο μοναχικό φίλο είναι στην πραγματικότητα πολύ τυχεροί, παρά τα όσα μπορεί να πιστεύετε αρχικά γι’ αυτούς, οι μοναχικοί άνθρωποι είναι εξαιρετικοί και πολύτιμοι φίλοι. Αν και είναι αρκετά επιλεκτικοί ως προς την επιλογή των φίλων τους, τείνουν επίσης να είναι προσγειωμένοι, κάτι που ωφελεί όχι μόνο τους εαυτούς τους, αλλά και τους ανθρώπους με τους οποίους αλληλοεπιδρούν.

Επιπλέον, καθώς δεν προτιμούν να σπαταλούν ενέργεια ή χρόνο συζητώντας ή κάνοντας ανούσια πράγματα, ο χρόνος που τελικά ξοδεύουν με τους φίλους τους αποδεικνύεται πολύ πιο παραγωγικός και θετικός και για τις δύο πλευρές.

Μάλιστα, θα εκπλαγείτε με το γεγονός ότι υπάρχουν εξωστρεφείς μοναχικοί, όπως και εσωστρεφείς μοναχικοί άνθρωποι. Οι εξωστρεφείς τείνουν να επικοινωνούν πολύ εύκολα και νιώθουν άνετα μέσα σε πολύ κόσμο, ενώ οι εσωστρεφείς μοναχικοί συνήθως επικοινωνούν καλύτερα όντας σε μικρές παρέες και δεν νιώθουν άνετα με πολύ κόσμο.

Ωστόσο, όλοι οι μοναχικοί άνθρωποι επιθυμούν να κάνουν μια πραγματικά έξυπνη, χρήσιμη και αυθεντική συζήτηση, οπότε αν είστε ένα αυθεντικό, ειλικρινές άτομο που είναι απλά ο εαυτός του, τότε η φιλία σας με ένα μοναχικό άτομο μόνο ευτυχία και επιτυχία μπορεί να σας φέρει στη ζωή.

Πιο συγκεκριμένα, οι μοναχικοί φίλοι είναι ιδιαίτερα έμπιστοι και αξιόπιστοι και έχουν την τάση να εμπιστεύονται και να σέβονται περισσότερο τις σχέσεις τους -όπως και τις φιλίες τους. Όπως προαναφέρθηκε, είναι πιθανό να χρειαστεί χρόνος μέχρι ένα τέτοιο άτομο να αποφασίσει ότι αξίζετε και έτσι να δεχτεί τη φιλία σας, αλλά μάλλον δεν θα χρειαστούν πολύ χρόνο για να απορρίψουν εσάς και τη φιλία σας, αν αποδειχθείτε αναξιόπιστοι. Όμως, αν υπερασπιστείτε και προσπαθήσετε με ειλικρίνεια γι’ αυτή τη φιλία, τότε ο μοναχικός σας φίλος θα γίνει σίγουρα ο καλύτερός και στενότερός σας φίλος.

Κατακτητής κι ανίκητος είναι ο έρωτας

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι είναι έρωτας;
Τι είναι αυτό που κάνει τις καρδιές να σκιρτούν κάνοντας τους ανθρώπους να χάνουν το μυαλό τους;
Γιατί είναι τόσο άπιαστος σαν τον αφρό της θάλασσας;
Τελικά είναι σκλαβιά και φυλακή ή μήπως ανάσα και επιθυμία;

Μήπως είναι πάθος και ανάγκη ή μαγεία και όνειρο;
Μήπως ο έρωτας είναι ένας ποιητής που σου λέει αυτά που ποθεί η καρδιά σου να ακούσει και σου παίρνει τα μυαλά με τα όμορφα λόγια του ή ένας αυτόχειρας που έχει έρθει να σε σκοτώσει και να σε αποτελειώσει χωρίς οίκτο;
Μήπως είναι εχθρός ή μήπως φίλος;
Τι ζητάει από σένα και έχει τόσες μορφές;

Χιλιάδες ερωτήματα που δύσκολα θα απαντηθούν ποτέ.
Έρωτας τι να πρώτο πω γι' αυτόν τον τύπο;
Ο έρωτας είναι τυφλός, κατακτητής, ανίκητος, καταστροφικός, λάγνος μα τόσο υπέροχος που ότι μορφή και να έχει σε κάνει υποχείριο στα χέρια του και τον ακολουθείς τυφλά σαν ρομπότ, σου σφυρίζει και τρέχεις χωρίς λογική ακόμα και όταν σε πονάει, ακόμα και όταν σε κάνει να σέρνεσαι.
Είναι ένα άγνωστο μικροσκοπικό ανθρωπάκι με αγγελική μορφή που ξέρει πολύ καλά να κάνει την δουλειά του όσο κανένας άλλος κάνοντας κουμάντο τις καρδιές των ανθρώπων, ακόμη και αντίσταση να βρει θα κατακτήσει την καρδιά που έχει βάλει στο μάτι ο κόσμος να χαλάσει.

Όσα αρνητικά κι αν έχει όσο και να πονάει η γλύκα που σου αφήνει σε κάνει να ξεχνάς τα πάντα με ένα του κοίταγμα, με ένα του χάδι, με ένα του φιλί.
Ο έρωτας είναι ο λόγος που χαράζεται στο πρόσωπό σου ένα χαμόγελο διαρκείας.
Αυτός ευθύνεται για το φτερούγισμα που νιώθεις στην καρδιά σου και δεν μπορείς να την κοντρολάρεις.
Σε κατακτάει με τέτοια δύναμη που σε συγκλονίζει που μόνο φως βλέπεις και καλοκαίρι κι ας είναι χειμώνας και χιονίζει.
Σε εμπνέει να δημιουργείς χαρίζοντας σου όραμα ατενίζοντας το αύριο.
Σε κάνει να αισθάνεσαι παιδί και ας έχουν ασπρίσει τα μαλλιά σου.

Μην του αντιστέκεσαι, άστον να σε πάει, εκείνος ξέρει να σε οδηγήσει.
Αν σε λαβώσει σημαίνει ότι άξιζε ο πόνος που σου έδωσε, θα τον θυμάσαι για πάντα και θα έχεις μάθει τι είναι να ερωτεύεσαι άνευ όρων, με πάθος και με πόνο ψυχής.
Αν τον προσπεράσεις γρήγορα σημαίνει ότι δεν άξιζε, δεν ήταν τόσο δυνατός όπως νόμιζες οπότε ας τον να φύγει χωρίς να τον σκεφτείς δεύτερη φορά. Αν ήταν δυνατός τώρα δεν θα κοιτούσες να βρεις το επόμενο ταίρι σου.

Όπως και να είναι όμως έχω να πω ερωτευθείτε γιατί χανόμαστε.
Τι αξία θα είχαν όλα αν έλειπε ο έρωτας από την ζωή μας; Καμία, θα ήμασταν κενές μαριονέτες και θα κινούμασταν μηχανικά. Θα γερνούσαμε γρήγορα και θα πεθαίναμε από ανία αφού δεν θα υπήρχε ο έρωτας να μας δίνει ζωή και να μας παίρνει.

Πονάει δεν πονάει σου προσφέρει συναισθήματα που σε αναζωογονούν και συνεχίσεις.
Μην σε νοιάζει αν σε πονέσει ας τον να σε γονατίσει, εκείνος ξέρει να σου δίνει τόσο πόνο όσο αντέχεις!

Ένα ανέξοδο χαμόγελο αξίζει τα πάντα

Πόσα ερωτήματα που ταλανίζουν το κεφάλι μας κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε λεπτό. Μόνο και μόνο για να γκρινιάζουμε. Και τσακ, περνάει η ζωή και δεν καταλάβαμε καν πότε άλλαξαν όλα ή πότε μπήκαν οι τίτλοι τέλους και πόσα είχαμε να ζήσουμε ακόμα.
Σήμερα περπατούσα στο δρόμο και χαμογελούσα –τι; ποιος κάνει κάτι τέτοιο;– χωρίς λόγο. «Σίγουρα είναι τρελός!». Αυτά δε γίνονται, είμαστε σοβαροί άνθρωποι εμείς. Όμως, ναι, τι έλεγα; Α! Ναι! Περπατούσα, λοιπόν, σήμερα και χαμογελούσα. Όχι για κάποιο συγκεκριμένο λόγο, όχι με παρέα, αλλά μόνος μου. Γιατί για λίγο εστίασα σ’ αυτά που είχα μπροστά μου κι όλα φαινόταν τόσο όμορφα.

Ο κόσμος μας είναι σαν ένας πίνακας, βαμμένος με τόσο υπέροχα χρώματα που δε χρειάζεται τίποτα παραπάνω για να τα αναδείξει. Ήλιο χρειάζεται, δηλαδή φως. Και το φεγγάρι ακόμα μας κάνει. Φως κι ανθρώπους που να ξεχάσουν για λίγο τη μιζέρια, τις δυσκολίες και τη θλίψη και να χαμογελάσουν.

Όταν είδα το μωράκι να γελάει επειδή τα περιστέρια μαζεύτηκαν όλα γύρω απ’ το καρότσι, σκέφτηκα τι ωραία που θα ήταν να γελάμε κι εμείς με τα απλά. Ξεχάσαμε οι άνθρωποι την ουσία. Ψάχνουμε την ευτυχία σε λάθος δρόμους, φαινομενικά εύπορους, μα στην πραγματικότητα τόσο φτωχούς.

Οι άνθρωποι ξεσυνηθίσαμε να βλέπουμε ανθρώπους να χαμογελούν, γι’ αυτό και δε δεχόμαστε να μοιραστούμε κάτι τόσο απλό, μα στην πραγματικότητα τόσο μεγάλο από κάποιον είτε γνωστό είτε άγνωστο. Τόσο εγωιστές και κυνικοί, τόσο άθλια μόνοι σε έναν πολυπληθέστατο πλανήτη.

Έκανα ένα πείραμα, χαμογελούσα στους πάντες, σε όλες τις ηλικίες, χωρίς διακρίσεις, χωρίς ντροπή. Υπήρχαν άνθρωποι που με αγριοκοίταξαν κι ήταν τόσο ενοχλημένοι με το θέαμα, που με έκαναν να θυμώσω με τον εαυτό μου και την τρέλα που κουβαλάει. Υπήρχαν κι άλλοι που απλά αδιαφόρησαν, όμως, η απορία ή η ζήλια είχε ειπωθεί μέσα απ’ αυτή την αδιαφορία. «Γιατί να χαμογελάει άραγε; Πόσο καιρό έχω εγώ να νιώσω έτσι;». Κι υπήρχε και μια τρίτη κατηγορία∙ οι άνθρωποι, οι άγνωστοι άνθρωποι που μου ανταπέδωσαν το χαμόγελο. Κι ίσως είναι δύσκολο να το περιγράψω με λόγια, αλλά αυτή η ατελέσφορη πράξη ανάγεται στην πολύτιμη αξία του να προσφέρεις χωρίς ανταλλάγματα.

Και θα ρωτήσει εύλογα κάποιος: «Τι προσέφερες». Μα τι άλλο; Μια μικρή δόση αισιοδοξίας. Όταν κάποιος χαμογελάει σημαίνει ότι κάτι πάει καλά. Και τότε απλά θυμόμαστε κι εμείς πως κάποια στιγμή όλα θα αλλάξουν κι αν δεν αλλάξουν θα βρούμε τη δύναμη ν’ αντέξουμε. Κι αν λυγίσουμε, θα ξανασηκωθούμε. Ω, ναι! Όλα αυτά με ένα χαμόγελο, τόση η δύναμη του μηνύματός του, τόση η αξία του.

Μερικές φορές κι οι άλλες δυο κατηγορίες ανθρώπων χρειάζονται να νιώσουν αυτή τη δύναμη, απλά θέλουν άλλο τρόπο. Δεν αρκεί ένα απλό χαμόγελο, ίσως χρειάζονται μια δυνατή αγκαλιά, ίσως πάλι απλά κάποιον να μείνει μαζί τους στη σιωπή.

Οι άνθρωποι δε θέλουν να είναι μόνοι τους, έχουμε όλοι ανάγκη από αγάπη, απλά ο καθένας τη δέχεται αλλιώς. Ψάχνουμε χίλιους τρόπους να εκδηλώσουμε τα συναισθήματά μας, που πολλές φορές φαντάζουν εκπληκτικοί, αλλά για το άτομο που έχουμε κοντά μας μπορεί απλά να είναι άβυσσος. Ίσως αν σταματούσαμε να κοιτάμε μόνο αυτό που θέλουμε, το υπέρμετρο εγώ μας κι εστιάζαμε και λίγο στους άλλους να βλέπαμε καλύτερα.

Ίσως σε κάποιους να αρκεί μια κιθάρα κι ένα τραγούδι για να πουν όσα θέλουν. Ίσως πάλι μια αγκαλιά να είναι το πιο υπέροχο «ευχαριστώ» στον κόσμο. Ίσως ένα χαμόγελο, που δεν κοστίζει πολλά για να το δώσεις, να είναι αυτό που χρειάζεται για να δει ότι αξίζει να προσπαθείς -ακόμα κι όταν όλα πάνε στραβά.

Κάπου υπάρχει κάτι καλό, ας χαμογελάσουμε λοιπόν, γιατί εδώ που τα λέμε, δεν κοστίζει τίποτα κι όμως αξίζει τόσα πολλά!

Φίλοι: Η οικογένεια που επιλέγουμε

Φιλία. Πολύτιμο κομμάτι της ζωής μας. Ο καθένας μας αντιλαμβάνεται τη φιλία με διαφορετικό τρόπο και στην πορεία της ζωής μας πιθανώς να αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο την βιώνουμε.

Από τη νηπιακή κιόλας ηλικία επιλέγουμε να έχουμε φίλους που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ζωή μας. Περνώντας στην παιδική ηλικία, τα πράγματα γίνονται πιο ξεκάθαρα και επιλέγουμε πλέον φίλους βάση της ομοιότητας που έχουμε, των κοινών δραστηριοτήτων κλπ. Στην εφηβεία πλέον οι φιλικές σχέσεις αποκτούν μεγαλύτερη σημασία και διαστάσεις, καθώς ταυτιζόμαστε, συμπορευόμαστε και δημιουργούμε δεσμούς εμπιστοσύνης με τους φίλους μας.

