Παρασκευή 20 Απριλίου 2018

ΑΙΣΩΠΟΣ - Μῦθοι (312.1-314.1)

312. ΜΥΣ ΚΑΙ ΒΑΤΡΑΧΟΣ [312.1] βάτραχος μῦν ἔπεισεν κολυμβᾶν, οὗ τὸν πόδα πρὸς τὸν ἴδιον πόδα ἔδησεν. εἶτα ὅτε εἰς τὸ ὕδωρ αὐτὸν ἀγηόχει, καθὼς ἔνυδρον ζῷον μετὰ χαρᾶς κατέδυνεν, ὁ μῦς δέ, ὡς ἐν ἀσυνήθει τόπῳ φύσεως ἰδίας κολυμβῶν ἀπώλετο. μετὰ δὲ τρεῖς ἡμέρας ἀσκὸς ὁ μῦς φυσηθεὶς ἐκολύμβα, ὃν κολυμβῶντα νεκρὸν ἰκτῖνος πετόμενος ἥρπασεν· καὶ τῷ λίνῳ ὁ βάτραχος ἠκολούθησεν, ὃν εὐθέως ὁ ἰκτῖνος κατέπιεν.
οὕτως οὖν, ὃς ἄλλῳ τις κίνδυνον κινεῖ, ἑαυτὸν ἀπολεῖ.

313. ΟΝΟΣ ΑΡΡΩΣΤΟΣ ΚΑΙ ΛΥΚΟΣ
[313.1] ὄνον ἄρρωστον λύκος ἐπεσκέπτετο καὶ ἤρξατο τὸ σῶμα αὐτοῦ ψηλαφᾶν καὶ ἐξετάζειν, ποῖα μᾶλλον μέρη αὐτοῦ ἐπόνουν. ἀπεκρίθη ὁ ὄνος· «ἃ σὺ θιγγάνεις».
οὕτως ἄνθρωποι κακοί, εἰ καὶ ὠφελεῖν δοκοῦσιν, μᾶλλον βλάπτουσιν.

314. ΜΥΣ ΑΡΟΥΡΑΙΟΣ ΚΑΙ ΜΥΣ ΑΣΤΙΚΟΣ
[314.1] μῦς ἀρουραῖος ἐκάλεσεν ἐφ᾽ ἑστίασιν μῦν ἀστικὸν καὶ παρεῖχεν αὐτῷ σιτεῖσθαι τὰ ἐν ἀγρῷ, συκῶν τε καὶ σταφυλῶν καὶ τῶν ἄλλων ἀκροδρύων. ὁ δὲ πολλὴν αὐτοῦ πενίαν κατεγίνωσκεν, ἐκέλευέν τε τῇ αὔριον ἀφικνεῖσθαι πρὸς αὐτόν. καὶ ὃς εἰς πλουσίου ταμεῖον αὐτὸν εἰσαγαγὼν παρεῖχεν εὐωχεῖσθαι τοῦτο μὲν κρεῶν παντοδαπῶν, τοῦτο δὲ ἰχθύων, ἔτι δὲ καὶ πλακούντων. ἐν ᾧ δὲ πρὸς τούτοις ἦσαν, ἡ ταμιοῦχος ἐπεισῆλθεν καὶ τούτους δέος τε καὶ φυγὴ καταλαμβάνει. καὶ ὁ ἀρουραῖος πρὸς τὸν ἀστικόν· «σὺ μέν», ἔφη, «ταύτης ἀπόλαυε τῆς τροφῆς μετὰ τοσούτων ἐδεσμάτων, ἐγὼ δὲ χαίρω τῇ μετὰ ἀδείας καὶ ἐλευθερίας τροφῇ».

***
312. Ο ποντικός και ο βάτραχος.
[312.1] Μια φορά ο βάτραχος έπεισε τον ποντικό να πέσει να κολυμπήσει μαζί του. Για αυτόν τον σκοπό, μάλιστα, έδεσε το ποδάρι του ποντικού μαζί με το δικό του. Κατόπιν, βέβαια, αφού τον τράβηξε μέσα στο νερό, ο βάτραχος άρχισε τις βουτιές όλο χαρά, σαν πλάσμα του υγρού στοιχείου που είναι. Το ποντίκι, όμως, που βρέθηκε ξαφνικά να πλατσουρίζει μέσα σε μέρος τελείως ασυνήθιστο για τη φύση του, ασφαλώς πνίγηκε. Δείτε ωστόσο τί έγινε: Μετά από τρεις μέρες το κουφάρι του ποντικού είχε τουμπανιάσει σαν ασκί και επέπλεε στο νερό. Έτσι, ένα γεράκι, που περνούσε πετώντας από εκείνα τα μέρη, άρπαξε το ψόφιο ζώο από την επιφάνεια. Μαζί του, φυσικά, ανασύρθηκε και ο βάτραχος, που ήταν ακόμη δεμένος με τον σπάγκο, και το γεράκι τον έκανε και αυτόν ευθύς μια χαψιά.
Έτσι είναι: Όποιος βάζει σε κίνδυνο τον άλλον καταστρέφει τον ίδιο τον εαυτό του.

313. Το άρρωστο γαϊδούρι και ο λύκος.
[313.1] Μια φορά ο γάιδαρος ήταν άρρωστος και δέχτηκε επίσκεψη από τον λύκο. Άρχισε λοιπόν ο λύκος να ψηλαφεί το κορμί του ζώου και να του κάνει εξέταση: «Πονάς εδώ, πονάς εκεί; Πού πονάς πιο πολύ;». «Όπου με αγγίζεις εσύ», αποκρίθηκε ο γάιδαρος.
Έτσι γίνεται με τους φαύλους ανθρώπους: Όσο και να καμώνονται πως κάνουν καλό, στην πραγματικότητα προξενούν μεγαλύτερη ζημιά.

314. Ο αρουραίος των αγρών και ο ποντικός της πόλης.
[314.1] Μια φορά ήταν ένας αρουραίος που κατοικούσε στην εξοχή. Αυτός, που λέτε, κάλεσε έναν φίλο του ποντικό από την πόλη για να του κάνει το τραπέζι. Του πρόσφερε λοιπόν για φαγητό τα καλούδια που διαθέτουν στα χωράφια: σύκα, δηλαδή, και σταφύλια και άλλα τέτοια φρούτα. Ο πρωτευουσιάνος, βέβαια, τα καταφρόνησε αυτά σαν μίζερα και φτωχικά πράγματα. «Όσο για σένα», είπε στον οικοδεσπότη του, «σε προσκαλώ να με επισκεφθείς στα δικά μου λημέρια στην πόλη, αύριο κιόλας». Πράγματι, την επαύριο ο περί ου ο λόγος έμπασε τον χωριάτη τον φίλο του μέσα στο κελάρι σε ένα πλουσιόσπιτο, και εκεί του έβαλε μπροστά του φαγοπότι τρικούβερτο: τί κρέατα κάθε λογής, τί ψάρια, ακόμη και γλυκίσματα. Πάνω όμως που οι δυο τους το είχαν ρίξει στο φαΐ, μπήκε μέσα ξαφνικά η οικονόμος του σπιτιού. Τρελάθηκαν τότε από τον φόβο τους τα ποντίκια και πήραν αμέσως δρόμο. Έπειτα από αυτά, ο αρουραίος της υπαίθρου το ξεκαθάρισε στον άλλον: «Βρε δεν πα να ευχαριστιέσαι όσο φαΐ θέλεις, με τις λιχουδιές σου και τα μενού σου! Εγώ, μια φορά, προτιμώ τα λίγα που έχω να τα κατεβάζω άφοβα και με την ησυχία μου».

Οι προσδοκίες άλλοτε γίνονται ζωή κι άλλοτε απογοήτευση

Οι προσδοκίες κουβαλάνε μαζί τους απογοήτευση.
Απογοητεύεσαι όταν τελικά δεν βγαίνουν αληθινές.

Κάνεις σχέδια, όνειρα και γκρεμίζονται έτσι απλά γιατί εκεί που περίμενες να καλοδεχτείς την επιτυχία έρχεται η αποτυχία.

Αυτό συμβαίνει κάποιες φορές όταν τα πράγματα δεν έρχονται όπως τα σχεδιάσαμε.
Μήπως τελικά να μην προσδοκάμε τίποτα.

Να έχουμε όνειρα μα να μην επενδύουμε όλες μας τις ελπίδες;
Να περιμένουμε να έρθει το αποτέλεσμα και μετά να χαρούμε;
Μήπως τελικά και η υπερβολική αισιοδοξία βλάπτει.
Ή να προσδοκάμε το καλό αλλά να είμαστε προετοιμασμένοι και για το αντίθετο;
Αυτή είναι η χρυσή τομή.

Ο ενθουσιασμός όμως πολλές φορές σου παίρνει τα μυαλά και δεν πατάς στη γη.
Πιστεύεις πως τίποτα δε θα ανατρέψει αυτό τη συναίσθημα ευφορίας που νιώθεις.
Τίποτα δεν είναι ικανό για να σε ρίξει κάτω.
Μα ο άνεμος φυσάει και εσύ πέφτεις στη θάλασσα δίχως σωσίβιο.
Και πρέπει και πάλι να συνεχίσεις το κολύμπι.
Πρέπει να μάθεις ακόμα καλύτερο κολύμπι για να φθάσεις αυτή τη φορά στη στεριά πιο γρήγορα.
Και όταν ακουμπήσεις τα πόδια σου και πάλι στη γη θα υποσχεθείς στον εαυτό σου να μην αφήσεις τίποτα να σου πάρει και πάλι τα μυαλά.

