Πέμπτη 17 Μαΐου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (782-809)

ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ


ΧΟ. ἄγε, δή, βασιλεῦ, Τροίας πτολίπορθ᾽,
Ἀτρέως γένεθλον,
785 πῶς σε προσείπω; πῶς σε σεβίξω
μήθ᾽ ὑπεράρας μήθ᾽ ὑποκάμψας
καιρὸν χάριτος;
πολλοὶ δὲ βροτῶν τὸ δοκεῖν εἶναι
προτίουσι δίκην παραβάντες.
790 τῷ δυσπραγοῦντί τ᾽ ἐπιστενάχειν
πᾶς τις ἑτοῖμος· δῆγμα δὲ λύπης
οὐδὲν ἐφ᾽ ἧπαρ προσικνεῖται·
καὶ ξυγχαίρουσιν ὁμοιοπρεπεῖς,
ἀγέλαστα πρόσωπα βιαζόμενοι
795 ὅστις δ᾽ ἀγαθὸς προβατογνώμων,
οὐκ ἔστι λαθεῖν ὄμματα φωτός
† τὰ δοκοῦντ᾽ εὔφρονος ἐκ διανοίας
ὑδαρεῖ σαίνειν φιλότητι.
σὺ δέ μοι τότε μὲν στέλλων στρατιὰν
800 Ἑλένης ἕνεκ᾽, οὐ γάρ ‹σ᾽› ἐπικεύσω,
κάρτ᾽ ἀπομούσως ἦσθα γεγραμμένος,
οὐδ᾽ εὖ πραπίδων οἴακα νέμων,
θάρσος ἑκούσιον
ἀνδράσι θνῄσκουσι κομίζων.
805 νῦν δ᾽ οὐκ ἀπ᾽ ἄκρας φρενὸς οὐδ᾽ ἀφίλως
εὔφρων πόνος εὖ τελέσασιν.
γνώσῃ δὲ χρόνῳ διαπευθόμενος
τόν τε δικαίως καὶ τὸν ἀκαίρως
πόλιν οἰκουροῦντα πολιτῶν.

***
ΧΟΡΟΣ
Βασιλιά, που της Τροίας γυρνάς πορθητής,
γιε του Ατρέα, με ποιές να δεχτώ σε τιμές
και το σέβας μου πώς να σου δείξω, χωρίς
ούτε πέρ᾽ απ ᾽το μέτρο να βγω το σωστό
μα ούτε πίσω να μείνω; Γιατ᾽ είναι πολλοί
που ό,τι απ᾽ έξω φαντάζει, αυτό προτιμούν
κι ας πάει να ψευτίζεται η αλήθεια.
Έτσι κι έτοιμος είναι σ᾽ ενός συμφορά
790 να στενάζει μαζί του καθένας, ενώ
την καρδιά δεν του αγγίζει της λύπης κεντρί,
κι άλλοι κάνουν πως χαίρουν μ᾽ ενός τη χαρά
και τ᾽ αγέλαστα πρόσωπα βιάζουν.
Μα ο βοσκός που από πρόβατα ξέρει καλά,
δε γελιέται απ᾽ τα μάτια τ᾽ ανθρώπου ποτέ,
που ενώ μοιάζουν να δείχτουνε γνώμη πιστή,
κολακεύουν με ψεύτικη αγάπη.
Λοιπόν όταν ξεσήκωνες τόσο στρατό
800 για μια Ελένη — στο λέγω χωρίς να κρυφτώ,
πως δε σε είχα γραμμένο για πάρα σοφό
κι ούτε πως το τιμόνι του νου σου σωστά
κυβερνούσες, ζητώντας να βάλεις με βια
θάρρος μες στην καρδιά
σε ανθρώπους γραμμένους του χάρου.
Μια που τα ᾽φερες όμως σε τέλος καλό,
από μες στης καρδιάς μου τα βάθη, χωρίς
καμιά κάκια, σου μένω σαν πάντα πιστός.
Μα και μόνος θα μάθεις αργότερ᾽ αν θες
να εξετάσεις, ποιός μέσα στην πόλη από μας
που εδώ μείναμε, φέρθηκε πάντα σωστά
και ποιός βγήκε απ᾽ τον ίσιο το δρόμο.

Πώς Μπορεί Κάποιος Άλλος να Γνωρίζει τι θα Έπρεπε να Κάνουμε με τη Ζωή μας;

Μερικοί από εμάς φοβόμαστε να πάρουμε αποφάσεις για τη ζωή μας και θέλουμε να μας πουν οι άλλοι τι να κάνουμε.
Πώς μπορούν να το κάνουν;
Γνωρίζουν γιατί επιλέξαμε να γεννηθούμε;
Γνωρίζουν ποια μαθήματα έχουμε έρθει να πάρουμε;
Γνωρίζουν ποια βιώματα θα μας δώσουν τις ευκαιρίες που έχουμε επιλέξει να χρησιμοποιήσουμε ή όχι;
Γνωρίζουν τι θα μας κάνει ευτυχισμένους;
Εμείς γνωρίζουμε τι χρειάζονται εκείνοι να βιώσουν για να μάθουν τα μαθήματά τους;
Γνωρίζουμε το σκοπό της ζωής τους;
Αυτό που κάνει εμάς ευτυχισμένους και γεμάτους μπορεί να μην είναι καθόλου αυτό που εκείνοι χρειάζονται.
Μπορεί να βρίσκουν νόημα και ευχαρίστηση σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.
Δεν χρειαζόμαστε τους άλλους να μας λένε τι να κάνουμε. Τους χρειαζόμαστε να μας στηρίζουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στη συνέχεια πραγματοποίησης των στόχων μας.
Και αυτό είναι που μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτούς. Να τους στηρίζουμε στην επιλογή και στη πραγματοποίηση των στόχων τους.
Εμείς δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τους στόχους τους.
Εκείνοι δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν τους δικούς μας.
Εμείς μπορούμε να τους στηρίζουμε.
Εκείνοι μπορούν να μας στηρίζουν.
Γι’ αυτό ας ερωτηθούμε μέσα μας και να θυμηθούμε γιατί έχουμε γεννηθεί. Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής μας. Μόνο εμείς γνωρίζουμε.
Κανένας άλλος δεν μπορεί να μας το πει.
Μπορούμε να ξεκινήσουμε ρωτώντας τον εαυτό μας:
Τι απολαμβάνω να κάνω;
Ποια εργασία ή δραστηριότητα μού δίνει νόημα και πληρότητα;
Πώς μπορεί η ζωή μου να συνδεθεί με τους ανθρώπους γύρω μου και ίσως και να ωφεληθεί απ’ αυτούς;
Ποιες είναι οι ικανότητες και τα ταλέντα που θα ήθελα να αναπτύξω και να χρησιμοποιήσω;
Μπορεί να χρειαστεί να αφήσουμε τον κοινωνικό προγραμματισμό για το ποιος αξίζει και ποιος είναι σημαντικός.
Μπορεί να χρειαστεί να επιλέξουμε ανάμεσα στην ασφάλεια και τη δημιουργικότητα ή ανάμεσα στα χρήματα και το νόημα.
Μπορεί να χρειαστεί να ακολουθήσουμε τα δικά μας εσωτερικά συναισθήματα αντί για τις κοινωνικές πιέσεις.
Μπορεί να χρειαστεί να αποδεχτούμε το να είμαστε διαφορετικοί και να νιώθουμε ασφαλείς και άνετοι.
Μπορεί να χρειαστεί να αφήσουμε την ανάγκη να μας εγκρίνουν οι γύρω μας και να συμφωνούν μαζί μας.
Μπορεί να μην χρειαστεί να κάνουμε κανένα από τα παραπάνω.
Όλα εξαρτώνται από το γιατί έχουμε δημιουργήσει αυτά τα σώματα.
Η ζωή μας ανήκει σ’ εμάς και εμείς είμαστε υπεύθυνοι να δημιουργήσουμε τη ζωή που συμπίπτει με τις εσώτερες αξίες και πεποιθήσεις μας.
Η αγάπη, η δημιουργικότητα και το νόημα είναι καλύτερα κίνητρα από την ασφάλεια, την αναγνώριση ή την αξία.
Όταν δημιουργούμε με χαρά και βελτιώνουμε τον κόσμο γύρω μας, το σύμπαν φροντίζει τις βασικές μας ανάγκες. Μπορεί να μην είμαστε πλούσιοι (ή μπορεί και να είμαστε), αλλά ζούμε ζωή γεμάτη ευτυχία, γαλήνη, αγάπη, ικανοποίηση και νόημα.
Μερικοί από εμάς φοβόμαστε μήπως κάνουμε λάθος επιλογή.
Είναι καλύτερα να κάνουμε «λάθος» επιλογή και μαθαίνοντας απ’ αυτό να διορθώσουμε το δρόμο μας, παρά να στέκουμε ακίνητοι χωρίς να κάνουμε καμία επιλογή.
Καμία επιλογή είναι σαν να επιλέγουμε την αποτελμάτωση.
Μέσα μας γνωρίζουμε γιατί είμαστε εδώ.
Ας διαλογιζόμαστε καθημερινά ζητώντας εσωτερική καθοδήγηση.
Αν δεν θυμόμαστε, ας πάρουμε μια εβδομάδα για να αποσυρθούμε στη σιωπή μέχρι να μπορούμε να ακούσουμε τη φωνή της σοφίας μέσα μας.
Οι άλλοι μπορούν να μας βοηθήσουν με τις ερωτήσεις και τη στήριξή τους, αλλά μόνο εμείς έχουμε τις απαντήσεις.
Μπορούμε να βοηθήσουμε τους άλλους με τις ερωτήσεις και τη στήριξή μας, αλλά μόνο εκείνοι έχουν τις απαντήσεις τους.

Στους φίλους που δίδαξα πώς να τεντώνουν το τόξο, πήραν εμένα για στόχο

Ο Σααδή ήταν ένας Πέρσης ποιητής του Μεσαίωνα, όμως η εμβέλεια του έργου του παραμένει ισχυρή μέχρι σήμερα. Μέσα από τα βιβλία του – είτε έμμετρα είτε πεζά – παρέχει διδάγματα και νουθεσίες για την ζωή και την στάση των ανθρώπων απέναντι στα προβλήματα που τους απασχολούν. Πάρτε μια μικρή ιδέα από το έργο του:

– Όσοι ταξίδεψαν στην έρημο, γνωρίζουν πως, εκείνος που πηγαίνει χωρίς βιασύνη, φτάνει πιο νωρίς από εκείνον που πάει τρέχοντας.
– Ο αδύναμος εχθρός, όταν υποτάσσεται, έχει στο νου μια μέρα να γίνει επίφοβος. Μην εμπιστεύεσαι στις κολακείες των φίλων σου και πολύ περισσότερο σ’ εκείνες των εχθρών σου. Όποιος δε λογαριάζει έναν εχθρό αδύναμο, μοιάζει μ’ έναν άνθρωπο, που αμελεί να σβήσει την πυρκαγιά στην αρχή της.
Μην αποκαλύπτεις στο φίλο σου όλο το μυστικό σου. Μια μέρα μπορεί να γίνει εχθρός σου. Μην προξενήσεις στον εχθρό σου όλο το κακό, που είσαι ικανός να του κάνεις. Μια μέρα μπορεί να γίνει φίλος σου. Το μυστικό που επιθυμείς να μείνει κρυφό, μην το εκμυστηρεύεσαι ούτε στον πιο καρδιακό σου φίλο. Πώς θέλεις ο άλλος να το φυλάξει καλύτερα από σένα;
– Ρώτησαν έναν σοφό ποιος είναι ο ευτυχισμένος σ’ αυτόν τον κόσμο και ποιος ο δυστυχισμένος. Απάντησε: Ο ευτυχισμένος είναι εκείνος που έσπειρε και έφαγε, ενώ ο δυστυχισμένος εκείνος που πέθανε και τα λεφτά που άφησε, δεν έπιασαν τόπο.
– Εκείνος που έπαιξε την ζωή του στην τύχη, δεν βγήκε με κανένα κέρδος. Έριξε όλα τα λεφτά του στη θάλασσα και πέθανε στην ψάθα.
– Ο Σοφός, που δεν έχει εγκράτεια, είναι ένας τυφλός που κρατάει φανάρι. Φωτίζει τους άλλους, ενώ αυτός σκοντάφτει.
– Ένας φυλακισμένος που ελευθερώνεται, αξίζει περισσότερο από έναν εμίρη που φυλακίζεται.
– Σε πολλούς φίλους μου δίδαξα πώς να τεντώνουν το τόξο και όλοι πήραν εμένα για στόχο!

Αν δεν μπεις στη δίνη του έρωτα, δεν θα μάθεις πόσο αξίζει η ζωή

Γιατί φοβόμαστε να ερωτευτούμε;
Τι είναι αυτό που μας κάνει να κάνουμε πίσω.
Φόβος, άγνοια του νέου και διαφορετικού;
Μήπως τελικά έχουμε μείνει εκεί στην μοναξιά μας γιατί μας βολεύει σε πολλά και κυρίως να μην πονέσουμε και πληγωθούμε.
Μα δεν είναι το ίδιο όλες τις φορές αγαπητέ μου.

Μα πως θα ξέρεις αν δεν δοκιμάσεις;
Ο φόβος ξέρεις δεν ήταν ποτέ καλός σύμμαχος σε καμία ενέργεια στη ζωή μας. Αν δεν προσπαθήσεις απλά δεν θα μπορείς να έχεις αυτό που θέλεις και ας φοβάσαι. Δεν χάνεις κάτι, απλά κερδίζεις εμπειρίες και μαθαίνεις πως η ζωή είναι εκεί για να σου δείξει και να σου μάθει πολλά αλλά εσύ πρέπει να τη ζήσεις για να μάθεις.
Κανείς δεν έχασε ποτέ ρισκάροντας σε ετούτη τη ζωή, πάντα κάτι κερδίζεις, πάντα κάτι χάνεις. Και στο κάτω κάτω της γραφής ούτε ο πρώτος θα είσαι ούτε ο τελευταίος.
Και αν, αν σου έρθει αυτό που περίμενες; Και αν, αν δεν προσπαθήσεις να νικήσεις τους φόβους σου;
Πόσο άσχημο θα ήταν να μείνεις μια ζωή με την ερώτηση αυτή. Πόσες φορές δεν έχουμε κάνει κάτι και αναρωτιόμαστε τι θα γινόταν αν. Γιατί να μην προσπαθήσεις!

Ξέρεις δεν βλέπουμε το μέλλον παρά μόνο αισθανόμαστε γι’ αυτό κάποιες φορές. Κάνε λοιπόν αυτό που αισθάνεσαι χωρίς φόβους και αναστολές. Ποτέ δεν ξέρεις που και πως θα σου βγει.
Γεννηθήκαμε για να παλεύουμε και να προσπαθούμε να κάνουμε τα θέλω μας πραγματικότητα. Πόσο μάλλον για κάτι τόσο όμορφο όπως ο έρωτας. Για κάτι που γεμίζει την καρδιά, το μυαλό και το χαμόγελό μας.

Δεν θα αρχίσω τα διάφορα τύπου οι πεταλουδίτσες πετάνε και τα πουλάκια κελαηδούν. Αν και γίνονται και αυτά.
Σκέψου πόση χαρά μπορεί να σου δώσει ο έρωτας και πόσο μπορείς να πάρεις δύναμη από αυτό και μόνο.

Μπορείς να αντιμετωπίσεις τα στραβά της ζωής με άλλο μάτι, από άλλη οπτική γωνία.
Οι γκρίζες ημέρες να γίνουν γαλανές! Να το, άρχισα πάλι.
Όπως και να έχει αν δεν προσπαθήσεις να μπεις μέσα σε εκείνο που λέγεται έρωτας, που λέγεται ζωή, δεν θα μάθεις.