Από την ενηλικίωση μέχρι και το τέλος της ζωής μας, η φιλία προϋποθέτει εμπιστοσύνη, κοινές αξίες και πεποιθήσεις, σεβασμό αλλά και αποδοχή στην διαφορετικότητα οποιασδήποτε μορφής. Σύμφωνα με ένα γνωστό ρητό, πραγματικός φίλος είναι εκείνος που έρχεται κοντά, όταν όλοι οι άλλοι απομακρύνονται.

Ποια τελικά είναι τα «συστατικά» μιας πραγματικής και αληθινής φιλίας;

Σαφώς πρωταρχική ανάγκη είναι η συμπαράσταση και ενσυναίσθηση ενός φίλου στις δύσκολες στιγμές. Αλλά και στις χαρούμενες στιγμές. Ένας πραγματικός φίλος είναι δίπλα μας για να μοιραστούμε όλα τα αληθινά μας συναισθήματα. Μια αληθινή φιλιά προϋποθέτει εμπιστοσύνη, εχεμύθεια και κυρίως αποδοχή. Το να μπορέσουμε δηλαδή να αποδεχθούμε τον άλλο όπως είναι και να μπορέσουμε να σεβαστούμε κάθε πτυχή τις προσωπικότητάς τους.

Μια αληθινή φιλία αποδεικνύεται σταδιακά στο πέρασμα του χρόνου. Συνήθως, η διάρκεια είναι καθοριστικός παράγοντας που κρίνει την ποιότητα της σχέσης. Επιπλέον καθοριστικό παράγοντα αποτελεί το αν η φιλία υποστεί δοκιμασίες και τις υπερβεί. Όπως προαναφέρθηκε, μια φιλική σχέση δεν διέπεται μόνο από στιγμές ξεγνοιασιάς και ανεμελιάς. Μπορούν να δημιουργηθούν εντάσεις και παρεξηγήσεις, όπου ενδεχομένως να πληγώσουμε ή να πληγωθούμε, όπως και σε όλες τις άλλες σχέσεις μας.

Επομένως, σε μια πραγματική φιλική σχέση που υφίσταται μια σημαντική δοκιμασία, εντοπίζουμε τι πραγματικά σημαίνει για εμάς ο φίλος μας, αν παραμείνουμε, επιστρέψουμε ή επιμείνουμε, παρά τον χρόνο επούλωσης που μπορεί να απαιτείται. Εκεί κρίνεται η αξία του άλλου για εμάς, το αν θα υπερβούμε το πρόβλημα, αναλογιζόμενοι όλες τις στιγμές που ζήσαμε με το φίλο μας, τις όμορφες και τις δύσκολες.

Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η αποστασιοποίηση φίλων αποτελεί ένα απαραίτητο αναπτυξιακό στάδιο της σχέσης, όπου μετά από καιρό έχουν ωριμάσει και επιστρέφουν επαναδημιουργώντας ξανά τη φιλική σχέση, με πιο ισχυρό και δυνατό τρόπο. Συναισθήματα όπως η ζήλεια και ο ανταγωνισμός μπορούν να καταστρέψουν μια φιλιά, όταν εκδηλώνονται σε υπέρμετρο βαθμό. Συνήθως, κάποιος ενοχλείται και απομακρύνεται. Το αίσθημα προδοσίας της εμπιστοσύνης και η εγωκεντρικότητα συμβάλλουν επίσης σημαντικά σε κάτι τέτοιο.

Η φιλία είναι σημαντική διότι δεν μας την επιβάλλει κάποιος. Έχουμε επιλογή, μόνο δική μας επιλογή! Η φιλία πολλές φορές προσπαθεί να υποκατασταθεί μέσα στις οικογενειακές σχέσεις ή μέσα από τη σχέση με τον ερωτικό μας σύντροφο. Είναι όμως κάτι διαφορετικό, χρήσιμο και αναντικατάστατο και δεν θα έπρεπε να συγχέεται με τις άλλες μας σχέσεις.

Για παράδειγμα, μέσα στην οικογένειά μας ενδεχομένως να έχουμε ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμαστε πολλά πράγματα και περνάμε όμορφες στιγμές. Σαφώς αυτό μας κάνει να νιώθουμε περισσότερο ασφαλείς και σίγουροι, όμως υπάρχει μια σημαντική διαφορά. Την οικογένειά μας δεν τη διαλέγουμε, προϋπάρχει και την βρίσκουμε όπως είναι.

Αυτό μπορεί να είναι πολύ ευχάριστο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, καθώς μπορεί να ταιριάζουμε απόλυτα, μπορεί όμως και να συμβαίνει το αντίθετο, να μην ταιριάζουμε καθόλου. Ενδεχομένως να υπάρχει αγάπη μέσα σε μια υγιή οικογένεια, όμως ίσως υπάρχουν και κενά που δεν μπορούν να καλυφθούν όπως ηλικιακές διαφορές, διαφορετικές αντιλήψεις, άλλος τρόπος σκέψης κλπ.

Οι φίλοι είναι σημαντικοί για την ψυχική ηρεμία και ολοκλήρωσή μας. Όταν στερούμαστε φιλικών σχέσεων, υπάρχει ένα κενό που είναι δύσκολο να καλύψουμε. Αυτό γιατί, στην πορεία της ζωή μας έχουμε ανάγκη από συνοδοιπόρους και συνταξιδιώτες, έχουμε ανάγκη να αλληλεπιδράσουμε και να μοιραστούμε. Αυτό πραγματοποιείται με ανθρώπους που εμείς επιλέγουμε, εμπιστευόμαστε και συμβαδίζουμε σε πολλούς τομείς της ζωής και της καθημερινότητας.

Μεγαλώνοντας, καταλαβαίνουμε καλά πως στη ζωή μας υπήρξαν φίλοι κατά περίσταση και συνθήκη, φίλοι που ήθελαν μόνο να πάρουν, φίλοι – γνωστοί, φίλοι συμφέροντος, ενδεχομένως και φίλοι – εχθροί. Ίσως θα έπρεπε να αποδεχθούμε πως δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να ανταποκριθούν σε μια συνεπή φιλική σχέση όπως θα θέλαμε ή όπως την έχουμε ονειρευτεί. Σίγουρα αυτό μας είναι δύσκολο όταν από την πλευρά μας έχουμε πιστέψει και επενδύσει σε μία φιλία.

Μάλλον αυτό το κλισέ πάντα θα επιβεβαιώνεται: οι πραγματικοί φίλοι μετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού! Καλό είναι να μην ξεχνάμε πως πολλοί άνθρωποι θα περάσουν από την ζωή μας, όμως ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα αποκτήσουν ιδιαίτερη σημασία για εμάς!

Ο φόβος της ευθύνης

Τα χρόνια περνούν και οι ανάγκες, οι προτεραιότητες και τελικά οι ευθύνες του καθενός μεγαλώνουν. Η ίδια η ζωή μέσα από την πορεία του ανθρώπου τον φέρνει τελικά μπροστά σε εκείνη τη στιγμή που θα πρέπει να λάβει αποφάσεις, να πάρει την ευθύνη του.

Είναι κάτι που δεν μπορεί να αποφύγει κανένας μας, όσο κι αν προσπαθήσει. Μοιάζουμε μερικές φορές σαν την στρουθοκάμηλο που κρύβει το κεφάλι της και πιστεύει πως όλα είναι εντάξει, όχι φίλοι μου δεν είναι εντάξει.

Μεγαλώνουμε στα χρόνια, αλλά συχνά μένουμε σε μικρή ηλικία σε σχέση με την ανάληψη ευθυνών. Μένουμε μικρότεροι κι από έφηβοι ζητώντας συνεχώς να αλλάξει η ζωή μας, οι σχέσεις μας, τα χρήματα, να μας καταλαβαίνουν επιτέλους και τόσα άλλα.

Ταυτόχρονα, εάν κάποιος παρατηρήσει με προσοχή και με μια πιο καθαρή ματιά την όλη διαδικασία, θα δει επίσης ότι πολύ συχνά για ό,τι κακό μας συμβαίνει, σχεδόν πάντα φταίει κάποιος άλλος. Εμείς πουθενά ή έστω φταίμε λίγο και βρίσκουμε τόσα επιχειρήματα γιατί απλά προσπαθεί το σύστημά μας να μας υπερασπιστεί, καταλήγοντας συνήθως στο «τι άλλο να έκανα».

Όντως, σίγουρα και ο «άλλος» θα φέρει και αυτός την ευθύνη του, όμως αυτό που συνήθως συμβαίνει, είναι να εντοπίζουμε την ευθύνη του «άλλου» και μάλιστα να τη μεγεθύνουμε, παίζοντας πολύ καλά το ρόλο του θύματος.

Κανένας άνθρωπος που έζησε τη ζωή του μέσα από τη θέση του θύματος, δεν μπόρεσε τελικά να ζήσει αληθινά, γιατί πολύ απλά έμπαινε αυτόματα στην αδικία και μέσα στην αδικία έψαχνε να βρει δικαιοσύνη. Αυτό είναι μια από τις μεγαλύτερες πλάνες που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος, να ψάχνει να βρει το «δίκιο» του μέσα στο πεδίο της αδικίας. Όσο ο φόβος της ανάληψης ευθύνης για τη ζωή μας είναι πάνω από την τόλμη μας τόσο η ίδια μας η ζωή φθίνει, μικραίνει και μπορεί να γίνει τόσο φθηνή που ούτε εμείς οι ίδιοι δεν θα την αγοράζαμε.

Εάν όμως βάλουμε την ευθύνη στη ζωή μας, τότε όλα αλλάζουν! Θα πάρουμε καλύτερες και χειρότερες αποφάσεις για τη ζωή μας, αλλά έτσι μαθαίνουμε, έτσι πατάμε στα πόδια μας, έτσι ωριμάζουμε και μας εμπιστεύονται και οι άλλοι, δείχνοντας το δρόμο και σε αυτούς να μειώσουν την γκρίνια και την αδικία και να ζήσουν τη ζωή που τους αναλογεί από τη νέα τους θέση.

Παίρνοντας την ευθύνη της ζωής μας αποκτούμε και το δικαίωμα να επηρεάσουμε ενεργητικά τη ζωή μας στο μέλλον. «Αγάπα την ευθύνη» έλεγε ο Καζαντζάκης. Εσύ τι θα κάνεις;

Εξετάζοντας την επιβράβευση στο σχολείο: Πόσο βοηθά τελικά το μαθητή;

Από τον Graeme Paton: ότι «η τακτική των δασκάλων να δίνουν στους μαθητές συνεχώς βαθμούς, αυτοκόλλητα και γλυκά είναι «αντιπαιδαγωγική» και μάλιστα πρόσθεσε την άποψη ότι οι μαθητές μπορούν να κάνουν ορισμένες εργασίες χωρίς ανταμοιβή, αφού έχουμε φτάσει σήμερα να δίνουμε πιστοποιητικά για τα πιο αδιάφορα επιτεύγματα. Επομένως, ποιος είναι ο πραγματικός στόχος της ανταμοιβής των παιδιών και τι τελικά είναι αυτό που πραγματικά επιβραβεύουμε στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα;

Στις μέρες μας, τα παιδιά ανταμείβονται όταν ακολουθούν τους κανόνες, τις προσδοκίες των δασκάλων, τις απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος και όταν συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο μέσα σε ένα σύστημα που κυρίως ενδιαφέρεται για την επίτευξη αποτελεσμάτων. Φαίνεται σημαντικό το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε την επιβράβευση για να κάνουμε τα παιδιά να «ακολουθήσουν και να προσαρμοστούν».

Τι είναι αυτό που τελικά ενισχύουμε μέσα από την προσφορά επιβραβεύσεων και ανταμοιβών;

• Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις της εκπαίδευσης των παιδιών στο να επιζητούν την αναγνώριση και την επιβράβευση για το ότι είναι απλά τίμιοι άνθρωποι και για το ότι εκπληρώνουν τις βασικές τους ευθύνες;
• Χρησιμοποιώντας την επιβράβευση, δεν διδάσκουμε παράλληλα τα παιδιά να χειραγωγούν και να επιβιώνουν μέσα σε ένα σύστημα, παρά να εκφράζουν αυτό που πραγματικά είναι;
• Τι είδους ενήλικες, εργαζόμενους, γονείς και μέλη της κοινωνίας μεγαλώνουμε, όταν εκπαιδεύουμε ένα παιδί να «τρέφεται» συνεχώς από μια εξωτερική πηγή;
• Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις αυτού του τρόπου επιβράβευσης στην κοινωνία ως σύνολο;

Τα παιδιά θα πάψουν μια μέρα να είναι παιδιά. Θα μεγαλώσουν και θα γίνουν γονείς παιδιών, εργαζόμενοι, εργοδότες και θα είναι εκείνοι που θα καθοδηγούν και θα επηρεάζουν την κοινωνία. Θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε… ποιες αξίες δίνουμε πραγματικά για τη ζωή μέσα από τον τρόπο που χρησιμοποιούμε την επιβράβευση σήμερα;

Αν η διαδικασία της μάθησης αποτελεί αντανάκλαση της ζωής, γιατί χρησιμοποιούμε την επιβράβευση, όταν η ζωή από μόνη της δεν μας την προσφέρει; Για παράδειγμα, ένας επιχειρηματίας ή μια γυναίκα δεν κερδίζουν τακτικά κάποιο αυτοκόλλητο ή κάποιο βραβείο, επειδή απλά κατάφεραν να ολοκληρώσουν μια εργασία.