Μα στα μυαλά σου αρέσει ο αέρας το ξέρεις.
Τους αρέσει να ονειρεύεσαι λίγο παραπάνω.
Λαχταράς αυτό το ανάλαφρο που μόνο τα όνειρα σου φέρνουν.

Η υπερπροσφορά είναι στο βάθος πολύ μεγάλος εγωισμός, το ίδιο μίζερη όσο και η τσιγκουνιά

Ο έρωτας μπορεί να έχει τα χίλια μύρια καλά, όμως αγάπη απαραιτήτως δεν έχει.
Μπορεί να προέρχεται κι από μια πονηριά της φύσης για τη διαιώνισή της και γι’ αυτό να είναι πρωτίστως ένστικτο, ένστικτο εξιδανικευμένο όσο και ισχυρότατο για να επιτελέσει το έργο του.
 
Η φύση βιάζεται να παγιδεύσει με μαγείες ένα ζευγάρι στη γονιμοποίηση.   
Ελάχιστοι είναι οι ευλογημένοι εραστές που τους χαρίστηκε αγάπη μαζί με τον έρωτά τους.
Τους χαρίστηκε; Το κατόρθωσαν;
 
Είναι μία απορία που θα διαρκεί για πάντα.
Τείνω πάντως στην προσωπική ευθύνη μας και εδώ.
Επειδή δεν είναι αγάπη ο έρωτας, μπορεί να μιμείται θαυμάσια την αγάπη όσο διαρκεί.
Είναι το μέγιστό του άλλοθι.
Και μια και μιμείται την αγάπη, οφείλει να τηρεί τους όρους της.
 
Η αγάπη λοιπόν έχει πρώτο μέλημα την επιθυμία και την ανάγκη του αγαπημένου.
Την επιθυμία του και τη δυνατότητα για το πόσες προσφορές αντέχει να δέχεται.
Σημασία έχει ο άλλος πράγματι να χαίρεται.
 
Όχι να τον βιάζεις να χαίρεται -διότι επικρατεί το κλισέ πως «τα δώρα δίνουν χαρά».
 
Η υπερ-δόση φέρνει τα εντελώς αντίθετα από τη δόση αποτελέσματα, κάνει το φάρμακο φαρμάκι, την ευφροσύνη του οίνου αλκοολισμό, την έκπληξη πλήξη.
 
Μόνο στο μέτρο ισορροπεί και ανθεί η ουσία, στο κέντρο του κονταριού, που μας βοηθά να προχωράμε σχοινοβάτες στους δεσμούς∙ στα άκρα γέρνει και γκρεμίζεται.
 
Δεν είναι τεχνική η διακριτικότητα, είναι καλλιτεχνία, είναι καλοσύνη, ευγένεια ψυχής, γενναιότητα και αρχοντική αγάπη.
 
Γυρεύει την άνεση της ψυχής του αγαπημένου, τιμάει την ελευθερία του, προσέχει να μην του εκβιάζει το φιλότιμο.
 
Η υπερπροσφορά είναι στο βάθος πολύ μεγάλος εγωισμός, το ίδιο μίζερη όσο και η τσιγκουνιά.

Φρίντριχ Νίτσε: Η γνώση της αθλιότητας

Τίποτα δεν χωρίζει ίσως πιο πολύ τους ανθρώπους και τις εποχές, όσο ο βαθμός της γνώσης της αθλιότητας. Της σωματικής, δηλαδή, και της ψυχικής αθλιότητας.
   
Όσο για την τελευταία, ίσως, εμείς, οι σημερινοί άνθρωποι, να είμαστε, παρ’ όλες τις αδυναμίες μας, αμαθείς και ματαιόδοξοι, κι αυτό από έλλειψη προσωπικής εμπειρίας, της εμπειρίας πού είχε ο αιώνας του φόβου — η μεγαλύτερη, δηλαδή, περίοδος της Ιστορίας — όταν ό άνθρωπος έπρεπε να προφυλάσσεται μονάχος του από τη βία και, γι' αυτό, να γίνεται και ο ίδιος βίαιος.
 
Την εποχή εκείνη ο άνθρωπος έκανε ένα πάρα πολύ πλούσιο μάθημα τού σωματικού πόνου και της στέρησης. Ακόμα θεωρούσε και την σκληραγωγία και τον εκούσιο πόνο απέναντι στον εαυτό του, σαν αναγκαίο μέσο της διατήρησής του. Τότε ο άνθρωπος έκανε εξάσκηση στο να μπορεί να υπομένει τον πόνο, και πρόσθετε μεγάλη προθυμία κι άλλον πόνο, κι έφτανε στο σημείο να βλέπει τα χειρότερα μαρτύρια των άλλων χωρίς να αισθάνεται τίποτα, παρά το αίσθημα της δικής του ασφάλειας,
 
Όσο για την ψυχική αθλιότητα, τώρα εξετάζω προσεχτικά αν ο άνθρωπος πού μιλά γι' αυτήν, την γνωρίζει από πείρα ή από διάβασμα, αν νομίζει, π.χ., πώς είναι ανάγκη να κάνει πώς γνωρίζει την ψυχική αθλιότητα, για να αποδείξει έτσι στους άλλους πώς έχει κάποια μόρφωση, ή αν από τα κατάβαθα της ψυχής του αρνιέται ολότελα να πιστέψει κάθε είδος ηθικού πόνου. Αν, όταν ακούει να ονομάζουν αυτούς τούς πόνους, δεν παθαίνει μέσα του κάτι παρόμοιο με αυτό πού του συμβαίνει όταν του μιλούν για μεγάλους φυσικούς πόνους, αν του θυμίζουν τους πονόδοντους του ή τούς στομαχικούς πόνους. Μου φαίνεται πώς οι πιο πολλοί άνθρωποι έτσι αισθάνονται.
 
Κανένας άνθρωπος δεν είναι πια εξασκημένος στους σωματικούς και στους ψυχικούς πόνους, και σπάνια συναντά κανείς κάποιον να υποφέρει. Αυτό έχει μια πολύ αξιόλογη συνέπεια: τώρα οι άνθρωποι μισούν τον πόνο, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, μιλούν γι’ αυτόν με τα πιο απαίσια λόγια και φτάνουν μάλιστα στο σημείο να μη μπορούν να υποφέρουν ούτε την απλούστατη ιδέα του. 'Έχουν κάνει τον πόνο ζήτημα συνείδησης και μομφής για ολόκληρη τη ζωή.
 
Το άνθισμα των φιλοσόφων του πεσιμισμού δεν αποτελεί καθόλου ένδειξη φοβερών απογνώσεων. Αντίθετα μάλιστα, τις ερωτήσεις αυτές για τη γενική άξια της ζωής τις θέτουν σε εποχές όπου η άνεση και η ευκολία μάς κάνουν να βρίσκουμε πολύ αιματηρά και σκληρά τα μικροτσιμπήματα των εντόμων πού ούτε το σώμα ούτε ή ψυχή μπορεί να τα αποφύγει, και θα ήθελαν πολύ —μια και απουσιάζουν οι πραγματικές οδυνηρές εμπειρίες— να εμφανίσουν την φαντασία του μαρτυρίου σαν ένα πόνο υψηλοτέρου είδους.
 
Υπάρχει βέβαια ένα αντίδοτο πού θα μπορούσαμε να το υποδείξουμε για τις πεσιμιστικές φιλοσοφίες και την υπερβολική ευαισθησία, πού μου φαίνεται είναι η πραγματική «αθλιότητα της σημερινής εποχής» ...αλλά ίσως και ή συνταγή αυτή θα ήταν πολύ σκληρή.
 
Είναι σίγουρο πώς θα κατάταζαν την συνταγή αυτή στα συμπτώματα, όπου βασίζονται τώρα, για να κρίνουν ότι ή «ζωή είναι κακό πράγμα». Ας είναι έτσι λοιπόν!
 
Το αντίδοτο για την αθλιότητα ονομάζεται: ΑΘΛΙΟΤΗΤΑ.
 
Friedrich Nietzsche - Η θεωρία του σκοπού της ζωής

Να είσαι κυνηγός ονείρων

Λένε πως για να δεις τα όνειρά σου να πραγματοποιούνται πρέπει να παλέψεις. Άλλοι πάλι λένε να ανοίξεις τα μάτια γιατί είναι δύσκολοι οι καιροί για κυνηγούς ονείρων. Συμβιβάσου. Γιατί έτσι είναι η ζωή. Γιατί όλοι συμβιβάζονται. Κάθισε εκεί που είσαι και μην ζητάς παραπάνω. Να λες και ευχαριστώ ακόμα και αν σε ταπεινώνουν, να σκύβεις το κεφάλι γιατί, πολύ απλά, όλοι το κάνουν.

Και αναρωτιέμαι: Από πότε πάψαμε να ελπίζουμε; Γιατί σταματήσαμε να αγωνιζόμαστε για τα πιστεύω μας, για τις αξίες μας, για τα άπιαστα όνειρά μας; Σταματήσαμε γιατί χρειάζεται να παλέψουμε και πια έχουμε μεγαλώσει για να κυνηγάμε χίμαιρες ή γιατί τα θέλω μας δεν ταιριάζουν με τα πρέπει του κόσμου;

Μεγαλώνω για κάποιους σημαίνει σταματάω να αντιμετωπίζω τη ζωή με ενθουσιασμό και πάθος. Σημαίνει συμβιβασμός. Σημαίνει βαδίζω με πρέπει γιατί πρέπει. Μεγαλώνω για μένα σημαίνει ακόμα περισσότερη ζωή, ακόμα περισσότερα όνειρα, ακόμα πιο πολλές ελπίδες.. Λιγοστεύουν τα χρόνια μας, να λιγοστεύουν και τα όνειρά μας; Γιατί; Ποιος είναι αυτός που σου λέει ότι δεν μπορείς;

Και μένεις να ανέχεσαι τις πραγματικότητες εκείνων που απλά δεν τόλμησαν, που φοβήθηκαν και σε κάνουν και σένα να φοβάσαι. Να φοβάσαι για όλα όσα θέλεις να παλέψεις γιατί σου λένε ότι δεν θα τα καταφέρεις, δεν βλέπεις τι γίνεται εκεί έξω; Και που ξέρουν όλοι αυτοί τις δικές σου ικανότητες, τον δικό σου πόθο, τον δικό σου δρόμο; Θα σου πουν πως κανείς στη ζωή του πια δεν κάνει αυτό που αγαπάει. Κι όμως, εγώ ξέρω πολλούς. Και εσύ ξέρεις, είμαι σίγουρος!

