Πέμπτη 15 Μαρτίου 2018

ΑΙΣΩΠΟΣ - Μῦθοι (141.1-145.1)

141. ΚΑΡΥΑ [141.1] καρύα παρά τινα ὁδὸν πεφυκυῖα καὶ ὑπὸ τῶν παριόντων λίθοις βαλλομένη στενάξασα πρὸς ἑαυτὴν εἶπεν· «ἀθλία ἔγωγέ εἰμι, ἥτις κατ᾽ ἐνιαυτὸν ἐμαυτῇ ὕβρεις καὶ λύπας προφέρω».
ὁ λόγος πρὸς τοὺς ἐπὶ τοῖς ἰδίοις ἀγαθοῖς λυπουμένους.

142. ΚΑΜΗΛΟΣ
[142.1] κάμηλος ἀναγκαζομένη ὑπὸ τοῦ ἰδίου δεσπότου ὀρχεῖσθαι εἶπεν· «ἀλλ᾽ οὐ μόνον ὀρχουμένη εἰμὶ ἄσχημος ἀλλὰ καὶ περιπατοῦσα».
ὁ λόγος ἁρμόδιος παντὶ ἀνδρὶ τῷ ἐν τοῖς ἔργοις ἀπρέπειαν ἔχοντι.

143. ΛΑΓΩΟΙ ΚΑΙ ΒΑΤΡΑΧΟΙ
[143.1] λαγωοὶ καταγνόντες ἑαυτῶν δειλίαν ἔγνωσαν δεῖν ἑαυτοὺς κατακρημνίσαι. παραγενομένων δὲ αὐτῶν ἐπί τινα κρημνόν, ᾧ λίμνη ὑπέκειτο, οἱ ἐνταῦθα βάτραχοι ἀκούσαντες τῆς ποδοψοφίας ἑαυτοὺς εἰς τὰ βάθη τῆς λίμνης ἐδίδοσαν. εἷς δέ τις τῶν λαγωῶν θεασάμενος αὐτοὺς ἔφη πρὸς τοὺς ἑτέρους· «ἀλλὰ μηκέτι ἑαυτοὺς κατακρημνίσωμεν· ἰδοὺ γάρ, εὕρηνται καὶ ἡμῶν δειλότερα ζῷα».
οὕτω καὶ τοῖς ἀνθρώποις αἱ τῶν ἄλλων συμφοραὶ τῶν ἰδίων δυστυχημάτων παραμυθίαι γίνονται.

144. ΛΑΡΟΣ ΚΑΙ ΙΚΤΙΝΟΣ
[144.1] λάρος ἰχθὺν καταπιὼν διαρραγέντος αὐτοῦ τοῦ φάρυγγος ἐπὶ τῆς ἠιόνος νεκρὸς ἔκειτο. ἰκτῖνος δὲ αὐτὸν θεασάμενος ἔφη· «ἄξια σύ γε πέπονθας, ὅτι πτηνὸς γεννηθεὶς ἐπὶ θαλάσσης τὴν δίαιταν ἐποιοῦ».
οὕτως οἱ τὰ οἰκεῖα ἐπιτηδεύματα καταλιπόντες καὶ τοῖς μηδὲν προσήκουσιν ἐπιβαλλόμενοι εἰκότως δυστυχοῦσιν.

145. ΛΕΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΟΣ
[145.1] λέων ἐρασθεὶς θυγατρὸς γεωργοῦ ταύτην ἐμνηστεύσατο. ὁ δὲ μὴ ἐνδοῦναι θηρίῳ τὴν θυγατέρα ὑπομένων μηδὲ ἀρνήσασθαι διὰ τὸν φόβον δυνάμενος τοιοῦτόν τι ἐπενόησεν. ἐπειδὴ συνεχῶς αὐτῷ ὁ λέων ἐπέκειτο, ἔλεγεν, ὡς νυμφίον μὲν αὐτὸν ἄξιον τῆς θυγατρὸς δοκιμάζει· μὴ ἄλλως δὲ αὐτῷ δύνασθαι ἐκδοῦναι, ἐὰν μὴ τούς τε ὀδόντας ἐξέλῃ καὶ τοὺς ὄνυχας ἐκτέμῃ· τούτους γὰρ δεδοικέναι τὴν κόρην. τοῦ δὲ ῥᾳδίως διὰ τὸν ἔρωτα ἑκάτερα ὑπομείναντος ὁ γεωργὸς καταφρονήσας αὐτοῦ, ὡς παρεγένετο πρὸς αὐτόν, ῥοπάλοις αὐτὸν παίων ἐξήλασεν.
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι οἱ ῥᾳδίως τοῖς ἐχθροῖς πιστεύοντες, ὅταν τῶν ἰδίων πλεονεκτημάτων ἑαυτοὺς ἀπογυμνώσωσιν, εὐάλωτοι τούτοις γίνονται, οἷς πρότερον φοβεροὶ καθεστήκεσαν.

***
141. Η καρυδιά.
[141.1] Ήταν μια καρυδιά που είχε φυτρώσει στην άκρη της δημοσιάς, και έτσι όλοι οι περαστικοί τής πετούσαν πέτρες. Αναστέναξε λοιπόν και μουρμούρισε από μέσα της: «Τί δυστυχία και αυτή! Χρόνο με τον χρόνο δεν τραβάω πάνω μου άλλο από λύπες και προσβολές!».
Ο μύθος αυτός ταιριάζει για όσους δεν είναι ικανοποιημένοι με τα αγαθά τους.

142. Η καμήλα.
[142.1] Ήταν μια καμήλα που ο αφέντης της την ανάγκαζε να χορεύει. Αυτή, που λέτε, το ομολογούσε: «Ε καλά, δεν είναι μόνο στον χορό που δείχνω απαίσια — και άμα περπατάω, τα ίδια χάλια έχω».
Ο μύθος αυτός ταιριάζει για κάθε άνθρωπο που κάνει άσχημα τις δουλειές του.

143. Οι λαγοί και τα βατράχια.
[143.1] Μια φορά και έναν καιρό οι λαγοί βάλθηκαν να αυτοκατηγορούνται για τη δειλία τους και το πήραν απόφαση να πάνε κάπου να γκρεμοτσακιστούν. Μια και δυο, λοιπόν, φτάσανε στην άκρη κάποιου γκρεμού, όπου υπήρχε από κάτω λίμνη. Τα βατράχια μέσα στη λίμνη, που λέτε, άκουσαν τον πάταγο από τα ποδάρια των λαγών και αμέσως βούτηξαν κάτω στον βυθό. Τότε ένας από τους λαγούς, που το είδε αυτό, σταμάτησε τους υπόλοιπους: «Ρε σεις, γιατί να γκρεμοτσακιστούμε τώρα; Για κοιτάξτε: υπάρχουν και πλάσματα ακόμη πιο φοβητσιάρικα από εμάς».
Έτσι συμβαίνει και με τους ανθρώπους: Οι συμφορές των άλλων τούς δίνουν παρηγοριά για τη δική τους δυστυχία.

144. Ο γλάρος και το γεράκι.
[144.1] Ήταν μια φορά ένας γλάρος που κατάπιε αμάσητο ένα ψάρι, με αποτέλεσμα να πάθει διάτρηση το λαρύγγι του και να πέσει νεκρός κάτω στην ακρογιαλιά. Τον είδε τότε το γεράκι και τον ελεεινολόγησε: «Καλά να πάθεις, βρε ανόητε. Πουλί γεννήθηκες· τί δουλειά είχες να γυρεύεις την τροφή σου στη θάλασσα;».
Έτσι συμβαίνει και με εμάς: Όσοι εγκαταλείπουν τις δουλειές που ξέρουν και καταπιάνονται με πράγματα που δεν τους ταιριάζουν καθόλου, είναι φυσικό να καταντούν δυστυχισμένοι.

145. Το λιοντάρι και ο αγρότης.
[145.1] Μια φορά το λιοντάρι ερωτεύτηκε την κόρη κάποιου αγρότη και πήγε να τη ζητήσει σε γάμο. Του πατέρα της, βέβαια, δεν του έκανε καρδιά να δώσει την κόρη του γυναίκα σε άγριο θεριό. Δεν τολμούσε εντούτοις και να αρνηθεί από τον φόβο του. Σκέφτηκε λοιπόν το ακόλουθο σχέδιο. Καθώς το λιοντάρι ερχόταν συνέχεια και τον πίεζε, ο πατέρας το διαβεβαίωσε ότι ασφαλώς το εγκρίνει σαν άξιο γαμπρό για τη θυγατέρα του. «Δεν μπορώ όμως να σου τη δώσω σε γάμο», συνέχισε, «παρά μόνο με μία προϋπόθεση: συγκεκριμένα να βγάλεις αυτές τις δοντάρες σου και να κόψεις τα νύχια σου. Βλέπεις, η κοπελιά τα φοβάται πολύ αυτά». Το λιοντάρι ήταν τόσο ερωτοχτυπημένο που δέχτηκε να τα κάνει και τα δύο χωρίς δισταγμό. Έτσι όμως ο γεωργός έπαψε πια να το υπολογίζει. Αποτέλεσμα: όταν εμφανίστηκε ξανά μπροστά του το θεριό, του έδωσε ένα γερό ξύλο με τη μαγκούρα και το έδιωξε κακήν κακώς.
Το δίδαγμα του μύθου: Μην εμπιστεύεστε αβασάνιστα τους εχθρούς σας. Βλέπετε, όποιος ξεγυμνώνεται μόνος του από τα δυνατά του σημεία γίνεται μεμιάς ευάλωτος στα χτυπήματα των άλλων, όσο και αν ήταν πρωτύτερα ο φόβος και ο τρόμος τους.

ΔΙΟΝΥΣΟΣ

Ο Ζευς μετά την αφομοίωσιν εν τη φύσει αυτού, του Φάνητος, εσκέφθη, κατά τον Θείον Ορφέα, να δημιουργήσει μίαν νέαν Θεότητα εις την οποίαν να αναθέσει την εξουσίαν επί των ενεργειών των φύσεων πάντων των όντων. Και όντως εξ αυτού και της Θυγατρός του Περσεφόνης εγέννησε τον Ζαγρέα Διόνυσον. Ο Διόνυσος κατ’ αρχάς μεν υπήρξεν και υπάρχει ως Θεότης χθόνιος, μετέπειτα όμως εγένετο και γίνεται Ουρανία Θεότης.

Εις τας αλληγορικάς εικόνας του Ορφέως περί του Διονύσου είναι τοποθετημέναι υψίστης σημασίας έννοιαι, αλλά περί αυτών δεν δυνάμεθα παρά ελάχισrα να είπωμεν. Μόνον άκρως μεμυημένοι εις τα μυστήρια του Ορφέως είναι ενδεδειγμένοι να ομιλούν και αποκαλύπτουν αυτά.

Η μήτηρ του Διονύσου Περσεφόνη και εκείνη η οποία αναφέρεται εις την Ελληνικήν παράδοσιν ως μήτηρ αυτού η Σεμέλη, εικονίζουν το αυτό πρόσωπο ή την αυτήν ατομικότητα. Eικoviζουν την ανελιχθείσαν ψυχήν, την υπερβάσασαν κατά την διανόησιν αυτής τα όρια της Τιτανικής φύσεως των ανθρώπων. Την ψυχήν εκείνην η αποία εδέχθη και αφομοίωσεν εν αυτή τας ενεργητικάς δυνάμεις του Φάνητος, δια των σχέσεών της προς τον πνευματικόν άρχοντα του Ουρανού Δία. Εκ των δυνάμεων αυτών εγεννήθη ο Διόνυσος και δια τούτο είναι τέκνον του Θεού Διός και της Περσεφόνης ή Σεμέλης. Αλλά η Περσεφόνη ή η Σεμέλη, κατά τον Θείον Ορφέα, παρά την υπέροχον διανόησιν αυτής έζη ακόμη μέσα εις Τιτανικήν των ανθρώπων φύσιν και ως εκ τούτου είχεν αμέσους σχέσεις προς τους Τιτάνας. Οι Τιτάνες γνωρίζοντες την διπλήν φύσιν του Διονύσου εβουλεύθησαν να κατασπαράξουν αυτόν και εις στιγμήν κατά την οποίαν ο Διόνυσος ήτο προσηλωμένος εις εν κάτοπτρον βλέπων την μορφήν του, εικών η οποία προδίδει αλληγορικώς κατά τον Θείον Ορφέα την Τιτανικήν των ανθρώπων φύσιν, επέπεσαν κατ’ αυτού και τον κατεσπάραξαν διαμελίσαντες δε την φύσιν αυτού την κατέφαγον.

Οι κατασπαράξαντες τον Διόνυσον Τιτάνες ήσαν επτά τον αριθμόν και διεμέλισαν την φύσιν αυτού εις επτά ίσα μέρη. Έκτοτε, απεκάλυψεν ο Θείος Ορφεύς, πάσαι αι ανθρώπιναι φύσεις φέρουν μέρος της διπλής φύσεως του Διονύσου, αλλά τούτο δεν δύναται να φέρει τας ψυχάς αυτών εις το γένος των αθανάτων. Δια να γίνει αυτό, πρέπει εις τας φύσεις αυτάς να αφομοιωθεί ολόκληρος η φύσις του Διονύσου.

Κατά τον διαμελισμόν της φύσεως του Διονύσου έσπευσεν εκ του Ουρανού η Θεά της Σοφίας και έλαβε την καρδίαν του, την μετέφερε και την παρέδωσε εις τον Θεόν Δία. Την καρδίαν του Διονύσου εχρησιμοποίησεν ο Θεός Ζευς προς δημιουργίαν ενός νέου Διονύσου, ενός Ουρανίου Διονύσου και είναι πλέον αυτός, όχι ο Διόνυσος ο Ζαγρεύς, η υποχθονία Θεότης, αλλά ο Διόνυσος ο Ελευθερεύς, εκείνος εις τον οποίον ανέθεσεν ο Θεός Ζεύς την απελευθέρωσιν των ανθρωπίνων ψυχών από τας Τιτανικάς αυτών φύσεις. Εκείνος ο οποίος μεταφέρει τας ψυχάς των ανθρώπων δια γάμου του τελουμένου προς αυτάς εις τας φύσεις των αθανάτων και τούτο, όταν η διανόησίς των φθάνει να ενεργεί πέραν των Τιτανικών φύσεων των ανθρώπων.

Εις αυτάς τας αλληγορικάς εικόνας του Θείου Ορφέως περικλείεται ολόκληρος η σημασία της διδασκαλίας αυτού προς τους μύστας του και εχρησιμοποιείτο δια της προφορικής διδασκαλίας του και αναλύσεως των εννοιών των προς μύησιν εις τα Θεία πνευματικά μυστικά, άνευ της γνώσεως των οποίων καθίσταται αδύνατος η ψυχική μεταμόρφωσις των μεμυημένων.