Η πραγματικότητα είναι ότι αν δεν εκπληρώσουμε τα κριτήρια της δουλειάς μας, τότε το πιθανότερο είναι να τη χάσουμε. Μια άλλη πραγματικότητα είναι οι γονείς• δεν έχουν κάποιον συνεχώς δίπλα τους να τους επιβραβεύει για το ότι χειρίζονται καλά τις δυσκολίες που ανακύπτουν στην ανατροφή των παιδιών τους.

Χρησιμοποιώντας την επιβράβευση, επεμβαίνουμε στη διαδικασία της προσωπικής ανάπτυξης που η ζωή προσφέρει φυσικά και την προσφέρει σε κάθε έναν και σε κάθε κατάσταση. Πώς θα αντιμετώπιζαν τα παιδιά τη ζωή αν η σχέση με την προσωπική ευθύνη ήταν η κύρια εστίαση, αντί για μια σχέση που δημιουργεί έναν κύκλο ενθάρρυνσης/ ενίσχυσης;

Ο Dr Richard Curwin, ειδικός στη σχολική πειθαρχία και στη διαχείριση συμπεριφορικών διαταραχών αναφέρει πως «το λάθος είναι ότι δεν πρέπει να κοιτάξουμε μόνο τα οφέλη της στρατηγικής, αλλά και τo κόστος και να αποφασίσουμε αν αξίζει». Και «όσον αφορά στην επιβράβευση, πριν εξετάσουμε τα πιθανά οφέλη, ας εξετάσουμε πλήρως το κόστος. Γιατί αυτό είναι πολύ υψηλό και περιλαμβάνει:

• Τα παιδιά ζητούν όλο και περισσότερα. Κάποια εθίζονται στην επιβράβευση και αυτή πλέον δεν λειτουργεί, αν δεν εφευρεθεί κάτι μεγαλύτερο
• Τα παιδιά ενδιαφέρονται περισσότερο να τελειώσουν την εργασία τους, ώστε να λάβουν την επιβράβευση, παρά να μάθουν πραγματικά
• Δεν μας αρέσει όταν τα παιδιά προσπαθούν να μας χειραγωγήσουν. Κι όμως, όταν εμείς τα χειραγωγούμε, τα διδάσκουμε πώς να γίνουν χειριστικά
• Όσο συχνότερα λέμε στα παιδιά πόσο καλά τα καταφέρνουν, τόσο μεγαλύτερη η πτώση όταν δεν θα μπορέσουν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Η πίεση οδηγεί στην ανασφάλεια.
• Η δωροδοκία μειώνει τις επιλογές. Η δωροδοκία είναι μια μεταμφιεσμένη απειλή, είναι τρόπος να ελέγξει κανείς κάποιον και αυτό μπορεί να λειτουργήσει και από τις δύο πλευρές.

Αυτά τα απλά επιχειρήματα διέπονται από μια ισχυρή λογική, ενώ επίσης οδηγούν στο γεγονός ότι ο τρόπος που χρησιμοποιούμε την επιβράβευση συνεισφέρει κατά κύριο λόγο στο πρόβλημα παρά η ίδια η σκέψη. Αν τα παιδιά, μέσω της επιβράβευσης, καταλήγουν να εκπαιδεύονται για να γίνουν ανασφαλή, τότε κάτι δεν κάνουμε σωστά• δεν τους δίνουμε τη σωστή βάση για να προχωρήσουν στον κόσμο.

Αν τα εκπαιδεύαμε από τη βάση της επιβεβαίωσης για το τι είναι και ύστερα τα διδάσκαμε τα εργαλεία της ζωής, θα βλέπαμε ξεκάθαρα ότι η επιβράβευση δεν έχει καμία θέση στο σύστημα – αφού δεν χρειαζόμαστε καμία επιβράβευση για να είμαστε αυτοί που είμαστε.

Επιβραβεύοντας με τον τρόπο που το κάνουμε τώρα, δεν είναι σαν να ενισχύουμε την ιδέα ότι δεν είμαστε αρκετοί, εκτός αν συμπεριφερθούν με έναν συγκεκριμένο τρόπο; Πώς εξελίσσεται αυτό στην ενήλικη ζωή- όταν αναζητάμε συνεχώς νέο αμάξι, νέο σπίτι, παραπάνω χρήματα, μεγαλύτερη προσοχή;

Τίποτα σε αυτή την προσέγγιση δεν επιβεβαιώνει την αλήθεια του ποιοι είμαστε πραγματικά, αλλά στην ουσία μας εκπαιδεύει να αναζητάμε συνεχώς μια εξωτερική πηγή να μας επιβραβεύει και να μας επιβεβαιώνει. Τρέχουμε όπως τρέχει το ποντίκι πάνω σε μια ρόδα, προσπαθώντας να πιάσει το φαγητό του.

Τα όνειρα πραγματοποιούνται στο σωστό χρόνο

Η ενσάρκωση ενός ρόλου στη ζωή εξυπηρετεί μια συγκεκριμένη κατάσταση ή και μια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη που μας καλεί. Εμείς επιλέγουμε συνειδητά ή ασυνείδητα τους ρόλους που θα παίξουμε σε κάθε δεδομένη χρονική στιγμή. Κάθε ρόλος έχει μια βαθύτερη έννοια που διαμορφώνεται από την εσωτερική μας επίγνωση και το επίπεδο συνειδητότητας που έχουμε ως προσωπικότητες.

Στη διάρκεια της ζωής, οι ρόλοι μας εναλλάσσονται ή μπορεί να παίζουμε και διαφορετικούς ρόλους ταυτόχρονα. Κάθε φορά που αναγνωρίζουμε συνειδητά τον ρόλο τον οποίο καλούμαστε να παίξουμε, αφού αφουγκραστούμε τα χαρακτηριστικά του, τον ενσαρκώνουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Κάποτε, ένας ισχυρός βασιλιάς άκουσε για την ύπαρξη ενός σοφού και αποφάσισε να πάει να τον βρει. Αφού ταξίδεψε κάποιες μέρες με τους ακολούθους του, έφτασε στο σπίτι του «σοφού» δασκάλου. Όταν μπήκε μέσα, βρήκε κάποιον άνθρωπο ντυμένο απλά και φτωχικά που έσπαζε ξύλα και τον ρώτησε που βρισκόταν ο σοφός δάσκαλος. Ο άνθρωπος του απάντησε χωρίς πολλά λόγια, ότι δεν γνώριζε και συνέχισε με αφοσίωση την δουλειά του.

Ο βασιλιάς περίμενε αλλά ο σοφός δεν εμφανιζόταν. Κάποια στιγμή ο σιωπηλός εργάτης ολοκλήρωσε το σπάσιμο των ξύλων και χάθηκε. Μετά από λίγη ώρα εμφανίστηκε ο ίδιος άνθρωπος ντυμένος τελείως διαφορετικά και με άλλη έκφραση στο πρόσωπό του από αυτήν που είχε ενόσω εργάζονταν. «Έμαθα ότι με ζήτησες είπε στον βασιλιά». Ο βασιλιάς μπερδεμένος και έχοντας την αίσθηση ότι ο δάσκαλος τον κορόιδευε δεν ήξερε τι συμπέρασμα να βγάλει.

Ο σοφός κάθε στιγμή είναι απόλυτα αφοσιωμένος στο ρόλο του και τον παίζει τέλεια, ενώ μπορεί να περνάει με απόλυτη φυσικότητα και ευκολία από τον ένα ρόλο στον άλλο. Και αυτή είναι η διαφορά του σοφού, από τον άνθρωπο που ταυτίζεται με τον ρόλο του και ξεχνάει τον λόγο ύπαρξης των ρόλων, έτσι καταλήγει να χάσει την ελευθερία του.

Για τον σοφό κανένας ρόλος δεν είναι πιο σπουδαίος από άλλον, κάθε ρόλος είναι ιερός, από το σπάσιμο των ξύλων μέχρι το ρόλο του βασιλιά. Η αποταύτιση που μας διδάσκει ο «σοφός» είναι ο τρόπος για να κρατήσουμε την ελευθερία μας, να νικήσουμε τους περιορισμούς που θέτουμε στον εαυτό μας και να γίνουμε ολοκληρωμένες προσωπικότητες.

Οι εκάστοτε κοινωνίες προτείνουν στους ανθρώπους μια σειρά από πιθανούς ρόλους. Αυτοί οι ρόλοι είναι προσαρμοσμένοι στα ήθη της κάθε εποχής. Τα ήθη όμως και οι πεποιθήσεις είναι ρευστά και μεταβάλλονται στον χρόνο. Άρα οι ρόλοι των κοινωνιών δεν αντικατοπτρίζουν αιώνιες συμπαντικές αλήθειες, οι οποίες είναι αναλλοίωτες στον χρόνο.

Τις αλήθειες αυτές μπορούμε να τις γνωρίσουμε, μόνο όταν μένουμε αποταυτισμένοι από τους ρόλους που αναλαμβάνουμε και εστιάζουμε στην παρατήρηση του εαυτού. Ο κάθε ρόλος έχει να μας διδάξει κάτι σε σχέση με τον εαυτό μας. Παίζοντας συνειδητά τον ρόλο ανακαλύπτουμε τις αδυναμίες μας, τις ελλείψεις μας και συνάμα τις δυνατότητες, τα ταλέντα μας και τα χαρίσματά μας.

Όταν ενσαρκώνουμε τον ρόλο μας με περίσσια χάρη χωρίς προσδοκίες για το αποτέλεσμα, τότε ζούμε αληθινά και μόνο τότε μπορούμε να βρίσκουμε εσωτερική αρμονία και ευτυχία. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάτι για να επιτευχθεί στο μέλλον, αφού όλα ανταποκρίνονται στην εσωτερική μας κατάσταση και στο επίπεδο της συνειδητότητας που έχουμε τη δεδομένη στιγμή. Αλλάζοντας τον εαυτό μας μέσω της συνειδητής αυτό–παρατήρησης, έλκουμε αυτά που μας αντιστοιχούν.

Άλλωστε, είμαστε ένας κόκκος άμμου για τη φύση και ταυτόχρονα είμαστε αιώνιοι αφού μπορούμε να συλλάβουμε τα αστέρια και το σύμπαν στην φαντασία μας. Μιλώντας για φαντασία, η μεγαλύτερη δύναμη του ανθρώπου κρύβεται εκεί. Αν μπορούμε να φανταστούμε το όνειρο πλάθοντάς το με κάθε λεπτομέρεια, χωρίς φόβο, αμφιβολία και εσωτερικές συγκρούσεις, τότε το όνειρο πραγματοποιείται στον σωστό χρόνο και με τον καλύτερο τρόπο.

Αν μπορούμε να παίζουμε τους ρόλους νιώθοντας πλήρεις και επαρκείς, τότε κάθε ρόλος μετατρέπεται σε μια χρυσή ευκαιρία για να κατακτήσουμε το μονοπάτι μας. Αυτό που θα μας βγάλει από τις εξαρτήσεις, το ψέμα, τον φόβο και θα μας καταστήσει ελεύθερους ανθρώπους!

Εκείνος που δεν απασχολείται με τη γέννηση, απασχολείται με τον θάνατό του

Οι Βουδιστές διδάσκουν τη ματαιότητα των προσκολλήσεων κάθε είδους και τις θεωρούν τη ρίζα κάθε δυστυχίας. Λένε ότι όσο παραμένουμε προσκολλημένοι θα ζούμε σε απελπισία. Μιλάνε για τρία είδη κατάστασης προσκόλλησης-προσκολλημένος, αδέσμευτος και μη δεσμευμένος. Λένε μια όμορφη ιστορία που αποκαλύπτει το νόημά τους. Μας ζητούν να φανταστούμε τον εαυτό μας σε μια πολύ απομονωμένη κατάσταση, όπου το μοναδικό διαθέσιμο καθαρό νερό πρέπει να μεταφερθεί από μακρινή απόσταση (μια συνηθισμένη κατάσταση σε πολλές ασιατικές πόλεις και μοναστήρια). Το νερό, λοιπόν, αντιμετωπίζεται σαν το πολυτιμότερο αγαθό. Τοποθετείται σε μεγάλο δοχείο, χρησιμοποιείται με φειδώ και διατηρείται κάτω από τα δέντρα στη σκιά, καλυμμένο προσεκτικά.

Έχοντας δουλέψει όλη μέρα σκληρά κάτω από τον καυτό ήλιο ανυπομονούμε να φτάσουμε στο δοχείο του νερού. Σηκώνουμε προσεκτικά το καπάκι, παίρνουμε την κούπα και τη βυθίζουμε μέσα στο πολύτιμο υγρό. Καθώς είμαστε έτοιμοι να πιούμε, παρατηρούμε ότι ένα μυρμήγκι μπήκε με κάποιο τρόπο στο δοχείο και βρίσκεται πάνω στην κούπα μας. Είμαστε έξαλλοι! Πώς τολμά ένα μυρμήγκι να βρίσκεται στο καταφύγιό μας, κάτω από τα δέντρα μας, μέσα στο δοχείο του νερού μας, πάνω στην κούπα μας! Αμέσως το συνθλίβουμε με το δάχτυλο.

Προσκολλημένοι.
Ή μπορεί να σταματήσουμε για μια στιγμή και να σκεφτούμε ότι είναι μια ζεστή μέρα ακόμα και για τα μυρμήγκια. Το μυρμήγκι έχει κάνει αυτό που είναι ενστικτωδώς σωστό γι’ αυτό – κατέφυγε στο μόνο δροσερό, υγρό και άνετο μέρος που θα μπορούσε να βρει. Βλέπουμε ότι το μυρμήγκι δεν βλάπτει στην πραγματικότητα το νερό μας, την κούπα ή το δοχείο μας. Μετά από βαθειά, ηθική εξέταση, πίνουμε χωρίς να το ακουμπήσουμε, ξαναβάζουμε την κούπα μέσα στο δροσερό δοχείο και το σκεπάζουμε προσεκτικά.

Αδέσμευτοι.
Ή, όταν δούμε το μυρμήγκι στην κούπα μας δεν σκεφτόμαστε, ούτε τι ανήκει στο μυρμήγκι, ούτε τι ανήκει σε μας, ούτε τι είναι ηθικό, ούτε τι είναι ανήθικο. Αντιδρούμε υπερβαίνοντας την ηθική. Το ταΐζουμε με φυσικότητα λίγη ζάχαρη!