Πριν λίγες μέρες κάποιος μου είπε πως στη ζωή πρέπει να συμβιβάζεσαι. Δυο λάθος λέξεις σε μια μόνο πρόταση.. Όλα, λέει, είναι συμβιβασμός.. Καταλαβαίνω ότι δεν έχουμε όλοι την ίδια ιδιοσυγκρασία. Δεν καταλαβαίνω, όμως, την προσπάθεια να πείσεις τον άλλον ότι αυτό που πιστεύεις εσύ είναι το μόνο σωστό. Οι άνθρωποι που ονειρεύονται αποδέχονται όλους εκείνους που δεν μπορούν. Μα το αντίθετο δεν μπορεί να συμβεί.. Γι’ αυτό και εσύ πληγώνεσαι κάθε φορά που σου λένε δεν μπορείς, γιατί ουσιαστικά δεν σε αποδέχονται. Και παίρνεις τον δικό τους δρόμο.

Άλλαξε πορεία. Φτιάξε μια πραγματικότητα από όνειρα δικά σου και ζήσε την με αυτούς που έχουν τη δύναμη. Ο καθένας μας έχει έρθει εδώ για να ζήσει με τον δικό του τρόπο. Κάποιοι επιλέγουν να είναι δυστυχισμένοι. Μην γίνεις ένας απ’ αυτούς.

Μια νέα αντίληψη ζωής για έναν καινούργιο κόσμο

Μας δίδαξαν ότι ο άνθρωπος είναι τυχαίο παιχνίδι της βιολογίας και πως ελάχιστες αλλαγές μπορεί να επιφέρει. Είναι το μεγαλύτερο ψέμα να δεχτούμε πως είμαστε απλά ένα σύνολο ιστών, αίματος και κοκάλων, που ορίζει η υλική πραγματικότητα, χωρίς καμιά πνευματική διάσταση, απομακρυσμένοι από το μέσα μας. Οι εξελίξεις της ψυχολογίας και οι κορυφαίες ανακαλύψεις της Κβαντικής φυσικής μας αποκαλύπτουν τη νέα πνευματική διάσταση του ανθρώπου.

Ποιοι είμαστε, λοιπόν, και ποιος ο σκοπός της ύπαρξής μας;Αν δεχτούμε την επιστημονική άποψη (G. Braden «Η μεγάλη αλήθεια»), και γιατί να μην το κάνουμε, είμαστε μυστηριώδη πολυδιάστατα πλάσματα με άγνωστη καταγωγή. Εμφανιστήκαμε για πρώτη φορά στη Γη πριν από 200.000 χρόνια και παραμένουμε ίδιοι με τους πρώτους προγόνους μας. Ενδείξεις του ευφυούς σχεδιασμού είναι αισθητές.

Είμαστε μη βίαια όντα από τη φύση μας, αλλά μπορούμε να γίνουμε βίαιοι όταν εμφανιστεί απειλή κατά του εαυτού μας, της οικογένειάς μας ή του τρόπου ζωής μας. Βασικά, είμαστε πνευματικά όντα και ικανά για πνευματικές εμπειρίες.

Μπορούμε να δημιουργήσουμε τη δική μας πραγματικότητα, να εξελίξουμε τη ζωή μας και τον Πλανήτη μας σε συνεργασία με τους φυσικούς και Συμπαντικούς Νόμους, τους οποίους θεληματικά συνεχίζουμε να αγνοούμε. Ζούμε μέσα σε έναν πραγματικό ωκεανό ενέργειας με Νοημοσύνη και Συνειδητότητα! Όλα είναι ενωμένα σε μια ενιαία συμπαντική ενέργεια. «Σκεφτείτε με όρους της Ενέργειας, του Συντονισμού και της Δόνησης για να βρείτε τα μυστικά του Σύμπαντος», έλεγε ο Νίκολα Τέσλα.

Μέχρι τώρα το όραμα της ζωής μας ήταν η απληστία, η ανταγωνιστικότητα, η επιτυχία, η δόξα, η εξωτερική ομορφιά, η σεξουαλικότητα, η ιδιοκτησία, η δύναμη. Όλα αυτά είναι πράγματα της ψευδαίσθησης του υλικού κόσμου, του εξωτερικού δηλαδή πεδίου που δημιουργήσαμε από τον φόβο και την ανασφάλεια που νιώθουμε. Το μοντέλο αυτό, όμως, τελικά μάς οδήγησε σε αδιέξοδο. Οι σημερινές συνθήκες που βιώνουμε, είναι το αποτέλεσμα αρνητικών σκέψεων, συμπεριφορών και δράσεων προηγούμενων χρόνων. Απλά τώρα πληρώνουμε το τίμημα.

Ήρθε η ώρα να ανακαλύψουμε τις αληθινές απαντήσεις μέσα μας και να αλλάξουμε την πορεία προς το αδιέξοδο. Μια ανώτερη νοημοσύνη περιμένει να εκφραστεί μέσα από μας. Υπάρχει ένας άλλος, ανεξερεύνητος, κόσμος μέσα μας και πέρα από τον φυσικό κόσμο που περιμένει να τον ανακαλύψουμε. Δημιουργούμε έτσι μια νέα νοητική υπόσταση κι ένα νέο, πολλά υποσχόμενο, κόσμο.

Και τώρα να διευκρινίσουμε το νέο σκοπό της ζωής μας:Εάν σκεφτούμε και φανταστούμε το όνειρο που θέλουμε να πραγματοποιηθεί στον εξωτερικό υλικό κόσμο και το βιώσουμε με το νου και το συναίσθημα ως πραγματικότητα, τότε το όνειρο αυτό θα γίνει πραγματικότητα! Να μην ξεχνάμε πως όλα τα αντικείμενα που βλέπουμε, σύμφωνα με τον Πλάτωνα αλλά και την κβαντική φυσική, είναι αντανάκλαση από το αόρατο, άυλο μορφογεννητικό πεδίο, πέρα από τον χώρο και τον χρόνο. Εξ’ άλλου κι εμείς ως άνθρωποι είμαστε συμπυκνωμένη ενεργειακή συνειδητότητα, κομμάτι της συμπαντικής θεϊκής νοημοσύνης που βιώνει εμπειρίες.

Ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που συναντάμε ιδιαίτερα στην καθημερινότητά μας, έχουμε τη δύναμη, και αυτό είναι αναγκαιότητα πλέον, με περιορισμένα χρονικά περιθώρια να αλλάξουμε και να εξελίξουμε τον εαυτό μας και τον πλανήτη προς ένα υπέροχο πεπρωμένο. Επιλέγουμε να ζήσουμε σε έναν κόσμο ειρηνικό, χωρίς ασθένειες, πολέμους και διεκδικήσεις μέσα από συγκρούσεις. Η συμπαντική νοημοσύνη, έξω και μέσα μας, περιμένει την απόφασή μας. Ζητάει να της αφιερώσουμε τον χρόνο και τον χώρο για να ξεκινήσει την αλλαγή. Βάζουμε τέλος στον βίαιο ανταγωνισμό, τη βία στη βία και το δίκαιο του ισχυρότερου!

Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα της φύσης όπου όλα συνεργάζονται. Μεγάλες αλλαγές θα έρθουν μέσα από καθημερινές μικρές εμπειρίες. Οι εμπειρίες του κάθε ανθρώπου στην καθημερινότητά μας ενώνονται με τις επιλογές των συνανθρώπων μας και γίνονται συλλογική χιονοστιβάδα, απάντηση Αγάπης στην κρίση της εποχής μας.

Χρειαζόμαστε άμεσα να δημιουργήσουμε βιώσιμους τρόπους ζωής, προσαρμοσμένους στο νέο φυσικό κύκλο ύπαρξης. Θα χρειαστεί συλλογικότητα και συνεργασία σε υψηλό επίπεδο για να αντιστρέψουμε τα λάθη που κάναμε εμείς οι άνθρωποι.

Σε διαφορετική περίπτωση, οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι θα οδηγήσουν σε πλήρη καταστροφή. Οι άνθρωποι, για μια ακόμη φορά, θα έχουν χάσει το τραίνο… την ουσιαστική ύπαρξή τους.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ ΣΤΟ ΚΛΑΜΑ

Η αδυναμία της [ανθρώπινης] κατάστασής μας σημαίνει πως δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε συνήθη χρήση κανενός πράγματος στη φυσική και απέριττη καθαρότητά του. Τα στοιχεία που απολαμβάνουμε είναι διαβρωμένα, το ίδιο με τα μέταλλα· ακόμα και το χρυσό πρέπει να το νοθεύσουμε με κάποια άλλη ουσία για να τον κάνουμε κατάλληλο να μας εξυπηρετήσει.

Ούτε η απλή αρετή, που ο Αρίστων και ο Πύρρων, καθώς και οι Στωικοί επίσης έθεσαν σκοπό της ζωής, μπορεί να ικανοποιήσει αυτόν το στόχο δίχως κάποια πρόσμειξη, το ίδιο και ο ηδονισμός [που πρέσβευαν] οι Κυρηναϊκοί φιλόσοφοι και ο Αρίστιππος.