Ρίσκαρε και θα δεις. Έστω θα μάθεις κάτι, ότι και αν είναι αυτό.
Ακόμα και ο πόνος του έχεις άλλη γεύση…
Όλα του είναι όμορφα, όλα του!

Oι δύο τύποι του δράματος

Στον πρώτο τύπο (του δράματος) εφαρμόζεται κατά γράμμα η συμβουλή που έδωσε ο τύραννος της Μιλήτου Θρασύβουλος στο συνάδελφό του της Κορίνθου Περίανδρο, όταν αυτός τον ρώτησε ποιά πολιτική ν’ ακολουθήσει για να κυβερνά ήσυχος, απερίσπαστος από τους αντιπάλους του. Την ιστορία την αφηγείται με τη γνωστή του χάρη ο Ηρόδοτος:   

«Ο Θρασύβουλος τον άνθρωπο που έστειλε ο Περίανδρος, τον επήρε και τον έβγαλε έξω από την πόλη, μπήκε μέσα σ’ ένα σπαρμένο χωράφι και καθώς περπατούσε μαζί του μέσα στο σπαρτό, ρωτούσε τον αποσταλμένο για το ταξίδι του από την Κόρινθο, γυρίζοντας πάντα στο ίδιο θέμα- μόλις όμως έβλεπε κανένα στάχυ να υπερέχει από τα άλλα, του έκοβε την κεφαλή και το πετούσε χάμω, έως ότου με αυτό τον τρόπο κατέστρεψε ότι καλύτερο και υψηλότερο υπήρχε μέσα στο σπαρτό. Κι’ αφού πέρασε το χωράφι ως την άκρη, έστειλε πίσω τον αποσταλμένο χωρίς να του πει λέξη.

Όταν αυτός γύρισε στην Κόρινθο, ο Περίανδρος ανυπομονούσε να μάθει τη συμβουλή που περίμενε. Εκείνος του είπε ότι δεν του έδωσε καμιά συμβουλή ο Θρασύβουλος, απορούσε μάλιστα σε τι είδους άνθρωπο τον έστειλε, τρελό κατά τη γνώμη του, που δεν ξέρει τι του γίνεται και του διηγήθηκε τα όσα τον είχε ιδεί να κάνει. Ο Περίανδρος Όμως μπήκε στο νόημα και εξήγησε το φέρσιμο του Θρασύβουλου, ότι ο τύραννος τον συμβούλευε να σκοτώνει τους κορυφαίους των πολιτών, και τότε πια έδειξε όλη τη σκληρότητά του προς τους συμπολίτες του».

Αυτήν ακριβώς την τακτική εφαρμόζουν και οι κατέχοντες τα αγαθά και την εξουσία του «κόσμου τούτου» για να απαλλαγούν από τους κήρυκες των νέων ιδεών, που κλονίζουν την κυριαρχία τους: βάζουν τα πειθήνια όργανα τους ή το ίδιο (το ανύποπτο και αστόχαστο) πλήθος να τους εξαφανίσει. Τα μέσα ποικίλλουν (το κώνειο, η πυρά, άλλα και η συκοφάντηση, ο διασυρμός, το ανάθεμα)· ο σκοπός όμως παραμένει ένας: να φύγουν από τη μέση όσοι με του νου τη δύναμη την ακαταγώνιστη απειλούν — όπως φοβούνται οι ισχυροί της ώρας —την τάξη και την ειρήνη του «λαού».

Ο δεύτερος τύπος του δράματος έχει μιαν άλλη πλοκή, εξίσου ή και πιο συγκλονιστική από την προηγούμενη:

οι κορυφαίοι, τα «σκεύη της εκλογής», για να κερδίσουν τα πλήθη με το μέρος τους κατεβάζουν στα μέτρα του κοινού ανθρώπου το μήνυμά τους· το μαλακώνουν, το αποδυναμώνουν, το προσαρμόζουν στις ανθρώπινες, όπως λέγονται, ανάγκες. Αλλά τότε, αντί να τραβήξουν αυτοί τον «κόσμο» προς τις υψηλές ιδέες που ευαγγελίζονται, παρασύρονται από το αντίρροπο ρεύμα, φθείρονται και ξεπέφτουν «— τούς έχει καταπιεί ο «κόσμος» με τη σαγήνη του: την ευμάρεια και τις τιμές.

Αυτή την τραγική πτώση την περιγράφει, μέσα σε μια θαυμάσια σελίδα του Ημερολογίου του ο Κίρκεγκορ με το μύθο της αγριόχηνας :

«Καθένας που γνωρίζει έστω και λίγο τη ζωή των πουλιών» γράφει ο Δανός στοχαστής που έμεινε ως το τέλος της ζωής του με σφιγμένα δόντια προφήτης της ερήμου «ξέρει ότι ανάμεσα στην αγριόχηνα και στις χήνες τις ήμερες, παρ’ όλες τις διαφορές τους, υπάρχει ένα είδος συνεννόησης. 'Όταν ακούγονται να περνούν στον αέρα άγριες χήνες και κάτω υπάρχουν χήνες εξημερωμένες, αυτές οι τελευταίες το αισθάνονται αμέσως και ως ένα βαθμό καταλαβαίνουν αυτό τι σημαίνει- ξεσηκώνονται λοιπόν πάνω από τη γη, χτυπούν τα φτερά τους, βγάζουν κραυγές και πετούν μέσα σε σύγχυση και αταξία, χωρίς χάρη, ένα μικρό φτερούγισμα ίσια πάνω κάτι» με το έδαφος . . . και έπειτα όλη η περιπέτεια τελειώνει εκεί.

Μια φορά κ’ έναν καιρό ήταν μια αγριόχηνα. Το φθινόπωρο στο πέταγμα της αποδημίας παρατήρησε μερικές οικόσιτες χήνες. Αισθάνθηκε στοργή και τρυφερότητα γι’ αυτές, της φάνηκε κρίμα να τις εγκαταλείψει, έλπισε να τις κερδίσει στη δική της ζωή, τόσο που να μπορέσουν να την ακολουθήσουν όταν ξεκινήσει για τα ταξίδι. Για να το επιτύχει, άρχισε με όλους τους τρόπους να τις πλησιάζει, προσπάθησε να τις τραβήξει να υψωθούν ολοένα περισσότερο και κάθε φορά να πετούν πάντοτε λίγο πιο ψηλά, για να μπορέσουν να ακολουθήσουν ίσως τη μεγάλη αποδημία κ’ έτσι να σωθούν απ’ αυτή την ευτελή και μίζερη ζωή του κυλίσματος στο χώμα, που είναι η ζωή των έντιμων χηνών της αυλής.

Στην αρχή οι ήμερες χήνες το βρήκαν αρκετά αστείο, αγαπούσαν αυτή την αγριόχηνα. Σε λίγο όμως κουράστηκαν, την έκαναν πέρα με λόγια χοντρά, την είπαν επιτιμητικά τρελή, ονειροπαρμένη, χωρίς πείρα και φρόνηση. Αλίμονο! η αγριόχηνα είχε στο μεταξύ πάρα πολύ, δυστυχώς, εξοικειωθεί με τις ήμερες χήνες, λίγο λίγο αυτές είχαν αποκτήσει πολύ μεγάλη δύναμη απάνω της, τόσο πού τα λόγια τους δεν άργησαν να την επηρεάσουν . . . και το αποτέλεσμα υπήρξε ότι στο τέλος η αγριόχηνα βρέθηκε ημερωμένη. Θα μπορούσε βέβαια να πει κανείς ότι ήταν ωραίο από μέρος της ότι θέλησε αυτή τη συντροφιά, ωστόσο ήταν λάθος· γιατί είναι νόμος μια ήμερη χήνα να μη γίνεται ποτέ άγρια, μια άγρια όμως μπορεί πολύ καλά να εξημερωθεί»

Σπάνια λουλούδια του όρθιου γκρεμού οι εκλεκτοί που έρχονται στον κόσμο για να γράψουν την ιστορία του, έχουν μοίρα τραγική. Άλλοτε το πλήθος παραπλανημένο τους εξοντώνει βάναυσα, άλλοτε πάλι οι ισχυροί της στιγμής με πανουργία τους φυλακίζουν στη σέρα της «επισημότητας» κ’ εκεί χάνουν το δριμύ άρωμά τους. Κάτι ωστόσο μένει στους επίγονους από το θησαυρό της ψυχής τους· αυτό ακριβώς που κάνει αξιοβίωτη τη ζωή του ανθρώπου: η ορμή της πνευματικής δημιουργίας.

Αλμπέρ Καμί: Έρχεται πάντα ή στιγμή πού πρέπει να διαλέξεις ανάμεσα στη σκέψη και στη δράση

Όχι, λέει ο καταχτητής, μην πιστεύετε πώς για ν’ αγαπήσω τη δράση, χρειάστηκε να πάψω να σκέφτομαι. Αντίθετα, μπορώ κάλλιστα να εξηγήσω ό,τι πιστεύω. Γιατί το πιστεύω δυνατά και το αντικρίζω σταθερά και καθαρά. Δυσπιστείτε σ’ αυτούς πού λένε: «Αυτό το ξέρω πολύ καλά για να μπορέσω να το εκφράσω». Γιατί εάν δεν μπορούν σημαίνει πώς δεν το ξέρουν ή το εξέτασαν επιφανειακά.
Δεν έχω πολλές γνώμες. Στο τέλος μιας ζωής o άνθρωπος βλέπει πώς πέρασαν χρόνια για να βεβαιωθεί για μια αλήθεια. Αλλά φτάνει αυτή, αν είναι σαφής, για να καθοδηγήσει μια ύπαρξη. Όσο για τον εαυτό μου, οπωσδήποτε έχω κάτι να πω για τον άνθρωπο. ’Οφείλω να μιλήσω με σκληρότητα γι’ αυτόν και, αν χρειαστεί, με την περιφρόνηση που του πρέπει.
Ένας άντρας είναι περισσότερο άντρας με τα πράγματα πού αποσιωπά παρά με τα πράγματα που λέει. Υπάρχουν πολλά που θα  αποσιωπήσω. Αλλά πιστεύω έντονα πώς όλοι εκείνοι πού έκριναν τον άνθρωπο το έκαναν, έχοντας λιγότερη εμπειρία από μας, για να επιβάλλουν την κρίση τους. Η διανόηση, η προοδευτική διανόηση, προαισθάνθηκε ίσως εκείνο που έπρεπε να δικαιολογήσει. Μα η εποχή, τα ερείπια και το αίμα της, μας γεμίζουν αποδείξεις. Στους αρχαίους λαούς, ακόμα και στους νεότερους έως την τεχνολογική εποχή μας, ήταν δυνατό να μπουν στην πλάστιγγα τα προτερήματα της κοινωνίας και τού ατόμου και να αναζητηθεί ποιο από τα δυο όφειλε να εξυπηρετεί το άλλο. Αρχικά, αυτό γινόταν εν ονόματι της πλάνης πού ήταν βαθιά ριζωμένη στην καρδιά του ανθρώπου, και πού σύμφωνα με αυτή τα όντα ήλθαν στον κόσμο για να εξυπηρετήσουν ή να εξυπηρετηθούν. Επίσης αυτό γινόταν γιατί ούτε η κοινωνία ούτε το άτομο είχαν δείξει ακόμα τις ικανότητες τους.
 
Είδα μεγάλα πνεύματα να εκστασιάζονται με τα αριστουργήματα 'Ολλανδών ζωγράφων που φτιάχτηκαν στη μέση των αιματηρών πολέμων της Φλάνδρας, να συγκινούνται με τις προσευχές των μυστικοπαθών σιλεσιανών που ανυψώθηκαν την εποχή του φοβερού Τριακονταετούς πολέμου. Οι αιώνιες αξίες καθρεφτίζονται στα έκπληκτα μάτια τους παραμερίζοντας τις λαϊκές ταραχές. Από τότε όμως, ο χρόνος προχώρησε. Οι σύγχρονοι ζωγράφοι στερήθηκαν αυτήν τη γαλήνη. Ακόμα κι αν, κατά βάθος, έχουν την καρδιά πού χρειάζεται στο δημιουργό, θέλω να πω μια σκληρή καρδιά, δε χρησιμεύει σε τίποτα, γιατί όλος ο κόσμος και ο ίδιος ο άγιος έχει αλλάξει. Να ότι, ίσως, έχω αισθανθεί πιο βαθιά. Σε κάθε αποτυχημένη μέσα στις αντιθέσεις μορφή, σε κάθε γραμμή, Αλληγορία ή προσευχή, ή αιωνιότητα χάνει μια παρτίδα τσακισμένη κάτω από το σίδερο.
 
Έχοντας συνείδηση του ότι δεν μπορώ να ξεφύγω από την εποχή μου, αποφάσισα να συμμαχήσω μαζί της. Γι’ αυτό δεν υπολογίζω τόσο τον άνθρωπο, επειδή μου φαίνεται γελοίος και ταπεινός. Γνωρίζοντας πώς δεν υπάρχουν προϋποθέσεις νίκης, προτιμώ τις χαμένες υποθέσεις: ζητάνε ολόκληρη την ψυχή, ίδια στην ήττα και στις εφήμερες νίκες της. Για κείνον πού αισθάνεται τον εαυτό του συνυφασμένο με τη μοίρα του κόσμου, η φθορά των πολιτισμών έχει κάτι το αγωνιακό. Έκανα δική μου αυτή την αγωνία από τη  στιγμή που θέλησα να πάρω μέρος στο παιχνίδι. Ανάμεσα στην Ιστορία και στην αιωνιότητα διάλεξα την ιστορία γιατί μου αρέσει η βεβαιότητα. Γι' αυτήν τουλάχιστον είμαι σίγουρος και πώς να αρνηθώ μια δύναμη πού με συνθλίβει;

Έρχεται πάντα ή στιγμή πού πρέπει να διαλέξεις ανάμεσα στη σκέψη και στη δράση. Αυτό σημαίνει πώς γίνεσαι ένας άνθρωπος. Αυτός ο κατακερματισμός είναι φοβερός. ’Αλλά μια περήφανη καρδιά δεν μπορεί να μείνει στη μέση. Υπάρχει ο Θεός ή ο χρόνος, αυτός ο σταυρός ή αυτό το σπαθί. Ο κόσμος ή έχει ένα νόημα βαθύτερο, ανώτερο από τις κινήσεις του, ή τίποτα πιο αληθινό από αυτές τις κινήσεις.
 
Πρέπει να ζεις με το χρόνο και να πεθαίνεις μαζί του ή να παραιτηθείς από αυτόν για χάρη της αιώνιας ζωής. Ξέρω πώς μπορεί κανείς να συμβιβαστεί, να ζει στην εποχή του πιστεύοντας στην αιωνιότητα. Αυτό σημαίνει παραδοχή. Μα απεχθάνομαι αυτή τη λύση και θέλω τα πάντα ή τίποτα. Ή εκλογή της δράσης δεν αποκλείει τη σκέψη. Δεν μπορεί όμως να μου δώσει τα πάντα και στερημένος από την αιωνιότητα, θέλω να συμμαχήσω με το χρόνο. Δε θέλω να υπάρχει στον υπολογισμό μου ούτε νοσταλγία, ούτε λύπη, θέλω μονάχα να βλέπω σωστά. Σας το τονίζω, αύριο θα έχετε αλλάξει. Για σάς και για μένα αυτό είναι μια λύτρωση. 'Ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτα και μπορεί να κάνει τα πάντα. Καταλαβαίνετε τώρα γιατί τον εξυμνώ και τον συντρίβω συγχρόνως. Ό κόσμος τον αφανίζει κι εγώ τον ελευθερώνω. Του δίνω όλα τα δικαιώματά του.
 