Μη δεσμευμένοι.
Ο θάνατος μας διδάσκει πως μακροπρόθεσμα δεν μας ανήκει τίποτα. Ακόμα και αν θέλουμε να δημιουργήσουμε μόνιμες προσκολλήσεις ή κτήσεις, στην πραγματικότητα δεν μπορούμε. Τα πράγματα θα σπάσουν παρά την επιθυμία μας. Οι άνθρωποι θα φύγουν, όταν έρθει ο καιρός τους, ανεξάρτητα από το πόσο δυνατά διαμαρτυρόμαστε. Τα μυρμήγκια θα εισβάλουν στα δοχεία με το νερό μας ανεξάρτητα από τα εμπόδια που βάζουμε. Η γνώση του θανάτου μπορεί να δώσει σε κάποιον μια βαθιά αίσθηση ελευθερίας – και από την προσκόλληση στον εαυτό του, όπως επίσης σε άλλους και σε πράγματα. Όσο λιγότερο είμαστε προσκολλημένοι κάπου, τόσο λιγότερο ανησυχούμε.

Συγκρίνοντας, μαθαίνοντας, ισορροπώντας

Σ’ αυτό το άρθρο θα διαβάσετε, πώς γνωρίζουμε και κατασκευάζουμε τον εαυτό μας μέσα από τις συγκρίσεις που κάνουμε με τους άλλους. Επίσης, τι είδους αυτοεικόνα θέλουμε, συνήθως, να δημιουργούμε. Και τέλος, πως η σύγκριση μπορεί να λειτουργήσει ως σκαλοπάτι για ν’ ανέβουμε και όχι να κατέβουμε στη σχέση που διαμορφώνουμε με τον εαυτό και τους άλλους.

Εισαγωγή

Η αίσθηση του εαυτού και η έννοια της ταυτότητας δημιουργούνται τόσο, μέσω προσωπικής διεργασίας όσο και επηρεασμού από την κοινωνία, μέσα στην οποία αναπτύσσονται τα άτομα. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και σκέφτονται ποιοι είναι οι ίδιοι, αναπτύσσοντας τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά μέσα από τη συμμετοχή τους σε κοινωνικές ομάδες. Ο εαυτός, λοιπόν, αποτελεί παράγωγο ατομικό και συλλογικό ταυτόχρονα (Hogg, 2010)

Η σύγκριση παρούσα

Βασικός τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι μαθαίνουν τον εαυτό τους είναι μέσα από τις συγκρίσεις με άλλους. Η κοινωνική σύγκριση ως φαινόμενο αποτελεί συστατικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής, αναμενόμενο και φυσιολογικό, χωρίς το οποίο θα ήταν αδύνατο να οριστεί η προσωπική και η κοινωνική ταυτότητα (Festinger, 1954).

Έτσι, ανευρίσκεται το μέτρο, ο αποδεκτός τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς. Οι άνθρωποι, δηλαδή, εξετάζουν τα συναισθήματα, τις στάσεις και τις πράξεις τους, μέσα από αυτές των άλλων ανθρώπων. Αναζητούν συγκρίσεις μέσα από τις ομάδες, κύκλους που αισθάνονται ότι ανήκουν. Προβαίνουν σε συγκρίσεις μεταξύ του πώς είναι και του πως θα ήθελαν να είναι, σύμφωνα με ένα μέτρο, στη συνέχεια δημιουργούν κίνητρο για αλλαγή και δράση, αντλώντας ικανοποίηση ή δυσαρέσκεια ανάλογα από το αν πέτυχαν ή όχι τους στόχους τους.

Άλλοτε, θέλουν απλά να επικυρώσουν τις στάσεις τους, συμβάλλοντας στην ακεραιότητα του εαυτού.

Πραγματοποιώντας καθοδική σύγκριση, το άτομο συγκρίνεται με εκείνους, των οποίων η απόδοση βρίσκεται κάτω από το δικό του επίπεδο, καταλήγοντας να αισθάνεται καλά για τον εαυτό του (Wills, 1981). Για παράδειγμα, ένας που πέρασε, με οριακή επάρκεια κάποιες εξετάσεις, συγκρίνει τον εαυτό του με αυτούς που ‘κόπηκαν’ και νιώθει ανακούφιση.

Ανάλογα με τη περίπτωση, οι αντιδράσεις μπορεί να ποικίλουν από αίσθημα ευγνωμοσύνης για τα προνόμια που κατέχονται, έως αίσθημα ανωτερότητας και διογκωμένο ‘εγώ’ απέναντι στους άλλους.

Αντίθετα, κατά την ανοδική σύγκριση, το σημείο απόδοσης των άλλων βρίσκεται υψηλότερα από το δικό του (Wood, 1989). Στο αναφερθέν παράδειγμα, αυτός που πέρασε, με οριακή επάρκεια κάποιες εξετάσεις, συγκρίνει τον εαυτό του με αυτούς που αρίστευσαν και νιώθει απογοήτευση.

Ανάλογα με τη περίπτωση, οι αντιδράσεις κι εδώ μπορεί να ποικίλουν, με πιο συχνά συναισθήματα το άγχος, τη δυσαρέσκεια, την ανεπάρκεια, την ανασφάλεια ή το θυμό και τη ζήλεια. Ενώ, άλλες φορές, δημιουργείται αίσθημα στοχασμού και ενδοσκόπησης, κίνητρο για αυτοβελτίωση ή και θαυμασμού για τον άλλον.

Το άτομο μπορεί να ανακτήσει την χαμένη ασφάλεια, υποβαθμίζοντας την ομοιότητά του με τον συγκρινόμενο ή να αποσυρθεί από τη σχέση μαζί του.

Επίσης, μπορεί να τον προβάλλει ως ηττημένο από κάποιες απόψεις ή συνολικά και να ‘πατήσει πάνω στο κουφάρι του’, εκδηλώνοντας επιθετικότητα με λόγια ή πράξεις.

Άλλη εκδοχή είναι να λειτουργήσει υποβιβαστικά προς τον εαυτό του, αναπτύσσοντας καταθλιπτική διάθεση.

Ωστόσο, όταν κάποιος υποχρεώνει τον εαυτό του ή έναν άλλον άνθρωπο να κάνει συνεχώς δυσμενείς ανοδικές συγκρίσεις, το πιθανότερο είναι να αποδομήσει παρά να οικοδομήσει την αυτοεκτίμηση και την σχέση.

Φτιάχνοντας εντυπώσεις για τον εαυτό και τους άλλους

Το τελευταίο συμβαίνει, γιατί οι άνθρωποι αρέσκονται πρωταρχικά στην αυτοεξύψωση, την προώθηση μιας ευνοϊκής εικόνας του εαυτού. Πρυτανεύει έμφυτα, η ανάγκη των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους (αυτο-αντίληψη) θετικά, ως καλό, ικανό και σταθερό (Sedikides, 1993).Τόσο ώστε, να λειτουργούν ασυναίσθητα, μεροληπτικά υπέρ της δικής τους θεώρησης, κάτι που έχει χαρακτηριστεί ως αυτόματος εγωκεντρισμός (Paulhus and Levitt, 1987). Πχ δέχονται εύκολα ή άμεσα τον έπαινο, δύσκολα την επίκριση ή την ευθύνη τους για την αποτυχία.

Ωστόσο, η αυτο-επιβεβαίωση λειτουργεί ψυχολογικά προσαρμοστικά ως ένα βαθμό, ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι δέχονται απειλές, εννοούμενες ή πραγματικές στην αυτοεκτίμηση, συμβάλλοντας ευνοϊκά στη σωματική και την ψυχική υγεία, καθώς τους βοηθά να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους.

Ενώ, η αυτό-επιβεβαίωση δεν είναι προσαρμοστική, όταν η αυτό-αντίληψη αγγίζει την υπεροψία, τα άτομα δηλαδή νιώθουν ιδιαίτερα και ανώτερα από τους άλλους, ξεμακραίνοντας από την πραγματικότητα.

Αμέσως, μετά την αυτο-εξύψωση οι άνθρωποι προτιμούν την αυτο-επαλήθευση, αναζητώντας την επιβεβαίωση για την εικόνα που ήδη διατηρούν για τον εαυτό τους.

Αν έχουν αρνητική, για παράδειγμα, όταν κάποιοι έχουν καταθλιπτική διάθεση, θα την επιβεβαιώσουν αντλώντας αρνητική πληροφόρηση, αν έχουν θετική, για παράδειγμα διατηρούν αισιοδοξία, θα ελκυστούν από ενθαρρυντικά ερεθίσματα.

Κι ακόμα λιγότερο από τις δυο προηγούμενες επιλογές, έρχεται η αυτο-αξιολόγηση, η επιθυμία ν’ ανακαλύψουν οι άνθρωποι την αλήθεια για το ποιοι πραγματικά είναι. Επιβεβαιώνεται ερευνητικά ό,τι, υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στο πως βλέπει κάποιος τον εαυτό του, πως νομίζει ότι τον βλέπουν οι άλλοι και πως πραγματικά τον αποτιμούν (Shrauger & Shoeneman, 1979), (Kenny & DePaulo, 1993).

Οι άνθρωποι δεν μπαίνουν στη θέση του άλλου για να εξακριβώσουν με μεγαλύτερη εγκυρότητα πώς πραγματικά τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι και με τη σειρά τους να δώσουν την ίδια ανατροφοδότηση για τον άλλον.

Έτσι, προτιμούν να κατασκευάζουν τις δικές τους εντυπώσεις περισσότερο σολιψιστικά (φτιάχνοντας τη πραγματικότητα μόνο μέσα από την ατομική αντίληψη και τις αισθήσεις).

Από την άλλη, μεγάλη δόση αλήθειας ίσως να μην είναι διαχειρίσιμη, επιδρώντας βλαπτικά στο ψυχισμό του ατόμου.

Σε κάθε περίπτωση όμως οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους και η αυτοεκτίμησή τους να μη βάλλεται συνεχώς.

Διαχειριζόμενοι τη σύγκριση

Το πώς θα βρίσκει κάποιος την ισορροπία του στα παραπάνω, είναι ένας προσωπικός δρόμος.

Εκτός από την ενδοσκόπηση και την ειλικρινή αλληλεπίδραση στις σχέσεις, είναι βοηθητική η αποδοχή σε αλήθειες όπως:

Δεδομένης της μοναδικότητας και της διαφορετικότητας των ανθρώπων και των κοινωνιών που αυτοί συνιστούν, ο ένας συνήθως, θα υπερέχει από τον άλλο, σε κάποιο τομέα.

Με την αναγνώριση της αξίας του άλλου, ο άνθρωπος μπορεί να διατηρεί ταπεινότητα και ήρεμη αυτοπεποίθηση.

Εναλλακτικά, αυτό μπορεί να αποτελέσει ερέθισμα για μίμηση. Ο ‘νικητής’ αξίζει να ειδωθεί ως παράδειγμα προς μάθηση, αφορμή για έπαινο, παρά ως αντικείμενο φθόνου. Ο καθένας μπορεί να είναι ‘νικητής’ για έναν άλλο άνθρωπο.

Ο εαυτός, πάντα, θα διαθέτει τόσο δυνατότητες όσο και περιορισμούς. Το μόνο που αλλάζει είναι το εύρος ανάπτυξης και ορίου που θα δώσει το άτομο σ’ αυτά.

Η αυτο-παραδοχή όλων των πλευρών της προσωπικότητας ακόμα κι των λιγότερο ελκυστικών, είναι ωφέλιμη, παρά η συνεχής σύγκριση κι ο αγώνας να εξασφαλιστεί μια θέση στο κοινωνικό ‘φαίνεσθαι’ που ούτως ή άλλως, αποτελεί, όχι μόνο μια υποκειμενική κατασκευή, αλλά συχνά επίπλαστη.

Οι αποτυχίες και τα προβλήματα, αν και δυσάρεστα, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Κανένας δεν διαθέτει την αποκλειστικότητα τους. Αν τελειώσει το Χ πρόβλημα πιθανόν να εμφανιστεί το Ψ. Είναι προτιμότερη η στάση αποδοχής αυτών που έρχονται και προσπάθεια επίλυσης ή διαχείρισης τους.

Διαφορετικά, αν η ζωή παρατηρείται μέσα από το στενό φακό που παίζει το έργο, ‘η ευτυχία βρίσκεται πάντα στους άλλους’ το αίσθημα πικρίας και απογοήτευσης θα διαβρώνει το μυαλό και τη καρδιά.

Επιστήμονες δημιουργούν συσκευή εντοπισμού μέσω της οσμής

Επιστήμονες στην Ελβετία ανακοίνωσαν ότι δημιούργησαν μία μικρή και οικονομική ηλεκτρονική συσκευή που εντοπίζει ανθρώπους με την οσμή, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διάσωση ανθρώπων σε περιπτώσεις σεισμών ή χιονοστιβάδων.

Οι ερευνητές από το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης (ETH) παρουσιάζουν τη συσκευή ως «ένα οικονομικό είδος ηλεκτρονικού σκύλου διάσωσης». Διευκρινίζουν ότι, οι εκπαιδευμένοι σκύλοι διάσωσης εξακολουθούν να είναι οι πλέον αποτελεσματικοί, συχνά όμως δεν είναι άμεσα διαθέσιμοι.

Η συσκευή αποτελείται από έναν συνδυασμό αισθητήρων που μπορούν να ανιχνεύσουν ακετόνη, αμμωνία, ισοπρένιο, διοξείδιο του άνθρακα και υγρασία. Αυτά τα μεταβολικά προϊόντα αποβάλλονται σε χαμηλές συγκεντρώσεις μέσω της αναπνοής ή του δέρματος του ανθρώπου.