Η πνευματική έννοια των Θεών της αρχαίας Ελλάδος δεν είναι δυνατόν να ευρίσκεται εις το περιεχόμενο των πα­νηγύρεων, εις τας οποίας πρωτίστως επιζητείται να θερα­πεύεται η λαϊκή φαντασία και να δημιουργείται η λαϊκή πί­στις. Η πνευματική έννοια του Διονύσου δεν δύναται ει μη να ευρίσκεται εις την αλληγορία της γεννήσεως αυτού και εις το έργον του επί της ανθρωπίνης Ψυχής. Δια της κατανοήσεως αυτών φρονώ, ότι ο άνθρωπος δύναται να καταστεί γνώστης των λειτουργιών του πνεύμα­τος και δια της γνώσεως του ταύτης, ευτυχής εις τον επί­γειoν αυτού βίον.

Ο Διόνυσος είναι τέκνον του Θεού Διός και της Νύμφης Σεμέλης. Η Σεμέλη ήτo θυγάτηρ του κτίσαντος τας επτα­πύλους Θήβας Κάδμου. Ο Κάδμος είναι το σύμβολον του Ηλιακού φωτός του ερχομένου και απ’ ευθείας και δια των πλανητών προς δημιουργίαν του ανθρωπίνου οργανισμού. Ο αριθμός 7 των πυλών των Θηβών καθιστά κατάδηλον την εξήγησιν αυτήν περί Κάδμου.

Η δημιουργία του ανθρωπίνου οργανισμού είναι απο­τέλεσμα συνεργασίας της ουσίας της Γης και του φωτός του Ηλίου. Η Σεμέλη είναι το ψυχικόν ανθρώπινον πλάσμα το οποίον έρχεται εις ερωτικάς σχέσεις προς τον Θεόν του Ουρανού Δία, προς το Θείον δηλαδή Ουράνιον πρωταρχι­κόν Πυρ, εις την ισχύν του οποίου οφείλονται πάσαι αι συ­γκροτήσεις και μεταμορφώσεις των κόσμων. Εκ της προς τον Θεόν Δία επαφής της Σεμέλης, προκύπτει η προς αυ­τήν μετάδοσις του Θείου Πυρός, εκ της οποίας η απαρχή του εξελικτικού σταδίου του ανθρώπου.

Εις την αλληγορικήν αυτήν έννοιαν ευρίσκεται ότι ο Θεός Ζευς ο οποίος ήλθεν εις μείξιν με την Νύμφη Σεμέλη, την ανθρωπίνην υπόστασιν, είναι αυτό τούτο το Θείον Πυρ, το πληρούν τας μεταξύ των Ουρανίων σωμάτων χώρας, εις τας οποίας δεν υπάρχει τιτανική, δηλαδή υλική ουσία. Εκάστη ακτίς του Πυρός τούτου ερχομένη εις την Γην, έρ­χεται μεταμορφωμένη. Το περιβάλλον της Γης αναγκαίως την μεταμορφώνει. H Νύμφη Σεμέλη όμως δεν αρκείται να έρχεται προς αυτήν ο Ζευς μεταμορφωμένος. Παροτρύνει και ζητεί παρ’ αυτού την υπόσχεσιν να εμφανισθεί ούτος ενώπιον της, ως εμφανίζεται προς την σύζυγόν του Ήραν. Ο Θεός Ζευς συνεπής προς ό,τι υπεσχέθη εμφανίζεται προ της Σεμέλης με πλήρη την Ουράνιον περιβολήν του. Μη δυναμένη όμως αύτη να ανθέξει προ της απείρου λάμψεως του Ουράνιου Πυρός κατακαίεται υπό τούτου. Η Σεμέλη έφερεν εν τη γαστρί της το αποτέλεσμα των ερώτων της προς τον Δία. Έπρεπε τούτο να σωθεί. Η ελθούσα προς τον ψυχικόν άνθρωπον ακτίς του Ουρανίου Πυρός και γο­νιμοποιηθείσα εις εν έμβρυον δεν έπρεπε να απωλεσθεί, διότι η ακτίς αύτη θα απετέλει εφεξής την βάσιν μιάς νέας δημιουργίας. Σπεύδει λοιπόν ο Ζευς, αποσπά από την και­ομένην Σεμέλη τω εν γαστρί αυτής έμβρυον, διανοίγει τον μηρόν αυτού και το τοποθετεί εκεί προς περαιτέρω κυοφο­ρίαν. Το έμβρυον τούτο εlναι πλέον φύσεως διπλής. Φέρει το σπέρμα του Ουράνιου Θεού αλλά και κληρονομά την φύσιν της μητρός του. Το Θείον έμβρυον αποτελειώνει την κυοφορίαν του εντός του μηρού του Διός και εκείθεν γεννά­ται ο Διόνυσος, όπως κατ’ ανάλογον τρόπον συνετελέσθη η γέννησις της Θεάς της σοφίας, Αθηνάς. Η γέννησις του Διονύσου και της Αθηνάς αποτελούν εν τη διατυπωθείση παραδόσει τα πλέον αξιοσπούδαστα μέρη αυτής, διότι ταύτα αποκαλύπτουν τα αίτια της αν­θρωπίνης διανοήσεως και τους νόμους της αναπαραγωγής των ιδεών και της απείρου αυτών διαιωνίσεως. Αποτελούν την εμφάνισιν των πνευματικών νόμων οι οποίοι καθιστούν το ατομικόν πνεύμα αιώνιον.

Αλλ’ επί πλέον η γέννησις του Διονύσου φέρει εις ημάς την έννοιαν των μέσων διά των οποίων θα δυνηθεί η ανθρωπίνη ψυχή να έλθει εις αδιάσπαστον σύνδεσιν προς την πρωτίστην ουσίαν την οποίαν αλληγορεί ο Θεός Ζεύς, εκ της οποίας και μόνης συνδέσεως θα επιτύχει την μετα­βολήν της Γηίνης αυτής φύσεως, θα αποβάλλει τα ελαττώ­ματα της φύσεως ταύτης και ούτω θα έκδηλώσει την πλήρη αυτής ελευθερίαν, η οποία θα της επιτρέψει την πτήσιν προς τας χώρας του φωτός, εις τας οποίας βασι­λεύει η πραγματική χαρά, η πραγματική ευδαιμονία και η πλήρης ευθυμία.

Ο Διόνυσος γενόμενος έφηβος εξεδήλωσεν όλη την χαράν και ευθυμίαν, αλλά προς τούτοις και κάποιαν αμερι­μνησίαν, την οποίαν εκδηλούμεν πάντες εμείς οι άνθρωποι προκειμένου περί της περαιτέρω ημών πνευματικής τύχης. Η αμεριμνησία του Διονύσου προέρχεται εκ της κληρονομι­κής φύσεως της μητρός του. Ευρισκόμενος όμως εν τη κα­ταστάσει ταύτη δέχεται εξαπίνης την επίθεσιν των Τιτάνων, oι οποίοι και τον εθανάτωσαν. Διεμέλησαν το σώμα του, το διεμοιράσθησαν μεταξύ των και έλαβον έκαστος εν μέρος. Δια του τοιούτου διαμελισμού οι Τιτάνες αφ’ ενός θα ημπό­διζον την υπό του Διονύσου μετάδοσιν ιδεών και μέσων ικανών να ωθήσουν την ανθρωπίνην ψυχήν προς την ελευθερίαν, αφ’ ετέρου εις την υπόστασίν του υπήρχε σπέρμα θείου Πυρός να εμβολιάσουν την φύσιν αυτών, όπως καταστεί ισχυροτέρα εις μέλλοντας πνευματικούς αγώνας. Βλέπομεν και εδώ την εικόνα της προσπαθείας του ανοήτου πνεύματος, του ζητούντος να γίνει ισχυρόν δι΄ εκτρόπων μέσων.

Τον φόνον του Διονύσου αντιλαμβάνεται η Θεά της Σοφίας Αθηνά, η οποία σπεύδει και σώζει την καρδίαν αυ­τού. Σώζει δηλαδή το μέρος εκείνο εις το οποίον κατά τους αρχαίους σοφούς έχει έδραν η ψυχή.

Την διασωθείσαν καρδίαν προσκομίζει η Θεά της Σο­φίας προς τον πατέρα των αθανάτων, ο οποίος κατά την εμήν γνώμην, δεν εθλίβη διά τον θάνατον του υιού του. Αντιθέτως του παρεσχέθη η ευκαιρία να αναγεννήσει εν τη φύσει αυτού, εκ της διασωθείσης καρδίας, ένα νέον αθάνα­τον Διόνυσον. Η εικών της αλληγορίας της αναγεννήσεως του Διονύσου υπό του πατρός των αθάνατων, αποτελεί ένα από τα μεγαλουργήματα της διανοήσεως των αρχαίων προγόνων μας και παρέχει πλήρη την έννοιαν της μετα­μορφώσεως της ανθρωπίνης ψυχής και της εισόδου της εις την αθανασίαν.

Τον φόνον του Διονύσου παρεμφερώς ευρίσκομεν και εις άλλας ανατολικάς παραδόσεις. Τοιαύτη π.χ. είναι η περί Χιράμ παράδοσις. Και εκείνος εφονεύθη ως ο Διόνυσος, όχι όμως υπό των επτά Τιτάνων αλλά υπό τριών αμαθών ανθρώπων. Η Ελληνική όμως παράδοσις είναι επικρατε­στέρα, διότι εις την έννοιαν των επτά Τιτάνων αποκαλύπτει και τας σχέσεις αυτών προς τας επί του κόσμου επιδράσεις των επτά πλανητών. Ο εκ νέου γεννηθείς εκ της φύσεως του πατρός των αθανάτων Διόνυσος, είναι αθάνατος, ως αθάνατος δε λαμβάνει μέρος εις την κατά των Τιτάνων πά­λην των άθανατων και αναδεικνύεται μετ’ εκείνων νικητής.

Ο Νέος Διόνυσος δεν φέρει πλέον μετ’ αυτού τίποτα το φθαρτόν και δια τούτο παραμένει εν Ολύμπω και εκείθεν εξασκεί το έργον αυτού προς το ανθρώπινον γένος. Εις το σημείον τούτο θα μου επιτρέψετε να επιμείνω ολίγον και να είπω ολίγας λέξεις περί Τιτανομαχίας εν τη οποία, κατ’ έμέ, περικλείονται ύψισται αλήθειαι. Προ της Τιτανομαχίας, ο κόσμος διεκυβερνάτο υπό της βασιλείας των Τιτάνων. Η βασιλεία αύτη είχεν ως αρχήν την επιβολήν της βίας επί του ανθρωπίνου κόσμου, ως δικαιοσύνην δε το δίκαιον του ισχυροτέρου. Ο πνευματικός κόσμος της Γης ευρίσκετο υπό αφόρητον δουλείαν. Η πρόοδος αυτού ήτο προβλημα­τική. Κατέχουσα η βασιλεία αύτη τας Ώρας του Ουρανού ημπόδιζε πάσαν επαφήν του πνεύματος της Γης προς το πνεύμα του Ουρανού. Κατά της βασιλείας ταύτης των Τιτά­νων η οποία εκράτει εις τοιαύτην παθητικότητα το πνεύμα της Γης, επολέμησαν οι Ολύμπιοι και την ανέτρεψαν. Την Τιτανικήν βασιλείαν διεδέχθη η βασιλεία των αθάνατων, η οποία και διετύπωσεν νέον σύστημα διακυβερνήσεως του κόσμου. Το νέον σύστημα επεζήτησεν να επαναφέρει τον άνθρωπον εις την φυσικήν του τροχιάν. Κατ΄ αυτό ο άν­θρωπος έδει να προάγεται πνευματικώς. Από τότε ενεφα­νίσθη η έννοια της δικαιοσύνης και εξεδηλώθη ο σεβασμός προς το ανθρώπινον δίκαιον. Από τότε ήρξατο διακανονι­σμός των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και αι ανθρώπι­ναι κοινωνίαι έσχον την πρώτην αυτών εμφάνισιν. Δυστυ­χώς όμως οι άνθρωποι φέροντες τα ελαττώματα της τιτανι­κής αυτών ουσίας, δεν ηδυνήθησαν να προσανατολισθούν προς την δημιουργηθείσαν νέαν κατάστασιν και τα τιτανικά πάθη και πάλιν επεκράτησαν εις τας σχέσεις αυτών. Ταύτα εξώθησαν το ανθρώπινον γένος έξω της φυσικής του τρο­χιάς και δια τούτο εις τας σημερινάς κοινωνίας βλέπομεν να επικρατούν αι μέθοδοι των Τιτάνων. Το φαινόμενον όμως αυτό δεν είναι πραγματικόν. Είναι φαινόμενον κατ΄ επίφα­σιν και τούτο καταδηλούται εκ του ότι η εσωτερική ώθησις του ανθρώπου τείνει εις την απελευθέρωσιν αυτού εκ των Τιτανικών παθών. Αλλ’ εκτός τούτου, οι διευθετήσαντες την νέαν κατάστασιν Θεοί, εδημιούργησαν και το εποπτικόν σώμα των μοιρών, τας οποίας έθεσαν υπό την άμεσον έποπτείαν του Θεού Ερμού, ο οποίος συγκεντρώνει εις την εξουσίαν του απάσας τας βουλάς των αθανατων. Aι μοίραι κλώθουν την ειμαρμένην εκάστου, βάσει των παραβάσεων η μη των φυσικών νόμων. Η ειμαρμένη εκάστου εθίζει ημάς δια των δημιουργημένων παρ’ αυτής δοκιμασιών, να απο­στρεφώμεθα παν ό,τι αποτελεί πράξιν κολάσιμον προς τους ομοίους μας.

Το αντιπεπονθός περί του οποίου τόση υπό των Πυ­θαγορείων εξεδηλώθη εκτίμησις, ο Θείος ούτος νόμος της ειμαρμένης εκάστου, αναγκαίως θα μας φέρει εις το συναί­σθημα να μη πράπωμεν τι το οποίον αδικεί τον πλησίον μας και αναιρεί εν τω προσώπω μας την λειτουργίαν των φυσικών νόμων. Ευτυχείς oι κατανοούντες ότι εις τον κό­σμον τούτον πρέπει να βασιλεύει η ευτυχία και η χαρά.

Αλλ’ ας επανέλθωμε εις το περί Διονύσου θέμα ημών. Ο Διόνυσος εν τη διακυβερνήσει των πνευματικών κόσμων και των ανθρώπων υπό των Ολυμπίων, έχει να εκπληρώ­σει παμμέγιστον έργον, το έργον να δώσει εις την ψυχήν του κόσμου την ελευθερίαν αυτής. Πάσαι κατ’ ακολουθίαν αι σχέσεις αυτού προς το ανθρώπινον γένος, έχουν τούτον τον σκοπόν. Την δοξασίαν ταύτην περί Διονύσου πρώτος ο Θείος Ορφεύς διατύπωσεν. Τα υπ’ αυτού ιδρυθέντα και άλλοτε λειτουργήσαντα μυστήρια, ως αντικείμενον μυή­σεως είχον την γέννησιν, τον φόνον, την αναγέννησιν και την επί της ανθρωπίνης ψυχής δράσιν του Διονύσου. Πά­σαι αι εις τα μυστήρια αυτά μυηθείσαι ανθρώπιναι ψυχαί, έπρεπε εν τη ανελίξει αυτών εις την γνώσιν των Θείων μυ­στικών να ακολουθήσουν την οδόν του Διονύσου μέχρι αποθεώσεως αυτών. Έπρεπε να μάθουν την μυστικήν έν­νοιαν του χυμού της σταφυλής δια να παρασκευάσουν τα μέσα του εξαγνισμού και της αποθεώσεως.