Οι κατακτητές ξέρουν πώς η ίδια η δράση είναι ανώφελη. Μια μονάχα ωφέλιμη πράξη υπάρχει, εκείνη πού θα ξαναδημιουργούσε τον άνθρωπο και τη γη. Δε θα ξαναδημιουργούσα ποτέ τους ανθρώπους. Αλλά πρέπει να γίνει «έτσι». Γιατί ο δρόμος του αγώνα με υποχρεώνει να συναντήσω τη σάρκα. Αν και ταπεινωμένη, ή σάρκα είναι ή μοναδική μου βεβαιότητα. Δεν μπορώ να ζω χωρίς αυτή. Η πραγματικότητα είναι η πατρίδα μου. Να γιατί διάλεξα αυτό τον παράλογο και ακατανόητο αγώνα. Να γιατί είμαι με το μέρος των αγωνιστών. Η εποχή, το έχω πει, ανοίγεται σ’ αυτούς. Μέχρι σήμερα το μεγαλείο ενός κατακτητή ήταν γεωγραφικό. Μετριόταν με την έκταση των νικημένων εδαφών. ’Έχει σημασία το ότι η λέξη άλλαξε νόημα και δε χαρακτηρίζει πια γενικά το νικητή.
 
Το μεγαλείο έχει αλλάξει χώρο. Βρίσκεται στην καταγγελία και στη χωρίς κέρδος θυσία. Εκεί ακόμα, δεν υπάρχει καθόλου ή προοπτική της ήττας, θα ήταν ποθητή η νίκη. ’Αλλά μια μονάχα νίκη υπάρχει και είναι αιώνια. Είναι ή νίκη πού δε θα 'χω ποτέ. Να που αποβλέπω και που στηρίζομαι. Μια επανάσταση πάντα στρέφεται εναντίον των θεών, Αρχίζοντας από την επανάσταση του Προμηθέα, του πρώτου από τους σύγχρονους κατακτητές. Είναι η επανάσταση του ανθρώπου ενάντια στο πεπρωμένο του: οι διεκδικήσεις της μάζας είναι μια πρόφαση. Δεν μπορώ όμως να καταλάβω αυτό το πνεύμα παρά μονάχα στην ιστορική του πορεία και εκεί το συναντώ. ’Αλλά δεν επαναπαύομαι: αντιμέτωπος στην ουσιαστική αντίφαση, διατηρώ την ανθρώπινη αντίφαση μου. Τοποθετώ τη σκέψη μου στο κέντρο αυτού πού την αρνείται. Εξυμνώ τον άνθρωπο μπροστά σ’ εκείνο πού τον συντρίβει και ή ελευθερία μου, ή επανάσταση μου και το πάθος μου συγκεντρώνονται τότε σ’ αυτή την ένταση, σ’ αυτήν τη σκέψη και σ’ αυτή την αμέτρητη επανάληψη.
 
Ναι, ο άνθρωπος είναι το ίδιο του το τέλος. Κι αυτό είναι το μοναδικό του τέλος. "Αν θέλει να είναι κάτι, είναι σ’ αυτήν τη ζωή. Τώρα, το ξέρω καλύτερα. Μερικές φορές οι κατακτητές μιλάνε για νίκη και υπεροχή. ’Αλλά αυτό πού θέλουν είναι να «ξεπεράσουν τον εαυτό τους». Ξέρετε καλά τι θέλει να πει αυτό. Ο κάθε άνθρωπος, για μερικές στιγμές, έχει νοιώσει πώς μοιάζει με τον Θεό. Μα αυτό προέρχεται από το ότι σε μια φωτεινή στιγμή ένοιωσε το καταπληκτικό μεγαλείο του ανθρώπινου πνεύματος. Οι κατακτητές είναι οι μόνοι ανάμεσα τους ανθρώπους που αισθάνονται αρκετά τη δύναμή τους ώστε να είναι σίγουροι πώς πάντα ζουν στα ύψη έχοντας πλήρη συνείδηση αυτού του μεγαλείου. Είναι ένα πρόβλημα αριθμητικής πρόσθεσης ή αφαίρεσης. Οι κατακτητές μπορούν να προσθέτουν. Δεν μπορούν όμως να προσθέσουν τίποτα περισσότερο από τον ίδιο τον άνθρωπο, δεν το θέλει. Γι’ αυτό ποτέ δεν εγκαταλείπουν το ανθρώπινο χωνευτήρι, ρίχνοντας περισσότερη φωτιά στην ψυχή των επαναστάσεων.
 
Εκεί βρίσκουν ακρωτηριασμένη τη δημιουργία αλλά κι εκεί συναντούν τις μόνες άξιες πού αγαπούν και θαυμάζουν, τον άνθρωπο και τη σιωπή του. Αυτό αποτελεί τη φτώχεια και τον πλούτο τους μαζί. Γι αυτούς μια μονάχα πολυτέλεια υπάρχει, η ανθρώπινη επαφή. Πώς να μην καταλάβουν ότι σ’ αυτό τον πληγωμένο κόσμο, το κάθε τί που είναι ανθρώπινο (κι αυτό είναι μονάχα ή ανθρώπινη επαφή) έχει ένα νόημα πιο φωτεινό. Τρυφερά πρόσωπα, δειλή αδελφοσύνη, δυνατή και αγνή φιλία ανάμεσα τούς ανθρώπους είναι τα πραγματικά πλούτη αφού είναι περαστικοί. ’Ανάμεσα σ’ αυτά το πνεύμα αισθάνεται καλύτερα τις δυνατότητές του και τα όρια του. Δηλαδή τη δύναμή του. Μερικοί μίλησαν για μεγαλοφυΐα. Προτιμώ όμως τη σκέψη. Πρέπει να παραδεχτούμε πώς μπορεί να κάνει θαύματα. Φωτίζει και κατακτά αυτή την έρημο. Γνωρίζει τις ανάγκες της και τις περιγράφει. Θα πεθάνει μαζί με το κορμί. Το ξέρει όμως κι αυτό είναι η ελευθερία της.
 
Δεν το αγνοούμε ,όλες οι εκκλησίες είναι εναντίον μας. Αυτή η τόσο τρυφερή καρδιά δε δέχεται την αιωνιότητα και όλες οι εκκλησίες, θεϊκές ή κοσμικές, την επικαλούνται. Η ευτυχία και το θάρρος, η αδικία  η δικαιοσύνη, είναι γι αυτές κατώτεροι σκοποί. Εκπροσωπούν μια θεωρία και τους χρειάζεται να την υπογράψουμε. Αλλά οι ιδέες ή η αιωνιότητα δε με απασχολούν. Τις αλήθειες πού είναι στα μέτρα μου, μπορεί να τις αγγίξει το χέρι. Δεν μπορώ νά χωριστώ άπ’ αυτές. Να γιατί δεν μπορείτε να βασίσετε τίποτα επάνω μου: ούτε από τον κατακτητή ούτε από τις θεωρίες του μένει τίποτα.
 
Παρ όλα αυτά, στο τέλος δόλων υπάρχει ο θάνατος. Το γνωρίζουμε. Ξέρουμε ακόμα πώς μ’ αυτόν τελειώνουν όλα. Γι’ αυτό τα κοιμητήρια πού σκεπάζουν την Ευρώπη, κι ενοχλούν μερικούς ανάμεσα μας, είναι αποτρόπαια. Στολίζουμε ότι αγαπάμε και ο θάνατος μας δυσανασχετεί και μας φοβίζει. Κι αυτός επίσης είναι κατακτητής. Ο τελευταίος Καρράρα, αποκλεισμένος στην άδεια από πανούκλα και πολιορκημένη από τους Βενετσιάνους Πάδουα, διέσχιζε ουρλιάζοντας τις αίθουσες του έρημου παλατιού του: φώναζε το διάβολο και του ζητούσε το θάνατο. Ήταν ένας τρόπος για να τον ξεπεράσει. Και είναι ακόμα ένα τιμητικό δείγμα θάρρους για τη Δύση πού είχε γνωρίσει τόσο τρομερούς τόπους που ο θάνατος θεωρείται τιμή. Στον κόσμο του επαναστατημένου ο  θάνατος αποθεώνει την αδικία. Είναι η τέλεια άπατη.
 
Άλλοι, χωρίς να συμβιβάζονται πια, διάλεξαν την αιωνιότητα και υποστήριξαν πώς αυτός ο κόσμος είναι φαντασία. Τα κοιμητήριά τους, γεμάτα λουλούδια και πουλιά, χαμογελάνε. Αυτό δικαιώνει τον κατακτητή και του προσφέρει τη σωστή εικόνα του εχθρού του. Ό δικός του τάφος είναι ένα μαύρο καγκελόφραχτο περίβλημα ή ανώνυμος. Οι καλύτεροι  από τους ανθρώπους της αιωνιότητας νοιώθουν καμιά φορά να κυριεύονται από έναν πανικό, γεμάτο σκέψη και θλίψη, μπροστά σε πνεύματα που μπορούν και ζουν με μια παρόμοια εικόνα του θανάτου τους. Αυτή η εικόνα όμως δυναμώνει και δικαιώνει αυτά τα πνεύματα. Το πεπρωμένο βρίσκεται απέναντι μας καί τό προκαλοΰμε. Λιγότερο από άλαζονεία καί περισσότερο έχοντας συνείδηση της ανίκανης ύπαρξής μας. Εμείς, επίσης, νοιώθουμε, μερικές φορές, λύπη γιά τόν έαυτό μας. Είναι ό μόνος οίκτος πού δεχόμαστε: είναι Ινα συναίσθημα πού, ίσως, δεν το καταλαβαίνετε καθόλου και νομίζετε πώς δεν είναι αντρικό. Εν τούτοις, εκείνοι πού το δοκιμάζουν είναι οι πιο τολμηροί ανάμεσα μας. Μα τολμηροί είναι αυτοί πού σκέφτονται κι εμείς το μόνο πού δεχόμαστε είναι ή σκέψη.
 
'Όλες αυτές οι εικόνες δεν προτείνουν καμιά ηθική, ούτε κρίνουν: είναι πίνακες. Περιγράφουν μονάχα έναν τρόπο ζωής. Ό εραστής, ο ηθοποιός ή ο τυχοδιώκτης ζουν το παράλογο. Αλλά, αν θέλουν, μπορούν να κάνουν το ίδιο κι ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ο εργάτης ή ο πρόεδρος της δημοκρατίας. Φτάνει να ξέρουν και να μην κρύβουν τίποτα. Στα ιταλικά μουσεία, βρίσκουμε καμιά φορά ζωγραφισμένα μικρά παραπετάσματα πού κρατούσαν οι ιερείς μπροστά στα πρόσωπα των καταδικασμένων για να μη βλέπουν το ικρίωμα. Το βύθισμα σε όλες του τις μορφές — δόσιμο στον Θεό ή στην αιωνιότητα, εγκατάλειψη στις καθημερινές φαντασίες και στις ψευδαισθήσεις της ιδέας — όλα αυτά τα παραπετάσματα δεν αφήνουν να φανεί το παράλογο. Υπάρχουν όμως εργάτες χωρίς παρωπίδες και γι’ αυτούς θέλω να μιλήσω.
 
Διάλεξα τούς πιο αντιπροσωπευτικούς. Από αυτήν τη σκοπιά το παράλογο τους δίνει μια βασιλική δύναμη. Είναι αλήθεια πώς αυτοί οι πρίγκιπες δεν έχουν βασίλειο. Άλλα πλεονεκτούν μπροστά σε άλλους γιατί ξέρουν πώς  όλα τα βασίλεια είναι ψευδαισθήσεις. Ξέρουν, αυτό αποτελεί όλο τους το μεγαλείο, και είναι κουτό το ότι θέλουν να δουν στην περίπτωσή τους κρυμμένη δυστυχία και διάψευση ελπίδων. Το ότι είσαι στερημένος από την ελπίδα δε σημαίνει πώς είσαι απελπισμένος. Οι φλόγες της γης αξίζουν τα ουράνια αρώματα. Ούτε εγώ ούτε κανείς μπορεί εδώ να τούς κρίνει. Δε θέλουν να είναι οι καλύτεροι, επιδιώκουν να είναι συνεπείς. ’Αν η λέξη σοφός ταιριάζει στον άνθρωπο πού ζει μ’ αυτό πού έχει, χωρίς ν’ αποβλέπει σ’ αυτό πού δεν έχει, τότε αυτοί είναι σοφοί. "Ένας από αυτούς, κατακτητής, μα σε σχέση με το πνεύμα, Δον Ζουάν σε σχέση με τη γνώση, ηθοποιός σε σχέση με τη σκέψη, το ξέρει καλύτερα από τον καθένα:
«Όποιος οδήγησε την αθώα του ύπαρξη ως την τελειότητα δεν αξίζει ούτε ένα προνόμιο, είτε στη γη είτε στον ουρανό: ακόμα και στην καλύτερη περίπτωση θα συνεχίσει να είναι ένα γελοίο προβατάκι με κέρατα και τίποτα περισσότερο — έστω και αν δεχτούμε πώς δεν ενόχλησε κανένα με την κενοδοξία του ούτε σκανδάλισε με τις κρίσεις του».
Σε κάθε περίπτωση έπρεπε να σταθούμε στην παράλογη σκέψη των πιο ενδιαφερόντων προσώπων. H φαντασία μπορεί να προσθέσει και άλλα — πού κι αυτά ξέρουν να ζουν στα πλαίσια ενός κόσμου χωρίς μέλλον κι επιείκεια. Τότε, αυτός ο παράλογος κόσμος γεμίζει από ανθρώπους πού σκέφτονται σωστά και δεν ελπίζουν πια. Και δε μίλησα ακόμα για τον πιο παράλογο ήρωα: το δημιουργό.
 
Αλμπέρ Καμύ, Ο μύθος του Σίσυφου

Η επίδραση του παρελθόντος στο παρόν και ένας ολόκληρος κόσμος μέσα σε έναν κόκκο άμμου

Η ανθρώπινη εμπειρία φαίνεται ότι συντίθεται από τεμνόμενες βιωματικές αλυσίδες που συνδυάζονται σε διάφορες ακολουθίες, με τρόπους ανεξιχνίαστης ακόμα πολυπλοκότητας. Για τον Stern (2004), μέσω των “σχεσιακών προόδων”, έχουμε διαρκώς ένα σιωπηλά ανακατασκευαζόμενο παρελθόν, μέσα σε ένα τρέχον παρόν. Ή, έχουμε έναν παρόντα βιωματικό χρόνο, στον οποίο ξανασυμβαίνει διαρκώς το παρελθόν, αλλά διαρκώς διαφοροποιούμενο, καθώς ενσωματώνεται διαφορετικά στο εκάστοτε παρόν.
   