Δεν απέδωσε δεκαετής έρευνα για ακτίνες-γ από εξαΰλωση σκοτεινής ύλης – βελτιώνει στοιχεία παραμέτρων των WIMPs

Η σκοτεινή ύλη συνιστά περίπου το 85% της ύλης στο σύμπαν και ακόμη αρνείται πεισματικά να αποκαλύψει την αληθινή της ταυτότητα. Ένας κύριος υποψήφιος για τη σκοτεινή ύλη είναι ένα υποθετικό σωμάτιο γνωστό ως ασθενώς αλληλεπιδρών μεγάλης μάζας σωμάτιο (weakly interacting massive particle ή WIMP). Όταν δυο WIMPs συγκρούονται, μπορεί να εξαϋλωθούν και να απελευθερώσουν άλλα σωμάτια, περιλαμβανομένων των φωτονίων ακτίνων-γ.

Τώρα, ερευνητές από την Συνεργασία Στερεοσκοπικού Συστήματος Υψηλής Ενέργειας (High Energy Stereoscopic System ή H.E.S.S.) αναφέρουν ότι η δεκαετής έρευνά τους για WIMP ακτίνες-γ που προέρχονται από το κέντρο του Γαλαξία μας, προέκυψε ατελέσφορη. Η ομάδα, ωστόσο, θέτει τους καλύτερους μέχρι τώρα περιορισμούς στα αντιπροσωπευτικά δείγματα για εξαΰλωση WIMP, που πρέπει να βοηθήσουν τους ερευνητές να ξετρυπώσουν εύλογους υποψηφίους από τη θάλασσα των ενδεχομένων.

Όταν τα WIMPs εξαϋλώνονται, αναμένεται να παραγάγουν έντονες γραμμές εκπομπής ακτίνων-γ το μήκος κύματος των οποίων καθορίζεται, εν μέρει, από τη μάζα των σωματίων. Η κεντρική περιοχή του Γαλαξία μας είναι μια πρώτης τάξεως περιοχή αναζήτησης για αυτές τις γραμμές εκπομπής, καθώς αναμένεται να φιλοξενεί υψηλή συγκέντρωση σκοτεινής ύλης. Επιπλέον, η εγγύτητά της με τη Γη θα έπρεπε να καθιστά την παρατήρηση των αδύναμων σημάτων ακτίνων-γ ευκολότερη από ότι τις παρατηρήσεις σημάτων από άλλους γαλαξίες ή από τα περίχωρα του δικού μας Γαλαξία.

Χρησιμοποιώντας τη συστοιχία H.E.S.S. – πέντε τηλεσκόπια ακτίνων-γ στη Ναμίμπια – η ομάδα αφιέρωσε δέκα χρόνια σαρώνοντας τον ουρανό γύρω από το Γαλαξιακό κέντρο. Δεν βρήκαν στατιστικά σημαντικό πλεόνασμα ακτίνων-γ. Το μηδενικό αποτέλεσμα, ωστόσο, τους επέτρεψε να βελτιώσουν τους υπάρχοντες περιορισμούς για την περιοχή εξαΰλωσης κατά ένα παράγοντα 6 στην περιοχή μάζας 300 GeV/c^2 – 70 TeV/c^2, η οποία θεωρείται η πιο εφικτή για τα κορυφαία μοντέλα WIMP.

Αστέρια σχηματίστηκαν μόνο 250 εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη

Αποτέλεσμα εικόνας για MACS1149-JD1Τα αστέρια σε έναν γαλαξία 13,28 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας σχηματίστηκαν  μόλις 250 εκατομμύρια χρόνια μετά το Big Bang.  Ο γαλαξίας που ονομάζεται MACS1149-JD1 έχει αστέρια που σχηματίστηκαν πολύ νωρίς στην ιστορία του σύμπαντος σύμφωνα με νέες παρατηρήσεις. Επιπλέον, η ίδια έρευνα αποκάλυψε ότι ο MACS1149-JD1 είναι η πιο μακρινή γνωστή πηγή οξυγόνου και ο πιο μακρινός γαλαξίας με την πιο ακριβή μέτρηση της απόστασης.
 
Το πρώτο ζουμ δείχνει μια παρατήρηση του γαλαξία MACS1149-JD1 από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότου Παρατηρητηρίου. το δεύτερο ζουμ δείχνει μια εικόνα του γαλαξία από το Hubble, με περιγράμματα που δείχνουν ιονισμένο οξυγόνο που ανιχνεύτηκε από το ALMA.
 
Ο MACS1149-JD1 ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2012  ως ένα από τα πιο μακρινά αντικείμενα, που οι επιστήμονες μπορούν να παρατηρήσουν το φως τους. Τώρα, η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Nicolas Laporte στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου (UCL) και το Πανεπιστήμιο Osaka Sangyo στην Ιαπωνία, έλαβε μια ακριβή μέτρηση της ερυθρής μετατόπισης του φωτός του γαλαξία – είναι γνωστό ότι όταν το μήκος κύματος του φωτός είναι “τεντωμένο”, το φως φαίνεται να «μετατοπίζεται» στο κόκκινο άκρο του φάσματος.  Μια μέτρηση της μετατόπισης προς το ερυθρό μπορεί να μας πει πόσο μακριά είναι το αντικείμενο που εκπέμπει το φως (ο γαλαξίας, σε αυτή την περίπτωση) και, με βάση το πόσο γρήγορα το σύμπαν επεκτείνεται, όταν εκπέμπεται το φως. 
 
Με τον προσδιορισμό του οξυγόνου, έγινε εμφανής η ηλικία των άστρων σε αυτόν τον γαλαξία. Το οξυγόνο δημιουργείται στα αστέρια και απελευθερώνεται στα νέφη του αερίου στον γαλαξία, όταν πεθαίνουν αυτά τα αστέρια   επιβεβαιώνοντας έτσι την παρουσία οξυγόνου στο MACS1149-JD1. Αυτό έδειξε πως υπήρξε μια παλαιότερη γενεά άστρων και πέθανε μέσα στο σύστημα. Αν και οι ερευνητές δεν ήταν σοκαρισμένοι που βρήκαν οξυγόνο, ήταν έκπληκτοι για το πόσο νωρίς στην ιστορία του σύμπαντος σχηματίστηκε αυτό το οξυγόνο, έτσι έπρεπε να το διερευνήσουν κι άλλο και να υπολογίσουν την ηλικία των άστρων, δήλωσε ο Laporte.
 
Το οξυγόνο δημιουργείται μόνο μέσα στα άστρα και στη συνέχεια, όταν τα άστρα πεθαίνουν με εκρηκτικό τρόπο ως «σούπερ-νόβα», αυτό απελευθερώνεται σε μεσοαστρικά νεφελώματα αερίων στους γαλαξίες, μαζί με άλλα στοιχεία όπως ο άνθρακας και το άζωτο.
 
Χρησιμοποιώντας τη σειρά ALMA (Large Millimeter / Submillimeter Array) στην έρημο Atacama στη Χιλή, η ομάδα μέτρησε τις ιδιότητες μιας γραμμής εκπομπής ενός διπλά ιονισμένου οξυγόνου στο φάσμα του MACS1149-JD1, το οποίο αποκάλυψε ότι η ερυθρή μετατόπιση του γαλαξία είναι περίπου 9.11. Οι μεγαλύτερες μετρήσεις της ερυθράς μετατόπισης στο φάσμα αντιστοιχούν με τους πιο μακρινούς  γαλαξίες και έτσι η μέτρηση αυτή οδήγησε τους ερευνητές να καταλήξουν στο συμπέρασμα: ότι είδαν τον γαλαξία αυτό σε ηλικία περίπου 550 εκατομμυρίων ετών.
 
Μελετώντας δεδομένα υπερύθρων από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer της NASA , η ερευνητική ομάδα παρατήρησε τη φωτεινότητα του γαλαξία. Αυτή η παρατήρηση υποδηλώνει ότι υπήρξε ουσιαστική δημιουργία άστρων σε αυτόν, μόλις 250 εκατομμύρια χρόνια μετά το Big Bang. Η μέτρηση της ερυθράς μετατόπισης που έλαβε το ALMA επέτρεψε στην ομάδα να αποκλείσει άλλες εξηγήσεις για αυτήν την παρατήρηση, όπως η πιθανότητα ότι η παρατηρούμενη φωτεινότητα προέκυψε από ισχυρές γραμμές ανασυνδυασμού – ή χαρακτηριστικά του φάσματος που σχετίζεται με ακτινοβολία που παράγεται από καυτά αστέρια, κάνοντας έτσι στέρεο το συμπέρασμα της ομάδας.
 
Η ομάδα επίσης επιβεβαίωσε την απόσταση του γαλαξία μέσω αυτών των παρατηρήσεων από το ALMA αλλά και το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότου Παρατηρητηρίου (ESO).
 
Σε μελλοντικές μελέτες, οι ερευνητές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ακόμη πιο ευαίσθητες μετρήσεις για να δουν τα πρώτα αστέρια και τους γαλαξίες στο σύμπαν, ανέφερε ο Laporte.
 
«Αν θέλετε να επιστρέψετε, πίσω στο χρόνο, θα μπορούσατε να βρείτε ακόμα πιο υψηλή ερυθρή μετατόπιση, πχ 20, 50, δήλωσε. Ανακαλύπτοντας το χρονικό σημείο στην ιστορία του σύμπαντος όπου δημιουργήθηκαν τα πρώτα αστέρια και οι γαλαξίες – μια εποχή γνωστή ως κοσμική αυγή  – οι επιστήμονες θα απαντούσαν σε ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης αστρονομίας. Οι πρώτοι γαλαξίες αναδύθηκαν από ένα εντελώς σκοτεινό σύμπαν; Ποια ήταν αυτά τα πρώτα αστέρια και γαλαξίες; Αυτή η έρευνα θα μπορούσε να είναι ένα βήμα μπροστά για την απάντηση σε αυτά τα μνημειώδη ερωτήματα, είπε ο Laporte.
 
Έτσι, ενώ αυτό το νέο έργο μας οδηγεί πολύ πίσω στην ιστορία του σύμπαντος, η προώθηση της τεχνολογίας των τηλεσκοπίων, όπως η πολυαναμενόμενη εκτόξευση  στα επόμενα χρόνια του τηλεσκοπίου Webb, θα μπορέσει να φέρει ακόμη πιο κοντά την κοσμική αυγή.

Τι είναι ακριβώς οι σκουληκότρυπες;

Έχουν αποδειχθεί ότι μπορούν να υπάρχουν ή είναι ακόμα θεωρητικές;
 
Οι σκουληκότρυπες είναι λύσεις στις εξισώσεις πεδίου του Einstein για τη βαρύτητα που ενεργούν ως «σήραγγες», συνδέοντας σημεία του χωροχρόνου κατά τέτοιο τρόπο ώστε το ταξίδι μεταξύ των σημείων μέσω της σκουληκότρυπας να μπορεί να διαρκέσει πολύ λιγότερο χρόνο από όσο το ταξίδι μέσω του συνηθισμένου χώρου.  Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι σκουληκότρυπων που ενδιαφέρουν τους φυσικούς: Οι Λορεντζιανές (Lorentzian) σκουληκότρυπες (από τη Γενική Σχετικότητα) και οι Ευκλείδιες σκουληκότρυπες (από την σωματιδιακή φυσική).
 
Οι Λορεντζιανές σκουληκότρυπες είναι ουσιαστικά οι συντομότεροι δρόμοι μέσω του χώρου και του χρόνου. Μελετώνται κυρίως από τους εμπειρογνώμονες στη βαρύτητα του Einstein, και εάν υπάρχουν στην πραγματική ζωή θα ήταν περισσότερο-ή-λιγότερο παρόμοιες με τη σκουληκότρυπα στο Star Trek: Deep Space 9. (Αλλά να θυμηθείτε, ότι η ταινία είναι ακριβώς για ψυχαγωγία, έτσι μην προσπαθείτε να εξαγάγεται λεπτομερή φυσική από το DS9. Στην καλύτερη περίπτωση θα σας δώσει μια ασαφή γενική ιδέα για το τι κάνει). 
 
Οι καλές ειδήσεις για τις Λορεντζιανές σκουληκότρυπες είναι ότι, μετά από περίπου δέκα πέντε έτη σκληρής εργασίας, δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι δεν υπάρχουν. Οι κακές ειδήσεις είναι ότι είναι πολύ παράξενα αντικείμενα: Εάν υπάρχουν χρειάζονται μεγάλα ποσά αρνητικής μάζας για να κρατηθούν ανοικτές και να εμποδιστούν από την κατάρρευση. (προσοχή η αρνητική μάζα δεν είναι αντι-ύλη, είναι μια περιοχή όπου η ενέργεια του κόσμου είναι μικρότερη από αυτή του συνηθισμένου κενού -σίγουρα παράξενης ουσίας). Μπορούμε να πάρουμε μικρά ποσά αρνητικής ενέργειας στο εργαστήριο (με το φαινόμενο Casimir), αλλά δεν μπορούμε να πάρουμε με τις παρούσες τεχνολογίες, μεγάλα ποσά αρνητικής ενέργειας, τέτοια που απαιτούνται για να κρατήσουμε σε ένα κανονικό μέγεθος την Λορεντζιανή σκουληκότρυπα. (Άστε που μπορούν να υπάρχουν βαθιά ζητήματα της αρχής που αποτρέπει από εμας να συλλέξουμε πολλή αρνητική ενέργεια σε μια θέση.)
 
Οι Ευκλείδιες σκουληκότρυπες είναι ακόμα πιό παράξενες: ζουν στο «φανταστικό χρόνο» και είναι πραγματικά εικονικές κβαντικές μηχανικές διαδικασίες. Αυτές οι Ευκλείδιες σκουληκότρυπες είναι ενδιαφέρουσες κυρίως στους φυσικούς σωματιδίων (θεωρητικοί κβαντικών πεδίων). Δεν μπορείτε να τους δώσετε μια συμπαθητική κλασσική ερμηνεία με όρους της κλασσικής βαρύτητας πεδίου, και δυστυχώς πρέπει να ξέρετε πολλή κβαντική φυσική για να εκτιμήσετε ακόμη και τις βασικές ιδιότητές τους.
 