Διόνυσος ο Ζαγρεύς ήτο το αντικείμενο της λατρείας των Ορφικών φυσιολατρών. Αλλά τον Διόνυσον ευρίσκομεν και εν τη λειτουργία των Ελευσινίων μυστηρίων. Και εκεί κατά πρώτον ο Ίακχος, ο οποίος αντεπεκρίνετο προς την έννοιαν του φονευθέντος Διονύσου υπό των επτά Τιτάνων, απετέλει το αντικείμενον ερεύνης της πνευματικής φύσεως υπό των μυστικών της Ελευσίνος.

Αι σχέσεις των ψυχών της Γης προς το φως του Ουρα­νού, είχον αναλογίαν προς την υπόθεσιν του τέκνου του Διός και της Σεμέλης. Αλλ’ εκείνο το οποίον απετέλει εν τη λειτουργία των μυστηρίων της Ελευσίνος το απόρρητον, ήσαν αι σχέσεις προς τον άφθαρτον και αθάνατον Διόνυ­σον. Ο Διόνυσος και η Περσεφόνη έρχονται εις γάμου ένωσιν και αυτό δίδει εις την Περσεφόνην το δικαίωμα να εγκαταλείψει τον Θεόν του Άδου Αϊδωνέα.

Εκ του γάμου της μετά του Διονύσου η θυγάτηρ της Θεάς Δήμητρος ελευθερούται και αυτό είναι που δίδει εις τον Διόνυσον την επωνυμίαν του Ελευθερέως.

Διόνυσος ο Ελευθερεύς είναι το όνομα παντός ανθρώ­που δυνηθέντος να κατανοήσει τας δοξασίας των Ιεροφα­ντών της Ελευσίνος.

Εν τη Ελληνική παραδόσει ο Διόνυσος φέρεται ότι έλαβε και άλλην σύζυγον εκτός της Περσεφόνης. Γνωρίζει την εις Κρήτην μετάβασιν του Θησέως και τον σκοπόν αυ­τού. Το έργον του Θησέως άνευ της παρεμβάσεως της Αριάδνης ήτο πολύ δυσχερές. Η παρέμβασις όμως αυτής δια της προς τον Θησέα χορηγήσεως του μίτου, επέφερε την Νίκην, διότι ο Μινώταυρος εφονεύθη. Οι Αθηναίοι απηλλάγησαν του βαρυτάτου φόρου και ο Θησεύς επι­στρέψας εις τας Αθήνας παρέλαβε μετ’ αυτού την Αριάδ­νην, την αφήκε δε εις την νήσον Άνδρον. Τούτο αντιλαμβά­νεται εκ των Ουρανίων του δωμάτων ο Διόνυσος, κατέρχε­ται και λαμβάνει αυτήν ως σύζυγον. Πόσα δεν μας αποκα­λύπτει η υπόθεσης αύτη; Η φωτεινή ψυχή της Αριάδνης γνωρίζουσα τα μέσα δια των οποίων επιτυγχάνεται η απο­θέωσης κατέστησε τον Θησέα νικητήν. Το έργον της Αριάδ­νης εκπληροί πάσα φωτεινή ψυχή. Πάσα ψυχή η οποία κα­τενίκησε τα πάθη της Τιτανικής φύσεως. Το έργov της Αριάδνης είναι έργον το οποίον πρέπει να εκπληρώσει πάσα ψυχή εις τον κόσμον τούτον, ίνα δικαιωθεί της εκ του Άδου απελευθερώσεώς της. Ο Διόνυσος είναι ο αντιλή­πτωρ του έργου των ψυχών, αι οποίαι έχουν εξαγνισθεί εκ των μολυσμάτων της κακίας και ο φυσικός ελευθερωτής αυτών. Τας τοιαύτας ψυχάς τας εγκαθιστά εις τας Ουρανίας χώρας ένθα αποτελούν την ακολουθία του. Αλλά δια να γίνουν αι ψυχαί της Γης Νύμφαι, έπρεπε αύται να αποβάλ­λουν όλον τον ρύπον των παθών τα οποία κατακλύζουν τας ψυχάς του κόσμου τούτου.

Το αληθινό χαμόγελο: Δεν φοριέται σαν μάσκα ομορφιάς, δεν έρχεται κατά παραγγελία, μόνοι μας θα το βρούμε

Πολλές έρευνες, πολλές μελέτες, μιλούν για την ευεργετική επίδραση του χαμόγελου στη ζωή μας. Στοιχεία που άλλα αποδεικνύονται επιστημονικά κι άλλα επιβεβαιώνονται εμπειρικά, συνιστούν το χαμόγελο ως μια κύρια πηγή ευζωίας: Μειώνει το στρες, σπάει την αμηχανία, συμβάλλει στην αξιοπιστία, αυξάνει την παραγωγικότητα, χαμηλώνει τους καρδιακούς παλμούς, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνει τη διάρκεια της ζωής… Τόσοι και τόσοι λόγοι, όλοι τους εξαιρετικοί!

Τι γίνεται όμως στην πραγματική ζωή; Πόσο συχνά χαμογελάμε, πόσο συχνά επιτρέπουμε στην καθημερινότητά μας να «γεννήσει» χαμόγελα, πόσο αφήνουμε τους ρυθμούς μας να χωρέσουν ένα χαμόγελο αντί για ένα σφιγμένο πρόσωπο ή ένα «χαμογελαστό προσωπείο» που μάλλον υποκρίνεται παρά νιώθει τη χαρά;

Γιατί το χαμόγελο -κακά τα ψέματα- δεν μπορούμε να το φορέσουμε σαν να είναι μάσκα ομορφιάς, ούτε μπορούμε να το παραγγέλνουμε σαν να είναι καφές για να μας το φέρουν, το χαμόγελο πρέπει να το βρούμε μόνοι μας… να ξαναβρούμε το χαμόγελό μας! Τι σημαίνει όμως αυτό;

Σημαίνει ότι πρέπει να ξαναθυμηθούμε τις βασικές μας τις αρχές, τις αρχές δηλαδή της καλοσύνης, της ευγένειας, της εγγύτητας, όλων εκείνων των στοιχείων που επιτρέπουν την επαφή και την επικοινωνία στις ανθρώπινες σχέσεις: Μια καλημέρα, μια καλή κουβέντα, οι καλές προθέσεις, οι καλές πράξεις… το καλό γενικά! Σε αντίθεση, το συμφέρον, το κέρδος, η κοροϊδία, η κακοπιστία, όσο κι αν προσποιούμαστε δεν αφήνουν χώρο για χαμόγελα (κι ας κάνουμε πως χαμογελάμε…)

Το χαμόγελο θέλει καλή καρδιά και ανοιχτωσιά για να υπάρξει, θέλει ψυχική ευγένεια και καλοσύνη για να ευδοκιμήσει, θέλει καλούς τρόπους, καλούς ανθρώπους… Μην περιμένουμε από το χαμόγελο να έρθει να μας βρει για να μας καταπραΰνει. Πρέπει εμείς να πάμε σε αυτό και να το καλέσουμε με καλή προαίρεση στη ζωή μας… Τότε αυτό θα μας δοθεί απλόχερα και θα μας προσφέρει όλα τα ευεργετικά συστατικά του: σαν παυσίπονο, σαν μυστικό της νεότητας, σαν χαρά της ζωής και αλατοπίπερο μιας σχέσης…

Η σιωπή, ουρλιάζει όλα εκείνα που επιθυμεί η ψυχή

Ζω μέσα στις λέξεις κι ονειρεύομαι μέσα στη σιωπή.

Κι είναι φορές που μέσα στη σιωπή λέγονται πιο πολλά από τις λέξεις.

Είναι φορές που η σιωπή σχηματίζει τις πιο εύγλωττες λέξεις.

Δημιουργεί ανείπωτες επιθυμίες και χαράζει στιγμές.

Γιατί όσα δεν λες και τα κρύβεις στη σιωπή, είναι τα πολύτιμά σου.

Είναι εκείνα που ξέρεις βαθιά μέσα σου πως θες και δεν είναι πως δεν τολμάς να τα ζητήσεις, είναι που ακόμα δεν ξέρεις αν μπορείς να τα εμπιστευτείς στα χέρια του άλλου.

Είναι η σιωπή που ξέρει να βάζει τα πράγματα στη θέση τους και δίνει την αλήθεια μπροστά σου, ατόφια και αναμφισβήτητη.

Γιατί εκεί που τρέψει η σκέψη σου τις ώρες της σιωπής, εκεί ανήκεις.

Εκεί που μιλάς τις ώρες της σιωπής, εκεί ανήκεις.

Μην γελιέσαι. Η σιωπή είναι η προστασία σου.

Η σιωπή είναι η κρυψώνα σου.

Η σιωπή είναι οικεία, βολική και δίνει άλλοθι για όλα τα ανείπωτα, δίνει χρόνο για να βρεις τη δύναμη. 

Ουρλιάζει η σιωπή όλα εκείνα που επιθυμεί η ψυχή. 
Ουρλιάζει τα θέλω και αγνοεί τα μπορώ. 
Ουρλιάζει κι απαιτεί. 

Και την ακούς μόνο εσύ. 

Κι αν είσαι τυχερός, κι εκείνος που μπορεί κι αγγίζει την ψυχή σου...

“Όσο δεν μιλάς, εξουσιάζεις τη λέξη, αλλά μόλις φύγει από το στόμα σου, σε εξουσιάζει αυτή.” -Αμπού Σακούρ

Μπορεί ο άνθρωπος να πράττει με ελεύθερη βούληση;

Μήπως η ανεξαρτησία είναι ένας ωραίος μύθος; Η ελευθερία που θεωρούμε αυτονόητη, δεδομένη και έτοιμη να ασκηθεί δεν ασκείται και τόσο εύκολα; Το άτομο συνήθως επιλέγει να προσαρμοστεί σε αυτό που επιβάλλει η κοινή γνώμη. Προτιμά να γίνει ένα με αυτό, να υποτάσσεται στη βούληση των πολλών και όχι να υπερασπίζεται τις δικές του θέσεις, τα προσωπικά του “θέλω”.

Ο αγώνας για την αλήθεια είναι πολλές φορές αγώνας μοναχικός και η μοναξιά τρομάζει. Το άτομο υποτάσσεται στη μάζα και έτσι η εξάρτηση από τους άλλους οδηγεί στην πλάνη. Το καθιστά αντικείμενο, και όχι ελεύθερο υποκείμενο. Η ηθική ανδρεία και η πνευματική εντιμότητα δυστυχώς είναι πολύ λίγων κλήρος αλλά μόνο με αυτές τις σπάνιες ικανότητες σπάζει ο άνθρωπος τα δεσμά της πλάνης και κατακτά την ελευθερία της αλήθειας.

Μπορεί ο άνθρωπος να πράττει με ελεύθερη βούληση;

Δεν μπορούμε να αλλάξουμε διότι δεν μπορούμε να ενεργήσουμε με ελεύθερη βούληση. Ζούμε σε ένα πλαίσιο αυτοθέλητης ειλωτείας. Αδρανοποιούμαστε από απάθεια, από ζηλωτική παραμονή στην απραξία. Στηριζόμαστε σε σύμβολα (τους αποδίδουμε δυνάμεις, εξουσίες και ευθύνες που δεν έχουν).

Επιβιώνουμε σύμφωνα με τις επιταγές ακραίων ειωθότων (=καθιερωμένες και επιβεβλημένες ενέργειες, περιβεβλημένες πλήρους και υποσυνείδητης ιδιοτέλειας, που στόχο έχουν να εξασφαλίσουν την έξωθεν καλή μαρτυρία).

Ο λόγος που κινητοποιεί την παρόρμηση, την απάθεια, τα σύμβολα και τα ακραία ειωθότα είναι η ιδιοποίηση ταυτοτήτων σε παθολογικό βαθμό απόλυτης ταύτισης με το ιδιοποιούμενο πρόσωπο, αντικείμενο ή ιδιότητα (έντονη έλξη η απώθηση από κάτι, είναι ο ορισμός της ταύτισης).

Βρισκόμαστε σε μια καταγωγική σύγχυση ταυτότητας. Αυτή η ακαθοριστία, το ανεξιχνίαστο της καταγωγής και το αόριστο του επέκεινα, δημιουργεί την αναγκαιότητα στο υποκείμενο, στον άνθρωπο, να συμβληθεί με άλλα υποκείμενα σε συλλογικά μοντέλα που διατηρούν μια σχετική ευστάθεια στην ταυτότητα, τρόπον τινά να ομογενοποιηθεί.

Αν υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας κατάστασης όπου απαιτείται πράξη.

– Η έλλογη σκέψη χρονοτριβεί ανυπόφορα να αποφασίσει, αναλύοντας δεδομένα.

– Το συναίσθημα αγνοεί την συμπαρουσία (με την έλλογη σκέψη) και εκμεταλλεύεται το μεσοδιάστημα όπου η έλλογη σκέψη χρονοτριβεί. Το συναίσθημα μάς επιβάλλεται ταχύτερα. Έτσι αγόμαστε και φερόμαστε από παρορμήσεις.

Υπάρχουν τρόποι να πράττουμε με ελεύθερη βούληση αρκεί:

1. Να ισχυροποιήσουμε τη θέληση

Να αποταυτιστούμε αποτινάσσοντας κάθε ταύτιση – ταυτότητα· είναι σχεδόν αδύνατο να το κάνουμε αυτό και δεν είναι επιθυμητό, μπορούμε όμως να τις αντικαταστήσουμε με άλλες ιδεωδέστερης μορφής και περισσότερο επωφελείς και αυτό επιτυγχάνεται μέσω ισχυροποίησης της θέλησης, κάνοντας αυτό που δεν θέλουμε ή μη κάνοντας αυτό που θέλουμε.

2. Να αναπρογραμματίσουμε το νου μας

Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το νου μας έτσι ώστε να αποκλείει να μας προτείνει επιλογές που είναι τραγικές. Δηλαδή επιδιώκουμε να αναγνωρίσει ο εγκέφαλος κάτι ως κακό, χωρίς να το γνωρίζει ως βιωματική εμπειρία.

3. Να αποδομήσουμε εξιδανικευμένες ταυτίσεις

Πρέπει να βρούμε το απολύτως ασφαλές εποικοδομητικό στοιχείο και πάνω του να εργαστούμε. Το στοιχείο αυτό είναι μέρος της δόμησης, εμπεριέχεται στη δομή που δεν μπορεί να σταθεί απομονώνοντας αυτό το στοιχείο, είναι μέρος της.