Από τις χαρές και τα αγαθά που έχουμε, δεν υπάρχει ούτε ένα απαλλαγμένο από κάποια πρόσμειξη κακού και δυσαρέσκειας.

Κατευθείαν απ’ την πηγή των απολαύσεων
κάτι πικρό αναβρύζει, που μας αγγουσεύει ως και καταμεσίς
στα λουλούδια. (ΛΟΥΚΡΗΤΙΟΣ)

Η υπέρτατη των απολαύσεών μας μοιάζει κάπως με στεναγμό και οιμωγή. Δεν θα λέγατε πως πεθαίνει από οδύνη; Όταν μάλιστα πλάθουμε την εικόνα της στον ύψιστο βαθμό της, τη φτιασιδώνουμε με αρρωστιάρικα επίθετα και οδυνηρές ιδιότητες: λάγγεμα, ατονία, αδυναμία, λιποθυμία, μέγιστη απόδειξη πως είναι ιδιότητες ομόαιμες και ομοούσιες.

Η βαθιά χαρά έχει περισσότερη αυστηρότητα παρά ευθυμία, η άκρα και πλήρης ικανοποίηση περισσότερη νηφαλιότητα παρά ξεφάντωμα.

Ακόμα κι η ευτυχία μάς συντρίβει, αν δεν μετριάζεται. Η ευφροσύνη μάς συνθλίβει. (ΣΕΝΕΚΑΣ)

Το ίδιο εννοεί και ένας αρχαίος στίχος, όταν λέει: “Οι θεοί μάς πουλούν όλα τα καλά που μας δίνουν”, δηλαδή δεν μας δίνουν κανένα καθαρό και τέλειο και που να μην το πληρώνουμε με κάποιο κακό. (ΞΕΝΟΦΩΝ)

Ο μόχθος και η ευχαρίστηση, πολύ ανόμοια από τη φύση τους συνάπτονται με κάποιο ανεξήγητο φυσικό αρμολόγημα.

Ο Σωκράτης λέει πως κάποιος θεός δοκίμασε να σμίξει και να ανακατώσει τον πόνο και την απόλαυση, αλλά μην μπορώντας να τα καταφέρει, αποφάσισε να τα ζευγαρώσει από την ουρά τουλάχιστον. (ΠΛΑΤΩΝ, ΦΑΙΔΩΝ)

Ο Μητρόδωρος έλεγε πως η λύπη νοθευόταν από κάποια ευχαρίστηση. Δεν ξέρω αν ήθελε να πει κάτι άλλο, αλλά από τη μεριά μου φαντάζομαι πράγματι πως υπάρχει ένα στοιχείο πρόθεσης, συγκατάθεσης και αυταρέσκειας στο να τρέφεται κανείς από μελαγχολία (και αφήνω στην άκρη τη φιλοδοξία, που και αυτή μπορεί να ανακατευτεί με τη μελαγχολία). Υπάρχει κάποια χροιά φινέτσας και λεπτότητας που μας χαμογελάει και μας κολακεύει ακόμα και όταν είμαστε αγκαλιά της μελαγχολίας. Μήπως δεν υπάρχουν κάποιοι χαρακτήρες που την έχουν για μοναδική τροφή τους;

Υπάρχει απόλαυση στο κλάμα. (ΟΒΙΔΙΟΣ)

Η φύση μάς αποκαλύπτει αυτή τη νόθευση: οι ζωγράφοι υποστηρίζουν πως οι κινήσεις που δημιουργούν ρυτίδες στο πρόσωπο όταν δείχνουμε πως κλαίμε, φτιάχνουν τις ίδιες ρυτίδες όταν δείχνουμε πως γελάμε. Πράγματι: προσέξτε πώς προχωρεί η ζωγραφιά πριν οι πινελιές σκιαγραφήσουν εντέλει τη μια ή την άλλη συγκίνηση: δεν θα πάψετε να αμφιβάλλετε προς ποια από τις δύο τείνει. Και όταν ξεκαρδιζόμαστε, το γέλιο μας ανακατεύεται με τα δάκρυα.

Δεν υπάρχει κακό δίχως αντιστάθμισμα. (ΣΕΝΕΚΑΣ, Επιστολές. Πρόκειται για το ελληνικό “ οὐδέν κακόν ἀμιγές καλοῦ”).

Όταν με ευσυνειδησία εξομολογούμαι στον εαυτό μου, βρίσκω πως η καλύτερη καλοσύνη που έχω μέσα μου, έχει κάποια κηλίδα κακού. Και φοβάμαι πως ο Πλάτων, ακόμα και στην πλέον ανθούσα αρετή του (και το λέω εγώ που είμαι ο ειλικρινέστερος και πιστότερος θαυμαστής της Αρετής, καθώς και όλων των παρόμοιας υφής αρετών), αν την αφουγκραζόταν από κοντά (και την αφουγκραζόταν από κοντά) θα είχε πιάσει κάποιον παράταιρο ήχο ανθρώπινης νόθευσης, ήχο σκοτεινό όμως, που μόνος αυτός θα έπιανε. Ο άνθρωπος, σε όλα και παντού, δεν είναι παρά μπαλώματα και παρδαλοχρωμία.

Ακόμα και οι νόμοι της δικαιοσύνης δεν μπορούν να σταθούν δίχως κάποια πρόσμιξη αδικίας· και ο Πλάτων λέει πως επιχειρούν να κόψουν το κεφάλι της Ύδρας εκείνοι που έχουν την αξίωση να αφαιρέσουν από τους νόμους όλα τα στραβά και όλα τα μειονεκτήματα (νομοθετοῦντές τε οἶα ἄρτι διήλθομεν καί ἐπανορθοῦντες, ἀεί οἰόμενοί τι πέρας εὑρήσειν περί τά ἐν τοῖς συμβολαίοις κακουργήματα καί περί ἅ νυνδή ἐγώ ἔλεγον, ἀγνοοῦντες ὅτι τῶ ὂντι ὥσπερ Ὕδραν τέμνουσιν. (ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία, 426e)

Ελευθερία σημαίνει να είναι κανείς φως του εαυτού του

Πρέπει να είναι κανείς φως του εαυτού του. Αυτό το φως είναι ο νόμος. Δεν υπάρχει άλλος νόμος. Όλοι οι άλλοι νόμοι κατασκευάζονται από τη σκέψη κι έτσι είναι αντιφατικοί και κομματιασμένοι. Να είναι κανείς το φως του εαυτού του σημαίνει να μην ακολουθεί το φως κάποιου άλλου, οσοδήποτε λογικό, ορθολογιστικό, ιστορικά δικαιωμένο ή πειστικό κι αν είναι. Δεν μπορείς να είσαι το φως του εαυτού σου αν βρίσκεσαι κάτω από τη σκοτεινή σκιά της αυθεντίας, του δόγματος, του συμπεράσματος. Η ηθική δε φτιάχνεται από τη σκέψη. Δεν είναι αποτέλεσμα πιέσεων του περιβάλλοντος. Δεν ανήκει στο χτες, στην παράδοση. Η ηθική είναι παιδί της αγάπης και η αγάπη δεν είναι επιθυμία και ευχαρίστηση. Η σεξουαλική απόλαυση ή η απόλαυση των αισθήσεων δεν είναι αγάπη.

Ελευθερία σημαίνει να είναι κανείς φως του εαυτού του. Μόνο τότε δεν είναι αφηρημένη έννοια, ταχυδακτυλουργία της σκέψης. Η πραγματική ελευθερία είναι ελευθερία από την εξάρτηση, την προσκόλληση, από την επιθυμία για εμπειρίες. Ελευθερία από την ίδια δομή της σκέψης σημαίνει ότι είναι κανείς φως του εαυτού του. Κάθε δραστηριότητα γίνεται κάτω από αυτό το φως κι έτσι δεν είναι ποτέ αντιφατική. Αντίφαση υπάρχει μόνο όταν αυτός ο νόμος, το φως, είναι κάτι χωριστό από την πράξη, όταν αυτός που πράττει είναι χωρισμένος από τις πράξεις του. Τα ιδανικά, οι αρχές, είναι η άγονη κίνηση της σκέψης και δεν είναι δυνατόν να συνυπάρχουν με αυτό το φως. Το ένα αναιρεί το άλλο. Αυτό το φως, αυτός ο νόμος, είναι τώρα κάτι χωριστό από σένα κι εκεί όπου υπάρχει ο παρατηρητής αυτό το φως αυτή η αγάπη δεν υπάρχει. Η δομή του παρατηρητή φτιάχνεται από τη σκέψη, η οποία δεν είναι ποτέ φρέσκια, ποτέ ελεύθερη. Δεν υπάρχει κανένα “πώς”, κανένα σύστημα, καμιά πρακτική. Υπάρχει μόνο το να βλέπεις, πράγμα που είναι και η πράξη. Πρέπει να δεις αλλά όχι με τα μάτια κάποιου άλλου. Αυτό το φως αυτός ο νόμος, δεν είναι ούτε δικός σου ούτε κανενός άλλου. Υπάρχει μόνο φως. Αυτό είναι αγάπη.»

Μαθαίνεις

Μετά από λίγο μαθαίνεις την ανεπαίσθητη διαφορά ανάμεσα στο να κρατάς το χέρι και να αλυσοδένεις μια ψυχή… Και μαθαίνεις πως αγάπη δε σημαίνει στηρίζομαι και συντροφικότητα δεν σημαίνει ασφάλεια.