 Ωστόσο, το παρελθόν επίσης επιδρά καθοριστικά στο παρόν, με πολλούς τρόπους.
  • (α) Αν ξεκινήσουμε από το επίπεδο των ελάχιστων παροντικών στιγμών, ας θυμηθούμε ότι κάθε μονάδα εμπειρίας μας, ως “βιωμένη ιστορία”, φέρει ένα στοιχειώδες συγκινησιακό φορτίο. Έτσι, επιδρά ως φόντο στη διαμόρφωση της κατάστασης στην οποία συντίθεται η επόμενη παροντική στιγμή, αφού το συγκινησιακό και γνωστικό νόημα της εμπειρίας μας διαπλέκονται σε κάθε βήμα της σύνθεσής της 
  • (β) Ας θεωρήσουμε τώρα ευρύτερες βιωματικές αλυσίδες (οι οποίες σχηματίζονται καθώς οι παροντικές στιγμές συρράπτονται μεταξύ τους) και ας σκεφτούμε το “σημασιολογικό τώρα”, το οποίο αναφέρεται στην αναδίπλωση του πρόσφατου παρελθόντος στο παρόν. Ακούγοντας τις διαδοχικές φράσεις μιας μουσικής, είδαμε ότι σε κάθε βήμα της “σχεσιακής προόδου” που σχηματίζεται, όχι μόνο αναδιπλώνονται όλες οι προηγούμενες μουσικές φράσεις, αλλά μεταβάλλεται και το νόημά τους από τη μία αναδίπλωση στην άλλη· το νόημα που αποκτά ό,τι προηγήθηκε, συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση της παροντικής συνθήκης στην οποία ακούω κάθε επόμενη μουσική φράση (αν ό,τι προηγήθηκε με ευχαριστεί, προσηλώνομαι σε ό,τι έπεται, αν όχι αποσπάται η προσοχή μου κλπ).
  • (γ) Στη συνέχεια, ας θεωρήσουμε ακόμα ευρύτερες βιωματικές αλυσίδες, το “καταστασιακό τώρα”. Κάνοντας μία αναδρομή σε μία περίοδο της ζωής μου, ανακαλώ διάφορες μνήμες, με τον τρόπο που περιγράψαμε στην προηγούμενη υποενότητα· το νόημα που αποκτά κάθε αλυσίδα ανακαλούμενων μνημών, επιδρά επίσης καθοριστικά στην αυτοσχεδιαστική επιλογή της επόμενης ανακαλούμενης μνήμης.      
  • (δ) Επίσης, ό,τι ερεθίσματα λαμβάνω στο παρόν, συντονίζονται ούτως ή άλλως με απειρία μη συνειδητών διαδικασιών που ακατάπαυστα εξελίσσονται στη φυσική και ψυχολογική μου πραγματικότητα και, αυτός ο συντονισμός, παράγει κι άλλα ρεύματα μη συνειδητών παροντικών στιγμών. Ας πούμε, σε μια χρονική στιγμή Α, υψώνεις τη φωνή σου. Η ένταση της φωνής σου μπορεί να συντονιστεί μέσω υπόγειων τρόπων με διάφορες μνήμες μου και εν γένει θραύσματα οποιωνδήποτε βιωμάτων μου, τα οποία χαρακτηρίζονται από δυνατή φωνή. Ο συντονισμός αυτός, αναπόφευκτα γίνεται στοιχείο του φόντου επάνω στο οποίο δομείται κάθε επόμενο βήμα της παρούσας εμπειρίας μου μαζί σου.
Το παρελθόν λοιπόν, όχι μόνο αγκαλιάζεται και μεταποιείται από το εκάστοτε παρόν μου, αλλά, επίσης διαμορφώνει το πώς αναπτύσσεται το παρόν μου.
 
Φαίνεται ότι η φύση της ελάχιστης μονάδας των βιωμάτων μας, της παροντικής στιγμής, μας επιτρέπει να βιώνουμε μία παράδοξη συνύπαρξη διαφόρων όψεων της χρονικής ροής, στη φαινομενολογική μας πραγματικότητα: το παρόν αναδιατάσσει και ανακαθορίζει διαρκώς το παρελθόν, ενώ παράλληλα ενέχει ένα θολό ακόμη φάσμα των μελλοντικών δυνατοτήτων. Το παρελθόν επιδρά σε ό,τι βιώνουμε τώρα (άρα και στη θολή αναλαμπή του επερχόμενου μέλλοντος) και το μέλλον ενυπάρχει, ως δυνατότητα, στο “τώρα”. Όλα αυτά συμβαίνουν καθώς το παρόν και το παρελθόν ανατροφοδοτούν διαρκώς το ένα το άλλο, ενώ παράλληλα αναπτύσσεται μια αμφίδρομη αλληλεπίδραση του μέρους (του “τώρα”) με το όλον (με ό,τι προηγήθηκε).
 
Παρόν και παρελθόν, για τον Stern (2004), είναι συνεταίροι, των οποίων όμως ο διάλογος βιώνεται πάντα στο παρόν, ανεξάρτητα από το είδος της συνεργασίας τους. Είναι το ένα για το άλλο, παιδί και γονιός ταυτόχρονα και δεν έχει καμία σημασία αν εμείς, στο παρόν μας, έχουμε συνείδηση των επιδράσεων του κοντινού ή μακρινού παρελθόντος ή όχι.
 
Η αντίληψη αυτή της παροντικής και αυτοσχεδιαστικής φύσης της ανθρώπινης εμπειρίας, χωρά στο ρέον παρόν τη δυναμικά μεταβαλλόμενη ηχώ του παρελθόντος και του μέλλοντος, προσεγγίζοντας με έναν πολύ ξεχωριστό τρόπο τον χρόνο. Είναι σαν, όλος ο χρόνος, κατά κάποιον τρόπο να συμπυκνώνεται στην ελάχιστη μονάδα εμπειρίας, η οποία λέγεται παροντική στιγμή και αφορά σε μεγάλο βαθμό το σώμα μας· αυτή η μονάδα, με το κύλισμά της, δημιουργεί ένα “συγκινησιακό αφηγηματικό τοπίο, ένα ταξίδι που συμβαίνει ενόσω κυλά το παρόν, έναν κόσμο μέσα σε έναν κόκκο άμμου”.
 
Έτσι, κατά μία έννοια, ολόκληρη η ζωή μας, μοιάζει να χωρά και να ξαναπαίζεται, στα πλαίσια της κάθε νέας στιγμής που βιώνεται, ενώ, αναλόγως με το πώς ξαναπαίζεται το παρελθόν, διαμορφώνουμε το παρόν και οραματιζόμαστε το μέλλον.
 
Τέλος, αυτή η προσέγγιση μου θυμίζει έντονα την αντίληψη του φυσικού David Bohm (1993) περί ενός ολογραφικού μοντέλου του σύμπαντος, όπου στο κάθε σημείο του, ενυπάρχει πληροφορία για όλο το υπόλοιπο σύμπαν. Οπότε, πολύ πέρα από μία επιφανειακή αντίληψη των ταλαιπωρημένων εκφράσεων “διασυνδεσιμότητα των πάντων” ή “όλα σχε­τίζο­νται με όλα” ή “όλοι και όλα είμαστε ένα”,  φτάνουμε, τόσο μέσω της φυσικής όσο και μέσω της φαινομενολογικής μελέτης της ανθρώπινης εμπειρίας, στην ιδέα πως, κάθε ελάχιστο σημείο της φυσικής και ψυχολογικής πραγματικότητας, είναι σαν να εμπεριέχει ολόκληρη την αχανή φυσική και ψυχολογική πραγματικότητα...

Ένα λάθος μπορεί να είναι μόνο η αρχή

Οι περισσότεροι αισθανόμαστε χάλια όταν κάνουμε λάθη. Οι περισσότεροι έχουμε διδαχτεί από «κούνια» ότι τα λάθη είναι μόνο κακά. Έτσι, προσπαθούμε διακαώς να τα αποφύγουμε, τρέχουμε να τα προλάβουμε, να τα κρύψουμε, να τα ξεφορτώσουμε ή να τα φορτωθούμε.

Και κάπου εκεί, στου δρόμου τα μισά, μπερδεύουμε τελικά το σωστό με το λάθος. Και τι κάνουμε; Κάνουμε αυτό που μας έχουν μάθει: στο σπίτι, στο σχολείο, στη δουλειά, μεγαλώνοντας… Αντί να σαρώνουμε το λάθος, σαρώνουμε τις καρδιές μας!

Μας τιμωρούμε ή τιμωρούμε άλλους για όσα θέλαμε αλλά δε τολμήσαμε, για όσα τολμήσαμε αλλά τελικά δε θέλαμε πραγματικά. Γεμίζουμε ενοχές, θυμούς αξόδευτους κι ένα εσωτερικό κενό που αντί να πληρώνεται, αυτό διευρύνεται, και πάντα στο τέλος καταλήγουμε «να το πληρώνουμε οι ίδιοι» πολύ ακριβά!

Χωρίς παρεξήγηση: σαν ανθρώπινα όντα χρειάζεται να έχουμε συνείδηση. Να έχουμε «αίσθηση του σωστού και του λάθους μέσα μας». Άλλωστε, χωρίς συνείδηση δεν έχουμε καμία διάκριση του τι σημαίνει βλάπτω και τι ωφελώ.

Το θέμα όμως είναι, να μην εξισώνουμε τον εαυτό μας με το λάθος. Γιατί από όλα τα λάθη που μπορεί να γίνουν, αυτό είναι το μεγαλύτερο και βγάζει πάντα σε αδιέξοδο.

Όταν η συνείδησή μου, μου λέει ότι κάνω κάτι λάθος, χρειάζεται να κινητοποιούμαι και όχι να με ακινητοποιώ. Δεν μπορώ να αλλάξω τα λάθη μου, αλλά μπορώ να επιλέξω τον τρόπο που τα προσεγγίζω και ανταποκρίνομαι σε αυτά. Το αντίδοτο στην όποια ασυνείδητη δράση είναι πάντα η συνειδητή δράση. Όλοι κάνουν λάθη, αλλά δεν μαθαίνουν όλοι από αυτά.

Μαθαίνοντας να χρησιμοποιώ τα λάθη μου αντί να με χρησιμοποιούν αυτά, προχωρώ, εξελίσσομαι και μπορώ να γίνω ουσιαστικά καλύτερος!

3 τρόποι για να επαναπροσδιορίσω τα λάθη μου και να τα μετατρέψω από ψυχικά απόβλητα σε χρήσιμο και πολύτιμο συνοδοιπόρο είναι:

1. Να τα αντιμετωπίσω, να τα δω, να τα αναγνωρίσω. Να εκτιμήσω πλήρως ποιο είναι το λάθος και τι συνέβη, εκμηδενίζοντας τις πιθανότητες να τα ξανακάνω.

2. Να προβώ σε μια διορθωτική κίνηση ή περισσότερες: να αντικαταστήσω την παλιά μου συμπεριφορά με μια νέα. Να ζητήσω συγγνώμη έμπρακτα από κάποιον ή να μου κάνω χώρο, συν-χωρώντας με έμπρακτα για τις επιλογές μου.

3. Να βρω το θάρρος να κάνω αλλαγές. Να προσδιορίσω καινούριες δράσεις. Να αλλάξω την κατάσταση, να αλλάξω εμένα, να μάθω από αυτό το λάθος, χρησιμοποιώντας το!

Η επιστήμη ανακαλύπτει τον «διακόπτη» του εγκεφάλου για το θάρρος

Όταν βλέπουμε κίνδυνο, αντιδράμε. Είτε επιλέγουμε να τρέξουμε και να κρυφτούμε, είτε να αντιμετωπίσουμε κατά μέτωπο την απειλή, η «στιγμιαία» απόφασή μας είναι το αποτέλεσμα ενός περίπλοκου εγκεφαλικού μηχανισμού που ενσωματώνει οπτικά δεδομένα και πυροδοτεί την κατάλληλη απάντηση.

Πώς συμβαίνει αυτό; Μια νέα έρευνα εξηγεί:

Στο ζωικό βασίλειο, η όραση είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση. Αυτή η σημαντική αίσθηση ενημερώνει τον εγκέφαλο για τους θηρευτές και για άλλες απειλές και ο εγκέφαλος, με τη σειρά του, παράγει μια κατάλληλη αντίδραση: θάρρος ή φόβο, μάχη ή φυγή.

Αλλά πώς ακριβώς συμβαίνει αυτή η διαδικασία; Πώς τα ζώα – συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων- ενσωματώνουν τις οπτικές πληροφορίες στα κατάλληλα εγκεφαλικά μονοπάτια που ελέγχουν αρχικά τη συναισθηματική μας κατάσταση και έπειτα τη συμπεριφορά και τις πράξεις μας;

Μια νέα έρευνα μας φέρνει πιο κοντά στην απάντηση. Επιστήμονες με κύριο ερευνητή τον Andrew Huberman, καθηγητή νευροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Stanford ανακάλυψαν τα εγκεφαλικά μονοπάτια που εμπλέκονται στην απόφαση της μάχης ή φυγής υπό την παρουσία κινδύνου. Αν και το πείραμα διεξήχθη με εργαστηριακά ποντίκια, τα ευρήματα ισχύουν και για τους ανθρώπους, όπως υποστηρίζεται.

Για την ακρίβεια, τα αποτελέσματα μας βοηθούν μάλιστα να καταλάβουμε και να διαχειριστούμε το μετατραυματικό στρες, τον εθισμό και τις φοβίες. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature.

Το εγκεφαλικό μονοπάτι του φόβου
Για να εξετάσουν την απόκριση των ποντικιών σε μια απειλή, οι ερευνητές προσομοίωσαν την προσέγγιση ενός θηρευτή- πουλιού και προσπάθησαν να εντοπίσουν τη δραστηριότητα των νευρώνων των ποντικιών. Παρατήρησαν αυξημένη δραστηριότητα σε νευρώνες που ανήκαν σε μια εγκεφαλική δομή, η οποία αποκαλείται κοιλιακός έσω πυρήνας στο θάλαμο (vMT).

Χρησιμοποιώντας χαρτογράφηση του εγκεφάλου, οι επιστήμονες μπόρεσαν να βρουν τις εισερχόμενες αισθητηριακές πληροφορίες και εκείνες που εξέρχονται από την περιοχή του θαλάμου. Αποκάλυψαν ότι η vMT λαμβάνει πληροφορίες από ένα μεγάλο εύρος περιοχών του εγκεφάλου που επεξεργάζονται εσωτερικές καταστάσεις, όπως φόβο, αλλά στέλνει επιλεκτικά πληροφορίες, σε μόνο δύο κύριες περιοχές: στην αμυγδαλή και στον έσω προμετωπιαίο φλοιό.

Η αμυγδαλή επεξεργάζεται το φόβο, την επιθετικότητα και άλλα συναισθήματα, ενώ ο μέσος προμετωπιαίος φλοιός χρησιμοποιεί την εκτελεστική λειτουργία για να ελέγξει τις συναισθηματικές αντιδράσεις. Η περιοχή εμπλέκεται επίσης στο άγχος. Επιπρόσθετη ανάλυση έριξε περισσότερο φως στην πορεία του εγκεφαλικού μονοπατιού που εμπλέκεται στην απόκριση των ποντικιών στον επικίνδυνο θηρευτή.

Απ’ ότι φαίνεται, ένας νευρώνας ξεκινά από την περιοχή του θαλάμου και συνεχίζει μέχρι την αμυγδαλή. Ένας άλλος κύριος νευρώνας ακολουθεί ένα ανάλογο μονοπάτι μέχρι τον έσω προμετωπιαίο φλοιό.

«Ανοίγοντας» το διακόπτη του θάρρους
Έχοντας παρατηρήσει την πορεία στον εγκέφαλο, οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν οι συγκεκριμένοι νευρώνες παράγουν και συγκεκριμένες αντιδράσεις μάχης ή φυγής. Για να το ανακαλύψουν, ερέθισαν μόνο το σύνολο των νευρώνων που φτάνει μέχρι τον έσω πρoμετωπιαίο φλοιό. Αυτό προκάλεσε μια καταπληκτική αντίδραση: τα ποντίκια έγιναν επιθετικά, έτοιμα να αμυνθούν. Οι ερευνητές σχολίασαν αυτή τη συμπεριφορά ως «αδιαμφισβήτητο θάρρος».

Ένα δεύτερο πείραμα επιβεβαίωσε τα αποτελέσματα: τα ποντίκια, αντί να κρυφτούν, τέντωσαν την ουρά τους και εκτέθηκαν σε απροστάτευτες περιοχές, έτοιμα να παλέψουν. Και καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει παρόμοια δομή με εκείνη των ποντικιών, τα ευρήματα αφορούν και στους ανθρώπους.

Ο Andrew Huberman υποστηρίζει ότι όσοι αντιμετωπίζουν φοβίες, άγχος ή PTSD σύντομα θα ωφεληθούν από αυτά τα ευρήματα, αφού η μείωση/ καταστολή της δραστηριότητας ορισμένων δομών και νευρώνων θα μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του φόβου.