Η ιστορία τους
Οι πρώτες σκουληκότρυπες βρέθηκαν με τη μελέτη της μαθηματικής λύσης για τις μαύρες τρύπες. Εκεί διαπιστώθηκε ότι η γεωμετρική ερμηνεία της λύσης αυτής έμοιαζε με το σχήμα δύο μαύρων οπών (δύο στομάτων) που συνδέθηκαν με έναν «λαιμό» (γνωστή ως γέφυρα Einstein-Rosen). Ο λαιμός είναι ένα δυναμικό αντικείμενο που συνδέεται με τις δύο τρύπες που πιάνονται εξαιρετικά γρήγορα με μια στενή σύνδεση μεταξύ τους.
 
Τι ακριβώς προκαλεί όμως μια μαύρη τρύπα στο χωροχρόνο; Η Σχετικότητα προβλέπει ότι το κέντρο μιας μαύρης τρύπας είναι ένα σημείο άπειρης πυκνότητας (μια χωροχρονική ανωμαλία) όπου οι συνηθισμένοι νόμοι της Φυσικής δεν ισχύουν πλέον. Ο χρόνος, ο χώρος, η ύλη και η ενέργεια δεν έχουν στην περιοχή μιας ανωμαλίας καλά καθορισμένο νόημα. Οι εξισώσεις του Einstein δείχνουν ότι μια τέτοια ανωμαλία δεν προκαλεί απλά μια λακκούβα στο φανταστικό επίπεδο φύλλο του χωροχρόνου, αλλά δημιουργεί ένα τούνελ που τρυπάει το επίπεδο φύλλο και στιγμιαία μας συνδέει με την άλλη του πλευρά.
 
Που βρίσκεται η άλλη του πλευρά; Μπορεί να βρίσκεται κάπου αλλού στο χωροχρόνο, είτε στο παρελθόν είτε στο μέλλον ή ακόμη να βρίσκεται και σε ένα άλλο Σύμπαν. Υποτίθεται ότι στα μυθιστορήματα οι “Κυρίαρχοι του Χρόνου” είναι εκείνοι που πρώτοι κατάφεραν να τιθασεύσουν τη δύναμη των μαύρων οπών για να αρχίσουν τα πειράματά τους με το ταξίδι στο χρόνο. Αν μπορούσατε να περάσετε ένα διαστημόπλοιο μέσα από ένα τέτοιο τούνελ ή αλλιώς σκουληκότρυπα όπως λέγεται, θα είχατε ανακαλύψει το μυστικό των ταξιδιών στο χρόνο. Κάτι τέτοιο είναι φυσικά αδύνατο με την παρούσα τεχνολογία αλλά στο μέλλον ποιος ξέρει;
 
Οι θεωρητικοί έχουν βρει από τότε κι άλλες λύσεις σκουληκότρυπας. Αυτές οι λύσεις συνδέουν διάφορες γεωμετρικές μορφές σε καθένα στόμιο της σκουληκότρυπας. Μια καταπληκτική πτυχή της σκουληκότρυπας είναι ότι επειδή μπορούν να συμπεριφερθούν ως ο «συντομότερος δρόμος» του χωροχρόνου, αυτές πρέπει να επιτρέπουν το χρονικό ταξίδι προς τα πίσω. Αυτή η ιδιότητα υπονοεί ότι αν μπορούσαμε να ταξιδέψουμε γρηγορότερα από το φως, θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε με το παρελθόν.
 
Είναι βέβαια περιττό να λεχθεί, ότι αυτή ακριβώς η δυνατότητα είναι που προκαλεί διαταραχές. Το ταξίδι στο χρόνο θα επέτρεπε ποικίλες παράδοξες καταστάσεις, όπως να επιστρέψετε στο παρελθόν και να σκοτώσετε τον παππού σας προτού ο πατέρας σας γεννηθεί (το παράδοξο των παππούδων). Η ερώτηση που προκύπτει τώρα είναι εάν θα ήταν δυνατό να κατασκευαστεί πραγματικά μια σκουληκότρυπα και κινώντας την κατά τέτοιο τρόπο ώστε να γινόταν μια χρησιμοποιήσιμη χρονική μηχανή.
 
Το ενδιαφέρον όμως για τέτοιες λύσεις σκουληκότρυπας στη Γενική Σχετικότητα υποκινήθηκε όταν εξέτασε ο Michael Morris και o Kip Thorne του Τεχνολογικού ιδρύματος της Καλιφόρνιας τις γενικές ιδιότητες που είναι απαραίτητες για μια σκουληκότρυπα για να παραμείνει ανοικτή. Διαπίστωσαν ότι η γεωμετρία μιας σκουληκότρυπας είναι εγγενώς ασταθής. Και ότι αν μια σκουληκότρυπα είναι στατική και αμετάβλητη στο χρόνο, τότε πρέπει να περιέχει «εξωτική» ύλη. Τέτοια ύλη έχει αρνητική ενεργειακή πυκνότητα και μια μεγάλη αρνητική πίεση — μεγαλύτερη σε μέγεθος από την ενεργειακή πυκνότητα. Τέτοια ύλη καλείται «εξωτική» καθώς αυτή μοιάζει πολύ λίγο με όλες τις μορφές της γνωστής ύλης. 
 
Όλες οι μορφές της ύλης γνωστές στους φυσικούς και τους χημικούς έχουν θετική ενεργειακή πυκνότητα (ή, ισοδύναμα,  θετική μάζα), και πιέσεις ή εντάσεις που είναι πάντα μικρότερες από την ενεργειακή πυκνότητα σε μέγεθος. Σε μια τεντωμένη λαστιχένια ζώνη, παραδείγματος χάριν, η πυκνότητα είναι 1014 μεγαλύτερη από την τάση.
 
Η μια πιθανή πηγή «εξωτικής» ύλης που είναι γνωστή στη θεωρητική φυσική, βρίσκεται στη συμπεριφορά ορισμένων κενών καταστάσεων στην κβαντική θεωρία πεδίων. Δηλαδή οι κβαντικές διακυμάνσεις σε διάφορα πεδία να είναι σε θέση να έχουν αρνητική ενεργειακή πυκνότητα. Σε αυτή τη δυνατότητα εστιάζεται η θεωρητική έρευνας που περιλαμβάνει σκουληκότρυπες.
 
Τέτοια έρευνα έχει δείξει ότι είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθούν τα κβαντικά αποτελέσματα για να ανοίξει μια σκουληκότρυπα πολύ μεγαλύτερη από το χαρακτηριστικό μήκος που συνδέεται με την κβαντική βαρύτητα, γνωστό ως μήκος Planck (περίπου10 -33 εκατοστόμετρα). Εάν η σκουληκότρυπα δεν ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτό το μέγεθος, τότε όχι μόνο θα ήταν άχρηστη για τη μεταφορά των χωροδιαστημοπλοίων, αλλά θα απαιτούταν κβαντική βαρύτητα για να περιγράψει την τρύπα.
 
Ο Stephen Hawking υπέθεσε ότι ενώ οι σκουληκότρυπες μπορούν να δημιουργηθούν, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το χρονικό ταξίδι. Ακόμη και η εξωτική ύλη που σταθεροποιεί την σκουληκότρυπα ενάντια στις αστάθειές της, υποστήριξε, αν εισαχθεί ένα τέτοιο σωματίδιο ή ακόμη και ένα φωτόνιο μέσα σε αυτή θα την αποσταθεροποιήσει αρκετά γρήγορα ώστε να αποτρέψει τη χρήση της. Αυτό το θέμα είναι γνωστό ως η υπόθεση χρονικής προστασίας. Σύμφωνα με αυτήν την υπόθεση, τα κβαντικά αποτελέσματα θα συνωμοτήσουν ώστε να αποτρέψουν αποτελεσματικά το χρονικό ταξίδι ακόμα και όταν μοιάζει ότι μπορεί να γίνει με την κλασσική φυσική.
 
Για τους σκοπούς της επιστημονικής φαντασίας, συνήθως υποτίθεται ότι μία χωροχρονική σκουληκότρυπα  αντιπροσωπεύει τον πιο σύντομο δρόμο — ότι με το ταξίδι μιας μικρής απόστασης μέσω της σήραγγας-σκουληκότρυπας, θα καταλήξετε σε έναν προορισμό που θα μπορούσε να είναι έτη φωτός μακριά μέσω του συμβατικού χώρου. Από την άποψη της θεωρητικής φυσικής των σκουληκότρυπων, εντούτοις, δεν υπάρχει κανένας ιδιαίτερος λόγος για τον οποίο η απόσταση πρέπει να είναι πιό σύντομη, μπορεί μέσω της σκουληκότρυπας να είναι η μακρύτερη διαδρομή.
 
Οι σκουληκότρυπες είναι συνήθως μια μεγάλη θεωρητική διασκέδαση, και είναι φαινομενικά οι έγκυρες λύσεις των εξισώσεων του Einstein. Δεν υπάρχουν, εντούτοις, κανένα πειραματικό στοιχείο για αυτές.

Μίνι φεγγάρια δημιούργησαν τις ηπείρους της Γης

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι η Σελήνη αποτελεί προϊόν της σύγκρουσης της Γης με ένα διαστημικό σώμα με το μέγεθος του Άρη. Η σύγκρουση, όπως είναι ευνόητο, ήταν κατακλυσμική εκτοξεύοντας στο Διάστημα μεγάλο αριθμό θραυσμάτων τα οποία μπήκαν σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας και προοδευτικά ενώθηκαν σχηματίζοντας τη Σελήνη. Έχει διαπιστωθεί ότι αμέσως μετά τον σχηματισμό της Γης πριν από περίπου 4,5 δισ. έτη υπήρξε μια περίοδος όπου ο πλανήτης μας βομβαρδιζόταν κυριολεκτικά από μικρότερα και μεγαλύτερα διαστημικά σώματα.
 
Σύμφωνα με την νέα θεωρία κάποτε γύρω από την Γη υπήρχαν πολλά μικρά φεγγάρια που κάποια από αυτά έπεσαν πάνω της γεγονός που προκάλεσε την εμφάνιση των πρώτων ηπείρων στον πλανήτη
 
Τη δεκαετία του 1980 διατυπώθηκε η θεωρία ότι πριν από το συμβάν που οδήγησε στην γέννηση της Σελήνης ο ανηλεής βομβαρδισμός από τα διάφορα διαστημικά σώματα είχε παρόμοια αποτελέσματα. Ο βομβαρδισμός έστειλε στο Διάστημα υλικά τα οποία σχημάτισαν μικρού μεγέθους σώματα που αρχικά λειτουργούσαν ως δορυφόροι της Γης. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία στην συνέχεια οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις αυτών των… μίνι φεγγαριών με την Γη υποχρέωσε κάποια από αυτά να εξοριστούν σε άλλες περιοχές του ηλιακού μας συστήματος και κάποια άλλα να πέσουν πάνω στον πλανήτη μας.
 
Διεθνής ομάδα επιστημόνων από την Γερμανία, την Αυστρία και το Ισραήλ αποφάσισε να διερευνήσει τι συνέβη όταν αυτά τα μίνι φεγγάρια έπεσαν πάνω στην Γη. Με δημοσίευση τους στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society» οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η πτώση αυτών των φεγγαριών στην Γη προκάλεσε τον σχηματισμό των πρώτων ηπείρων στην επιφάνεια του πλανήτη μας.
 
Φυσικά η εξαιρετικά ενεργή γεωλογικά Γη στην πορεία μετασχημάτισε πολλές φορές τις ηπείρους της αλλά παρόλα αυτά είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το σημείο εκκίνησης και την καταγωγή των ηπείρων. Οι προσομοιώσεις που έκαναν οι ερευνητές δείχνουν επίσης ότι η πτώση αυτών των μίνι φεγγαριών εκτός από την γέννηση των ηπείρων συνέβαλε και στην μεταβολή της περιόδου περιστροφής της Γης «κλειδώνοντας» την στις 23 ώρες 56 λεπτά 4,1 δευτ.
 
Ο χρόνος περιστροφής της Γης έχει παίξει σύμφωνα με τους ειδικούς κομβικό ρόλο στην παρουσία της ζωής πάνω σε αυτή. Αν λοιπόν η νέα θεωρία είναι σωστή τότε μάλλον χρωστάμε την ύπαρξη μας σε αυτά τα μίνι φεγγάρια αφού μας προσέφεραν τις κατάλληλες γεωατμοσφαιρικές συνθήκες για να ζούμε.

Ελύτης: Στην απλότητα κρύβεται η ευτυχία

Κατά βάθος το ξέρουμε -το αναγνωρίζουμε τις σπάνιες εκείνες μέρες που δεν έχουμε απολύτως τίποτα  να κάνουμε.

Που απλά ξαπλώνουμε στα βότσαλα και τα χαϊδεύουμε με τα δάχτυλά μας ή που στεκόμαστε πίσω από το παγωμένο τζάμι, πίνοντας ένα ζεστό τσάι και κοιτάζοντας τα φωτάκια στο απέναντι μπαλκόνι. Το νιώθουμε, τότε, πραγματικά, πως το πραγματικό μυστικό της ευτυχίας, βρίσκεται στο γνήσιο ενδιαφέρον που δείχνουμε στις λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Στο πώς μυρίζει το κεφάλι του παιδιού μας και στους σκληρούς κόμπους στα δάχτυλα του συντρόφου μας…

Το παρακάτω ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη το περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο:

Mπορώ να γίνω ευτυχισμένος με τα πιο απλά πράγματα

και με τα πιο μικρά..

Και με τα καθημερινότερα των καθημερινών.

Μου φτάνει που οι εβδομάδες έχουν Κυριακές.

Μου φτάνει που τα χρόνια φυλάνε Χριστούγεννα για το τέλος τους.

Που οι χειμώνες έχουν πέτρινα, χιονισμένα σπίτια.