Και αρχίζεις να μαθαίνεις πως τα φιλιά δεν είναι συμβόλαια και τα δώρα δεν είναι υποσχέσεις.
Και αρχίζεις να δέχεσαι τις ήττες σου με το κεφάλι ψηλά και τα μάτια ορθάνοιχτα.
Με τη χάρη μιας γυναίκας και όχι με τη θλίψη ενός παιδιού

 Και μαθαίνεις να φτιάχνεις όλους τους δρόμους σου στο Σήμερα, γιατί το έδαφος του Αύριο είναι πολύ ανασφαλές για σχέδια και τα όνειρα πάντα βρίσκουν τον τρόπο να γκρεμίζονται στη μέση της διαδρομής.

Μετά από λίγο καιρό μαθαίνεις.
Πως ακόμα κι η ζέστη του ήλιου μπορεί να σου κάνει κακό.
Έτσι φτιάχνεις τον κήπο σου εσύ αντί να περιμένεις κάποιον να σου φέρει λουλούδια
Και μαθαίνεις ότι, αλήθεια, μπορείς να αντέξεις
Και ότι, αλήθεια, έχεις δύναμη

Και ότι, αλήθεια, αξίζεις
Και μαθαίνεις… μαθαίνεις,
με κάθε αντίο μαθαίνεις...

Εκείνοι ήταν καιροί που η ευφυΐα βρισκόταν στη κορύφωσή της

Υπήρχαν πολλοί φιλόσοφοι την εποχή του Βούδα. Ποτέ άλλοτε δεν συνέβη τέτοιο άνθισμα της διάνοιας, όπως συνέβη εκείνη την εποχή.

Και όχι μόνο στην Ινδία, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Υπήρχε ο Βούδας, υπήρχε ο Μαχαβίρας, ο Πραμπούτα Κατγιαγιάν, ο Ατζίτ Κεσακαμπάλ, μεγάλοι φιλόσοφοι, ο Μακάλι Γοσπάλ, σπάνια διάνοια, ο Σαντζάβ Βιλετιπούτα και πολλοί άλλοι βρίσκονταν στο Μπιχάρ.

Τώρα τα ονόματά τους δεν είναι πολύ γνωστά, επειδή δεν δημιούργησαν καμία σχολή.

Ακριβώς την ίδια εποχή, στην Ελλάδα υπήρχε ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης – οι τρεις που δημιούργησαν το δυτικό νου.

Ακριβώς την ίδια εποχή, στην Κίνα υπήρχε ο Κομφούκιος, ο Λάο Τσου, ο Τσουάνγκ Τσου, ο Μένκιος. Φαίνεται ότι σε ολόκληρο τον κόσμο, ο νους βρισκόταν στη κορύφωσή του, στο δικό του Έβερεστ.

Υπάρχουν μόνο τρεις πολιτισμοί: ο κινέζικος, ο ινδικός και ο ελληνικός.
Μόνο τρεις πολιτισμοί υπάρχουν.
Όλοι οι άλλοι είναι απλώς παράγωγα.

Ολόκληρη η Δύση γεννήθηκε με τον ελληνικό νου, στην Αθήνα.
Ολόκληρος ο κινέζικος πολιτισμός, ένας εντελώς διαφορετικός τύπος πολιτισμού, εμφανίστηκε από την αντιπαράθεση του Κομφούκιου και του Λάο Τσου και όλα αυτά που είναι όμορφα στην Ινδία βγήκαν από το Βούδα και το Μαχαβίρα. Και όλοι αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν σε μια και μοναδική στιγμή της ιστορίας.

Οι ιστορικοί λένε ότι η ιστορία κινείται σαν τροχός. Υπάρχουν στιγμές που η ευφυΐα βρίσκεται στην κορύφωσή της και υπάρχουν στιγμές που η ευφυΐα καταποντίζεται. Εκείνοι ήταν καιροί που η ευφυΐα βρισκόταν στη κορύφωσή της. Οι φιλόσοφοι ήταν πολλοί, ιδιαίτερα στην Ινδία. Ολόκληρη η χώρα φιλοσοφούσε. Οι άνθρωποι πήγαιναν από τη μία γωνιά στην άλλη, αναζητώντας την αλήθεια – εκατομμύρια αναζητητές!

Μόνο όταν υπάρχουν εκατομμύρια αναζητητές, τότε μπορούν να φωτιστούν μερικοί, επειδή είναι κάτι σαν πυραμίδα.

Και εκείνες τις μέρες, όταν παντού είχαν δημιουργηθεί συστήματα – και τόσο σύνθετα συστήματα, που ποτέ δεν υπήρξε κάτι για να συγκριθεί μαζί τους…

Οι ιστορικοί της φιλοσοφίας και της θρησκείας λένε ότι εκείνη την εποχή, η Ινδία γνώριζε όλα όσα είναι γνωστά στη φιλοσοφία, κάθε απόχρωση, κάθε λεπτή διαφορά της σκέψης, κάθε προσέγγιση.

Η Ινδία έχει δει όλα τα μονοπάτια και τις πιθανότητες και κάθε πιθανότητα έχει τελειώσει. Τώρα, από εκείνη την εποχή, δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο στη φιλοσοφία. Και αν νομίζεις ότι υπάρχει κάτι καινούργιο, αυτό σημαίνει απλώς ότι δεν είσαι αρκετά εξοικειωμένος με την Ινδία.

Δεν έχει υπάρξει τίποτα καινούργιο από την εποχή του Βούδα, επειδή εκείνη την εποχή ερευνήθηκαν τα πάντα. Σχεδόν κάθε πιθανότητα τέλειωσε.

Και αν νομίζεις… Στη Δύση, πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται κάτι και νομίζουν ότι δίνουν κάτι καινούργιο. Φαίνεται καινούργιο, επειδή δεν είναι εξοικειωμένοι με αυτό, δεν το γνωρίζουν. Και τώρα όλος αυτός ο θησαυρός είναι κρυμμένος στα σανσκριτικά και στις γλώσσες πάλι και πράκριτ, που είναι γλώσσες που δεν χρησιμοποιούνται, που είναι νεκρές.

Κάθε απόχρωση σκέψης όμως…
Για παράδειγμα, όταν ο Φρόυντ είπε για πρώτη φορά ότι “υποπτεύομαι ότι ο συνειδητός νους δεν είναι ολόκληρος ο νους. Στο βάθος, κάτω από το συνειδητό υπάρχει ένα υποσυνείδητο επίπεδο. Και ακόμα πιο πέρα από αυτό, υποπτεύομαι ότι υπάρχει ένα ασυνείδητο επίπεδο”, νόμιζε πως ήταν πολύ επαναστατική ανακάλυψη.

Την εποχή του Βούδα όμως, αυτό ήταν ήδη γνωστό. Και όχι μόνο αυτό.
Ο Βούδας μιλάει για ακόμα περισσότερα επίπεδα. Μιλάει για τα επτά επίπεδα του νου. Αυτά τα τρία υπάρχουν, όπως είπε και ο Φρόυντ, αλλά υπάρχουν και τέσσερα επιπλέον. Και αν έχει δίκιο για τα τρία, υπάρχει κάθε πιθανότητα να έχει δίκιο και πέρα από αυτά, επειδή βρίσκεται στο σωστό δρόμο.
Τότε, ο Γιουνγκ δήλωσε ότι πέρα από το ασυνείδητο φαίνεται ότι υπάρχει το συλλογικό ασυνείδητο. Αυτό είναι το τέταρτο επίπεδο του Βούδα. Τώρα ολόκληρη η ψυχολογία έχει έρθει στο τέταρτο επίπεδο.

Και για τα τέσσερα αυτά έχει μιλήσει ο Βούδας.
Υπάρχουν όμως τρία επιπλέον.
Αργά ή γρήγορα θα τα ανακαλύψουμε

Ερευνητές βρίσκουν ένα νέο τρόπο εξερεύνησης του απόηχου από τη Μεγάλη Έκρηξη

Οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα νέο τρόπο για να βελτιώσουν τις γνώσεις μας για τη Μεγάλη Έκρηξη μετρώντας την ακτινοβολία από την αναλαμπή της, τη μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου. Τα νέα ευρήματα προβλέπουν το μέγιστο εύρος ζώνης του σύμπαντος, που είναι η μέγιστη ταχύτητα στην οποία μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε αλλαγή στο σύμπαν.

Το Κοσμικό Μικροκυματικό Υπόβαθρο (cosmic microwave background, στη συνέχεια CMB) είναι η αντήχηση ή η αναλαμπή που έμεινε από τότε που το σύμπαν ήταν ηλικίας 300.000 ετών.

Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1964 ως ένας αδύναμος πανταχού παρών θόρυβος σε ραδιο-κεραίες. Στις δυο τελευταίες δεκαετίες, τηλεσκόπια-δορυφόροι άρχισαν να μετρούν το CMB με πολύ μεγάλη ακρίβεια, επιφέροντας επανάσταση στην γνώση μας για τη Μεγάλη Έκρηξη.

Οδηγός στην εργασία για την ανάπτυξη του νέου υπολογισμού ο Achim Kempf, καθηγητής εφαρμοσμένων μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Waterloo, από κοινού με τους Aidan Chatwin-Davies και Robert Martin, πρώην μεταπτυχιακούς φοιτητές του στο Waterloo.

«Είναι όπως το video στο Internet», είπε ο Kempf. «Εάν μπορείς να μετρήσεις το CMB με πολύ υψηλή ανάλυση, αυτό μπορεί να σου αποκαλύψει σχετικά με το εύρος ζώνης του σύμπαντος, με ένα παρόμοιο τρόπο που η ευκρίνεια της εικόνας του video στο Skype μπορεί να σου πει σχετικά με το εύρος ζώνης της σύνδεσής σου στο Internet».