Συγχρονικότητα: Το κλείσιμο του ματιού από το σύμπαν

Ο Καρλ Γιούνγκ επινόησε την έννοια της συγχρονικότητας.



Η συγχρονικότητα είναι η υποσυνείδητη επικοινωνία σας με τον εαυτό σας. Είναι ο Ανώτερος Εαυτός που σας δίνει ένα μήνυμα. Λόγω του εγωισμού δεν παρατηρούμε τα μηνύματα. Μόλις επεκτείνετε το πεδίο όρασης σας, θα τα δείτε. Η συγχρονικότητα μας συνδέει με το άγνωστο και μας βάζει μέσα του.

Πρέπει να συνειδητοποιήσετε πως υπάρχει ένας συνεχής χορός με εσάς και τον Ανώτερο Εαυτό σας. Η συγχρονικότητα συμβαίνει σε όλους.

Έχω ακούσει πως η συγχρονικότητα είναι το κλείσιμο του ματιού από το σύμπαν. Θα έκανα ένα βήμα παραπάνω και θα έλεγα το κλείσιμο του ματιού από τον Ανώτερο Εαυτό. Ο Ανώτερος Εαυτός σας θα σας οδηγήσει ή θα σας κάνει να ξέρετε πως είστε στη σωστή πορεία.

Η συγχρονικότητα θα σας δοθεί με αρκετούς τρόπους. Ο Ανώτερος Εαυτός σας θα χρησιμοποιήσει τα πάντα. Αν δεν πάρετε το μήνυμα θα προσπαθήσει με άλλο τρόπο. Αργά ή γρήγορα είτε θα τα λάβετε η θα λάβετε αυτό που αποκαλώ «χτύπημα στο πρόσωπο». Οι περισσότεροι άνθρωποι το παθαίνουν γύρω στην ηλικία των 40. Το λέμε κρίση μέσης ηλικίας. Στην πραγματικότητα είναι η δημιουργική ενέργεια σας που ανακατευθύνεται.

Η συγχρονικότητα μπορεί να είναι τόσο απλή όπως το να βλέπετε αριθμούς που σημαίνουν κάτι για σας ή τόσο μεγάλη όσο κάποιος να σας δώσει απευθείας μια συμβουλή που νομίζατε ότι δε θα ακούγατε ποτέ από αυτόν. Πρέπει να συνειδητοποιήσετε πως όλα είναι μια συνεχής αλληλεπίδραση με τον Ανώτερο Εαυτό σας. Όπως έξω, έτσι και μέσα, όπως μέσα, έτσι και έξω.

Όλα έξω από εσάς είναι ότι συμβαίνει μέσα σας. Με όλα όσα επικοινωνείτε είναι σημάδια που σχετίζονται με την πορεία σας. Γνωρίστε όλα όσα συμβαίνουν γύρω σας. Μόλις ξεφύγετε από τον εγωισμό και αρχίσετε να χρησιμοποιείτε το υποσυνείδητο, θα γνωρίσετε τους γύρω σας. Ο εγωισμός είναι ένα στιγμιαίο φως συνείδησης. Μια περιορισμένη ακτίνα. Το υποσυνείδητο είναι ο ήλιος ο ίδιος. Αυτή είναι η διαφορά.

Δημιουργήστε γνώση από μέσα σας. Μπορείτε να αναζητήσετε τη σημασία των αριθμών και των σημαδιών στο διαδίκτυο, αλλά ανακαλύψτε τι σημαίνουν για εσάς. Αν δείτε κάτι που σημαίνει κάτι για σας ή ακούσετε κάτι, εστιάστε σε αυτό που σκεφτόσασταν εκείνη τη στιγμή. Δείτε τι σας λένε οι ανησυχίες σας. Είναι μια αντανάκλαση. Τι βλέπετε συνεχώς; Ποια μοτίβα συνέβαιναν πριν; Αυτά συμβαίνουν μέσα σας. Όλα έχουν ένα βαθύ νόημα αν έχετε επίγνωση. Η συγχρονικότητα είναι μόνο η επιφάνεια. Ο άνεμος είναι μια απάντηση στις σκέψεις σας. Υπάρχει ένας λόγος που η αλχημεία και ο αποκρυφισμός χρησιμοποιούν τα στοιχεία για τα σύμβολα τους. Διαβάστε τα σημάδια γύρω σας. Γνωρίστε αυτό που συμβαίνει μπροστά σας αλλά συνειδητοποιήστε πως είναι μια απάντηση ή μια αντίδραση αυτού που συμβαίνει μέσα σας.

Δεν υπάρχει καλύτερος δάσκαλος από τον δικό σας Ανώτερο Εαυτό. Όταν βρίσκεστε με ανθρώπους ή όταν αλληλεπιδράτε με ανθρώπους, δώστε προσοχή γιατί συχνά αυτό επηρεάζεται από τον Ανώτερο Εαυτό σας. Πώς αλληλεπιδρούν μαζί σας τα ζώα; Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούν τα ζώα μαζί σας λέει αν συντονίζεστε με την φυσική συχνότητα με την οποία μπορούν να εναρμονιστούν. Όταν ξεχωρίζετε κάτι, παρατηρήστε το. Προσπαθήστε να θυμηθείτε τι σκεφτόσασταν αυτή τη στιγμή. Σίγουρα μπορείτε να θυμηθείτε λίγες περίεργες συμπτώσεις που σας συνέβησαν και που θα μπορούσαν να συνδεθούν με αλλά πράγματα. Μόλις συνειδητοποιήσετε το νόημα πίσω από την συγχρονικότητα, θα παραμείνει μαζί σας.

Αντικατοπτρίστε την συγχρονικότητα στο εξωτερικό περιβάλλον σας. Χρησιμοποιήστε τη ως καθρέφτη για να ευθυγραμμίσετε τον εαυτό με τον Ανώτερο Εαυτό σας. Δεν μπορώ να τονίσω τη σημασία του να αφήσετε τον εγωισμό σας. Αυτό είναι το κλειδί για να ακούσετε τον Ανώτερο Εαυτό σας. Μην το βλέπετε ως κάτι εξωτερικό που σας συμβαίνει. Είναι εσείς και μόνο εσείς. Όχι κάποιος Θεός που σας φέρνει ευκαιρίες. Δημιουργούμε το πεπρωμένο μας και ξετυλίγεται μπροστά μας. Η συγχρονικότητα σας βοηθά να δουλέψετε για το πεπρωμένο που θέλετε.

Όπως είπε και ο Καρλ Γιούνγκ: «Η συγχρονικότητα είναι μια πραγματικότητα που είναι πάντα παρούσα γι' αυτούς που έχουν μάτια να την δουν».

Ριγμένος σε μια θορυβώδη και πληβεία εποχή

Να ζεις με τρομερή και περήφανη αταραξία· πάντοτε εκείθεν.
– Να έχεις και να μην έχεις τα αισθήματά σου, τα υπέρ και τα κατά σου, κατά βούληση, να αφήνεσαι να τα έχεις και να κάθεσαι πάνω τους όπως πάνω σε άλογα, συχνά όπως σε γαϊδάρους – γιατί πρέπει να ξέρεις να χρησιμοποιείς την ηλιθιότητά τους τόσο καλά όσο και τη φωτιά τους. Να κρατάς τα τριακόσια πρώτα πλάνα σου, αλλά και τα μαύρα γυαλιά σου: γιατί υπάρχουν περιπτώσεις όπου κανένας δεν πρέπει να κοιτά μέσα στα μάτια σου, κι ακόμη λιγότερο στους “λόγους” σου. Και να διαλέγεις για παρέα εκείνο το ευδιάθετο και μπερμπάντικο ελάττωμα, τη φιλοφροσύνη. Και να μένεις κύριος των τεσσάρων αρετών σου, του θάρρους, της διανοητικής διόρασης, της συμπάθειας, της μοναξιάς. Γιατί η μοναξιά είναι σε μας αρετή: είναι μια έξοχη ορμή και κλίση για καθαρότητα, που μαντεύει ότι κάθε επαφή μεταξύ ανθρώπων – “στην κοινωνία” – πρέπει αναπόφευκτα να είναι ακάθαρτη.

Κάθε κοινότητα σε κάνει κάπως, κάπου, κάποτε – “κοινό”.

Ριγμένος σε μια θορυβώδη και πληβεία εποχή…
“Τι σου συνέβη όμως;”
– “Δεν ξέρω”, απάντησε εκείνος διστακτικά· “ίσως πέταξαν οι Άρπυιες πάνω από το τραπέζι μου”.
Συμβαίνει συχνά σήμερα ένας άνθρωπος ήπιος, μετρημένος, επιφυλακτικός, να ξεσπάει ξαφνικά με μανία, να σπάζει τα πιάτα, να αναποδογυρίζει το τραπέζι, να φωνάζει, να λυσσά, να προσβάλλει τους πάντες – και στο τέλος να πηγαίνει στην άκρη, ντροπιασμένος, οργισμένος με τον εαυτό του – που; γιατί;

Για να πεθάνει της πείνας μόνος του;
Για να πνιγεί στις αναμνήσεις του;

– Όποιος έχει τις επιθυμίες μιας ανώτερης εκλεκτικής ψυχής και μόνο σπάνια βρίσκει το τραπέζι του στρωμένο και το φαγητό του έτοιμο, θα αντιμετωπίζει πάντα μεγάλο κίνδυνο: σήμερα όμως ο κίνδυνος αυτός έχει γίνει εξαιρετικός. Ριγμένος σε μια θορυβώδη και πληβεία εποχή, με την οποία δεν θέλει να φάει από το ίδιο πιάτο, μπορεί εύκολα να πεθάνει από πείνα και δίψα ή, αν ενδεχομένως “συμμετάσχει”, να χαθεί από ξαφνική αηδία.

– Έχουμε φάει ήδη όλοι σε τραπέζια στα οποία δεν ανήκαμε· και ακριβώς οι πνευματικότεροι από μας, που είναι και δυσκολότερο να τραφούν, γνωρίζουν εκείνη την επικίνδυνη δυσπεψία, που προέρχεται από μια ξαφνική διόραση κι απογοήτευση για το φαγητό και τους συνδαιτυμόνες μας – την αηδία του απόδειπνου.

ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ, ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ

Ποιοι είναι οι Θεοί, μιλούν μόνον σε όσους δύνανται να το γνωρίσουν

Είναι άξιο αναζήτησης το γιατί οι παλαιότεροι άφησαν αυτούς τους λόγους και χρησιμοποίησαν μύθους. Πρώτα ας αναζητήσουμε πώς ωφελούμαστε από τους μύθους χωρίς να έχουμε την διάνοια αργή. Το ότι οι μύθοι είναι θεϊκοί μας το λένε αυτοί που τους χρησιμοποίησαν, γιατί και οι θεόληπτοι ποιητές και οι άριστοι φιλόσοφοι και όσοι κατέδειξαν τις ιερές τελετές και οι ίδιοι οι Θεοί στους χρησμούς τους χρησιμοποίησαν μύθους.

Ας αναζητήσουμε γιατί είναι θείοι οι μύθοι της φιλοσοφίας.

Επειδή, λοιπόν, όλα τα όντα χαίρονται με την ομοιότητα και αποστρέφονται την ανομοιότητα, έπρεπε και οι λόγοι για τους Θεούς να είναι όμοιοι με τους Θεούς, ώστε να γίνονται αντάξιοι της ουσίας των Θεών και να προδιαθέτουν ευνοϊκά τους Θεούς έναντι εκείνων που εκφράζουν αυτούς τους λόγους, κάτι που θα γινόταν μόνον μέσω των μύθων. Οι μύθοι μιμούνται τους ίδιους τους Θεούς ως προς το ρητό και το άρρητο, το αφανές και το φανερό, το σαφές και το απόκρυφο χαρακτηριστικό τους, αλλά και ως προς την αγαθότητα των Θεών γιατί, όπως ακριβώς οι Θεοί έπλασαν κοινά για όλους τα αισθητά αγαθά, ενώ έπλασαν τα νοητά μόνον για τους έμφρονες, έτσι και οι μύθοι μιλούν σε όλους για την ύπαρξη των Θεών, ενώ για το ποιοι και τι είδους είναι οι Θεοί, μιλούν μόνον σε όσους δύνανται να το γνωρίσουν.

Οι μύθοι μιμούνται και τις ενέργειες των Θεών. Ταιριάζει, λοιπόν, να ονομάσουμε μύθο και τον Κόσμο, αφού μέσα του φανερώνονται τα σώματα και τα πράγματα, αλλά αποκρύπτονται οι ψυχές και οι νόες. Επιπλέον, αν κάποιος θελήσει να διδάξει προς όλους την περί Θεών αλήθεια, θα προκαλέσει περιφρόνηση στους ανόητους, επειδή αδυνατούν να μάθουν, και ραθυμία στους μορφωμένους, ενώ η απόκρυψη της αλήθειας μέσα στους μύθους δεν αφήνει τους πρώτους να περιφρονήσουν τους μύθους, και αναγκάζει τους δεύτερους να φιλοσοφήσουν.

Γιατί, όμως, μοιχείες και κλοπές και πατρικά δεσμωτήρια και άλλα ατοπήματα αναφέρονται μέσα στους μύθους; μήπως και τούτο είναι άξιο θαυμασμού, αφού μέσω της φαινομενικής ατοπίας η ψυχή ευθύς θεωρεί αυτούς τους λόγους προκαλύμματα και πιστεύει ότι το αληθές είναι απόρρητο;

Από τους μύθους, άλλοι είναι θεολογικοί, άλλοι φυσικοί, άλλοι ψυχικοί, άλλοι υλικοί και άλλοι είναι μικτοί από όλα τούτα τα είδη.

Θεολογικοί είναι όσοι δεν χρησιμοποιούν κανενός είδους σώμα, αλλά εξετάζουν τις ίδιες τις ουσίες των Θεών, όπως είναι ο μύθος των καταπόσεων των παιδιών του Κρόνου. Επειδή ο Θεός είναι νοερός και κάθε νους επιστρέφει στον εαυτό του, ο μύθος υπαινίσσεται την ουσία του Θεού.

Φυσικούς πρέπει να θεωρούμε τους μύθους όταν μιλούν για τις ενέργειες των Θεών στον Κόσμο. Επειδή ακριβώς μερικοί ήδη θεώρησαν χρόνο τον Κρόνο και αποκάλεσαν παιδιά του Όλου τα μέρη του χρόνου, λένε ότι τα παιδιά καταπίνονται από τον πατέρα τους.

Ο ψυχικός τρόπος εξέτασης είναι η επισκόπηση των ενεργειών της ίδιας της, ψυχής, αφού και οι νοήσεις των ψυχών μας - ακόμη και όταν εκπέμπονται προς τους άλλους - παραμένουν μέσα σε αυτές που τις γεννούν.

Ο υλικός τρόπος είναι και ο έσχατος σε αξία και αυτός που περισσότερο χρησιμοποιούν οι Αιγύπτιοι, λόγω απαιδευσιάς, θεωρώντας Θεούς τα ίδια τα σώματα και αποκαλώντας Ίσιδα την γη, Όσιρη το υγρό στοιχείο, Τυφώνα την θερμότητα, ή Κρόνο το ύδωρ, Άδωνη τους καρπούς, Διόνυσο τον οίνο. Είναι χαρακτηριστικό των σωφρονούντων ανθρώπων να λένε ότι όλα αυτά τα πράγματα είναι αφιερωμένα στους Θεούς, όπως ακριβώς και τα βότανα και οι λίθοι και τα ζώα, ενώ είναι χαρακτηριστικό των τρελών να τα αποκαλούν Θεούς, εκτός εάν από συνήθεια τα αποκαλούν έτσι, όπως ακριβώς ονομάζουμε Ήλιο και την ηλιακή σφαίρα και την ακτίνα που εκπορεύεται από την σφαίρα.