Η ελεύθερη βούληση δεν είναι απροσπέλαστη. Αν ισχυροποιήσουμε τη θέληση, αν αναπρογραμματίσουμε το νου μας και αποδομήσουμε εξιδανικευμένες ταυτίσεις τότε ναι μπορούμε να πράξουμε με ελεύθερη βούληση.

Είναι δύσκολο να αποχαιρετήσεις το οικείο, αλλά εκεί κρύβεται η ελευθερία

Μου μιλάς για ελευθερία την ίδια στιγμή που θέλεις να με εγκλωβίσεις εκεί, όπου ανάσα δεν παίρνω. Μου λες ότι σου μοιάζω κι εγώ σε κοιτάζω στα μάτια και σου λέω, «Εγώ δεν είμαι εσύ!», «Είμαι εγώ!» Με μεγάλωσες κάνοντάς με να πιστέψω τις δικές σου ανάγκες για δικές μου. Με έμαθες να είμαι το καλό παιδί για όλους και χωρίς να το καταλάβω έγινα το κακό παιδί για μένα.

Πέρασαν τα χρόνια για να καταλάβω ότι η ζωή μου ήταν μια αναπαραγωγή της δικής σου, πασπαλισμένη με έντονα συναισθήματα, πάθη, έρωτες, δράματα. Πέρασαν τα χρόνια για να καταλάβω ότι με είχες καταδικάσει από άγνοια να μη χαίρομαι, να μη ζω. Μια μέρα με συνάντησα μπροστά στον καθρέπτη μου και μου ζήτησε να ξανασυστηθώ. Μου ζήτησε να σπάσω τις αλυσίδες!

Σάστισα! Άκουσα μέσα μου ένα κρακ… κάτι έσπασε με κρότο… και κλάματα άρχισαν να κυλάνε από τα μάτια μου. Πήρα μια φωτογραφία σου και άρχισα να σου λέω… «Εγώ δεν είμαι εσύ!» Συνέχεια, συνέχεια να επαναλαμβάνω δυνατά και με ένταση στην αναπνοή, την ίδια φράση μέχρι που την ένιωσα στο πετσί μου…

«Εγώ δεν είμαι εσύ! Είμαι εγώ!…» Kι εκεί άρχισα να ανασαίνω πιο ρυθμικά, σιγά σιγά όλο και πιο ήρεμα, πιο σιγά, μέχρι που ένιωσα να ηρεμώ τελείως. Τότε έσφιξα τη φωτογραφία σου πάνω μου σα να έσφιγγα εσένα. Τότε ένιωσα να σε αγαπάω από την αρχή γιατί ένιωσα να αγαπάω και να αποδέχομαι εμένα! Τότε ένιωσα να αρχίζω να με καταλαβαίνω και να καταλαβαίνω κι εσένα. Τότε άρχισα να γαληνεύω με τα μέσα μου και να γαληνεύω μαζί σου.

Άρχισα να συνειδητοποιώ ότι ήρθε η ώρα να τελειώσουν οι στείρες επαναλήψεις της ζωής μου, γιατί τελείωσε η άγνοιά μου. Και τότε άρχισα να ζω και να χαίρομαι! 'Αρχισα να αναλαμβάνω την ευθύνη της ζωής μου και του εαυτού μου! Άρχισα να νιώθω ελεύθερος!

Είναι δύσκολο να αποχαιρετήσεις το οικείο και επαναλαμβανόμενο μοτίβο της ζωής σου μέχρι τη μέρα που θα ξημερώσει και θα καταλάβεις ότι είσαι έτοιμος. Τότε, καταλαβαίνεις πως το κρακ αυτό που ένιωσες, ο πόνος αυτός που βίωσες ήταν για να απελευθερωθείς από τις αλυσίδες σου. Τότε συνειδητοποιείς, πως πίσω από τον πόνο που ένιωσες όταν έσπασες το καλούπι… πίσω από αυτόν τον πόνο που σε διαφοροποιεί από «εκείνους» κρύβεται αυτό που ζητάς, και λέγεται ελευθερία!

Αφιερωμένο σε αυτούς που θέλουν και είναι έτοιμοι να σπάσουν τις αλυσίδες τους.

Εμπιστοσύνη… το μαγικό κλειδί στις σχέσεις

Όλοι μας διακατεχόμαστε, άλλοι σε μεγαλύτερο και άλλοι σε μικρότερο βαθμό, από την ανάγκη μας να αισθανόμαστε αγάπη. Λόγω της έμφυτης κοινωνικής φύσης του, ο άνθρωπος έχει ενστικτωδώς την ανάγκη να αισθάνεται αγαπητός και αποδεκτός από τους άλλους, διψάει για φροντίδα και αγάπη. Έτσι, προσπαθεί να καλλιεργήσει σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους γύρω του.

Οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν ανάγκη πρώτα από όλα την αγάπη, αλλά και άλλες αρετές όπως ενσυναίσθηση, ανιδιοτέλεια και φυσικά, εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη είναι εκείνη η πίστη στην αγάπη των ανθρώπων που βρίσκονται στη ζωή μας και δεν κλονίζεται ακόμα και όταν οι καταστάσεις πάρουν μία άσχημη τροπή, ακόμα και αν κάποια σχέση μας περάσει μία κρίση.

Η εμπιστοσύνη, κατά τη γνώμη μου, είναι πολλές φορές σημαντικότερη και από την ίδια την αγάπη διότι μας δείχνει πως πιστεύουμε στην ποιότητα των ανθρώπων που έχουμε δίπλα μας και πως δε χρειάζεται να γινόμαστε ντετέκτιβ κάθε ώρα και στιγμή για να διαπιστώνουμε αν είναι αξιόπιστοι. Διότι μπορεί να αγαπώ κάποιον αλλά να μην τον εμπιστεύομαι απόλυτα και να τον θεωρώ ικανό να με ξεγελάσει, να με πληγώσει ή να με αφήσει.

Όταν όμως έχω εμπιστοσύνη στον άλλον, τότε μόνο έχω εκτιμήσει την ποιότητα του χαρακτήρα του και έχω πιστέψει στην αλήθεια και την αγάπη του. Πόσες φορές έχουμε αισθανθεί πως ενώ αγαπάμε ανθρώπους, μέσα μας είμαστε γεμάτοι αμφιβολίες και αγωνία; Πόσες φορές έχουμε ακούσει περιστατικά για άτομα που αγαπούσαν μεν, όμως δεν εμπιστεύτηκαν.

Στην εμπιστοσύνη ναι μεν έχεις κοντά σου τον άλλον, αλλά του επιτρέπεις να διατηρήσει την ανεξαρτησία του διότι πιστεύεις πως σε αγαπάει και δεν επιθυμείς να τον ελέγχεις διαρκώς. Όταν εμπιστευτείς τον άλλο άνθρωπο ξέρεις ότι σε αγαπάει και δεν αισθάνεσαι την επιθυμία να τον καταπιέζεις.

Η εμπιστοσύνη για να θεμελιωθεί, χρειάζεται προσπάθεια, πίστη και πολλή αγάπη. Θεμελιώνεται στις έμπρακτες ενέργειες και όχι στα λόγια που παίρνει με το πρώτο φύσημα ο άνεμος. Πρώτα έρχονται οι πράξεις και αρχίζει με τον καιρό να χτίζεται και η πίστη μας στην αγάπη και το ενδιαφέρον του άλλου. Θέλει χρόνο, υπομονή, ταπείνωση και έμπρακτη προσπάθεια.

Είναι μεγάλο δώρο να εμπιστεύεσαι και όχι μόνο να αγαπάς τους ανθρώπους της ζωής σου. Διότι όπως είχε γράψει και ο σπουδαίος Επίκουρος: «Δεν έχουμε τόσο ανάγκη τη βοήθεια των φίλων μας, όσο τη βεβαιότητα πως εκείνοι θα μας βοηθήσουν». Τότε, έρχεται και η αγάπη και επισφραγίζει το ξεκλείδωμα της ύπαρξής μου σε εκείνα τα άτομα της καρδιάς μου.

Η εμπιστοσύνη είναι το όμορφο αποτέλεσμα των υγιών και πραγματικών σχέσεων που έρχεται και επισφραγίζει μοναδικά η αγάπη. Αισθάνομαι πάντοτε περισσότερο χαρούμενος όταν κάποιος μου λέει πως με εμπιστεύεται παρά πως με αγαπάει.

Το μυστικό της ευτυχίας είναι η ελευθερία… Και το μυστικό της ελευθερίας είναι το θάρρος

Ο Χένρι Φορντ είπε κάποτε: «Όλοι οι Φορντ μοιάζουν, αλλά δύο άνθρωποι δεν μπορούν να είναι ποτέ οι ίδιοι. Κάθε νέα ζωή είναι κάτι καινούριο. Δεν υπήρξε ποτέ κάτι τέτοιο, ούτε θα υπάρξει στο μέλλον. Ένας νέος άντρας πρέπει να έχει αυτή την ιδέα για τον εαυτό του. Πρέπει να αναζητά αυτή την ξεχωριστή φλόγα της ατομικότητας που τον κάνει να ξεχωρίζει από τους άλλους και να την αναπτύσσει. Η κοινωνία και τα σχολεία μπορεί να προσπαθήσουν να τη σβήσουν. Σκοπός τους είναι να τους πλάσουν όλους με τον ίδιο τρόπο, αλλά εγώ σας λέω να μην επιτρέψετε στη φλόγα σας να σβήσει. Είναι το μόνο που έχει πραγματικά σημασία».

Η συμβουλή του Φορντ ήταν σπουδαία και αξίζει να τη σκεφτούμε πολύ σοβαρά.
Αμέτρητα εκατομμύρια άνθρωποι περνούν τη ζωή τους προσπαθώντας να γίνουν αυτό που θέλουν οι άλλοι και να κάνουν αυτά που περιμένουν οι άλλοι από εκείνους. Πιέζουν τον εαυτό τους να υιοθετήσουν συμπεριφορικά μοτίβα που ορίστηκαν για, και από, ανθρώπους με προσωπικότητες εντελώς διαφορετικές από τη δική τους.

Προσπαθώντας να προσαρμοστούν σε αυτά τα μοτίβα, μετατρέπονται σε θαμπές αντανακλάσεις, καθώς αποβάλλουν τη φλόγα της ατομικότητάς τους για να μιμηθούν τους άλλους. Ξεριζωμένοι και δυσαρεστημένοι, πασχίζουν με μανία, και συνήθως μάταια, να βρουν την ταυτότητά τους μέσα στα περιοριστικά όρια μιας ύπαρξης ξένης ως προς τη φύση τους, τα ένστικτά τους και τις έμφυτες επιθυμίες τους.

Γιατί;
Χρειάζεται κουράγιο να κινηθείς μόνος και να ξεχωρίσεις… ανεξαρτήτως από το τι κάνουν οι άλλοι γύρω σου. Έχουμε την τάση να ακολουθούμε το πλήθος, πιθανότατα γιατί αυτό μάθαμε να κάνουμε. Στο σχολείο μας ενθάρρυναν να είμαστε σαν τα άλλα καλά αγόρια και κορίτσια. Ήταν κακό αυτό; Για κάποιους ναι, για άλλους όχι. Κάποιοι άνθρωποι δεν ξεπέρασαν ποτέ αυτή τη συνήθεια και δεν ανέπτυξαν ποτέ την ατομικότητά τους.
Θαυμάζουμε όλοι τους θαρραλέους ανθρώπους και συχνά θεωρούμε δειλούς όσους δεν έχουν θάρρος. Ο Ερλ Ναϊτιγνγκέιλ πάντως δεν το έβλεπε έτσι. Έλεγε ότι «το αντίθετο του θάρρους δεν είναι η δειλία. Είναι η συμμόρφωση».

Πιστεύω ότι όσο περισσότερο το σκέφτεστε, τόσο περισσότερο θα συμφωνήσετε μαζί του. Χρειάζεται θάρρος να απομακρυνθείτε από το πλοίο, να στραφείτε ενάντια στον κανόνα. Χρειάζεται θάρρος να υπερασπιστείτε το άτομο που επικρίνεται άδικα και να μη συμφωνήσετε με τους πολλούς. Χρειάζεται θάρρος να πει όχι ο έφηβος, ενώ όλα τα υπόλοιπα παιδιά παίρνουν τον λάθος δρόμο. Έχετε αφιερώσει λίγο χρόνο για να σκεφτείτε τι σας καθιστά διαφορετικούς; Αν όχι, θα έπρεπε.

Ακολουθήστε τη συμβουλή μου και κάντε αυτό που είπε ο Χένρι Φορντ: » Αναπτύξτε τη διαφορετικότητά σας γιατί αξίζετε». Την επόμενη φορά που θα σας ενθαρρύνουν να ακολουθήσετε τον κανόνα, να είστε καλό παιδί, και όταν όλα μέσα σας φωνάζουν όχι, φανείτε θαρραλέοι και ακολουθήστε τον δικό σας δρόμο.

Η συμμόρφωση δεν ανταμείβεται. Το μυστικό της ευτυχίας είναι η ελευθερία…Και το μυστικό της ελευθερίας είναι το θάρρος.

Ο άνθρωπος δεν έχει γνώση

Είναι άραγε στο χέρι του ανθρώπου να βρει αυτό που ψάχνει; Αυτή η αναζήτηση της αλήθειας στην οποία ο άνθρωπος έχει εμπλακεί εδώ και τόσους αιώνες, τον πλούτισε μήπως με κάποια νέα ισχύ ή κάποια σταθερή αλήθεια; Τώρα επιτέλους είναι η ώρα να δούμε αυτό το ζήτημα.

Πιστεύω πως ο άνθρωπος θα μου ομολογήσει, αν μιλήσει με καθαρή συνείδηση, ότι όλη κι όλη η ωφέλεια που αποκόμισε από μια τόσο μακρόχρονη αναζήτηση, είναι πως έμαθε να αναγνωρίζει την αδυναμία του. Την αμάθεια, που από φυσικού υπήρχε μέσα μας, με την μακρόχρονη μελέτη, την επιβεβαιώσαμε και την αποδείξαμε. Συνέβη στους πραγματικά μορφωμένους ανθρώπους αυτό που συμβαίνει στα στάχυα· όλο και ψηλώνουν, όλο και τραβούν κατά πάνω, με το κεφάλι όρθιο και περήφανο, όσο είναι άδεια· όμως, όταν είναι γεμάτα και φουσκωμένα από ώριμα σπυριά, αρχίζουν να γέρνουν και να χαμηλώνουν τις κεραίες (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ).

Κατά τον ίδιο τρόπο, καθώς οι άνθρωποι προσπάθησαν και βυθομέτρησαν τα πάντα, δίχως να έχουν βρει (σε αυτόν το σωρό γνώσης και αποθήκευσης τόσων ποικίλων πραγμάτων) τίποτα ογκώδες και σταθερό και τίποτε άλλο εκτός από ματαιότητα, αποτίναξαν την οίησή τους και αναγνώρισαν τη φυσική τους κατάσταση.