Η μελέτη δημοσιεύεται σε ένα ειδικό τεύχος των Foundations of Physics αφιερωμένο στο υλικό Kempf που παρουσιάστηκε πέρυσι στο Παρατηρητήριο του Βατικανού, στη Ρώμη. Το διεθνές workshop που είχε τίτλο «Μαύρες Τρύπες, Βαρυτικά Κύματα και Χωροχρονικές Μοναδικότητες», συγκέντρωσε 25 κορυφαίους φυσικούς από όλο τον κόσμο για να παρουσιάσουν, συνεργαστούν και πληροφορήσουν για τις τελευταίες θεωρητικές προόδους και πειραματικά δεδομένα για τη Μεγάλη Έκρηξη. Η πρόσκληση του Kempf ήταν το αποτέλεσμα της δημοσίευσης της μελέτης του (Ιούλιο 2017) στο Physical Review Letters, ένα κορυφαίο στο πεδίο αυτό περιοδικό.

«Αυτό το είδος της εργασίας είναι υψηλά συνεργατικό», ανέφερε ο Kempf, συνεργάτης επίσης του Perimeter Institute for Theoretical Physics. «Ήταν υπέροχο να βλέπεις στην σύνοδο πώς πειραματιστές και θεωρητικοί εμπνέουν ο ένας την εργασία του άλλου».

Επί του παρόντος, ομάδες αστρονόμων εργάζονται πάνω σε ακόμη περισσότερο ακριβείς μετρήσεις του κοσμικού μικροκυματικού υποβάθρου. Χρησιμοποιώντας τους νέους υπολογισμούς, αυτές οι επερχόμενες μετρήσεις μπορεί να αποκαλύψουν την τιμή του θεμελιώδους εύρους ζώνης του σύμπαντος, αποκαλύπτοντάς μας, επίσης, με αυτό τον τρόπο πολλά σχετικά με το ταχύτερο πράγμα που συνέβη ποτέ, τη Μεγάλη Έκρηξη.

Ο Αριστοτέλης και τα αδιέξοδα ολιγαρχίας και δημοκρατίας

Υπενθυμίζοντας ότι για τον Αριστοτέλη ο διαχωρισμός της δημοκρατίας με την ολιγαρχία είναι πρωτίστως ταξικός (η ολιγαρχία προτάσσει την πολιτειακή συμμετοχή των λίγων πλουσίων ενώ η δημοκρατία των πολλών φτωχών) είναι φανερό ότι το κάθε πολίτευμα υπηρετεί και τα συμφέροντα της τάξης για την οποία ενδιαφέρεται: «Αν όμως κάποιος οδηγήσει καθεμιά από αυτές τις δύο στα άκρα, στην αρχή θα κάνει το πολίτευμα χειρότερο και τελικά θα το αφανίσει». Από τη μια η ολιγαρχία, αν ενισχύσει υπερβολικά τα συμφέροντα των λίγων, θα γίνει προκλητική με αποτέλεσμα να επιφέρει τη δυσαρέσκεια των πολλών και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για στάσεις κι επαναστατικά κινήματα που θα την ανατρέψουν. Από την άλλη, οι δημοκρατίες που κινούνται στη λογική της απόλυτης ικανοποίησης του κόσμου δεν μπορούν παρά να δράσουν ισοπεδωτικά φέρνοντας στο προσκήνιο το δημαγωγό (που ξέρει να κολακεύει τα πλήθη) και καταλύοντας το νόμο. Η αθηναϊκή πραγματικότητα των ψηφισμάτων που αντικαθιστούσαν την ισχύ του νόμου επιβάλλοντας παροδικές αποφάσεις (σύμφωνα με τα συμφέροντα που υπηρετούσαν οι δημαγωγοί) είναι για τον Αριστοτέλη η μεγαλύτερη απόδειξη των κινδύνων της δημοκρατικής ασυδοσίας.
 
Το σίγουρο είναι ότι η ταξική διαστρωμάτωση λειτουργεί ως αναγκαία συνθήκη και στα δύο πολιτεύματα, αφού και τα δύο τρέφονται από την αντιπαράθεση των οικονομικών άκρων. Κι αν για την ολιγαρχία αυτό δε χρειάζεται ιδιαίτερες επεξηγήσεις, αφού ολιγαρχία χωρίς πλούσιους δε νοείται, το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στη δημοκρατία, αφού δημοκρατία χωρίς πολλούς δε νοείται. Κι αυτή ακριβώς είναι η σημασία των πολλών και των λίγων κατά τον Αριστοτέλη, που επίσης έχει ταξικό περιεχόμενο, καθώς οι πολλοί είναι οι φτωχοί και οι λίγοι οι πλούσιοι: «κανένα από αυτά τα δύο πολιτεύματα δεν μπορεί να υπάρχει και να διατηρείται χωρίς τους εύπορους και το πλήθος». Η Αριστοτελική μεσότητα, αν αποδοθεί με ταξικό περιεχόμενο, αφορά την ενίσχυση της μεσαίας τάξης, που θα λειτουργήσει ως παράγοντας άμβλυνσης των οικονομικών αποστάσεων: «όταν όμως επέρχεται κάποια εξισορρόπηση των περιουσιών, αναγκαστικά μεταβάλλεται και το πολίτευμα».
 
Και βέβαια, η εξισορρόπηση των περιουσιών δεν μπορεί παρά να εννοηθεί ως ομαλότερη κατανομή του πλούτου που θα αποδυναμώσει τους πλούσιους ενισχύοντας τους φτωχούς. Γι’ αυτό και η μεσαία τάξη οφείλει να βρίσκεται πιο κοντά στα συμφέροντα των φτωχών. Γιατί η μεσαία τάξη που έχει συνειδητοποιήσει το ρόλο της πρέπει να ξέρει ότι εκπροσωπεί τη μεσότητα ως εξισορροπητικό παράγοντα των αντιθέσεων διασφαλίζοντας την κοινωνική αρμονία. Η μεσαία τάξη, που σύρεται πίσω απ’ τα συμφέροντα των πλουσίων φιλοδοξώντας να γίνει η ίδια πλούσια, στερείται ταξικής συνείδησης και στην ουσία παίζει τα παιχνίδια των άλλων υπονομεύοντας τη θέση της, αφού διασπάται και γίνεται ευάλωτη στις διαθέσεις των ισχυρότερων. Τελικά μπορεί να χάσει κι αυτά που έχει. Γι’ αυτό πρέπει να μεριμνά για την πληθυσμιακή της διεύρυνση, που μόνο με ενίσχυση των φτωχών μπορεί να επιτευχθεί. Από αυτή την άποψη, η μεσαία τάξη δεν είναι (ή μάλλον δε θα έπρεπε να είναι) απλώς ένα κοινωνικό στρώμα, αλλά στάση ζωής. Η κοινωνία που έχει συνειδητοποιήσει την αξία της μεσαίας τάξης είναι η κοινωνία που έχει καταφέρει να αντισταθεί στις σειρήνες του πλούτου πρεσβεύοντας το ιδανικό της ισορροπίας. Κι αυτός είναι ακόμη ένας λόγος που τόσο η δημοκρατία όσο και η ολιγαρχία ανήκουν στα στρεβλά πολιτεύματα. Γιατί τροφοδοτούνται από την πόλωση μεταφέροντας στα πολιτειακά τεκταινόμενα όλη την παθολογία αυτής της αντιπαράθεσης χωρίς όμως να δίνεται λύση. Η επιβολή της μεσαίας τάξης (που βέβαια δεν εκμηδενίζει αλλά περιορίζει τις άλλες δύο θέτοντας όρια και στον πλούτο και στη φτώχεια – η απόλυτη περιουσιακή εξίσωση θα υπονόμευε τους άξιους), ως αντίληψη κι όχι μόνο ως οικονομικό μέγεθος, είναι το πέρασμα στα ορθά πολιτεύματα, αφού θα οδηγούσε στην αξιοκρατική ισότητα και στον αλληλοσεβασμό, δηλαδή στην κοινωνική γαλήνη: «Επομένως οι νομοθέτες και οι πολιτικοί φθείρουν τα πολιτεύματα, εφόσον φθείρουν αυτές τις τάξεις με νόμους που αγγίζουν την υπερβολή».
 
Υπό αυτές τις συνθήκες και η δημοκρατία και η ολιγαρχία δεν μπορούν να αποφύγουν την υπερβολή, αφού η μεσότητα, ως ενδιάμεσος και διαμεσολαβητικός κρίκος των δύο άκρων δε φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα στις επιδιώξεις τους. Κι εδώ βρίσκεται και ο κίνδυνος της αστάθειας που απειλεί και τα δύο πολιτεύματα, καθώς το ζήτημα τίθεται ως αναμέτρηση που θα αναδείξει τον ισχυρό κι όχι ως αναζήτηση της ισορροπίας που θα επιφέρει την πολιτειακή σταθερότητα. Με δυο λόγια όλα βρίσκονται στον αέρα καθοδηγούμενα από τις συγκυρίες που διαμορφώνουν τη δυναμική της ισχύος του ενός ή του άλλου στρατοπέδου. Κι ο Αριστοτέλης το φωνάζει προς όλες τις κατευθύνσεις: «ένα πράγμα δεν πρέπει να παραβλεφθεί, που τώρα παραβλέπεται στα παρεκβατικά πολιτεύματα, και αυτό είναι η μεσότητα».
 