Που ξέρω ν’ ανακαλύπτω τα κρυμμένα πετροράδικα στις κρυψώνες τους.

Μου φτάνει που μ’ αγαπάνε τέσσερις άνθρωποι.

Πολύ…

Μου φτάνει που αγαπάω τέσσερις ανθρώπους.

Πολύ…

Που ξοδεύω τις ανάσες μου μόνο γι’ αυτούς.

Που δεν φοβάμαι να θυμάμαι.

Που δε με νοιάζει να με θυμούνται.

Που μπορώ και κλαίω ακόμα.

Και που τραγουδάω… μερικές φορές…

Που υπάρχουν μουσικές που με συναρπάζουν.

Και ευωδιές που με γοητεύουν…

Ο Αριστοτέλης, το εκούσιο μιας πράξης και το αίσθημα της ντροπής

Από τη στιγμή που έχει καταστεί σαφές ότι η αρετή σχετίζεται με τα συναισθήματα (πάθη) και τις πράξεις κάθε ανθρώπου (αν δηλαδή διέπονται από την αρχή της μεσότητας σύμφωνα με τους κανόνες της λογικής), αυτό που μένει είναι ο καθορισμός της εκούσιας ή ακούσιας πράξης προκειμένου να αξιολογηθεί σωστά ως συμπεριφορά που αξίζει τον έπαινο ή την τιμωρία.
 
Ο Αριστοτέλης ξεκινώντας το τρίτο βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων είναι σαφής: «Αφού λοιπόν η αρετή σχετίζεται με τα πάθη και τις πράξεις, και αφού ο έπαινος και ο ψόγος προορίζονται μόνο για ό,τι γίνεται με τη θέλησή μας, ενώ για ό,τι γίνεται χωρίς τη θέλησή μας προορίζεται η κατανόηση καμιά φορά και ο οίκτος, είναι, λέω, απαραίτητο, οι άνθρωποι που μελετούν την αρετή να ορίσουν με σαφήνεια το περιεχόμενο των εννοιών “εκούσιο” και “ακούσιο” – κάτι που είναι, βέβαια, χρήσιμο και για τους νομοθέτες, όταν ορίζουν τις τιμές που πρέπει να απονέμονται ή τις τιμωρίες που πρέπει να επιβάλλονται». (1109b 1, 31-37).
 
Η θέληση, με την έννοια της ελεύθερης βούλησης, είναι που καθορίζει το εκούσιο ή ακούσιο μιας πράξης και είναι απολύτως φυσικό ότι τόσο το καλό όσο και το κακό, όταν γίνονται αθέλητα, δηλαδή από τύχη ή από συνθήκες που ξεπερνούν την ανθρώπινη επιθυμία, δεν έχουν την ίδια ηθική βαρύτητα με το εκούσιο, που προεξοφλεί την εκπλήρωση της ελευθερίας της βούλησης στο περιεχόμενο της πράξης. Ο κατά λάθος ήρωας δεν είναι ήρωας, όπως και ο κατά λάθος εγκληματίας δεν έχει εγκληματήσει. Σε τελική ανάλυση, ο έπαινος και η τιμωρία δεν αφορούν την πράξη καθαυτή, αλλά τα κίνητρά της.
 
Όμως, κυρίως αν πρόκειται για κάτι κακό, αυτό που ονομάζεται «ακούσια» πράξη οφείλει να αξιολογηθεί και σε σχέση με τις συνθήκες που την προκάλεσαν. Το ότι ο ξέφρενος-μεθυσμένος οδηγός, δεν είχε πρόθεση να βλάψει κανένα, δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να τιμωρηθεί.
 
Θα έλεγε κανείς ότι αυτό που πρέπει να επισημανθεί για την οριστική εκτίμηση μιας πράξης είναι οι συνθήκες που τη δημιουργούν κι όχι οι προθέσεις του τελικού της αποτελέσματος. Με άλλα λόγια, οι προθέσεις δεν είναι βέβαιο ότι απαλλάσσουν κι από τις ευθύνες, καθώς η πρόνοια ή η αμέλεια οποιουδήποτε ζητήματος επιδρούν καθοριστικά στην ποιότητα των εξελίξεων. Κι αυτή είναι ξεκάθαρη υπαιτιότητα του ανθρώπου. Υπό αυτή την έννοια, θα έλεγε κανείς ότι ακούσιο είναι αυτό που όχι μόνο δεν έγκειται στις προθέσεις κάποιου, αλλά ξεπερνά και κάθε δυνατότητα πρόβλεψης, ώστε να αποφευχθεί (ή να επιτευχθεί). Κινείται δηλαδή στη σφαίρα του ανθρωπίνως ανεξέλεγκτου.
 
Ο Αριστοτέλης ξεκινά τη δική του διερεύνηση για τα ακούσια πράγματα παραθέτοντας την επικρατούσα κοινωνική αντίληψη: «Ακούσια λοιπόν είναι, κατά την κοινή αντίληψη, όλα όσα γίνονται με την επιβολή βίας ή από άγνοια. Για “επιβολή βίας” μιλούμε σε κάθε περίπτωση που η “κίνηση” ξεκινάει από έξω: μια “κίνηση” στην οποία με κανέναν τρόπο δε συμβάλλει το πρόσωπο που κάνει (στην ουσία: που υφίσταται) την πράξη – αν π.χ. το πρόσωπο παρασέρνεται προς κάπου από τον αέρα ή από ανθρώπους που το εξουσιάζουν». (1110a 1, 1-4).
 
Τα πράγματα όμως περιπλέκονται, όταν την επιλογή την καθορίζει το στοιχείο του φόβου: «Στις περιπτώσεις, ωστόσο, που μια πράξη γίνεται από φόβο για μεγαλύτερα κακά ή για κάποιον καλό σκοπό (αν π.χ. ένας τύραννος, έχοντας κάτω από την εξουσία του τους γονείς ή τα παιδιά μας μάς διατάξει να κάνουμε κάτι κακό: αν το κάνουμε, θα σωθούν, ενώ αν δεν το κάνουμε θα πεθάνουν), υπάρχει αμφισβήτηση αν τέτοιου είδους πράξεις είναι ακούσιες ή εκούσιες. Τέτοια είναι και η περίπτωση που σε μια θύελλα πετούμε στη θάλασσα κάποια αγαθά: κανένας δεν πετάει στα καλά καθούμενα στη θάλασσα αγαθά με τη θέλησή του· αν είναι όμως να σωθούν ο ίδιος και οι άλλοι, κάθε φρόνιμος άνθρωπος το κάνει». (1110a 1, 4-12).
 
Για τον Αριστοτέλη, αυτό που τελικά καθορίζει μια πράξη ως ακούσια ή εκούσια είναι αν προκύπτει από επιλογή, δηλαδή από τελική συνειδητή απόφαση, ακόμη κι αν το δίλημμα τίθεται με τον πιο εκβιαστικό τρόπο. Ο εκβιασμός της επιλογής παίζει ξεκάθαρα ελαφρυντικό ρόλο (γι’ αυτό και τις αποφάσεις αυτού του είδους τις αποκαλεί μεικτές, δηλαδή ούτε ακούσιες ούτε εκούσιες), αλλά δεν αναιρεί τη συνείδηση της τελικής απόφασης: «Αυτού του είδους λοιπόν οι πράξεις είναι μεικτές, μοιάζουν όμως πιο πολύ με τις εκούσιες πράξεις, αφού τη στιγμή που γίνονται είναι αποτέλεσμα επιλογής και προτίμησης, και το τέλος μιας πράξης βρίσκεται σε άμεση σχέση με τις συγκεκριμένες περιστάσεις». (1110a 1, 13-15).
 
Και συμπληρώνει: «Σε σχέση λοιπόν με τη στιγμή που γίνεται η πράξη μπορούμε να μιλούμε και για εκούσια και για ακούσια πράξη. Τη στιγμή εκείνη ο άνθρωπος ενεργεί με τη θέλησή του· γιατί η αρχή που κινεί σ’ αυτού του είδους τις πράξεις τα αποφασιστικής σημασίας μέλη του σώματος βρίσκεται μέσα στο άτομο, κι όταν η αρχή βρίσκεται μέσα στο άτομο, εξαρτάται επίσης από το ίδιο το άτομο το να κάνει ή να μην κάνει την πράξη. Είναι εκούσιες λοιπόν αυτού του είδους οι πράξεις· αν τις δούμε όμως καθαυτές, είναι ασφαλώς ακούσιες, δεδομένου ότι κανείς δε θα επέλεγε μια τέτοια πράξη καθαυτή». (1110a 1, 16-22).
 
Τα πάντα καθορίζονται από τις αρχές και τις προτεραιότητες του ανθρώπου. Υπάρχουν άνθρωποι που δε θα υπέκυπταν σε κανέναν εκβιασμό θυσιάζοντας ακόμη και τα παιδιά τους. Υπάρχουν κι άλλοι, που θα μπορούσαν να προβούν και στην πιο επαίσχυντη πράξη, όχι για τη σωτηρία από κάποιο κίνδυνο, αλλά για την εξασφάλιση μιας καλύτερης ζωής ή κι από ξεκάθαρη πλεονεξία. Το πώς θα τους κρίνουν οι άλλοι έχει να κάνει με τις δικές τους αρχές και προτεραιότητες. Αυτό όμως δεν αναιρεί τη δυνατότητα της επιλογής που υπάρχει.
 
Για τον Αριστοτέλη οι δυνατότητες επιλογής αναιρούνται μόνο αν οι διαμορφούμενες συνθήκες ξεπερνούν τα ανθρώπινα μέτρα κάνοντας τον εμπλεκόμενο να υποκύψει: «Υπάρχουν, πάντως, κάποιες περιπτώσεις στις οποίες δεν απονέμεται έπαινος, επιδεικνύεται όμως κάποια κατανόηση: είναι οι περιπτώσεις που κάνει κανείς όσα δεν πρέπει να κάνει, επειδή εξαναγκάζεται από κάποια πράγματα που ξεπερνούν την ανθρώπινη φύση και που κανείς δε θα μπορούσε να τα αντέξει». (1110a 1, 26-29).
 
Από την άλλη, τίθενται και τα αντίθετα όρια, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις που είναι προτιμότερος ο θάνατος από την υποχώρηση: «Υπάρχουν όμως και κάποιες πράξεις που τίποτε δεν μπορεί να μας αναγκάσει να τις κάνουμε: καλύτερα να πεθάνει κανείς παρά να υποστεί τα έσχατα». (1110a 1, 29-31).
 
Ωστόσο, ακόμη κι αυτά τα έσχατα όρια της υποταγής ή της άρνησης που θέτει ο Αριστοτέλης δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ως κάτι αντικειμενικό. Άλλος μπορεί να υποκύψει σε κάτι που θεωρεί έσχατο κι άλλος όχι, όπως άλλος θυσιάζει τη ζωή του για μια απαραβίαστη αρχή, ενώ άλλος όχι. Το να προσπαθήσει να βρει κανείς μια υποδειγματικά έσχατη κατάσταση, όπου όλοι θα προτιμούσαν το θάνατο, είναι μάλλον παρακινδυνευμένο. Όταν μιλάμε για τον άνθρωπο, δεν μπορεί τίποτε να είναι απόλυτο.
 
Το βέβαιο είναι ότι όσοι δέχονται να κάνουν το κακό, χωρίς να έχουν να κερδίσουν (ή να αποφύγουν) κάτι είναι άνθρωποι κατώτερης ποιότητας: «Δείχνει πράγματι κατώτερης ποιότητας άνθρωπο το να δεχτεί να κάνει τα πιο άσχημα πράγματα δίχως να κερδίσει τίποτε το ωραίο ή για ένα ασήμαντο κέρδος». (1110a 1, 25-26).
 
Παρακολουθώντας τις ζωές και τα διλήμματα των ανθρώπων ο Αριστοτέλης διαπιστώνει ότι τελικά οι περισσότερες αποφάσεις έχουν να κάνουν με εξαναγκασμούς που αποσκοπούν σε μελλοντικά οφέλη. Έχει να κάνει, δηλαδή, με το εκούσιο, που όμως πολλές φορές δε σχετίζεται με την επιθυμία της πράξης καθαυτής, αλλά με τα αποτελέσματά της. Κι αυτό δεν είναι καθόλου κακό, όταν λειτουργεί ευεργετικά για τους άλλους.
 
Ο γεωργός μπορεί να ισχυριστεί ότι καλλιεργεί το χωράφι παρά τη θέλησή του κι ότι, αν δε χρειαζόταν τα κέρδη της σοδειάς για να ζήσει, θα επέλεγε την τρυφηλότητα. Από αυτή την άποψη είναι ακούσια γεωργός και υποκύπτει στον εξαναγκασμό της επιβίωσης. Αυτού του είδους οι αποφάσεις, όμως, είναι καθαρά προσωπικές. Κανείς δεν μπορεί να προσάψει ηθικούς χαρακτηρισμούς για κάποιον που έγινε γεωργός χωρίς να το θέλει.
 
Η κριτική που μπορεί να ασκηθεί σε μια τέτοια περίπτωση έχει να κάνει με την ατολμία στη διαχείριση της ζωής από μέρους του, ώστε να αποφύγει τη γεωργική που δε θέλει, ή με την κοινωνία που στέρησε τις ευκαιρίες. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αποκαλέσει έναν τέτοιο άνθρωπο ηθικό ή ανήθικο. Κι αυτό γιατί ο εξαναγκασμός τον οδηγεί σε μια πράξη που ευεργετεί τους άλλους με τα αγαθά που προσφέρει.
 
Τα πράγματα περιπλέκονται όταν ο εξαναγκασμός έχει να κάνει με αποφάσεις που βλάπτουν τους άλλους. Οι διαβαθμίσεις, οι χαρακτηρισμοί και το εύρος της υποκειμενικότητας έχουν να κάνουν κυρίως με την πραγμάτωση του κακού. Τα κίνητρα έχουν μεγάλη σημασία, καθώς καταδεικνύουν το μέγεθος του εξαναγκασμού. Άλλο να κάνει κανείς κακό για να απολαύσει άχρηστες ηδονές κι άλλο για να σώσει το παιδί του. Όπως μεγάλη σημασία έχει και η φύση του κακού που πραγματοποιείται. Άλλο η κλοπή κι άλλο ο φόνος.
 