Η μομφή που ο Βέλλειος αποδίσει στον Κόττα και στον Κικέρωνα είναι ότι είχαν μάθει από τον φιλόσοφο Φίλωνα πως δεν είχαν μάθει τίποτα.

Ο Φερεκύδης, ένας των επτά σοφών, γράφοντας στον Θαλή την ώρα που έβγαινε η πνοή του, λέει: “Έδωσα εντολή στους δικούς μου, αφού με θάψουν, να σου φέρουν τα κείμενά μου· αν ικανοποιούν τόσο εσένα όσο και τους άλλους σοφούς, δημοσίευσέ τα· αν όχι, εξαφάνισέ τα· δεν περιέχουν καμία βεβαιότητα που να ικανοποιεί εμένα τον ίδιο. Έτσι, δεν επαγγέλλομαι ότι γνωρίζω την αλήθεια και ότι την έφτασα. Περισσότερο αποκαλύπτω τα πράγματα, παρά τα ανακαλύπτω” (ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΗΣ, ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ).

Ο σοφότερος άνθρωπος που υπήρξε ποτέ ο Σωκράτης, όταν ρωτήθηκε τι ήξερε, απάντησε ότι ένα πράγμα ήξερε, ότι δεν ήξερε τίποτα. Επιβεβαίωνε με αυτό τον τρόπο το λεγόμενο ότι το μεγαλύτερο κομμάτι αυτού που ξέρουμε είναι μικρότερο από το ελαχιστότατο κομμάτι αυτών που αγνοούμε.

Με λίγα λόγια, αυτά ακριβώς που νομίζουμε ότι ξέρουμε είναι ένα κομμάτι, πολύ μικρό μάλιστα, της άγνοιάς μας.

Ξέρουμε τα πάντα στο όνειρό μας, λέει ο Πλάτων, και τα αγνοούμε στην πραγματικότητα.
Όλοι σχεδόν οι Αρχαίοι είπαν πως τίποτα δεν μπορούμε να καταλάβουμε, τίποτα ν’ αντιληφθούμε, τίποτα να μάθουμε: οι αισθήσεις μας είναι περιορισμένες, η νόηση μας αδύναμη, ο βίος μας βραχύς.
(ΚΙΚΕΡΩΝ)

Για τον ίδιο τον Κικέρωνα, που στη μάθηση όφειλε όλη του την αξία, ο Βαλέριος λέει ότι στα γεράματά του είχε αρχίσει να μην έχει σε εκτίμηση τα γράμματα. Και όσον καιρό ασχολιόταν με το γράψιμο, το έκανε δίχως καμία δέσμευση έναντι καμίας φιλοσοφικής σχολής, ακολουθώντας ό,τι του φαινόταν πιθανό, πότε στη μια σχολή, πότε στην άλλη, παραμένοντας όμως διαρκώς υπό [τον περιορισμό] της αμφιβολίας [που δίδασκε η Πλατωνική] Ακαδημία: Πρέπει να μιλήσω, έτσι όμως που σε τίποτα να μην είμαι κατηγορηματικός· θα ψάξω τα πάντα, αμφιβάλλοντας για τα περισσότερα και δυσπιστώντας έναντι του εαυτού μου. (ΚΙΚΕΡΩΝ)

Θα μου ήταν πανεύκολη υπόθεση να περιοριζόμουν να εξετάσω τον άνθρωπο στη συνηθισμένη του κατάσταση και χονδρικά. Θα ήμουν δικαιολογημένος να το κάμω, σεβόμενος τον κανόνα του ανθρώπου, που κρίνει τη αλήθεια όχι από το βάρος των ψήφων, αλλά από τον αριθμό.  Ας αφήσουμε λοιπόν στην άκρη τον λαό.

Που ροχαλίζει ξυπνητός
που η ζωή του νεκρή είναι, ας ζει κι ας βλέπει, (ΛΟΥΚΡΗΤΙΟΣ) που δεν έχει συνείδηση του εαυτού του, που διόλου δεν κρίνει τον εαυτό του, που αφήνει σε απραξία τις περισσότερες φυσικές του ιδιότητες. Θέλω να πάρω τον άνθρωπο στο ανώτατο επίπεδό του. Ας εξετάσουμε αυτόν το μικρό αριθμό έξοχων και διαλεκτών ανθρώπων, που προικισμένοι με όμορφα και ξεχωριστά φυσικά προσόντα, τα όξυναν και τα ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο με φροντίδα, μελέτη και τέχνη και τα ανέβασαν στο ψηλότερο σημείο σοφίας που μπορεί να φτάσουν. Δούλεψαν τις ψυχές τους με τρόπους που τις κρατούν ανοιχτές από κάθε πλευρά προς κάθε κατεύθυνση, τις στήριξαν με τη συνδρομή κάθε εξωτερικής βοήθειας που τους ταίριαζε και τις πλούτισαν και στόλισαν με όλα όσα μπόρεσαν να δανειστούν προς όφελός τους, από τα μέσα και τα έξω του κόσμου. Σε αυτούς τους ανθρώπους βρίσκεται η ύψιστη μορφή της ανθρώπινης φύσης. Αυτοί τακτοποίησαν τον κόσμο με θεσμούς και νόμους, αυτοί δίδαξαν τον κόσμο με τις τέχνες και τις επιστήμες τους και τον δίδαξαν επιπλέον με το παράδειγμα της θαυμαστής ηθικής τους ακεραιότητας. Δεν θα λάβω υπόψη μου άλλο από τη μαρτυρία και εμπειρία τέτοιων ανθρώπων. Ας δούμε ως που έφτασαν και σε ποια συμπεράσματα κατέληξαν. Τις ασθένειες και μειονεξίες που θα βρούμε σε τέτοια ομήγυρη, ο κόσμος θα μπορεί με παρρησία να ομολογήσει πως είναι δικές του.

Όποιος κάτι ψάχνει, καταλήγει στο σημείο να λέει πως το βρήκε ή πως δεν μπορεί να βρεθεί ή πως ακόμα το αναζητάει. 
(ΣΕΞΤΟΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ)

Όλη η φιλοσοφία χωρίζεται σε αυτά τα τρία είδη. Σκοπός της είναι να ψάξει για την αλήθεια, την γνώση, τη βεβαιότητα. Οι Περιπατητικοί, οι Επικούρειοι, οι Στωικοί και άλλοι νόμισαν πως την βρήκαν. Αυτοί θεμελίωσαν τις επιστήμες που έχουμε αποδεχτεί και ανέπτυξαν τη γνώση τους στο βαθμό της βεβαιότητας. Ο Κλιτόμαχος, ο Καρνεάδης και οι φιλόσοφοι της Ακαδημίας απελπίστηκαν κατά την αναζήτησή τους και έκριναν πως η αλήθεια δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή με τις δυνάμεις που διαθέτει ο άνθρωπος. Η κατάληξή τους είναι [η αναγνώριση] της ανθρώπινης αδυναμίας και άγνοιας. Αυτή η σχολή είχε τους περισσότερους οπαδούς και τους ευγενέστερους θιασώτες.

Ο Πύρρων και οι άλλοι Σκεπτικοί ή Επέχοντες, που τα δόγματά τους αρκετοί αρχαίοι θεώρησαν πως προέρχονται από τον Όμηρο, τους Επτά Σοφούς, τον Αρχίλοχο, τον Ευριπίδη και στους οποίους συγκαταλέγουν τον Ζήνωνα, τον Δημόκριτο, τον Ξενοφάνη, λένε πως ακόμα αναζητούν την αλήθεια. Αυτοί κρίνουν πως οι φιλόσοφοι που νομίζουν ότι τη βρήκαν, λαθεύονται από άκρη σε άκρη. Και προχωρώντας περισσότερο προσθέτουν ότι η δεύτερη κατηγορία, δηλαδή οι φιλόσοφοι που είναι σχεδόν βέβαιοι πως οι ανθρώπινες δυνάμεις δεν είναι ικανές να φτάσουν την αλήθεια, πάσχουν από αναισχυντία και ματαιοδοξία. Γιατί ο καθορισμός του μέτρου της δύναμής μας, της γνώσης και κρίσης της δυσκολίας των πραγμάτων είναι σπουδαία και υπέρτατη γνώση, για την οποία αμφιβάλλουν πως ο άνθρωπος είναι ικανός.

Όποιος νομίζει πως τίποτα δεν ξέρουμε, αγνοεί επίσης αν ξέρουμε αρκετά για να υποστηρίξουμε πως τίποτα δεν ξέρουμε.
(ΛΟΥΚΡΗΤΙΟΣ)

Η άγνοια που γνωρίζει τον εαυτό της, κρίνει τον εαυτό της και καταδικάζει τον εαυτό της, δεν είναι ολοσχερής άγνοια: για να είναι ολοσχερής άγνοια, πρέπει να μην ξέρει τον ίδιο της τον εαυτό. Κατά συνέπεια, οι δεδηλωμένες αρχές των Πυρρωνιστών είναι να ταρακουνούν κάθε πεποίθηση, να αμφιβάλλουν περί των πάντων και να ψάχνουν, δίχως να είναι βέβαιοι για τίποτα, δίχως να εγγυώνται τίποτα.

Αυτή λοιπόν η κριτική θέση [των Πυρρωνιστών], ολόισα και άκαμπτη, καθώς δέχεται τα πάντα δίχως να προσεταιρίζεται τίποτα και σε τίποτα να μη συναινεί, τους οδηγεί στην Αταραξία, που είναι ειρηνικός και ήρεμος κανόνας ζωής, απαλλαγμένης από τους κλυδωνισμούς που δεχόμαστε εξαιτίας του αποτυπώματος που επιβάλλουν οι γνώμες και της γνώσης της πραγματικότητας, που νομίζουμε ότι έχουμε. (ΣΕΞΤΟΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ)

Από αυτή [την εντύπωση] γεννιούνται ο φόβος, η φιλαργυρία, ο φθόνος, τα υπερβολικά πάθη, η φιλοδοξία, η υπερηφάνεια, η δεισιδαιμονία, η αγάπη του νεωτερισμού, η ανταρσία, η ανυπακοή, η ξεροκεφαλιά και τα περισσότερα από τα σωματικά κακά. Έτσι, οι Πυρρωνιστές απαλλάσσονται μάλιστα από τη φανατική άμιλλα υποστήριξης των δογμάτων τους, δεδομένου ότι συζητούν με πολύ μαλακό τρόπο και διόλου δεν φοβούνται την αντίκρουση των λόγων τους. Όταν λένε πως τα βαριά πράγματα πηγαίνουν κατά κάτω, θα ένιωθαν μεγάλη λύπη, αν κάποιος τους πίστευε· και ψάχνουν την αντιλογία για να δημιουργήσουν την αμφιβολία και τον κριτικό μετεωρισμό, που είναι ο σκοπός τους. Δεν προβάλλουν τις προτάσεις τους παρά για να καταπολεμήσουν εκείνες που νομίζουν ότι πιστεύουμε. Αν δεχτείτε την πρότασή τους, εξίσου πρόθυμα θα διαλέξουν να υποστηρίξουν την αντίθετη: όλα τους είναι ένα· δεν έχουν καμία προτίμηση. Αν καθορίζετε πως το χιόνι είναι μαύρο, επιχειρηματολογούν αντιστρόφως πως είναι άσπρο. Αν λέτε πως δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, είναι δουλειά τους να υποστηρίξουν πως είναι και τα δύο. (ΣΕΞΤΟΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ)

Αν με σίγουρη κρίση επιμένετε πως δεν ξέρετε τίποτα από αυτά, θα σας ισχυριστούν ότι τα ξέρετε. Μάλιστα! Και αν βεβαιώνετε πως η αμφιβολία σας είναι αξίωμα, θα φροντίσουν να αντιπαραβάλλουν ότι δεν αμφιβάλλετε ή πως δεν μπορείτε να κρίνετε και να ορίσετε πως αμφιβάλλετε. Και ωθώντας την αμφιβολία στα άκρα σείονται τα ίδια της τα θεμέλια, όποτε ξεχωρίζουν και αποδεσμεύονται από αρκετές άλλες [φιλοσοφικές] θεωρίες, ακόμα και από εκείνες που διδάσκου ποικιλοτρόπως την αμφιβολία και την άγνοια.

Τόσο πιο ελεύθεροι κι ανεξάρτητοι, όσο η δύναμή τους για κρίση είναι ακέραια. Δεν είναι πλεονέκτημα να βρίσκεται κανείς αποδεσμευμένος από την ανάγκη που βάζει χαλινό στους άλλους; Δεν αξίζει περισσότερο να κρατιέσαι σε εκκρεμότητα παρά να μπερδεύεσαι στα τόσα σφάλματα που δημιούργησε η ανθρώπινη φαντασία; Δεν αξίζει περισσότερο να μεταθέτεις σε ένα απροσδιόριστο μέλλον στη προσκόλλησή σου στα πράγματα παρά να ανακατεύεσαι σε φατρίες που ερίζουν και στασιάζουν; “- Τι θα έπρεπε να διαλέξω; – Ότι σας αρέσει, αρκεί να διαλέξετε!” Να μια ανόητη απάντηση, στην οποία ωστόσο φαίνεται πως καταλήγει κάθε είδος δογματισμού και η οποία μας απαγορεύει να μην ξέρουμε ό,τι δεν ξέρουμε.

Η απίστευτη λύση του Stephen Hawking στο παράδοξο πληροφοριών μιας μαύρης τρύπας

Το 2016 κυκλοφόρησε μια λύση του Stephen Hawking  στο παράδοξο της πληροφορίας για τις μαύρες τρύπες.  Με άλλα λόγια, είχε βρει μια πιθανή εξήγηση για το πως οι μαύρες τρύπες μπορούν ταυτόχρονα να διαγράψουν τις πληροφορίες και να τις διατηρήσουν.  Για να καταλάβουμε γιατί ήταν τόσο μεγάλη υπόθεση και ποιό είναι το παράδοξο της μαύρης τρύπας, πρέπει να επιστρέψουμε εκεί που ξεκίνησαν όλα.
 
Οι αρχικές γνώσεις που είχαμε για τις μαύρες τρύπες, σύμφωνα με τη γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, είναι ότι οτιδήποτε διασχίζει τον ορίζοντα γεγονότων – το όριο μιας μαύρης τρύπας – χάνεται για πάντα. Ακόμα και το φως δεν μπορεί να ξεφύγει γι ‘αυτό και οι μαύρες τρύπες ονομάζονται μαύρες (όπως και επίσης γιατί είναι αδύνατον να τις δούμε πραγματικά).
 