Το μικτό είδος μπορούμε να το δούμε σε πολλούς και διάφορους μύθους,
ακόμη και σε εκείνον που λέει ότι η Έρις έριξε χρυσό μήλο στο συμπόσιο των Θεών και ότι οι Θεές φιλονικούσαν για αυτό και από τον Δία παραπέμφθηκαν προς τον Πάρη για να κριθούν. Σε αυτόν φάνηκε όμορφη η Αφροδίτη και σε αυτήν έδωσε το μήλο. Εδώ το συμπόσιο υποδηλώνει τις υπερκόσμιες δυνάμεις των Θεών και για αυτό βρίσκονται όλες μαζί. Το χρυσό μήλο υποδηλώνει τον Κόσμο, ο οποίος έγινε από τα αντίθετα και ταιριάζει να λέμε ότι ρίχτηκε από την Έριδα. Επειδή κάθε Θεός χαρίζει στον Κόσμο κάτι διαφορετικό, φαίνονται να φιλονικούν για το μήλο. Η ψυχή που ζει σύμφωνα με τις αισθήσεις -γιατί αυτή είναι ο Πάρις - δεν βλέπει μέσα στον Κόσμο τις άλλες δυνάμεις, παρά μόνον το κάλλος, και λέει ότι το μήλο είναι τής Αφροδίτης.

Οι θεολογικοί μύθοι είναι κατάλληλοι για τους φιλοσόφους, οι φυσικοί και οι ψυχικοί για τους ποιητές, οι μικτοί για τις τελετές, επειδή κάθε τελετή θέλει να μας συνάψει με τον Κόσμο και με τους Θεούς.

Σαλούστιος -Περί Θεών και Κόσμου

Είναι τα πεπλεγμένα σωματίδια συνδεδεμένα με σκουληκότρυπες;

Η κβαντική διεμπλοκή (γνωστή και ως «στοιχειωμένη δράση από απόσταση«) είναι ένα από τα πιο περίεργα πράγματα που βλέπουμε να συμβαίνουν στις αλληλεπιδράσεις των σωματιδίων σε μια μικροκλίμακα. Αντί να ενεργούν ξεχωριστά, ως ένα μοναχικό σωματίδιο, ορισμένα ζεύγη ενεργούν ως ένα – γνωρίζοντας πάντα το ένα τι κάνει το άλλο (αλλάζοντας με βάση τα χαρακτηριστικά του συνεργάτη του) – παρά το γεγονός ότι βρίσκονται σε τεράστιες αποστάσεις μεταξύ τους.
 
Οι Einstein-Rosen (1935) διατύπωσαν μια νέα μαθηματική λύση του Schwarzschild που να μην περιέχει ιδιομορφία στην οποίο σταματά ο χώρος και ο χρόνος. Αυτή η ιδιομορφία γινόταν μια γέφυρα που συνέδεε το Σύμπαν μας ίσως με ένα παράλληλο σύμπαν, που έγινε γνωστή ως γέφυρα Einstein – Rosen. είναι θεωρητικά περάσματα μέσα στο χωρόχρονο, ανάμεσα σε δύο διαφορετικά σημεία του.
 
Προφανώς, αυτό είναι προβληματικό. Η σχετικότητα λέει ότι τίποτα δεν μπορεί να ταξιδέψει γρηγορότερα από την ταχύτητα του φωτός. Ωστόσο, ακριβώς αυτό που κάνουν τα πεπλεγμένα σωματίδια – να περνούν τις πληροφορίες με ταχύτητες πολύ μεγαλύτερες από την ταχύτητα του φωτός – το καθολικό όριο ταχύτητας. Δεν πρέπει να βιαστούμε να κάνουμε προσαρμογές στη Γενική σχετικότητα, όμως, ως υπόθεση τέθηκε σε μπροστά και συνδυάζει την κβαντική διεμπλοκή με μια πολύ αγαπητή (αλλά πολύ θεωρητική) έννοια – τις  γέφυρες Αϊνστάιν-Ρόζεν (κοινώς γνωστές ως σκουληκότρυπες).
 
Σύμφωνα με μια δημοσίευση των Juan Maldacena και Leonard Susskind,  τα πεπλεγμένα σωματίδια μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους με απεριόριστα μικρές σκουληκότρυπες – πύλες που μοιάζουν με σήραγγες που συνδέουν δύο απομακρυσμένες περιοχές του χώρου. Έτσι μπορούν να ανταλλάξουν σήματα σχεδόν στιγμιαία – ακόμα και όταν βρίσκονται σε αντίθετα άκρα του σύμπαντος.
 
Το όλο θέμα επικεντρώνεται σε μια έννοια που ονομάζεται αιώνια μαύρη τρύπα – μια άλλη εξαιρετικά θεωρητική έννοια που προϋποθέτει ότι ένα εντελώς διαφορετικό σύμπαν μπορεί να βρεθεί στην «άλλη πλευρά» μιας μαύρης τρύπας (για να φτάσετε σε αυτήν, πρέπει να βυθιστείτε στον ορίζοντα γεγονότος της μαύρης τρύπας – το σημείο μη επιστροφής – προτού ταξιδέψετε στην ιδιαιτερότητα ή μοναδικότητα της – υποθέτοντας φυσικά ότι θα επιζήσετε στη διαδικασία σπαγγετοποίησης σας – οπότε υποθετικά θα βρεθείτε πίσω σε ένα διαφορετικό σύμπαν από εκείνο που προέρχεστε). Με απλά λόγια, αυτό δείχνει ότι οι μαύρες τρύπες είναι στην πραγματικότητα γέφυρες που συνδέουν ξεχωριστά σύμπαντα. Ή να το θέσουμε με άλλο τρόπο, υπάρχει μια ενιαία μαύρη τρύπα σε δύο σύμπαντα.
 
Υποθέτοντας ότι διαβάζετε ακόμα: σε αυτό το σενάριο – με πεπλεγμένες μαύρες τρύπες – οποιαδήποτε αλλαγή σε μία από αυτές θα επηρέαζε αυτόματα και την άλλη. Εξ ου και η συσχέτιση μεταξύ των δύο φαινομένων. Όπως αναφέρθηκε, αυτές οι ιδέες, οι οποίες δεν είναι καινούργιες, είναι πολύ θεωρητικές (ίσως ακόμη και με λίγη σπέκουλα). Θα παραμείνουν έτσι μέχρι να βρούμε οριστικά στοιχεία για την ύπαρξη των αποκαλούμενων σκουληκότρυπων, αλλά υπάρχει μια μαθηματική πρόβλεψη της γενικής σχετικότητας. Επομένως, θα πρέπει να αναμένεται ότι αυτά τα στοιχεία θα εκδηλωθούν τελικά. Σε κάθε περίπτωση – η υπόθεση διεμπλοκής / σκουληκότρυπας προσφέρει μια εξήγηση για γνωστές περιπτώσεις που τα πεπλεγμένα σωματίδια αποκαλύπτονται αυθόρμητα – οι σκουληκότρυπες που τις συνδέουν καταρρέουν.
 
Παρέχει επίσης πληροφορίες για διάφορες άλλες αντιφατικές έννοιες, που ασχολούνται με την αποσύνδεση της γενικής σχετικότητας και της κβαντομηχανικής. Η μία ασχολείται με μαύρες τρύπες και εικονικά σωματίδια. .
 
Συνήθως, εξουδετερώνουν η μία την άλλη, εξαϋλώνοντας η μία την άλλη, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, μια μαύρη τρύπα θα καταναλώνει ένα μέλος ενός ζεύγους εικονικών σωματιδίων – προκαλώντας το άλλο να εμφανιστεί – προτού να παρασυρθεί στην άβυσσο του χώρου. Αυτή είναι η περίφημη ακτινοβολία Ηawking. Προκειμένου οι πληροφορίες για τα αντικείμενα που καταναλώνεται η μαύρη τρύπα να παραμείνουν άθικτες, πιστεύουμε ότι όλα αυτά τα σωματίδια πρέπει να εμπλέκονται το ένα με το άλλο, πράγμα που σημαίνει ότι η κατάσταση κάθε μεμονωμένου σωματιδίου εξαρτάται από την κατάσταση των παρομοίως πεπλεγμένων σωματιδίων Ηawking.
 
Αυτό μας παρουσιάζει ένα δύσκολο παράδοξο, που ονομάζεται παράδοξο τείχους προστασίας της μαύρης τρύπας (black hole firewall paradox). Δείχνει ξεκάθαρα ότι κάθε σωματίδιο δεν εμπλέκεται με κανένα, αλλά με πολλαπλά άλλα σωματίδια την ίδια στιγμή – κάτι που οι νόμοι της φυσικής αποστρέφονται. Έτσι, για να αποφευχθεί αυτό – οι φυσικοί ανέπτυξαν μια έννοια που λέει ότι αφού ένα σωματίδιο διασχίσει τον ορίζοντα γεγονότων – προς τη μοναδικότητα ή ιδιομορφία – ο κβαντικός δεσμός σπάει. Στη συνέχεια παράγει μια τεράστια έκρηξη ενέργειας που λειτουργεί σαν τείχος προστασίας.
 
Και εδώ υπεισέρχεται η ιδέα της σκουληκότρυπας / διεμπλοκής. Σύμφωνα με τους Susskind και Maldacena, οι σκουληκότρυπες που συνδέουν τα σωματίδια από το εσωτερικό και το εξωτερικό του ορίζοντα γεγονότων λειτουργούν ως buffer για την εξομάλυνση των προβλημάτων διεμπλοκής – αποφεύγοντας την ανάγκη για ένα τείχος προστασίας. Προχωρώντας λίγο περισσότερο σε αυτό, μπορούμε να πούμε ότι ακόμη και όταν ένα εικονικό σωματίδιο «εμφανίζεται» – προτού προχωρήσει στην σύνδεση του με άλλο – εξακολουθεί να είναι στενά συνδεδεμένο όχι μόνο με το εσωτερικό της μαύρης τρύπας από το οποίο προήλθε, αλλά και έχει μια ευχάριστη σύνδεση με τους συντρόφους του. Κυριολεκτικά αλληλοσυνδέονται με ένα πλήθος μικροσκοπικών σπαγγέτι – σαν χορδές. Μπορούν ακόμη και να παραμείνουν ως έχουν, αφού η διαρροή της ακτινοβολίας  Ηawking αναγκάζει την μαύρη τρύπα να “στεγνώσει”, προτού εξατμιστεί – αφού το σύνολο της μάζας της χαθεί στο διάστημα.
 
Φυσικά – αυτά τα κβαντικά κατασκευάσματα είναι πολύ μικρά για να περάσουν μέσα τους οι άνθρωποι. Αυτό, σε συνδυασμό με ερωτήσεις σχετικά με τη συνολική σταθερότητά τους – σημαίνει ότι δεν υπάρχει λόγος να ενθουσιαστείτε για τη δυνατότητα τηλεμεταφοράς. Ή οτιδήποτε άλλο, για αυτό το θέμα. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να έχει μια βαθιά επίδραση στο πώς βλέπουμε τη συνολική δομή του χωροχρόνου. Ένας φυσικός – που εργάζεται ξεχωριστά από τους Susskind και Maldacena – πρότεινε ακόμη ότι ο χωροχρόνος είναι μια εκδήλωση κβαντικής διεμπλοκής. Όλες τους είναι ενδιαφέρουσες ιδέες, πράγματι.

100.000 gamers δοκιμάζουν τη διεμπλοκή, ένα φαινόμενο της κβαντομηχανικής, παίζοντας ένα βιντεοπαιχνίδι

Σχετική εικόναΜία νέα έρευνα (BIG Bell Test) στην οποία συμμετείχαν ως εθελοντές 100.000 gamers έδειξε πως το φαινόμενο της κβαντικής διεμπλοκής ή κβαντικός συσχετισμός – το φαινόμενο που επιτρέπει σε δύο σωματίδια να συμπεριφέρονται παρόμοια και ακαριαία, ανεξάρτητα από το πόσο μακριά βρίσκονται – λειτουργεί στην πράξη. Το συγκεκριμένο φαινόμενο επινοήθηκε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, στην προσπάθειά του να καταρρίψει την κβαντομηχανική. Το πείραμα καθοδηγήθηκε από το Ινστιτούτο Φωτονικών Επιστημών ICFO, στη Βαρκελώνη.
 
Αποκαλώντας το «στοιχειωμένη (spooky) δράση από απόσταση» ο Αϊνστάιν  υποστήριζε πως η διάψευσή του θα έδειχνε πως η κβαντική καταλήγει σε λανθασμένα πορίσματα. Όπως είναι φυσικό, αυτή η συμπεριφορά των υποατομικών σωματιδίων (φωτόνια, ηλεκτρόνια κλπ) είναι έξω από τη «σφαίρα» της κλασικής φυσικής, αλλά και της Θεωρίας της Σχετικότητας. 
 
Κρυμμένες μεταβλητές
Ο Αϊνστάιν δεν υποστήριζε πως δεν ισχύει το συγκεκριμένο φαινόμενο, αλλά θεωρούσε ότι κάτι άλλο συνέβαινε στο «παρασκήνιο» το οποίο προκαλεί αυτή τη «στοιχειωμένη δράση». Κάτι που μένει προς ανακάλυψη.
 
Ήδη έχουν υπάρξει αρκετές πειραματικές αποδείξεις για την ισχύ της κβαντικής διεμπλοκής, αλλά είναι δύσκολο για τους επιστήμονες να αποδείξουν ακριβώς τι συμβαίνει – υπήρχε η πιθανότητα κάποιες κρυφές, άγνωστες μεταβλητές να προκαλούν αυτά τα φαινόμενα, όπως πίστευε ο Αϊνστάιν.
 
Τι έγινε στο πείραμα με τους εθελοντές; Οι gamers έπαιζαν στο κινητό τους ή σε άλλες συσκευές παιχνίδια που ήταν σχεδιασμένα ώστε να παράγουν τελείως τυχαίους αριθμούς, μία τυχαιότητα που θα μπορούσε να αποδείξει ότι δεν υπάρχει εμπλοκή (ή συσχετισμός) κάποιας «κρυφής» ομάδας μεταβλητών στο φαινόμενο.
 
Τα αριθμητικά δεδομένα που συγκεντρώθηκαν χρησιμοποιήθηκαν σε μία σειρά κβαντικά τεστ σε 12 διαφορετικά εργαστήρια, κατά τα οποία πραγματοποιούσαν μετρήσεις σε «κβαντικώς συνδεδεμένα» σωματίδια, όπως φωτόνια, σε διάφορες διατάξεις.
 
Θεώρημα Bell
Στο πείραμα που ονομάζεται από τον φυσικό John Bell, παράγονται ζεύγη πεπλεγμένων σωματιδίων, όπως φωτονίων, και αποστέλλονται σε διαφορετικές θέσεις όπου μετριούνται οι ιδιότητες των σωματιδίων όπως είναι τα χρώματα των φωτονίων ή ο χρόνος άφιξης τους.

Εάν τα αποτελέσματα της μέτρησης τείνουν να συμφωνούν, ανεξάρτητα από τις μετρηθείσες ιδιότητες, δείχνει κάτι πολύ περίεργο: είτε η μέτρηση ενός σωματιδίου επηρεάζει άμεσα το άλλο σωματίδιο (παρά το γεγονός ότι είναι μακριά) είτε ακόμα πιο παράξενο, οι ιδιότητες ποτέ δεν υπήρχαν. μάλλον δημιουργήθηκαν από την ίδια τη μέτρηση.

Και τα δύο αυτά πιθανά αποτελέσματα έρχονται σε αντίθεση με τις μακροχρόνιες θεωρίες που ανέπτυξε ο Αϊνστάιν με την ονομασία Τοπικός Ρεαλισμός. Ο τοπικός ρεαλισμός βασίζεται στην κατανόηση ότι το σύμπαν μας είναι ανεξάρτητο από τις παρατηρήσεις μας, στις οποίες καμία επίδραση δεν μπορεί να ταξιδέψει γρηγορότερα από το φως.
 