Κι εδώ δε γίνεται λόγος για τη γλώσσα του νομοθέτη, που έτσι κι αλλιώς οφείλει να τα λάβει όλα αυτά υπόψη για να απονεμηθεί σωστά η δικαιοσύνη, αλλά για τη διαμόρφωση της τρέχουσας κοινωνικής ηθικής, που κρίνεται πολυπλοκότερη και που ενδεχομένως – σε κάποιες περιπτώσεις – να έρχεται και σε αντίθεση με τις αποφάσεις του νόμου. (Η νομική ενοχή κάποιου, όσο αναμφισβήτητη κι αν είναι, δε συνεπάγεται και την αυτονόητη ηθική κατακραυγή της κοινωνίας, όπως και η δικαιολογημένη αθώωση από την πλευρά του νόμου μπορεί να μη συμβαδίζει πάντα με την ηθική αποκατάσταση από την πλευρά της κοινής γνώμης).
 
Το κατά πόσο μπορεί να δικαιολογήσει κανείς το κακό (όχι με την αυστηρή νομική έννοια αλλά με τη σημασία του ηθικού βάρους) έχει να κάνει με την παιδεία και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την ηθική. Αυτό όμως δεν έχει καμία σχέση με το ακούσιο ή εκούσιο της πράξης που τίθεται προς εξέταση.
 
Για τον Αριστοτέλη οι άσχημες πράξεις αποτελούν συνήθως συνειδητές επιλογές απέναντι σε συνθήκες εξαναγκασμού κι ως τέτοιες πρέπει να κρίνονται, πράγμα που δεν είναι πάντα εύκολο: «Είναι, πάντως, μερικές φορές δύσκολο να αποφασίσουμε αν πρέπει να κάνουμε το τάδε καλό με αντίτιμο το τάδε κακό ή να υπομείνουμε το τάδε κακό για να πετύχουμε το τάδε καλό…». (1110a 1, 33-34).
 
Κι ακόμη πιο ξεκάθαρα: «Αν, τώρα, πρέπει να αποφασίσουμε με αντίτιμο τίνος κακού πρέπει να επιλέγουμε κάποιο καλό, δεν είναι κάτι που μπορούμε να το ορίσουμε εύκολα· ο λόγος είναι ότι οι επιμέρους περιπτώσεις παρουσιάζουν μεγάλες μεταξύ τους διαφορές». (1110b 1, 8-10).
 
Όμως, αυτού του είδους η δυσκολία στην κρίση δεν πρέπει να λειτουργεί ως δικαιολογία προκειμένου να αποφύγει κάποιος την ευθύνη των επιλογών του: «Είναι, άλλωστε, γελοίο να ρίχνουμε όλη την ευθύνη στα έξω πράγματα και όχι στον εαυτό μας (που γίνεται εύκολο θύμα τέτοιας λογής πραγμάτων), και για μεν τις ωραίες πράξεις μας να θεωρούμε αίτιο τον εαυτό μας, για τις άσχημες όμως να ρίχνουμε όλη την ευθύνη στα ευχάριστα πράγματα». (1110b 1, 15-18).
 
Κι όταν γίνεται λόγος για «ευχάριστα πράγματα» εννοούνται τα ευεργετικά αποτελέσματα που μπορεί να ωθήσουν κάποιον σε μια άσχημη πράξη. Όλοι θέλουν να αντλήσουν χαρά από αυτά που κάνουν, αυτό όμως δε νομιμοποιεί κάθε πράξη που θα την αποφέρει. Ή, αν πρέπει να το πούμε αλλιώς, η αναζήτηση της χαράς δεν αποτελεί ισχυρό κίνητρο για να δικαιολογήσει κάποιος την άσχημη πράξη.
 
Όσο για το κριτήριο της άγνοιας, που τέθηκε από την αρχή ως στοιχείο κατάδειξης της ακούσιας συμπεριφοράς, ο Αριστοτέλης σημειώνει: «Ό,τι κάνουμε από άγνοια, ανήκει – σε όλες τις περιπτώσεις – στο μη εκούσιο· ακούσιο είναι μόνο ό,τι προκαλεί στενοχώρια και μεταμέλεια. Γιατί όποιος έκανε κάτι από άγνοια και δεν έχει ύστερα κανένα δυσάρεστο αίσθημα εξαιτίας της πράξης του αυτής, δεν το έκανε, φυσικά, με τη θέλησή του, αφού δεν ήξερε τι έκανε· ούτε όμως πάλι το έκανε ακούσια, αφού δεν αισθάνεται καμιά στενοχώρια». (1110b 1, 20-24).
 
Με άλλα λόγια, μόνο η συνειδητοποίηση της εσφαλμένης συμπεριφοράς και η μεταμέλεια πιστοποιούν το ακούσιο της πράξης. Το δυσάρεστο συναίσθημα της λύπης καταδεικνύει την αναγνώριση του λάθους και την επιθυμία της μη επανάληψής του. Εκείνος που από άγνοια υπέπεσε στην άσχημη πράξη, χωρίς όμως ποτέ να το αντιληφθεί, ασφαλώς δεν το έκανε εκούσια, αφού το λάθος οφείλεται στην έλλειψη γνώσης, ούτε όμως μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για κάτι ακούσιο, αφού δε γνωρίζουμε τη συμπεριφορά που θα είχε, αν μάθαινε το κατακριτέο της πράξης του. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα να μην το παραδεχτεί αρνούμενος την ευθύνη του. Η άγνοια δεν εξασφαλίζει τίποτε, αφού κανείς δεν ξέρει πώς θα αντιδράσει κάποιος, όταν φτάσει στη γνώση.
 
Μόνο μετά την πληροφόρηση γίνεται ξεκάθαρο το ακούσιο ή το εκούσιο της πράξης και το αποδεικτικό στοιχείο είναι η στενοχώρια και η μεταμέλεια. Όσο κάποιος παραμένει στην άγνοια δεν ανήκει ούτε στο εκούσιο ούτε στο ακούσιο, κι αυτός είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης του δίνει το χαρακτηρισμό «όχι εκούσιος»: «Υπάρχουν λοιπόν δύο είδη ανθρώπων που κάνουν κάτι από άγνοια: αυτοί που αισθάνονται μεταμέλεια θεωρούνται ότι ενήργησαν ακούσια, ενώ γι’ αυτούς που δεν αισθάνονται μεταμέλεια ας χρησιμοποιήσουμε – αφού είναι διαφορετικοί από τους πρώτους – το χαρακτηρισμό “όχι εκούσιοι”· γιατί, μια και διαφέρουν από τους άλλους, είναι καλύτερο να έχουν το δικό τους όνομα». (1110b 1, 24-27).
 
Όμως, αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει «στενοχώρια και μεταμέλεια» ως απόδειξη της ακούσιας – λόγω άγνοιας – συμπεριφοράς, δεν πρέπει να συγχέεται με το αίσθημα της ντροπής, καθώς πρόκειται για κάτι τελείως διαφορετικό. Στο τέταρτο βιβλίο από τα Ηθικά Νικομάχεια ξεκαθαρίζει ότι η ντροπή σχετίζεται περισσότερο με το φόβο παρά με τη μεταμέλεια: «η ντροπή ορίζεται ως ένα είδος φόβου του ατόμου μήπως χάσει το καλό του όνομα, και έχει συνέπειες και αποτελέσματα παραπλήσια με αυτά που προκαλεί ο φόβος του κινδύνου: αυτοί που ντρέπονται κοκκινίζουν, ενώ αυτοί που φοβούνται το θάνατο χλωμιάζουν». (1128b 9, 11- 14).
 
Η μεταμέλεια ως ειλικρινής μετάνοια της ψυχής δεν έχει καμία σχέση με το φόβο, καθώς αυτός που μετανιώνει δε φοβάται για το τι θα πουν οι άλλοι – κάτι τέτοιο θα ήταν καθαρή υστεροβουλία – αλλά για την άδικη πράξη που υπέπεσε. Η μεταμέλεια αφορά τον ίδιο τον εαυτό που αισθάνεται άσχημα για τη συμπεριφορά του. Με άλλα λόγια, η μεταμέλεια είναι εσωστρεφής ενέργεια της ψυχής, καθώς στρέφεται προς τον εαυτό της, σε αντίθεση με την ντροπή, που τίθεται με καθαρή εξωστρέφεια καθώς σχετίζεται με το φόβο της δημόσιας εικόνας.
 
Για τον Αριστοτέλη η ντροπή είναι περισσότερο πάθος παρά έξη, και μάλιστα πάθος που αρμόζει περισσότερο στους νέους: «Το πάθος, πάντως, αυτό δεν ταιριάζει σε κάθε ηλικία, αλλά μόνο στη νεανική. Ο λόγος είναι ότι θεωρούμε ότι οι νέοι άνθρωποι πρέπει να είναι ντροπαλοί: ζώντας κάτω από την επήρεια του πάθους οι νέοι κάνουν πολλά σφάλματα, και η ντροπή τους προφυλάγει από αυτά. Τους ντροπαλούς νέους τους επαινούμε, τον μεγάλο όμως άνθρωπο κανείς δε θα τον επαινούσε ότι είναι ντροπαλός· γιατί λογαριάζουμε ότι ο μεγάλος άνθρωπος δε θα έκανε τίποτε από αυτά που φέρνουν ντροπή». (1128b 9, 16-23).
 
Κι όχι μόνο αυτό, αλλά η ντροπή είναι αίσθημα που αφορά πρωτίστως τους ανθρώπους χαμηλής ποιότητας, καθώς έχει να κάνει με ανάρμοστες πράξεις: «Η ντροπή, επίσης, δεν είναι γνώρισμα του καλού ανθρώπου, αφού είναι κάτι που πηγαίνει μαζί με τις κακές πράξεις». (1128b 9, 23-24).
 
Κι εδώ δε γίνεται λόγος για το ακούσιο της άγνοιας που φέρνει τη μεταμέλεια, αλλά για το εκούσιο της πλήρους γνώσης που δε λειτουργεί αποτρεπτικά. Αυτός που βρίσκεται σε άγνοια δεν έχει λόγο να ντρέπεται γιατί έδρασε ακούσια. Η ντροπή έχει να κάνει με τη συνειδητή επιλογή του κακού, που αμαυρώνει τη δημόσια εικόνα.
 
Κι αυτό είναι το νόημα του επαίσχυντου: «Γνώρισμα, άλλωστε, του ευτελούς ανθρώπου είναι και το να έχει την τάση να κάνει επαίσχυντες πράξεις. Το να είναι όμως κανείς τέτοιου είδους άνθρωπος ώστε να νιώθει ντροπή κάθε φορά που κάνει μια τέτοιου είδους πράξη, και για το λόγο αυτό να φαντάζεται πως είναι καλός άνθρωπος, αυτό είναι εντελώς παράλογο· γιατί το αίσθημα της ντροπής σχετίζεται με πράξεις που γίνονται με τη θέλησή μας, και ο καλός άνθρωπος ποτέ δε θα κάνει κακές πράξεις με τη θέλησή του». (1128b 9, 27-32).
 
Το αίσθημα της ντροπής τίθεται με τέτοια απαξίωση που σχεδόν ταυτίζεται με την αναισχυντία: «Και αν η αναισχυντία, το να μην αισθάνεται δηλαδή κανείς ντροπή να κάνει επαίσχυντες πράξεις, είναι κακό, δε σημαίνει καθόλου ότι είναι καλό το να νιώθει ντροπή αυτός που κάνει τέτοιου είδους πράξεις». (1128b 9, 34-37). Για τον Αριστοτέλη αυτό που έχει σημασία είναι η παιδαγωγική των συναισθημάτων, ώστε να δημιουργηθεί η σωστή έξη που θα αποτρέψει τις άσχημες πράξεις.
 
Η μεταμέλεια αντιμετωπίζεται θετικά, γιατί λειτουργεί προς αυτή την κατεύθυνση μετά την απομάκρυνση της άγνοιας. Η ντροπή όμως, εφόσον προϋποθέτει τη γνώση, δεν μπορεί παρά να έχει εξακολουθητικό χαρακτήρα, γεγονός που εν τέλει την εξισώνει με την αναισχυντία. Και η επανάληψη κακών πράξεων δεν μπορούν παρά να αντίκεινται στην έννοια της αρετής: «Μόνο υπό όρους, λοιπόν, θα έλεγα ότι το αίσθημα της ντροπής είναι κάτι το καλό: στην περίπτωση που ο καλός άνθρωπος θα έκανε κάποια επαίσχυντη πράξη, θα ένιωθε γι’ αυτήν ντροπή· τέτοιου είδους όμως όροι δεν υπάρχουν στην περίπτωση των αρετών». (1128b 9, 32-34).
 
Ούτε κι εδώ, όμως, όλα μπορούν να τεθούν με τρόπο απόλυτο κάτω από τα ίδια δεδομένα. Γιατί και πάλι υπάρχουν διαβαθμίσεις. Άλλο να παρασύρεται κανείς συνεχώς στα ίδια λάθη (παρόλο που νιώθει ντροπή αργότερα) κι άλλο κάποιος πράγματι αξιόλογος άνθρωπος να παρασυρθεί μια φορά σε μια κατακριτέα πράξη και νιώθοντας ντροπή να μην την επαναλάβει. Εξάλλου, και η ντροπή μπορεί να δράσει παιδαγωγικά αποτρέποντας την επανάληψη επαίσχυντων πράξεων. Εξαρτάται από το μέγεθος της οδύνης που θα προκαλέσει. Η ύψιστη ντροπή είναι πολύ κοντά στη μεταμέλεια. Όμως, όλα σχετίζονται και με το μέγεθος του ατοπήματος…
 
Αριστοτέλης: Ηθικά Νικομάχεια