Αλλά στη δεκαετία του 1970, ο Hawking πρότεινε ότι η ακτινοβολία μπορεί στην πραγματικότητα να ξεφύγει από μια μαύρη τρύπα, εξαιτίας των νόμων της κβαντομηχανικής. Με απλά λόγια, πρότεινε ότι όταν μια μαύρη τρύπα καταπιεί το μισό από ένα ζεύγος σωματιδίων και αντισωματιδίων, το άλλο σωματίδιο ξεφεύγει μακριά στο διάστημα, κλέβοντας μια μικρή ποσότητα ενέργειας από τη μαύρη τρύπα καθώς φεύγει.
 
Εξαιτίας αυτού του φαινομένου, τελικά, οι μαύρες τρύπες μπορούν να εξαφανιστούν και το μόνο εναπομείναν ίχνος θα είναι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που εκπέμπουν – η οποία είναι γνωστή ως «ακτινοβολία Hawking». 
 
Το πρόβλημα είναι ότι, σύμφωνα με τους καλύτερους υπολογισμούς του Hawking, αυτή η ακτινοβολία δεν θα περιέχει χρήσιμες πληροφορίες για το τι κατάπιε η μαύρη τρύπα – οι πληροφορίες που κατάπιε η μαύρη τρύπα θα είχαν χαθεί για πάντα.
 
Αλλά αυτό δεν ταιριάζει με  την σύγχρονη φυσική που ξέρουμε, που δηλώνει ότι είναι πάντα δυνατό να αντιστραφεί ο χρόνος. Θεωρητικά, τουλάχιστον, οι διαδικασίες στο Σύμπαν θα φαίνονται το ίδιο αν τρέχουν προς τα εμπρός ή προς τα πίσω.
 
Το Σύμπαν, ως ένα είδος υπερυπολογιστή, υποτίθεται ότι είναι σε θέση να παρακολουθεί εάν ένα αυτοκίνητο που συγκρούεται ήταν το ένα  πράσινο φορτηγό και το άλλο ήταν μια κόκκινη Porsche ή αν ήταν κατασκευασμένο το ένα από ύλη και το άλλο από αντιύλη. Υπάρχουν πράγματα που καταστρέφονται, αλλά οι «πληροφορίες» τους – οι βασικές φυσικές τους ιδιότητες – πρέπει να ζουν για πάντα.
 
Εξ ου και το παράδοξο. Και είναι πραγματικά μια μεγάλη υπόθεση όχι μόνο για τους αστροφυσικούς, διότι αν οι κανόνες της κβαντομηχανικής δεν ισχύουν για τις μαύρες τρύπες, τότε τι ισχύει για τα υπόλοιπα αντικείμενα;
 
Όμως το 2016 ο Hawking πρότεινε μια λύση στο πρόβλημα αυτό – οι μαύρες τρύπες μπορεί να έχουν μία άλω (ένα φωτοστέφανο) με «μαλακά μαλλιά» να τους περιβάλλει, τα οποία είναι ικανά να αποθηκεύουν πληροφορίες.
 
Αυτά τα μαλλιά δεν είναι στην πραγματικότητα μαλλιά (τρίχες) – όπως ίσως έχετε ήδη υποθέσει – αλλά είναι στην πραγματικότητα κβαντικές διεγέρσεις χαμηλής ενέργειας που φέρουν μαζί τους ένα μοτίβο υπογραφής όλων όσων έχουν απορροφηθεί από τη μαύρη τρύπα, πολύ καιρό μετά την εξάτμιση τους.
 
Αυτό το μοτίβο, όπως τα pixel στο κινητό σας ή οι κυματοειδείς αυλακώσεις σε ένα δίσκο βινυλίου, περιέχει πληροφορίες για το τι έχει περάσει από τον ορίζοντα και εξαφανίστηκε.
 
Για να καταλήξουμε σε αυτό το συμπέρασμα, ο Hawking εντόπισε δύο βασικά προβλήματα με τις αρχικές του υποθέσεις, γι ‘αυτό λέει ότι οι αρχικοί του υπολογισμοί – που υποδηλώνουν ότι οι πληροφορίες μέσα σε μια μαύρη τρύπα θα χάνονταν για πάντα – ήταν τελικά λάθος.
 
Αυτές οι δύο υποθέσεις ήταν ότι το κενό στην κβαντική βαρύτητα είναι μοναδικό και ότι οι μαύρες τρύπες δεν έχουν κβαντικές «τρίχες».
 
Αυτό είναι λίγο περίπλοκο, αλλά αυτό που πρέπει να ξέρετε είναι ότι ο Hawking είχε αναθεωρήσει από τότε τους υπολογισμούς του και ήταν αρκετά σίγουρος ότι οι μαύρες τρύπες έχουν «μαλακά μαλλιά» γύρω τους.
 
Αυτή η υπόθεση αφού εξετάστηκε από πολλούς ειδικούς και όλοι κατάλαβαν ότι ήταν ένα πολλά υποσχόμενο βήμα προς την επίλυση του παράδοξου της πληροφορίας.
 
«Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εργασία αυτή δεν επιλύει το πρόβλημα πληροφόρησης μαύρης τρύπας», γράφει ο φυσικός Gary Horowitz από το Πανεπιστήμιο της Santa Barbara.
 
«Πρώτον, η ανάλυση πρέπει να επαναληφθεί για τη βαρύτητα, και όχι μόνο για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Οι συγγραφείς αυτή τη στιγμή επιτελούν αυτό το καθήκον και οι προκαταρκτικοί υπολογισμοί τους δείχνουν ότι η καθαρά βαρυτική περίπτωση θα είναι παρόμοια. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα μαλακά “μαλλιά” που εισάγουν πιθανώς δεν αρκούν για να συλλέξουν όλες τις πληροφορίες για το τι πέφτει σε μια μαύρη τρύπα», πρόσθεσε ο  Gary Horowitz.
 
Η κριτική του ήταν ότι εξακολουθεί να είναι ασαφές εάν όλες οι πληροφορίες που καταπίνονται από μια μαύρη τρύπα μπορούν πραγματικά να μεταφερθούν στα μαλακά μαλλιά – και όχι απλώς μια ενεργειακή υπογραφή όλων όσων έχουν χαθεί.
 
Ωστόσο, παραδέχτηκε : «Είναι σίγουρο ότι μια περαιτέρω έρευνα θα αποκαλύψει περισσότερα μαλλιά αυτού του τύπου και ίσως τελικά θα οδηγήσει σε επίλυση του προβλήματος της πληροφορίας της  μαύρης τρύπας».
 
Και αυτό το γεγονός θα ήταν σίγουρα μια σπουδαία ημέρα για τη φυσική. Επειδή θα βρισκόμασταν ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση μερικών από τα μεγαλύτερα αινίγματα στο γνωστό Σύμπαν – τα παράξενα αντικείμενα που είναι οι μαύρες τρύπες. 
 
Τι σημαίνει αυτό για μας τους υπόλοιπους; Όπως εξήγησε ο Hawking: «Οι μαύρες τρύπες δεν είναι οι αιώνιες φυλακές που κάποτε σκεφτήκατε, αν αισθάνεστε ότι είστε παγιδευμένοι σε μια μαύρη τρύπα, μην τα εγκαταλείπετε.
 
Και ίσως να υπάρχει λίγο ίχνος από σας που παραμένει και στο εξωτερικό.

Η ακτινοβολία Hawking

Το 1973, ο Steven Hawking, ύστερα από θεωρητικούς υπολογισμούς, εξέπληξε τον επιστημονική κοινότητα καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι μαύρες τρύπες δεν είναι και τόσο μαύρες. Εκπέμπουν ακτινοβολία και μετά από παρέλευση πολλών δισεκατομμυρίων ετών εκρήγνυνται και μετατρέπονται σε λευκές τρύπες.
 
Σύμφωνα με ορισμένες αρχές της κβαντομηχανικής, η πιθανότητα να εμφανιστεί ένα γεγονός είναι πάντα μεγαλύτερη από το μηδέν. Μία από τις πιο παράξενες συνέπειες αυτής της ιδέας είναι ότι αυτό που νομίζουμε σαν «άδειο» ή «κενό» χώρο δεν είναι στην πραγματικότητα καθόλου κενός. Τον γεμίζουν μια θάλασσα εικονικών (virtual)  βραχύβιων σωματιδίων – μικρά κβαντικά σωματίδια που μεταφέρουν ακτινοβολία και βαρύτητα – που είναι σχεδόν, αλλά όχι εντελώς, πραγματικά.
 
Παρ’ ότι είναι πλασματικά, τα εικονικά σωματίδια διαδραματίζουν ένα ζωτικής σημασίας ρόλο στη φυσική της κβαντικής κλίμακας για το πώς λειτουργεί το σύμπαν. Για παράδειγμα, είναι απαραίτητα για να εξηγήσουν πώς τα φωτόνια και τα ηλεκτρόνια αλληλεπιδρούν.
 
Κάτω από κανονικές συνθήκες, τα εικονικά σωματίδια σπάνια εμφανίζουν κάποια άξια λόγου αποτελέσματα. Σε ορισμένα ασυνήθιστα περιβάλλοντα, όπως είναι τα ισχυρά βαρυτικά πεδία – που παράγονται από μαύρες τρύπες, μπορούν να «δανειστούν» ενέργεια από το γειτονικό τους χώρο και να γίνουν προσωρινά πραγματικά σωματίδια.
 
Όταν τα εικονικά σωματίδια φανερωθούν, εμφανιστούν δηλαδή στον πραγματικό κόσμο, πρέπει να είναι σε μορφή ζεύγους, ενός σωματίου και του αντισωματίου του. Αυτά μετά από ένα απειροελάχιστο χρόνο εξαϋλώνονται και απελευθερώνουν την ενέργειά τους πίσω στο κενό.
 
Τα εικονικά σωματίδια σε μια μαύρη τρύπα
Εντούτοις, είναι δυνατό τα εικονικά σωματίδια να δανειστούν ενέργεια από μια μαύρη τρύπα και να ‘υλοποιηθούν’ (να γίνουν πραγματικά) ακριβώς στην άκρη του ορίζοντα γεγονότος μιας μαύρης τρύπας. Δηλαδή, το όριο που χωρίζει το «εσωτερικό» από το «εξωτερικό» χώρο μιας μαύρης τρύπας. 
 
Όταν αυτό συμβεί, το ένα σωμάτιο μερικές φορές πέφτει μέσα στη μαύρη τρύπα (προς το χώρο της ανωμαλίας ή ιδιομορφίας), ενώ το άλλο διαφεύγει.
 
Το αποτέλεσμα; Χωρίς τον εικονικό συνεργάτη του, το σωματίδιο που διαφεύγει γίνεται πραγματικό σωματίδιο και μεταφέρει μακριά (έξω από τη μαύρη τρύπα) ένα πολύ μικρό μέρος της μάζας – ενέργειας της μαύρης τρύπας. Έτσι αυτό το σωματίδιο καταναλίσκει περισσότερη ενέργεια από αυτή που έχει, και έτσι συνεισφέρει «αρνητική ενέργεια» στη μαύρη τρύπα.
 
Μπορεί τώρα, σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλαπλάσιου της ηλικίας του σύμπαντος (1067 χρόνια!), η μαύρη τρύπα τελικά να εξατμιστεί, χάνοντας όλη της την ενέργεια, χάρις στα διαφυγόντα σωματίδια.
 
Αυτά τα σωματίδια εμφανίζονται σε μας ως να είναι ακτινοβολία που προέρχεται από τη μαύρη τρύπα. Δηλαδή, η ακτινοβολία Hawking.
 
Ο Hawking έφτασε στο συμπέρασμα αυτό, αφού κατόρθωσε να συνδυάσει τρεις τομείς της Φυσικής, που μέχρι τότε πίστευαν ότι δεν είχαν μεγάλη σχέση μεταξύ τους: την θεωρία της σχετικότητας, την κβαντομηχανική και την θερμοδυναμική. Για να την αποδείξει βασίστηκε και στο γνωστό «φαινόμενο σήραγγας» της κβαντομηχανικής.
 
Οι θεωρίες μας λένε ότι όσο μικρότερη μάζα έχει μια μαύρη τρύπα, τόσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία της. Αντίθετα, οι μεγάλες μαύρες τρύπες έχουν πολύ χαμηλή θερμοκρασία.
Όταν λοιπόν η μαύρη τρύπα εκπέμπει ενέργεια -σύμφωνα με τις θεωρίες του Hawking- η μάζα της ελαττώνεται και, ως εκ τούτου, η θερμοκρασία της αυξάνεται.
 
Αυτό έχει σαν συνέπεια, να εκπέμπει ενέργεια με ταχύτερο ρυθμό και να γίνεται θερμότερη και μικρότερη. Η ελάττωση της μάζας επιταχύνεται προοδευτικά, όσο πιο μικρή και θερμή γίνεται. Όταν φτάσει στα τελευταία δευτερόλεπτα της ζωής της, θα εκραγεί και το ποσόν ενέργειας που θα απελευθερωθεί, ισοδυναμεί με την έκρηξη βόμβας δισεκατομμυρίων μεγατόνων. Μια τέτοια έκρηξη θα παρατηρηθεί ακόμα και σε μια απόσταση πολλών ετών φωτός.
 
Αντιστρέφοντας, χρονικά, τη διαδικασία της κατάρρευσης της ύλης σε μία ανωμαλία, έχουμε μια νέα διαδικασία: τη δημιουργία ύλης από την ανωμαλία μιας μαύρης τρύπας. Αυτή η ύλη, που αναδύεται από την ανωμαλία και διαστέλλεται, ονομάζεται «λευκή τρύπα» (white hole).
 
Οι λευκές τρύπες συμπεριφέρονται ακριβώς αντίστροφα απ’ ό,τι οι μαύρες τρύπες, δηλαδή εκτοξεύουν ύλη αντί να την απορροφούν. Επίσης, η λευκή τρύπα, αντίθετα από τη μαύρη, δεν έχει ορίζοντα γεγονότων.
 
Σημειωτέον η λευκή τρύπα προβλέπεται από τις εξισώσεις της γενικής θεωρίας της σχετικότητας ως μια χρονική αντιστροφή της κατάρρευσης ενός σώματος λόγω βαρύτητας.
 
Η θεωρία του Zel’dovich
Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι ο πρώτος που μίλησε για την ακτινοβολία των μαύρων οπών ήταν το 1965 ο Σοβιετικός φυσικός Yakov Borisovich Zel’dovich. Ο Zel’dovich ισχυρίστηκε ότι η δημιουργία μιας μαύρης τρύπας δεν αφήνει ίχνη. Μάλιστα του αποδίδεται και η φράση «οι μαύρες τρύπες δεν έχουν μαλλιά». Η φράση αυτή σημαίνει ότι η μαύρη τρύπα γίνεται ένα σώμα χωρίς ταυτότητα, και το μόνο που την χαρακτηρίζει είναι το φορτίο, η μάζα και η στροφορμή της.
 
Είχε υποστηρίξει ότι οι μαύρες οπές ακτινοβολούν κι ότι αιτία γι’ αυτή την ακτινοβολία είναι οι βαρυτικές διακυμάνσεις του κενού κοντά στον ορίζοντα γεγονότων μιας μαύρης τρύπας. Οι διακυμάνσεις αυτές, που είναι τυχαίες και πολύ μικρές, είναι ένα κβαντικό φαινόμενο που ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του ’60 από τον Wheeler.
 