Παίρνοντας τους συμμετέχοντες στο παιχνίδι να επιλέξουν τυχαία τις μετρήσεις, και παίζοντας ένα βασικό παιχνίδι που έχει περιορισμένες επιλογές, το πείραμα αποφεύγει το λεγόμενο «παραθυράκι ελευθερίας επιλογής» («freedom-of-choice loophole») το οποίο είναι η πιθανότητα τα σωματίδια που θα μετρηθούν να επηρεάσουν την επιλογή μέτρησης. Εάν υπάρχει αυτή η επίδραση, θα ακυρωθεί το πείραμα.
 
Ομοίως, η απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί από μια γεννήτρια τυχαίων αριθμών, καθώς υπάρχει η πιθανότητα αυτά τα φυσικά συστήματα να συντονίζονται με τα πεπλεγμένα σωματίδια.
 
Δοκιμές του θεωρήματος του Bell
Αυτά τα πειράματα είναι γνωστά με την τεχνική ονομασία δοκιμές του θεωρήματος του Bell. Έτσι, για πρώτη φορά, η εν λόγω μελέτη «κλείνει» ένα από τα σημαντικότερα κενά των δοκιμών του θεωρήματος του Bell, σύμφωνα με το οποίο οι χρησιμοποιούμενοι αριθμοί στην πραγματικότητα είναι προβλέψιμοι.
 
Η συγκέντρωση αριθμών που είναι πράγματι τυχαίοι αποτελεί ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα, και αυτή ήταν η αποστολή των εθελοντών στο πλαίσιο της έρευνας.
 
«Οι άνθρωποι είναι απρόβλεπτοι, και ακόμη περισσότερο όταν χρησιμοποιούν τα κινητά τους», σημειώνει ο Andrew White, μέλος της ερευνητικής ομάδας από το πανεπιστήμιο του Queensland στην Αυστραλία. Στην συνέχεια, αυτά τα τυχαίως παραγόμενα ψηφιακά δεδομένα καθόρισαν τον τρόπο με τον οποίο διάφορα «κβαντικώς συνδεδεμένα» άτομα και φωτόνια μετρήθηκαν στα διάφορα πειράματα. Έτσι, διέψευσαν ένα από τα πιο επίμονα κενά στην αρχή του τοπικού ρεαλισμού (local realism) που υποστήριζε ο Αϊνστάιν.
 
Η αρχή του τοπικού ρεαλισμού αφορά την ιδέα ότι φαινόμενα ή παρατηρήσεις σε ένα σημείο δεν μπορούν να επηρεάσουν γεγονότα σε άλλο σημείο. Αντίθετα, η κβαντική φυσική δεν είναι συμβατή με αυτές τις αρχές, όπως δείχνει η κβαντική διεμπλοκή που προβλέπει τη «σύνδεση» σωματιδίων ανεξάρτητα της μεταξύ τους απόστασης.
 
Έτσι, συγκεντρώνοντας τόσο μεγάλο όγκο τυχαίων αριθμών, η δοκιμή έδειξε ότι η κβαντική φυσική μπορεί όντως να εξηγήσει τη λειτουργία του Σύμπαντος – χωρίς την εμπλοκή δήθεν κρυμμένων μεταβλητών.
 
«Κάθε ένα από τα εργαστήρια διεξήγαγε ένα διαφορετικό πείραμα προκειμένου να δοκιμάσει τη θεωρία του τοπικού ρεαλισμού σε διαφορετικά φυσικά συστήματα και να ελέγξει άλλες έννοιες που συνδέονται με τον ρεαλισμό», εξηγεί ο ερευνητής Martin Ringbauer, επίσης από το πανεπιστήμιο του Queensland. 
 
Ανώτερα «επίπεδα τυχαιότητας»
Το συγκεκριμένο πείραμα έρχεται σε συνέχεια ανάλογων δοκιμών του θεωρήματος του Bell, οι οποίες διεξήχθησαν φέτος. Οι επιστήμονες ουσιαστικά πέτυχαν νέα «επίπεδα τυχαιότητας», που μπορούν να αποδείξουν ότι τα κβαντικά φαινόμενα δεν προκύπτουν από κάποιο είδος τάξης ή μοτίβου, που είναι κρυμμένο στο «παρασκήνιο».
 
Οι ερευνητές παραδέχονται ότι τα πειράματά τους αποτελούν μέρος μίας ευρύτερης εικόνας, στο πλαίσιο της οποίας υπάρχουν ακόμη αρκετά που δεν γνωρίζουμε για την κβαντική φυσική. Ωστόσο, η μελέτη αυτή αποτελεί είναι ένα ακόμη βήμα προς την κατανόηση της κβαντικής διεμπλοκής και του τοπικού ρεαλισμού
 
Επίσης, αναδεικνύει πώς με τη χρήση του κινητού μπορεί κάποιος πέραν των άλλων να βοηθά την επιστήμη.

Πανίσχυρο υλικό από νανοΐνες κυτταρίνης

Ερευνητές του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας ΚΤΗ στη Σουηδία ανέπτυξαν ένα βιο-υλικό το οποίο φέρεται να είναι δυνατότερο από όλα τα γνωστά βιο-υλικά, είτε φυσικής είτε τεχνητής προέλευσης- περιλαμβανομένου του ξύλου και του ιστού της αράχνης. Δουλεύοντας με νανοΐνες κυτταρίνης (CNF), το βασικό δομικό υλικό του ξύλου και άλλων ειδών φυτών, οι ερευνητές ανέφεραν πως μπόρεσαν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες ως προς τη μεταφορά των θαυμαστών μηχανικών ιδιοτήτων των νανοϊνών σε μεγαλύτερα, ελαφρά υλικά για χρήση σε αεροπλάνα, αυτοκίνητα, έπιπλα και άλλα είδη αντικειμένων.
 
«Οι νανοΐνες κυτταρίνης με βάση τη βιολογία που φτιάξαμε εδώ είναι οκτώ φορές πιο άκαμπτες και έχουν μεγαλύτερη δύναμη από τις φυσικές ίνες ιστού αράχνης, που γενικά θεωρούνται ότι είναι το δυνατότητερο υλικό βιολογικής προέλευσης» λέει ένας εκ των ερευνητών, ο Daniel Söderberg. «Η δύναμή τους υπερβαίνει αυτή των μετάλλων, των κραμάτων, των κεραμικών και των ινών E-glass».
 
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ACS Nano και σε αυτήν περιγράφεται μια νέα μέθοδος η οποία μιμείται την ικανότητα της φύσης να θέτει νανοΐνες κυτταρίνης σε σχεδόν τέλειες διατάξεις μακροκλίμακας. Η πρόοδος που επετεύχθη προκύπτει από την απόκτηση γνώσης πάνω στον τρόπο που η Φυσική διέπει τις δομές των υλικών, όπως το CNF, σε νανοκλίμακα κατά τη διάρκεια της σύνθεσης.
 
Οι γνώσεις αυτές άνοιξαν τον δρόμο για μια νέα διαδικασία, που περιλαμβάνει τον έλεγχο της ροής νανοϊνών που βρίσκονται σε νερό, σε ένα κανάλι πλάτους ενός χιλιοστού που έχει διανοιχτεί σε ανοξείδωτο ατσάλι. Η σύνδεση ροών απιονισμένου νερού και νερού χαμηλού pH βοηθούν στην ευθυγράμμιση των νανοϊνών προς τη σωστή κατεύθυνση και επιτρέπουν στις μοριακές αλληλπειδράσεις να αυτοδιοργανώνονται σε καταστάσεις όπου είναι ενωμένες μεταξύ τους.
 
Κατά τον Söderberg, η μελέτη ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη υλικών που θα μπορούν να χρησιμοποιούνται για μεγαλύτερες δομές, ενώ παράλληλα διατηρείται η δύναμη και η αντοχή των νανοϊνών. Η διαδικασία επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο τη σύνθεσης σε νανοκλίμακα σωλήνων άνθρακα και άλλων ινών σε νανοκλίμακα.

Ανακαλύφθηκε η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μαύρη τρύπα στο σύμπαν που καταβροχθίζει ένα άστρο κάθε δύο μέρες

Αστρονόμοι στο Αυστραλιανό Πανεπιστήμιο (ANU) έχουν βρει την ταχύτερα αναπτυσσόμενη μαύρη τρύπα που είναι γνωστή στο Σύμπαν και την περιγράφουν ως ένα τέρας που καταβροχθίζει μια μάζα ισοδύναμη με τον ήλιο μας κάθε δύο μέρες. Οι αστρονόμοι με τη βοήθεια των τηλεσκοπίων κοίταξαν πίσω στον χρόνο, πάνω από 12 δισεκατομμύρια χρόνια, στις πρώιμες σκοτεινές εποχές του Σύμπαντος, όταν αυτή η υπερβαρέα μαύρη τρύπα εκτιμάται ότι ήταν σε μάζα περίπου 20 δισεκατομμύρια ήλιοι με ένα ρυθμό ανάπτυξης 1% κάθε ένα εκατομμύριο χρόνια.

«Αυτή η μαύρη τρύπα αυξάνεται τόσο γρήγορα που λάμπει χιλιάδες φορές πιο έντονα από έναν ολόκληρο γαλαξία, εξαιτίας των αερίων που απορροφά καθημερινά που προκαλούν τεράστια τριβή και θερμότητα», δήλωσε ο Δρ Wolf από την Ερευνητική Σχολή Αστρονομίας και Αστροφυσικής.

«Εάν είχαμε το τέρας που καθόταν στο κέντρο του Γαλαξία μας, θα εμφανιζόταν 10 φορές φωτεινότερο από μια πανσέληνο. Θα φαινόταν σαν ένα απίστευτα φωτεινό αστέρι που θα έσβηνε με το φως του σχεδόν όλα τα αστέρια στον ουρανό. »

Ο Wolf δήλωσε ότι η ενέργεια που εκπέμπεται από αυτή την πρόσφατα ανακαλυφθείσα υπερμεγέθη μαύρη τρύπα, επίσης γνωστή ως κβάζαρ, ήταν ως επί το πλείστον υπεριώδες φως αλλά επίσης και ακτίνες Χ.

«Και πάλι, αν αυτό το τέρας ήταν στο κέντρο του Γαλαξία μας, αυτό θα καθιστούσε αδύνατη τη ζωή στη Γη με τις τεράστιες ποσότητες ακτίνων Χ που θα προέρχονταν από αυτόν», είπε.

Το τηλεσκόπιο SkyMapper ανίχνευσε αυτό το φως στις εγγύς υπέρυθρες ακτίνες, καθώς τα φωτεινά κύματα είχαν μετατοπιστεί προς το ερυθρό στα δισεκατομμύρια έτη που χρειάστηκαν για να φτάσουν στη Γη .

«Καθώς το Σύμπαν επεκτείνεται, ο χώρος διαστέλλεται και αυτό τεντώνει τα φωτεινά κύματα και αλλάζει το χρώμα τους», δήλωσε ο Δρ Wolf.

«Αυτές οι μεγάλες και ταχέως αναπτυσσόμενες μαύρες τρύπες είναι εξαιρετικά σπάνιες και τις αναζητούμε με το SkyMapper εδώ και αρκετούς μήνες.» Ο δορυφόρος Gaia της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, ο οποίος μετρά τις μικροσκοπικές κινήσεις των ουράνιων αντικειμένων, μας βοήθησε να βρούμε αυτή την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα «.

Ο Wolf δήλωσε ότι ο δορυφόρος Gaia επιβεβαίωσε ότι το αντικείμενο που βρήκαν ήταν ακίνητο, πράγμα που σημαίνει ότι ήταν πολύ μακριά και ήταν υποψήφιο για να είναι ένα πολύ μεγάλο κβάζαρ.

Η ανακάλυψη της νέας υπερβαρέας μαύρης τρύπας επιβεβαιώθηκε επίσης με τη χρήση του φασματογράφου στο τηλεσκόπιο ANU των 2,3 μέτρων για την αναλυτική διάσπαση των χρωμάτων σε φασματικές γραμμές.

«Δεν γνωρίζουμε πώς αυτό το κβάζαρ αυξήθηκε τόσο πολύ και τόσο γρήγορα στις πρώτες ημέρες του Σύμπαντος», δήλωσε ο Wolf.

«Θα ψάξουμε τώρα για να βρούμε ακόμα ταχύτερα αναπτυσσόμενες μαύρες τρύπες».

Επίσης, δήλωσε ότι αυτά τα είδη μαύρων οπών λάμπουν, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φάρες για να δουν και να μελετήσουν το σχηματισμό στοιχείων στους πρώιμους γαλαξίες του Σύμπαντος.

«Οι ταχέως αναπτυσσόμενες μαύρες τρύπες βοηθούν επίσης να καθαρίσουν την γύρω από αυτά ομίχλη από τα ιοντικά αέρια, γεγονός που καθιστά το Σύμπαν πιο διαφανές».

Τέλος δήλωσε ότι τα όργανα στα πολύ μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια που κατασκευάζονται για την επόμενη δεκαετία θα είναι σε θέση να μετρήσουν άμεσα την διαστολή του Σύμπαντος χρησιμοποιώντας αυτές τις πολύ φωτεινές μαύρες τρύπες.

Ο Αριστοτέλης και τα κριτήρια της ευτυχίας ως προϋπόθεση της ιδανικής πόλης

Η δομή κάθε πολιτεύματος δεν θα είχε νόημα, αν δε λαμβανόταν υπόψη η επικρατούσα κοινωνική αντίληψη για την ευτυχία, αφού η πολιτική οργάνωση ενός τόπου δεν έχει άλλη επιλογή απ’ το να καθορίζεται σύμφωνα με τα πρότυπα που υιοθετεί η πλειοψηφία του τόπου αυτού. Ένα πολίτευμα που δεν ικανοποιεί τις επιθυμίες των πολλών είναι επίφοβο και μάλλον θα αποδειχθεί βραχύβιο (ανάλογα βέβαια, με τις δυνάμεις που διαθέτει, για να καταστείλει τη λαϊκή δυσαρέσκεια).
 
Με δεδομένο ότι η τρέχουσα αντίληψη της ηθικής διαμορφώνεται και αλλάζει ανάλογα με τις δυνατότητες της παραγωγής ή τις ιστορικές και γεωγραφικές συγκυρίες (και όχι μόνο), αυτό που μένει στην αναζήτηση του άριστου πολιτεύματος είναι να καθοριστεί ποιος ακριβώς είναι ο άριστος βίος, ώστε να δημιουργηθούν και οι αντίστοιχες πολιτειακές συνθήκες: «Ο ερευνητής που προτίθεται να ασχοληθεί με το άριστο πολίτευμα, οφείλει να προσδιορίσει πρώτα ποιος τρόπος ζωής είναι προτιμότερος». (1323a 14 – 16).
 
Με άλλα λόγια, για τον Αριστοτέλη το ζήτημα τίθεται ανάποδα. Πρώτα καθορίζεται το υγιές πρότυπο ζωής που θα κατευθύνει τις επιθυμίες των ανθρώπων και ακολούθως δημιουργούνται οι πολιτειακές δομές που θα το υπηρετήσουν. Μια πόλη με στρεβλά πρότυπα ευτυχίας δεν μπορεί παρά να μεταφέρει τις στρεβλώσεις και στο πολίτευμα: «αν μείνει αδιευκρίνιστος αυτός,» (ενν. ο προτιμότερος τρόπος ζωής) «τότε αναγκαστικά αδιευκρίνιστο είναι και το πολίτευμα, διότι είναι αναμενόμενο να ευημερούν οι άνθρωποι που ζουν στο πλαίσιο μιας άριστα συντεταγμένης και πολιτικά οργανωμένης κοινωνίας, σε σχέση πάντα με αυτά που έχουν στη διάθεσή τους, με εξαίρεση βέβαια τις απρόβλεπτες καταστάσεις. Γι’ αυτό ενδείκνυται αρχικά να συμφωνήσουμε ποιον τρόπο ζωής κρίνουν όλοι γενικά ως τον πλέον κατάλληλο, και στη συνέχεια αν αυτός ο τρόπος ζωής είναι ο ίδιος για όλη τη συμβιωτική κοινότητα και για τον κάθε άνθρωπο χωριστά ή διαφορετικός». (1323a 16 – 21).
 