Τα πολιτεύματα που οικοδομούνται στη συγκρουσιακή βάση της εξυπηρέτησης των συμφερόντων δεν μπορούν παρά να είναι επίφοβα, αφού προτάσσουν τη διαχείριση της εξουσίας σαν πολεμική συνθήκη: «Οι οπαδοί όμως των παρεκβατικών πολιτευμάτων έχοντας τη γνώμη ότι το παρεκβατικό πολίτευμα είναι πλεονέκτημα, φθάνουν σε υπερβολή, καθώς παραβλέπουν ότι και η μύτη, για παράδειγμα, ακόμη και να αποκλίνει από την πανέμορφη ευθύτητα παίρνοντας σχήμα καμπουρωτό ή πλακουτσωτό, μύτη παραμένει, ωραία και χαριτωμένη». Οι οπαδοί της ολιγαρχίας και της δημοκρατίας είναι αδύνατο να αποφύγουν την πολωτική αντιπαράθεση, αφού και οι δύο διεκδικούν την τέλεια μύτη για τον εαυτό του χωρίς να ανέχονται ούτε καμπούρες ούτε πλακουτσώματα. Κι ο ένας τη θέλει μεγάλη κι άλλος μικρή. Μοιραία απαξιώνονται οι ισορροπίες. Το μόνο που μένει είναι η τέλεια παραμόρφωση: «Αν όμως γίνει περισσότερο μεγάλη και φθάσει σε υπερβολή, αρχικά χάνει τη συμμετρία του σχήματος και τελικά καταντά έτσι ώστε να μη φαίνεται πια ότι είναι μύτη εξαιτίας του υπερβολικά μεγάλου ή μικρού μεγέθους της».
 
Τελικά, και τα δύο πολιτεύματα δεν μπορούν παρά να δράσουν λαϊκιστικά, αφού επί της ουσίας υποθάλπουν την υποκρισία. Από τη μια στη δημοκρατία κυριαρχεί η υποκρισία του δημαγωγού κι από την άλλη στην ολιγαρχία οι διαχειριστές της εξουσίας πρέπει να υποστηρίζουν συγκεκριμένα συμφέροντα και ταυτόχρονα να διαβεβαιώνουν το λαό ότι δεν έχουν καμία πρόθεση να τον αδικήσουν: «Στις δημοκρατίες, όπου το πλήθος είναι πάνω από τους νόμους, το διαπράττουν οι δημαγωγοί (γιατί αυτοί πάντοτε διαιρούν την πόλη στα δύο, πολεμώντας τους εύπορους, μολονότι πρέπει πάντα να φαίνονται ότι τους υπερασπίζοντα). Αντίθετα στις ολιγαρχίες οι ολιγαρχικοί πρέπει να φαίνονται ότι υπερασπίζονται το λαό και να δίνουν όρκους αντίθετους από αυτούς που δίνουν τώρα, καθώς τώρα σε μερικές ολιγαρχίες δίνουν τον όρκο “κι εχθρικός προς το λαό θα είμαι και θα σχεδιάσω οποιοδήποτε κακό μπορώ εναντίον του”, ενώ πρέπει να νομίζουν και να υποκρίνονται το αντίθετο, επισημαίνοντας στους όρκους ότι “δεν θα αδικήσω το λαό”». Ο πολιτικός, που υπηρετεί συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα και ταυτόχρονα διαβεβαιώνει το λαό ότι υπερασπίζεται τα δικά του κι ότι δεν τον αδικεί, ακολουθεί ολοφάνερα την ολιγαρχική τακτική, όπως περιγράφεται από τον Αριστοτέλη, ασχέτως αν εκλέχτηκε με δημοκρατικές διαδικασίες.
 
Κι εδώ φτάνουμε στο ρόλο των διαχειριστών της πολιτείας, που αναγκαστικά θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στη σταθερότητα του πολιτεύματος: «Τρία προσόντα οφείλουν να έχουν οι υποψήφιοι φορείς των ανώτατων εξουσιών. Αρχικά ειλικρινή αφοσίωση στο ισχύον πολίτευμα, έπειτα πολύ μεγάλη ικανότητα για την επιτέλεση των αρχηγικών τους καθηκόντων και τρίτο ηθικότητα και δικαιοσύνη ανάλογη προς το είδος του πολιτεύματος». Ο τρόπος που ο Αριστοτέλης καθορίζει τα προσόντα των ανθρώπων που στελεχώνουν τα ανώτατα αξιώματα καθιστά σαφές ότι δεν αναφέρεται τόσο στην αναζήτηση του ιδανικού πολιτεύματος, όσο στην παγίωσή του στη συνείδηση των πολιτών. Γι’ αυτό κι επικαλείται πρωτίστως την «ειλικρινή αφοσίωση» στο «ισχύον πολίτευμα». Αυτός που αναρριχάται στην εξουσία χωρίς να πιστεύει ούτε στις ιδέες του πολιτεύματος που υπηρετεί ούτε στους θεσμούς που το στηρίζουν ούτε στις διαδικασίες που αναδεικνύουν τη φιλοσοφία του είναι αδύνατο να τρέφει την ελάχιστη πολιτική εντιμότητα. Είναι αυτός που αντιμετωπίζει την εξουσία απολύτως ωφελιμιστικά, που καρπώνεται την ευκαιρία για να εξυπηρετήσει προσωπικά συμφέροντα. Είναι ο καιροσκόπος, ο αριβίστας, ο πολιτικός χαμαιλέοντας. Φυσικά δεν τρέφει κανένα σεβασμό για το πολίτευμα που δήθεν πρεσβεύει, όμως, πριν απ’ όλα, δε σέβεται το λαό που δήθεν εκπροσωπεί. Ως εκ τούτου είναι απολύτως ζημιογόνος.
 
Τα πολιτεύματα που αναδεικνύουν τέτοιους ανθρώπους στην εξουσία είναι αναγκασμένα να πληρώσουν την παθολογία που εκτρέφουν μέσα στους μηχανισμούς τους. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν αναρριχώνται τυχαία, αλλά μέσα από το πλέγμα των συμφερόντων που τους στηρίζει. Το πολίτευμα που δεν αντιτάσσει την ελάχιστη άμυνα στις πιέσεις των συμφερόντων είναι εξ’ ορισμού σαθρό. Και αυτή η σαθρότητα θα φέρει τους καιροσκόπους στο προσκήνιο. Η δημοκρατία που θα φέρει τους υπηρέτες της ολιγαρχίας στην κορυφή των αξιωμάτων είναι καταδικασμένη να συμπεριφέρεται ολιγαρχικά μετατρέποντας τις δημοκρατικές διαδικασίες σε ανούσιο περιτύλιγμα. Στην ουσία έχει ήδη αυτοαναιρεθεί. Κι εδώ μπαίνει η δεύτερη προϋπόθεση που θέτει ο Αριστοτέλης αναφορικά με την ικανότητα «για την επιτέλεση των αρχηγικών τους καθηκόντων», αφού μέσα στη σύγχυση των εννοιών η ικανότητα της διαχείρισης της εξουσίας, απολύτως στρεβλά, ταυτίζεται εξολοκλήρου με τη δυνατότητα χειραγώγησης του πλήθους. Η τοποθέτηση της πολιτικής εντιμότητας σε δεύτερη μοίρα είναι η ανάδειξη της απάτης σε πολιτική προτεραιότητα. Από τη στιγμή που αυτού του είδους οι πολιτικές προτεραιότητες γίνονται συνείδηση του λαού η δημαγωγία αποκτά επίσημες διαστάσεις ως διαμορφωτικός πολιτικός παράγοντας. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι δεδομένο ότι οι πολιτικοί λένε ψέματα. Με άλλα λόγια είναι δεδομένο ότι κυριαρχεί αυτός που ξέρει να ξεγελά καλύτερα από τους άλλους, είναι δηλαδή δεδομένο ότι η πολιτική σκηνή μετατρέπεται σε αρένα συμφερόντων. Οι πόλεις που εκτρέφουν τέτοιου είδους πολιτικές αρένες οδεύουν σχεδόν μαθηματικά στην καταστροφή. Γιατί αυτού του είδους οι πολιτικές «ικανότητες» είναι αδύνατο να μεριμνήσουν για το συμφέρον της πόλης. Μετά την καταστροφή θα μπει σε εφαρμογή η «ικανότητα» της επίρριψης των ευθυνών στους άλλους.
 
Κι αυτός είναι και ο λόγος που τίθεται και η τρίτη προϋπόθεση σχετικά με τον κατάλληλο άνθρωπο για τη διαχείριση της εξουσίας και αφορά «την ηθικότητα και τη δικαιοσύνη». Με άλλα λόγια, ο ικανός που δεν έχει ηθική κρίνεται ακατάλληλος ή, ακόμη καλύτερα, η ηθική και η δικαιοσύνη καθορίζουν την καταλληλότητα του καθενός ξεκαθαρίζοντας ότι η έννοια της ικανότητας που επισημαίνει η δεύτερη προϋπόθεση αφορά τη δυνατότητα της πολιτικής φυσιογνωμίας να εξηγεί και να πείθει με σεβασμό στους θεσμούς, τις αξίες και τον κόσμο που εκπροσωπεί. Κι εδώ είναι το σημείο που επαναφέρεται, ως υπενθύμιση, και η πρώτη προϋπόθεση, που απαιτεί πρωτίστως την πίστη στο πολίτευμα, αφού αυτός που στελεχώνει τα ανώτατα αξιώματα πρέπει να διέπεται από την αίσθηση του δικαίου που είναι «ανάλογη προς το είδος του πολιτεύματος»: «γιατί, αν οι κανόνες του δικαίου δεν είναι οι ίδιοι σε όλα τα πολιτεύματα, είναι ανάγκη να διαφοροποιείται επίσης η φύση της δικαιοσύνης». Το δίκαιο, όπως διαμορφώνεται σε όλα τα πολιτεύματα δεν μπορεί παρά να είναι συνυφασμένο με την ηθική που το καθένα εκπροσωπεί. Και βέβαια δεν είναι ανάγκη να γίνει εδώ αναφορά στα τυραννικά πολιτεύματα που έτσι κι αλλιώς είναι απολύτως κατακριτέα (αλλά που επίσης απαιτούν οι αξιωματούχοι να είναι διαποτισμένοι από αυτού του είδους την ηθική). Εδώ αξίζει να αναφερθεί για μια ακόμη φορά η πραγμάτωση της μεσότητας ανάμεσα στα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, καθώς ο στόχος της δικαιοσύνης είναι η απονομή του δικαίου που θα διασφαλίσει την ειρηνική συνύπαρξη. Η κατάφωρα μεροληπτική στάση της δικαιοσύνης υπέρ συγκεκριμένων ταξικών συμφερόντων δεν μπορεί παρά να επιφέρει την αδικία που θα υποκινήσει αναταραχές: «Γενικά, όσες νομικές διατάξεις κρίνουμε χρήσιμες στα πολιτεύματα όλες αυτές προστατεύουν τα πολιτεύματα και μάλιστα το σπουδαιότερο στοιχείο, το οποίο πολλές φορές αναφέρθηκε, η επιδίωξη δηλαδή να γίνει ισχυρότερο το πλήθος των ανθρώπων που υποστηρίζει το πολίτευμα από εκείνο που δεν το θέλει».
 
Κι όσο για το ερώτημα που μοιραία προκύπτει σχετικά με τον τρόπο της εκλογής των αξιωματούχων, ο Αριστοτέλης ξεκαθαρίζει ότι το σπουδαιότερο κριτήριο είναι η φύση του αξιώματος που θα ασκηθεί: «Έτσι για το αξίωμα του στρατηγού πρέπει να λάβουμε υπόψη περισσότερο τις στρατηγικές ικανότητες από την ηθική ακεραιότητα… Όμως, αν πρόκειται να εκλεγεί κάποιος νομοφύλακας ή ταμίας, θα σταθμίσουμε τα αντίθετα προσόντα (γιατί αυτά τα αξιώματα απαιτούν μεγαλύτερη ηθικότητα απ’ όση οι πολλοί διαθέτουν, ενώ όλοι κατέχουν την απαιτούμενη γνώση)». Με άλλα λόγια υπάρχουν αξιώματα που αναγκαστικά το βάρος πέφτει πάνω στη γνώση της άσκησής τους και άλλα που εστιάζουν στην ηθικότητα αυτών που τα ασκούν. Κι αυτό είναι και το βασικότερο κριτήριο της επιλογής των αξιωματούχων. Ο ηθικός πλην άσχετος με τα πολεμικά θα ήταν γελοίο να γίνει στρατηγός, γιατί θα ζημίωνε την πόλη. Κι αν η ικανότητα που σχετίζεται με τη γνώση είναι εύκολο να εξακριβωθεί, το πράγμα περιπλέκεται στην αναζήτηση της ηθικής ακεραιότητας, αφού όλοι διατείνονται ότι την κατέχουν. Ο Αριστοτέλης μπορεί να επισημαίνει την ηθικότητα ως κριτήριο για την ανάληψη ενός αξιώματος, αλλά δεν ξεκαθαρίζει ούτε τον τρόπο εντοπισμού του ατόμου που υπερέχει ούτε κάποια συγκεκριμένη διαδικασία που θα αναδείξει τον ηθικότερο. Το αφήνει στη δικαιοδοσία της γενικότερης κρατικής λειτουργίας, που οφείλει να εξασφαλίσει την αξιοκρατία τοποθετώντας τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις.
 
Αυτός είναι και ο λόγος που παρουσιάζει την παιδεία ως σπουδαιότερο σταθεροποιητικό παράγοντα για όλα τα πολιτεύματα. Γιατί η παιδεία είναι ο θεσμός που θα οδηγήσει στην πολιτική ωριμότητα καθιστώντας την ανάδειξη του άξιου σε κοινωνική ανάγκη. Αυτό που αλλάζει είναι ο καθορισμός του άξιου ανάλογα με το πολίτευμα που επικρατεί, κι εδώ βρίσκεται ο λόγος της διαφοροποίησης των αξιών που πρέπει να περνάνε στους νέους ανάλογα με το πολίτευμα. Γιατί άλλες οι αξίες της δημοκρατίας κι άλλες της ολιγαρχίας. Κι άλλο πράγμα ο πολίτης στην ολιγαρχία κι άλλο στη δημοκρατία. Γι’ αυτό η παιδεία είναι αλληλένδετη με το πολίτευμα. Υπό αυτή την έννοια σωστή παιδεία είναι εκείνη που συμβαδίζει με τα ιδανικά του πολιτεύματος: «Αλλά το σπουδαιότερο απ’ όσα αναφέρθηκαν για τη διατήρηση των πολιτευμάτων, για το οποίο σήμερα όλοι αδιαφορούν, είναι η αγωγή των πολιτών σύμφωνα με το πολίτευμα. Διότι τίποτε χρήσιμο δεν προκύπτει από νόμους πάρα πολύ ωφέλιμους και ομόφωνα ψηφισμένους απ’ όλους τους πολίτες, αν οι πολίτες δεν εθίζονται και δεν εκπαιδεύονται σύμφωνα με το πολίτευμα, με δημοκρατικό τρόπο, αν οι νόμοι είναι δημοκρατικοί, με ολιγαρχικό, αν είναι ολιγαρχικοί».
 
Η έννοια του εθισμού είναι η μετάβαση από την εκμάθηση στη συνείδηση. Ο πολίτης δε φτάνει να πληροφορηθεί τα ιδανικά του πολιτεύματος που θα υπηρετήσει, πρέπει να εθιστεί σ’ αυτά, πρέπει δηλαδή να διαμορφώσει το χαρακτήρα του σύμφωνα μ’ αυτά. Κι αυτός είναι ο ορισμός της έννοιας της διάπλασης, που δεν έχει να κάνει με την ευχαρίστηση που μπορεί να προσφέρει σ’ έναν ολιγαρχικό ή έναν δημοκρατικό η μετάδοση των ιδεών που του αρέσουν, αλλά με την εφαρμογή του ενός ή του άλλου πολιτεύματος. Πρόκειται δηλαδή για ζήτημα πολύ βαθύτερο και πολύ πιο ουσιαστικό, αλλά πρωτίστως κατάφωρα πολιτικό: «Αλλά η συμφωνία της εκπαίδευσης με το πολίτευμα δεν σημαίνει αυτό, να γίνονται δηλαδή πράγματα με τα οποία ευχαριστιούνται οι οπαδοί των ολιγαρχικών ή οι υποστηρικτές της δημοκρατίας, αλλά αυτά με τα οποία θα μπορέσουν να κυβερνήσουν ολιγαρχικά οι πρώτοι, δημοκρατικά οι δεύτεροι». Γι’ αυτό υποστηρίζει ότι για την παιδεία «σήμερα όλοι αδιαφορούν». Γιατί δεν συνειδητοποιούν το βαθύτατα πολιτικό ρόλο που παίζει η παιδεία, αφού, σε τελική ανάλυση, αυτή θα διασφαλίσει τη διατήρηση του πολιτεύματος. Οι ολιγαρχικοί, αν θέλουν να συνεχίσει η ολιγαρχία, οφείλουν να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους έτσι, ώστε να μπορούν να είναι οι συνεχιστές. Αν δεν το κάνουν η ολιγαρχία θα κινδυνεύσει και την ευθύνη θα την έχουν οι ίδιοι: «Τώρα, όμως, στις ολιγαρχίες οι γιοι των αρχόντων ζουν πολυτελώς, ενώ οι γιοι των απόρων γίνονται γυμνασμένοι και σκληραγωγημένοι, με αποτέλεσμα και να επιθυμούν περισσότερο τις μεταβολές και να είναι σε θέση να τις πετύχουν».
 
Αυτός είναι και ο λόγος που θα υποστηρίξει αργότερα την ανωτερότητα της σπαρτιατικής εκπαίδευσης. Γιατί οι Σπαρτιάτες έχουν συνειδητοποιήσει την αξία της παιδείας στον καθορισμό του πολιτεύματος κι γι’ αυτό την έχουν διαμορφώσει σύμφωνα με τις αξίες της σπαρτιατικής πολιτείας καθιστώντας την κοινή για όλους. Για τον Αριστοτέλη τα πράγματα είναι απλά, αφού η δικαιοσύνη και η εκπαίδευση είναι οι βασικότεροι πυλώνες όλων των πολιτευμάτων. Μοιραία, αν κάποιος αναζητά το ιδανικό πολίτευμα, δεν έχει παρά να αναζητήσει την ιδανικότερη μορφή αυτών των δύο. Αλλά το πράγμα λειτουργεί και αντίστροφα. Όσο πιο υποβαθμισμένοι είναι αυτοί οι θεσμοί σε μία πόλη, τόσο υπονομεύεται και η ποιότητα του πολιτεύματος. Η εκπαίδευση και η δικαιοσύνη είναι ο καθρέφτης όλων των πολιτευμάτων. Τελικά, αν θέλει να εμβαθύνει κανείς, όλες οι πολιτειακές στρεβλώσεις σε ολιγαρχία και δημοκρατία δεν είναι παρά η ανεπάρκεια αυτών των θεσμών, που υποθάλπει τη διαφθορά και την αναξιοκρατία. Κι από κει και πέρα ο φαύλος κύκλος είναι έτοιμος. Η διεφθαρμένη εξουσία διαφθείρει τους θεσμούς και οι διεφθαρμένοι θεσμοί αναδεικνύουν τη διεφθαρμένη εξουσία, σηματοδοτώντας ένα μηχανισμό που μόνο επιδεινωτικά μπορεί να λειτουργήσει. Υπό αυτούς τους όρους δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτειακή σταθερότητα.
 
Αριστοτέλης: Πολιτικά