Και βέβαια, η αναζήτηση του ιδανικού τρόπου ζωής συνδέεται με την κατάκτηση της ηθικής αρετής, που μοιραία λειτουργεί ως προϋπόθεση της ευτυχίας. Η ανδρεία, η σωφροσύνη, η δικαιοσύνη, η ουσιαστική επαφή με τους άλλους ανθρώπους, το αίσθημα της ισότιμης συνύπαρξης, όλα αυτά που πρωτίστως συμβάλλουν στη συναισθηματική ολοκλήρωση των ανθρώπων αποτελούν προτεραιότητες της ηθικής αρετής: «Γιατί κανείς δε θα έλεγε ευτυχισμένο εκείνον που δεν έχει ίχνος ανδρείας, σωφροσύνης, δικαιοσύνης και φρόνησης, αλλά φοβάται τις μύγες γύρω του, και από την άλλη δεν μπορεί να συγκρατήσει καθόλου την επιθυμία του για φαγητό ή ποτό ή για τα πλέον βλαβερά». (1323a 26 – 31).
 
Η παρουσίαση των υλικών επιθυμιών (φαγητού – ποτού) ως πλέον βλαβερές, δεν πρέπει να δημιουργήσει την εντύπωση ότι ο Αριστοτέλης προτάσσει τον ασκητισμό ή τη στέρηση ως αντίβαρο του υλιστικού πειρασμού. Η φράση «δεν μπορεί να συγκρατήσει καθόλου» είναι καθοριστική. Ο άνθρωπος που δεν έχει καμία αυτοσυγκράτηση είναι ο άνθρωπος που δεν έχει κανένα μέτρο, εκλαμβάνοντας την ευτυχία ως κατανάλωση. Η ταύτιση της ευτυχίας με την άμετρη κατανάλωση απολαύσεων είναι η πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας, αφού μοιραία μετατρέπει το χρήμα σε σκοπό της ζωής: «Ούτε εκείνον επίσης» (ενν. θα έλεγε κανείς ευτυχισμένο) «που καταστρέφει τα πολυαγαπημένα πρόσωπα για ευτελές ποσό και είναι τέλος στο νου τόσο άμυαλος και ψεύτης όσο ένα παιδί ή ένας τρελός». (1323a 31 – 34).
 
Ο ηθικός αμοραλισμός, που νομιμοποιεί τα πάντα για το προσωπικό όφελος, είναι το δίκιο που μπορεί να έχει ένας άμυαλος ή ένας ψεύτης. Η ισοπέδωση των πάντων είναι η έκφανση της τρέλας που προσπαθεί να σταθεί ιδεολογικά. Οπωσδήποτε, δεν έχει καμία σχέση με την ευτυχία. Το ζήτημα είναι ότι, ενώ δύσκολα θα μπορούσε να φέρει κανείς αντίρρηση σ’ αυτά, είναι εξίσου δύσκολο (αν όχι δυσκολότερο) και να τα εφαρμόσει: «Παρόλο που όλοι θα συμφωνούσαν με αυτά τα λόγια, διαφοροποιούνται ωστόσο στην εκτίμηση της ποσότητας και του βαθμού υπεροχής της κάθε αξίας. Νομίζουν δηλαδή ότι τους αρκεί η αρετή που έχουν, όση έχουν, αν και η επιδίωξή τους για χρήμα, δύναμη, δόξα και τα παρόμοια είναι διαρκής, αχαλίνωτη και απεριόριστη». (1323a 34 – 38).
 
Το δίπολο της ηθικής αρετής (που ταυτίζεται με το μέτρο) και της επιθυμίας για πλούτο (που είναι ακόρεστη) καταφέρνει να συνυπάρχει σ’ ένα παράλογο πάντρεμα με την προϋπόθεση της στρεβλής αυτογνωσίας. Η επισήμανση ότι οι άνθρωποι αρκούνται με την αρετή που έχουν, καταδεικνύει την απαξίωση της αρετής, αφού το δεδομένο της ηθικής επάρκειας λειτουργεί ως δικαιολόγηση όλων των ενεργειών.
 
Από αυτή την άποψη, η ηθική αρετή αντί να χαράζει την πορεία της ανθρώπινης ευτυχίας θέτοντας την προτεραιότητα της αρμονικότητας στη συνύπαρξη αποτελεί το άλλοθι στην προσήλωση της απόκτησης του πλούτου, που δρα απομονωτικά. (Αφού αποκτήσαμε την αρετή, ας αποκτήσουμε και χρήμα). Κι αυτός είναι ο μηχανισμός που επιφέρει την απόλυτη αντιστροφή: «οι άνθρωποι αποκτούν και προστατεύουν όχι τις αρετές με τη βοήθεια των υλικών αγαθών αλλά αντίθετα τα υλικά αγαθά με τη βοήθεια των αρετών». (1323a 40 – 41). Τα υλικά αγαθά από μέσο για τη διασφάλιση της καλής ζωής που θα επιτρέψει στον άνθρωπο να καλλιεργήσει την αρετή, ώστε να κατακτήσει την ευτυχία, γίνονται αυτοσκοπός ματαιώνοντας όλες τις ηθικές αξίες.
 
Βρισκόμαστε μπροστά στη θεοποίηση του εργαλείου, που σε τελική ανάλυση υπόκειται επίσης σε αχρηστία, αφού καλείται να παίξει ένα ρόλο καταδικασμένο εξαρχής. Η συσσώρευση του πλούτου δεν ισοδυναμεί με την αυτόματη απόκτηση της ευτυχίας, αφού η ευτυχία επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την αληθινή επαφή με τους άλλους ανθρώπους. Είναι σαν να προσπαθεί κανείς να εξαγοράσει κάτι που δεν εξαγοράζεται: «τα εξωτερικά αγαθά έχουν όριο, όπως κάθε εργαλείο, και καθετί το χρήσιμο είναι χρήσιμο ως προς κάτι το συγκεκριμένο». (1323b 7 – 8).
 
Με δεδομένο ότι η κατάκτηση του άμετρου πλούτου αποτελεί εμμονή – ο άμετρος πλούτος είναι άχρηστος για τον κάτοχό του – γίνεται σαφές ότι ο άνθρωπος είναι παγιδευμένος μέσα στα δόκανα που ο ίδιος έστησε. Οι εμμονές, ως ψυχικές στρεβλώσεις, απορροφούν όλη τη δράση των κατόχων τους σηματοδοτώντας την ύψιστη υπερβολή. Τελικά, αυτό που απομένει είναι η συγκομιδή απολαύσεων ως αντιστάθμισμα της  αποξένωσης απέναντι στους άλλους.
 
Ο  Marc Roche στο βιβλίο του «Καπιταλισμός εκτός Νόμου» αναφέρεται στον επικεφαλής της εταιρίας Glencore, Ιβάν Γκλέιζενμπεργκ, πρώην χρηματιστή και νυν πολυεκατομμυριούχο: «ο Ιβαν Γκλέιζενμπεργκ δεν ανέχεται να του αντιστέκονται και απεχθάνεται την ήττα. Η ένταση και το πάθος που χαρακτηρίζουν την επαγγελματική του ζωή τον καθιστούν έναν ξεχωριστό επιχειρηματία. Είναι ένας δύσκολος στην επικοινωνία επαγγελματίας, με άσχημους τρόπους και υπαινικτικό χιούμορ. Παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, το αφεντικό έχει υιοθετήσει στη ζωή του χαμηλούς τόνους. Η βίλα του δεν είναι πολυτελής και δεν τη διακοσμούν έργα γνωστών καλλιτεχνών. Είναι επίσης απίστευτο ότι ο δισεκατομμυριούχος αυτός δεν έχει ούτε γιοτ ούτε ιδιωτικό αεροπλάνο!
 
Δυνατός σαν τον ταύρο καθώς είναι, ο μάνατζερ αυτός δε θέλει να μένει πίσω. Δουλεύει σαν τρελός. “Πρέπει να θυσιάσουμε πολλά πράγματα στην αρχή της καριέρας μας, αν θέλουμε να πετύχουμε” έγραψε στο περιοδικό της παλιάς εμπορικής σχολής του στην Καλιφόρνια είναι η ενσάρκωση της προσήλωσης στην εργασία. Δε φεύγει ποτέ το Σαββατοκύριακο, δουλεύει τα Σάββατα και περνά την Κυριακή του στο τηλέφωνο. Οι πραγματικές διακοπές, εκείνες χωρίς μέιλ και τηλέφωνα, έχουν προ πολλού ξεχαστεί. Συναντηθήκαμε στο «Four Seasons» του Σεμινιάκ, το σικ παραθαλάσσιο θέρετρο του ινδονησιακού νησιού, για ένα βιαστικό πρόγευμα. Η όψη του δεν ήταν καλή, ενώ το χλωμό του πρόσωπο κάνει αντίθεση με τους μαυρισμένους τουρίστες που συνωστίζονται μπροστά στο μπουφέ. Δεν τίθεται θέμα να ξεκουραστεί στην αμμουδιά ή να περάσει το βράδυ του στα μπαρ… Αυτός ο αιώνια ξεριζωμένος περνά τη ζωή του παντού και πουθενά, από πολυτελή ξενοδοχεία σε σάλες business class και από αίθουσες συσκέψεων σε κέντρα αναζωογόνησης».
 
Κι εδώ δε χρειάζεται να γίνει λόγος για τις ατασθαλίες, τη διαπλοκή και το αδίστακτο που συνοδεύουν τα υπέρογκα κέρδη των εταιρειών, όπως είναι η πρόθεση του Roche. Εδώ αρκεί να σταθεί κανείς στον τρόπο ζωής, όπως τουλάχιστον περιγράφεται, για να αναρωτηθεί για το είδος της ευτυχίας που αναζητείται: «Αν και δηλώνει ότι δεν αγχώνεται, το σφίξιμο στο στομάχι συχνά δεν τον αφήνει να κοιμηθεί. Πρέπει να έχεις γερά νεύρα, γιατί το “μαγαζί” επενδύει σε πολλές επικίνδυνες χώρες, όπου οι άλλοι δεν πηγαίνουν καν».
 
Έχοντας υπόψη τα δισεκατομμύρια που υπάρχουν στην άκρη, ως απόλυτο εχέγγυο για την εξασφάλιση όλων των απολαύσεων, γίνεται αντιληπτό ότι τελικά η απόλαυση είναι η ίδια η συσσώρευση του πλούτου: «Αλλά αξίζει τον κόπο. Κατά τη συζήτησή μας μία λέξη επανέρχεται συνεχώς: το χρήμα».
 
Άραγε τι θα έλεγε ο Αριστοτέλης αν συναντούσε ανθρώπους σαν το Γκλέιζενμπεργκ; Το σίγουρο είναι ότι στις πρώτες σελίδες του έβδομου βιβλίου των Πολιτικών του αναφέρει: «ευτυχισμένη ζωή, είτε με την έννοια της χαράς είτε της αρετής είτε και των δύο, έχουν όσοι άνθρωποι κοσμούνται σε μεγαλύτερο βαθμό με υψηλό ήθος και πνεύμα ανώτερο, κατέχουν όμως μέτρια υλική περιουσία, και όχι όσοι κατέχουν περισσότερα υλικά αγαθά από όσα πραγματικά χρειάζονται, υστερούν όμως στα πρώτα». (1323b 1 – 6).
 
Η κοινωνία που έχει τους Γκλέινζενμπεργκς ως πρότυπα είναι η κοινωνία που πλέον στερείται αξιών. Κι αυτή είναι η πιο κραυγαλέα χρεοκοπία. Η μετατροπή της ψύχωσης σε αντικείμενο μίμησης σηματοδοτεί το σύνδρομο που παίρνει ομαδικές διαστάσεις. Με αυτούς τους όρους, δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτε περισσότερο από τη βαρβαρότητα, αφού οι Γκλέινζενμπεργκς είναι αδύνατο να υποχωρήσουν μπροστά σε οτιδήποτε, αν μυριστούν κέρδος. Η αποδοχή της επιτυχίας και της επαγγελματικής καταξίωσης με τέτοια κριτήρια είναι η νεύρωση που γίνεται ιδεολογία. Κι αυτός είναι ο πιο επαίσχυντος αμοραλισμός.
 
Ο κυνισμός και η χυδαιότητα της επιβολής δεν μπορούν παρά να στραφούν και στην ελαστικοποίηση της νομοθεσίας προκειμένου να διευκολυνθούν. Η καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων, η διάλυση του περιβάλλοντος, η διαφθορά πολιτικών προσώπων, η φορολόγηση των φτωχών, η διαπλοκή των μέσων, η κοινωνική βία, με δυο λόγια το δίκιο του οικονομικά ισχυρού, που πλέον γίνεται με τρόπο απροκάλυπτο, σηματοδοτούν τη νέα εποχή (ή μήπως είναι έτσι από παλιά;) των εταιρειών που ελέγχουν τον κόσμο (όπως και να ‘χει οι εταιρείες είναι σύγχρονο φαινόμενο).
 
Γι’ αυτό ο Αριστοτέλης τονίζει ότι τα πρότυπα που κυριαρχούν στην κοινωνία θα ρυθμίσουν εν πολλοίς και το πολίτευμα. Γιατί όταν το κυρίαρχο πρότυπο ζωής στηρίζεται στη δυνατότητα της κατανάλωσης δεν μπορεί παρά να κυριαρχήσουν οι Γκλέινζενμπεργκς. Κι όταν κυριαρχεί αυτό το μοντέλο τότε και τα πολιτεύματα, που καθορίζουν την οικονομική οργάνωση, δεν μπορούν παρά να στραφούν σ’ αυτό.
 
Ο άνθρωπος δεν κατάφερε να ιεραρχήσει τις αξίες που θα τον οδηγήσουν στην ευτυχία: «με τις ίδιες αποδείξεις ευδαίμων πόλη είναι η άριστη και η ευημερούσα πόλη. Είναι αδύνατο να ευημερούν οι άνθρωποι που δεν προβαίνουν στις σωστές ενέργειες. Τίποτε καλό δεν μπορεί να κάνει ούτε άνθρωπος ούτε πόλη χωρίς αρετή και φρόνηση. Ανδρεία, δικαιοσύνη και φρόνηση <και σωφροσύνη> ως γνωρίσματα της πόλης έχουν την ίδια σημασία και μορφή που έχουν και οι αρετές για τις οποίες, όποιος άνθρωπος τις διαθέτει χαρακτηρίζεται <ανδρείος και> δίκαιος, φρόνιμος και συνετός». (1323b 29 – 36)
 
Αν, λοιπόν, κανείς αναρωτιέται γιατί η πολιτειακή οργάνωση δεν είναι δίκαιη, ο Αριστοτέλης θα απαντούσε γιατί πριν απ’ όλα οι άνθρωποι που αποτελούν την πόλη δεν είναι δίκαιοι. Με βήματα σταθερά κινούμαστε προς την ανάδειξη της παιδείας σε φλέγον πολιτικό ζήτημα, αφού θα λειτουργήσει ως ύψιστος διαμορφωτικός παράγοντας των πολιτών, που, μοιραία, θα καθορίσει και το χαρακτήρα του πολιτεύματος.
 
 Αριστοτέλης: Πολιτικά