Αυτές οι διακυμάνσεις – στη γειτονιά του ορίζοντα γεγονότων μιας περιστρεφόμενης μαύρης τρύπας – παράγουν βαρυτικά κύματα που κατευθύνονται προς αυτή. Ένα μέρος του κύματος απορροφάται από την οπή και το υπόλοιπο διαφεύγει στο διάστημα. Η συχνότητα του αρχικού βαρυτικού κύματος, που δημιουργήθηκε  από το κενό, είναι τέτοια που το τμήμα που απορροφήθηκε να έχει αρνητική ενέργεια. Έτσι, το υπόλοιπο που διαφεύγει έχει μεγαλύτερη ενέργεια από το αρχικό κύμα.
 
Τελικά, κατά το μηχανισμό αυτό, μειώνεται η στροφορμή της μαύρης τρύπας και όταν χάσει όλη της την ενέργεια παύει να εκπέμπει βαρυτική ακτινοβολία. Ο Hawking όμως πιστεύει ότι η εκπομπή ακτινοβολίας δεν παύει όταν μηδενιστεί η στροφορμή της.
 
Το βέλος του χρόνου
Μια ασυνήθιστη πτυχή της ακτινοβολίας Hawking είναι ότι μπορεί να είναι μια απόδειξη του «βέλους του χρόνου». Σύμφωνα με την κλασσική φυσική, ο χρόνος στο σύμπαν είναι αναστρέψιμος. Οτιδήποτε που συμβαίνει στο σύμπαν θα μπορούσε εύκολα να συμβεί και «προς τα πίσω», όπως και «προς τα εμπρός».
 
Παραδείγματος χάριν, είναι δυνατό θεωρητικά να αναδημιουργηθεί το περιεχόμενο μιας καμένης εφημερίδας εξετάζοντας τη μορφή της τέφρας, των προϊόντων της καύσης, και της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που δημιουργήθηκε από την πυρκαγιά. Κάτι, το τελείως παράλογο.
 
Όμως, είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο χρόνος ρέει μόνο «προς τα εμπρός», ένα φαινόμενο που αναφέρεται στη φυσική το «βέλος του χρόνου».
 
Οι επιστήμονες δεν ήταν σε θέση ποτέ να καταλάβουν γιατί να συμβαίνει αυτό στο σύμπαν, παρά τις πολλές προσπάθειες που έγιναν για να εξηγηθεί το φαινόμενο. Μεταξύ των άλλων έχει προταθεί ότι η διάσπαση ορισμένων υποατομικών σωματιδίων μπορεί να συμβεί μόνο προς μία κατεύθυνση, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί ποτέ.
 
Επίσης, θεωρείται ότι η πτυχή της αβεβαιότητας σε μερικές ερμηνείες της κβαντομηχανικής (συγκεκριμένα, η ιδέα ότι ένα κβαντικό γεγονός έχει μια τυχαία έκβαση) μπορεί να εξηγήσει γιατί ο χρόνος δεν τρέχει προς τα πίσω.
 
Οι πληροφορίες χάνονται;
Κατά τη διάρκεια του σχηματισμού τους, οι μαύρες τρύπες καταβροχθίζουν πλήθος από δεδομένα σχετικά με τους τύπους, τις ιδιότητες και τη διαμόρφωση των σωματιδίων που πέφτουν μέσα σε αυτές. Αν και η κβαντική θεωρία απαιτεί πως τέτοια πληροφορία πρέπει να διατηρείται, ότι τελικά και να συμβαίνει σε αυτή, αυτό αποτελεί ένα θέμα επιστημονικής διαφωνίας.
 
Οι Steven Hawking και Roger Penrose πιστεύουν πως όταν η μαύρη τρύπα ακτινοβολεί, χάνει την πληροφορία που κράταγε σχετικά με τη μορφή της ύλης και της ενέργειας που η μαύρη τρύπα κατανάλωσε.
 
Οι «πληροφορίες» που περιέχει ένα σωματίδιο το οποίο πέφτει εντός της μαύρης τρύπας, έχουν ουσιαστικά διαγραφεί, χαθεί, καθιστώντας έτσι αδύνατο να αναδημιουργήσουμε τη φύση οποιουδήποτε σωματιδίου έπεσε μέσα.
 
Αλλά ο Hawking δέχεται πως αυτή η απώλεια είναι ανεπανόρθωτη, ενώ ο Penrose το αμφισβητεί και δέχεται πως η απώλεια αντισταθμίζεται από αυθόρμητες μετρήσεις των κβαντικών καταστάσεων με αποτέλεσμα να εισάγεται –επιστρέφει– η πληροφορία πίσω στο σύστημα.
 
Αυτή, όμως, η ερμηνεία συζητείται έντονα στον κόσμο της κβαντικής αστροφυσικής, καθώς προβλέπει το πρώτο παράδειγμα μιας μη-κβαντικής παραβίασης των νόμων της αιτιότητας.
 
Η ανωμαλία μιας μαύρης τρύπας
Το πεπρωμένο όλης της ύλης που πέφτει σε μια μαύρη τρύπα είναι να συντριβεί σε ένα σημείο μηδενικού όγκου και άπειρης πυκνότητας – η γνωστή ανωμαλία (singularity). Η γενική σχετικότητα, επίσης, συμπεραίνει ότι το σύμπαν άρχισε από μία τέτοια ανωμαλία.
 
Η ανωμαλία είναι μια περιοχή του χωροχρόνου στην οποία οι δυνάμεις βαρύτητας είναι τόσο ισχυρές, που ακόμη και η γενική σχετικότητα, η καλύτερη θεωρία που έχουμε για την περιγραφή της δομής του σύμπαντος,  καταρρέει εκεί.
 
Μια ανωμαλία, σύμφωνα με τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, χαρακτηρίζει ένα σημείο όπου η κυρτότητα του χωρόχρονου είναι άπειρη, ή, με άλλα λόγια, κατέχει μηδενικό όγκο με άπειρη πυκνότητα.
 
Η γενική σχετικότητα απαιτεί οι ιδιομορφίες να προκύπτουν από δύο περιστάσεις.
 
Κατ’ αρχάς, μια ανωμαλία πρέπει να σχηματιστεί κατά τη διάρκεια της δημιουργίας μιας μαύρης τρύπας. Όταν ένα τεράστιο άστρο – πολύ μεγάλης μάζας – φθάνει στο τέλος της ζωής του, ο πυρήνας του καταρρέει. Μέχρι τότε συγκρατιόταν λόγω της πίεσης που εξασκούσε η πυρηνική σύντηξη που λάμβανε χώρα. Έτσι, όλη η ύλη στον πυρήνα συντρίβεται και χάνεται στην ανωμαλία.
 
Δεύτερον, η Γενική Σχετικότητα δείχνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως είναι ένα διαστελλόμενο σύμπαν όπως το δικό μας πρέπει να έχει ξεκινήσει ως μια ανωμαλία.

Το φαινόμενο Άμλετ και Ζήνωνα στην κβαντομηχανική

Μία κατσαρόλα ποτέ δεν βράζει αν την παρακολουθούμε. Οπλισμένοι με την κοινή λογική και την κλασική φυσική μπορεί να αμφισβητήσουμε τον ισχυρισμό αυτόν. Η κβαντική φυσική όμως θα σας αποστομώσει. Για την κβαντική φυσική η παρατηρούμενη κατσαρόλα αρνείται να βράσει – μερικές φορές. Άλλες φορές πάλι, θα βράσει πιο γρήγορα. Σε άλλες, η από κοντά παρατήρηση θέτει ένα υπαρξιακό δίλημμα αν πρέπει να βράσει ή όχι.
 
Αυτή η τρέλα είναι μια λογική συνέπεια της εξίσωσης του Schrödinger, που κατασκεύασε ο Αυστριακός φυσικός Έρβιν Σρέντιγκερ το 1926 για να περιγράψει το πώς εξελίσσονται πιθανοκρατικά τα κβαντικά αντικείμενα (σωματίδια του μικρόκοσμου) με την πάροδο του χρόνου.
Φανταστείτε, για παράδειγμα, τη διεξαγωγή ενός πειράματος με ένα αρχικά αδιάσπαστο ραδιενεργό άτομο σε ένα κουτί. Σύμφωνα με την εξίσωση του Schrödinger, ανά πάσα στιγμή μετά την εκκίνηση του πειράματος το άτομο υπάρχει σε ένα μείγμα ή «υπέρθεση» καταστάσεων, από τη διασπασμένη και την αδιάσπαστη κατάσταση.
 
Κάθε κατάσταση έχει μια πιθανότητα που συνοδεύει το αντικείμενο που είναι έγκλειστο σε ένα κουτό, σε μια μαθηματική περιγραφή, γνωστή ως κυματοσυνάρτηση. Με την πάροδο του χρόνου, εφ ‘όσον δεν φαίνεται το αντικείμενο, η κυματοσυνάρτηση εξελίσσεται καθώς αυξάνεται σιγά-σιγά η πιθανότητα να έχει διασπαστεί το άτομο.
 
Μόλις όμως ανοίξουμε το κουτί και ρίξουμε ένα βλέμμα τι γίνεται μέσα, το άτομο επιλέγει – κατά τρόπο σύμφωνο με τις πιθανότητες της κυματοσυνάρτησης – την όποια κατάσταση που θα αποκαλυφθεί μέσα στο κουτί, ενώ συγχρόνως η κυματοσυνάρτηση «καταρρέει» σε μια μοναδική καθορισμένη κατάσταση (χωρίς πιθανότητες).
 
Αυτή είναι η εικόνα που γέννησε η διαβόητη γάτα του Schrödinger. Ας υποθέσουμε ότι η ραδιενεργός διάσπαση του ατόμου ενεργοποιεί το άνοιγμα ενός φιαλιδίου με δηλητηριώδη αέρια, και μια γάτα είναι μέσα στο κουτί μαζί με το άτομο και το φιαλίδιο. Είναι η γάτα ταυτόχρονα νεκρή και ζωντανή όσο δεν ξέρουμε αν έχει συμβεί η διάσπαση του ατόμου;
 
Δεν το ξέρουμε. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι πειράματα με ολοένα και πιο μεγάλα αντικείμενα – συμπεριλαμβανομένου, πρόσφατα, μιας ταλαντούμενης μικροσκοπικής ταινίας, αρκετά όμως μεγάλης για να την δούμε κάτω από ένα μικροσκόπιο – φαίνεται να δείχνουν ότι πραγματικά μπορεί να υποχρεωθούν τα αντικείμενα να υιοθετήσουν δύο καταστάσεις ταυτόχρονα (Nature).
 
Το πιο περίεργο πράγμα για όλο αυτό είναι η συνέπεια ότι μόλις εξετάσουμε το αντικείμενο αλλάζει στο πώς συμπεριφέρεται. Πάρτε το διασπασμένο άτομο: παρατηρώντας το και βρίσκοντας το αδιάσπαστο, επαναφέρει το σύστημα σε μια οριστική κατάσταση, και η εξέλιξη της εξίσωσης Schrödinger προς την «διάσπαση» πρέπει να ξεκινήσει πάλι από το μηδέν (γίνεται δηλαδή ένα reset).
 
Το συμπέρασμα είναι ότι αν κάνετε αρκετά συχνά κατάλληλες μετρήσεις, το σύστημα δεν θα μπορέσει ποτέ να διασπαστεί!. Η δυνατότητα αυτή ονομάζεται “κβαντικό φαινόμενο του Ζήνωνα”, από το όνομα του Έλληνα φιλόσοφου Ζήνωνα του Ελεάτη, ο οποίος επινόησε ένα διάσημο παράδοξο, και «έδειξε» ότι αν διαιρεθεί ο χρόνος σε ολοένα και μικρότερες στιγμές θα μπορούσε να γίνει αδύνατη η όποια αλλαγή ή η κίνηση.
 
Και βεβαίως το κβαντικό φαινόμενο του Ζήνωνα μπορεί να συμβεί και στην πράξη. Το 1990, ερευνητές στο Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας στο Boulder του Κολοράντο, έδειξαν ότι θα μπορούσαν να κρατήσουν ένα ιόν του βηρυλλίου σε μια ασταθή ενέργεια συνεχώς και όχι σαν σε μια εξισορροπημένη ασταθή κατάσταση – όπως ένα μολύβι που ισορροπεί στην μύτη του -, υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί διατηρούν την επανα-καταμέτρηση της ενέργειας.
 
Υπάρχει και το αντίστροφο φαινόμενο, του «αντι-Ζήνωνα» – κάνοντας μια κβαντική κατσαρόλα να βράζει γρηγορότερα με μια απλή μέτρηση. Όταν ένα κβαντικό αντικείμενο έχει να κινηθεί προς ένα σύνθετο σύνολο καταστάσεων, μια διάσπαση προς μια κατάσταση χαμηλότερης ενέργειας μπορεί να επιταχυνθεί απλώς μετρώντας το σύστημα αυτό με τον σωστό τρόπο. Το 2001, αυτό το φαινόμενο παρατηρήθηκε σε εργαστηριακό περιβάλλον.
 
Το τρίτο τέχνασμα είναι το «κβαντικό φαινόμενο Άμλετ”, που προτάθηκε το 2009 από τον Σέρβο Vladan Pankovic του Πανεπιστημίου του Novi Sad. Μια ιδιαίτερα περίπλοκη αλληλουχία μετρήσεων, βρήκε ο Vladan Pankovic, μπορεί να επηρεάσει ένα σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να κάνει την εξίσωση Schrödinger για την επόμενη εξέλιξή του αρκετά δυσεπίλυτη. Και όπως το θέτει το ζήτημα ο Pankovic: είναι διασπασμένο ή μη-διασπασμένο; είναι ένα άλυτο ζήτημα.

Η Απλότητα Είναι η Υπέρτατη Επιτήδευση

Τα απλά πράγματα είναι τα πιο ασυνήθιστα και μόνο οι μάγοι τα διακρίνουν!

Η ζωή μας σπαταλιέται σε λεπτομέρειες. Απλοποιήστε, απλοποιήστε. -Χένρι Ντέιβιντ Θόρω, Walden (1854)

«Έρχεται τόσο γρήγορα η στιγμή που δεν υπάρχει πια τίποτα για να περιμένουμε. Αν μια μικρή ονειροπόληση είναι επικίνδυνη, η θεραπεία δεν είναι να ονειρευόμαστε λιγότερο, αλλά να ονειρευόμαστε περισσότερο, να ονειρευόμαστε όλη την ώρα. Ανέκαθεν τα όνειρα που κάνουμε στον ύπνο μας με ενδιέφεραν πάρα πολύ κι αυτό επειδή, αντισταθμίζοντας τη διάρκεια με τη ένταση, μας βοηθούν να κατανοούμε ό,τι είναι υποκειμενικό, για παράδειγμα ο έρωτας».

«Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν πολλά διαφορετικά πάθη. Το αληθινό είναι αυτό για χάρη του οποίου είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν τους άλλους. Δεν μας απονέμεται η σοφία. Πρέπει να την ανακαλύψουμε μόνοι μας, μετά από ένα ταξίδι που κανένας δεν μπορεί να κάνει για λογαριασμό μας ή να μας γλιτώσει από αυτό.» -Μαρσέλ Προυστ

Το ξυράφι του Όκαμ
Αν συντονιστούμε στην συχνότητα της Δύναμης με Θέληση και Πάθος μπορούμε να βιώσουμε αυτό που ποθούν όλοι, μα το χαίρονται μόνον οι εκλεκτοί, είναι αυτοί οι παράξενοι άνθρωποι, που η μάζα τους αποκαλεί και Μάγους. Πως μπορούμε να γίνουμε Μάγοι; Η μοναδική του δυσκολία έγκειται στην υπέρτατη επιτήδευση, δηλαδή στην απλότητα του.

Είναι το λεγόμενο «Ξυράφι του Όκαμ» Το Ξυράφι του Όκαμ, (Novacula Occami) αποδίδεται και ως Λεπίδα του Όκαμ, είναι επιστημονική αρχή, η οποία αποδίδεται στον Άγγλο φιλόσοφο Λογικής και φραγκισκανό μοναχό του 14ου αιώνα, Γουλιέλμο του Όκαμ. Η αρχή αυτή αποτελεί την βάση της μεθοδολογικής απαγωγής και αποκαλείται επίσης αρχή της οικονομίας ή αρχή της απλότητας. Στην απλούστερη διατύπωσή του, το Ξυράφι του Όκαμ εκφράζεται ως εξής: «Κανείς να μην προβαίνει σε περισσότερες εικασίες απ’ όσες είναι απαραίτητες».

Η αρχή αυτή πρωτοδιατυπώνεται από του Πυθαγόρειους δυο χιλιετίες νωρίτερα, όπως μας πληροφορεί ο φιλόσοφος Πρόκλος, του οποίου το Πανεπιστήμιο είναι στην οδό Ηρώδου Αττικού, θαμμένο κάτω από το πεζοδρόμιο, μπροστά στο θέατρο του Διονύσου. Στα Ελληνικά διατυπώνεται ως εξής «τῶν μὲν Πυθαγορείων … παρακέλευσμα ἦν … δι’ ἐλαχίστων καὶ ἁπλουστάτων ὑποθέσεων ἐπειδὴ δὲ καὶ τοῖς κλεινοῖς Πυθαγορείοις» και «δεῖν γὰρ ἐπ’ ἐκείνων καὶ αὐτὸν παρακελεύεσθαι τὸν Πυθαγόραν ζητεῖν ἐξ ἐλαχίστων καὶ ἁπλουστάτων ὑποθέσεων δεικνύναι τὰ ζητούμενα·» Στα λατινικά διατυπώνεται ως: Pluralitas non est ponenda sine necessitate

Η φράση αυτή αποδίδεται πολύ ελεύθερα ως εξής: Όταν δύο θεωρίες παρέχουν εξίσου ακριβείς προβλέψεις, πάντα επιλέγουμε την απλούστερη. Ή διαφορετικά όταν έχεις ένα πρόβλημα και θέλεις να το λύσεις η καλύτερη λύση είναι αυτή που έχει τα λιγότερα βήματα μέχρι την απάντηση. Όταν θέλεις να πας από την Αθήνα στην Θεσσαλονίκη π.χ. η καλύτερη διαδρομή και η απλούστερη είναι η ευθεία. Φυσικά μπορείς να πας και μέσω Αμερικής, Νορβηγίας, Τουρκίας κλπ αλλά δεν είναι ο απλούστερος τρόπος ούτε αυτός με τα λιγότερα βήματα-στάδια.

Παρατηρούμε ότι ένα δέντρο έχει πέσει μετά από μια θύελλα. Βάσει του δεδομένου της θύελλας συνδυασμένου με αυτό του πεσμένου δέντρου, μία λογική εικασία θα ήταν να υποθέσουμε ότι η ισχύς της θύελλας ξερίζωσε και έριξε κάτω το δέντρο. Αυτή η υπόθεση δεν προσβάλλει την κριτική μας σκέψη, καθότι υπάρχουν ισχυροί λογικοί δεσμοί μεταξύ αυτού που ήδη γνωρίζουμε και αυτού που υποθέτουμε ότι έγινε δηλ. το ότι βλέπουμε και ακούμε τις θύελλες αποτελεί ισχυρή απόδειξη για την ύπαρξή τους και για το ότι είναι ικανές να ξεριζώσουν και να ρίξουν κάτω δέντρα.

Μία εναλλακτική υπόθεση είναι η υπόθεση ότι ένας γιγάντιος εξωγήινος ξερίζωσε το δέντρο. Αυτή η υπόθεση, ωστόσο, προϋποθέτει αρκετές περαιτέρω εικασίες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από διάφορες λογικές αδυναμίες που προκύπτουν από ασυνέπειες με τα όσα ήδη γνωρίζουμε (αναφορικά με την ύπαρξη των εξωγήινων, την ικανότητα και την πρόθεσή τους να εκτελούν διαστρικά ταξίδια, την ικανότητα και την πρόθεσή τους να ξεριζώνουν δέντρα -είτε επίτηδες είτε όχι- καθώς και την ύπαρξη εξωγήινης βιολογίας που τους επιτρέπει να έχουν 200 μέτρα ύψος παρά την βαρύτητα της γης), πράγμα που την καθιστά πιθανή αλλά απορριπτέα. Φυσικά μπορούμε να το ψάξουμε πολύ και να σπαταλήσουμε χρόνο που δεν διαθέτουμε αλλά πάλι η λύση είναι η απλούστερη, τουλάχιστον μέχρι να βρούμε γίγαντες, αρκούμαστε στις θύελλες.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι όταν ένας ασθενής χειρουργείται και πριν την εγχείριση ο γιατρός έχει αποφανθεί ότι οι πιθανότητες επιβίωσης του είναι μηδαμινές. Εάν τελικά ο ασθενής επιβιώσει η λογική με τις λιγότερες εικασίες είναι ότι ο γιατρός έκανε λάθος διάγνωση. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις επικρατεί η λογική του θαύματος, η οποία προϋποθέτει αρκετές περαιτέρω εικασίες. Στην αντίθετη περίπτωση που ο γιατρός έχει αποφανθεί ότι πρόκειται για μια απλή εγχείριση και τελικά ο ασθενής πεθαίνει, η απλή εικασία του ιατρικού λάθους υπερισχύει.

Το ξυράφι του Όκαμ συχνά διατυπώνεται ως Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem, ή αλλιώς, «Οι οντότητες δεν θα πρέπει να πολλαπλασιάζονται πέραν του απολύτως απαραίτητου». Αυτή η διατύπωση ωστόσο είναι μεταγενέστερη και δεν βρίσκεται σε κανένα από τα συγγράμματα του Όκαμ. Το ίδιο ισχύει και για την διατύπωση non est ponenda pluralitas sine necessitate που κυριολεκτικά σημαίνει «δεν θα πρέπει να προϋποτίθενται επαυξήσεις χωρίς να είναι απαραίτητο».

Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί με δύο ελάχιστα διαφορετικούς τρόπους. Σύμφωνα με τον πρώτο, από όλες τις θεωρίες που εξηγούν επαρκώς τα δεδομένα, προτιμάται η απλούστερη. Σύμφωνα με τον δεύτερο, προτιμάται το απλούστερο υποσύνολο μιας οποιασδήποτε θεωρίας η οποία εξηγεί επαρκώς τα δεδομένα. Η διαφορά έγκειται στο ότι είναι δυνατόν να υπάρχουν δύο διαφορετικές θεωρίες οι οποίες να εξηγούν τα δεδομένα επαρκώς και οι οποίες να μην έχουν καμία σχέση μεταξύ τους και κανένα κοινό στοιχείο. Είναι γεγονός ότι σε αυτήν την περίπτωση το Ξυράφι του Όκαμ δεν εισηγείται κάποιας προτίμησης και ότι ισχύει μόνον όταν σε μία αυτάρκη θεωρία προστίθεται κάτι τό οποίο δεν βελτιώνει τα όσα η θεωρία ήδη προβλέπει. Έτσι, το Ξυράφι του Όκαμ απλώς κόβει και αφαιρεί όλα τα επιπρόσθετα θεωρητικά στοιχεία.

Η αρχή του Ξυραφιού του Όκαμ έχει αποτελέσει την έμπνευση για πολλές άλλες διατυπώσεις, όπως: «Οικονομία των αιτημάτων», «αρχή της απλούστευσης» και την έκφραση (σε ορισμένες ιατρικές σχολές του εξωτερικού) «όταν ακούτε καλπασμό, να σκέφτεστε άλογο και όχι ζέβρα».

Μία επαναδιατύπωση του Ξυραφιού του Όκαμ σε πιο επίσημη ορολογία υπάρχει διαθέσιμη από την Θεωρία της Πληροφορίας στα πλαίσια του μηνύματος ελαχίστου μεγέθους. «Όταν πρέπει να επιλεγεί ένα από δύο μοντέλα με ταυτόσημες προβλέψεις, επιλέγεται το απλούστερο». Αυτή η διατύπωση θέλει να πει ότι ένα απλούστερο μοντέλο δεν μπορεί να συμπεριληφθεί μεταξύ των μοντέλων που πληρούν τα κριτήρια της διατύπωσης, εάν οι προβλέψεις του δεν είναι ταυτόσημες.

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, που έζησε μετά τον Όκαμ διατύπωσε μία παραλλαγή του Ξυραφιού του Όκαμ. Η παραλλαγή του βραχυκυκλώνει την ανάγκη για επιτήδευση, εξισώνοντας την τελευταία με την απλότητα: Η απλότητα είναι η υπέρτατη επιτήδευση.

Το Ξυράφι του Όκαμ επίσης διατυπώνεται ως εξής: Μεταξύ δύο θεωριών ή εξηγήσεων, όταν όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες είναι ταυτόσημοι, προτιμάται η απλούστερη. Εφόσον αυτή η διατύπωση είναι κάπως ασαφής, ίσως να είναι προτιμητέα αυτή του Νεύτωνα: Δεν αποδεχόμαστε περισσότερες αιτίες για φυσικά φαινόμενα από όσες είναι ταυτόχρονα αληθείς και επαρκείς όσον αφορά την δικαιολόγηση της ύπαρξής τους. Στο πνεύμα του ίδιου του «Ξυραφιού» πολλές φορές λέγεται ότι: «Η απλούστερη εξήγηση είναι συνήθως η καλύτερη». Αυτό αποτελεί υπεραπλούστευση και είναι τουλάχιστον παροδηγητικό. Άλλωστε, αυτή η επαναδιατύπωση ενέχει πολλά σφάλματα και το μεγαλύτερο όλων είναι ότι το Ξυράφι του Όκαμ χρησιμεύει μόνον για τον διαχωρισμό μεταξύ δύο επιστημονικών θεωριών οι οποίες κάνουν τις ίδιες προβλέψεις.

Το δεύτερο σφάλμα είναι ότι το Ξυράφι του Όκαμ δεν διατείνεται ότι κάνει την επιλογή της «καλύτερης» θεωρίας, αλλά απλώς ότι η απλότητα είναι ο καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή μεταξύ δύο κατά τα άλλα ίσων θεωριών. Είναι δυνατόν, με την πάροδο του χρόνου, να γίνουν γνωστές πληροφορίες οι οποίες να καταστήσουν την περιπλοκότερη θεωρία ορθότερη. Το Ξυράφι του Όκαμ δεν διατείνεται σαφώς ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει αλλά μας προτρέπει να δεχόμαστε την απλούστερη θεωρία έως ότου έχουμε λόγους για να μην το κάνουμε.

Το Ξυράφι του Όκαμ είναι γνωστό με πολλές άλλες ονομασίες, όπως Αρχή της Οικονομίας, Αρχή της Απλότητας, διότι υπάρχει μία εμφανής σύνδεση μεταξύ της απλότητας, της οικονομίας και του Ξυραφιού. Πριν από τον 20ο αιώνα, επικρατούσε η αντίληψη ότι η υπεράσπιση του Ξυραφιού μεταφυσικώς αποτελούσε απλότητα, ότι η φύση ήταν κατά βάση απλή και ότι, συνεπώς, οι φυσικές θεωρίες θα πρέπει να αντανακλούν αυτήν την απλότητα.

Από την αρχή του 20ου αιώνα, ωστόσο, αυτές οι αντιλήψεις άρχισαν να χάνουν την δημοτικότητά τους, διότι οι επιστήμονες άρχισαν να σχηματίζουν μία όλο και πιο περίπλοκη εικόνα του φυσικού σύμπαντος, για να δώσουν με την πολυπλοκότητα μια κάποια έξτρα σημαία στο εγώ και την τσέπη τους. Αντιστοίχως, οι φιλόσοφοι εγκατέλειψαν την μεταφυσική υποστήριξη του Ξυραφιού και κατέφυγαν στην επιστημολογία, παρέχοντας επαγωγικά, πραγματολογικά και πιθανοτητολογικά επιχειρήματα, κατάσταση η οποία συνεχίζει κι έχει ξεφύγει πέραν του δέοντος.

To Ξυράφι και η Ανάγκη
Έτσι, το Ξυράφι του Όκαμ αποτελεί πλέον αρχή μεθοδολογίας. Ο Έλιοτ Σόμπερ δεν συμφωνεί με την επιστημολογική υποστήριξη του Ξυραφιού και πιστεύει ότι πρέπει να υφίσταται κάποια μεταφυσική προκατάληψη πίσω του, μολονότι δεν προσφέρει πιθανές αναλύσεις. (Sober, 1990).

Η αντιλογία του Chatton: Ο Walter του Chatton, ο οποίος ήταν σύγχρονος του Ουλιέλμου του Όκαμ (1287-1347), αντιτέθηκε στο Ξυράφι του Όκαμ και στις εφαρμογές του. Ως αντίλογο, επινόησε το αντι-ξυράφι του: «Εάν τρεις θέσεις δεν επαρκούν για να επιβεβαιώσουν μία καταφατική πρόταση για κάποιο ζήτημα, τότε πρέπει να προστεθεί και μια τέταρτη και ούτω καθ’εξής».

Αν και αρκετοί άλλοι φιλόσοφοι έχουν διατυπώσει παρόμοια «αντι-ξυράφια» μετά από τον Chatton, το αξίωμα του Chatton ποτέ δεν γνώρισε την επιτυχία του Ξυραφιού του Όκαμ. Άλλοι φιλόσοφοι, οι οποίοι διετύπωσαν δικά τους αντι-ξυράφια ήταν οι Γοτεφρείδος Ουλιέλμος Λάιμπνιτς (1646-1716), Εμμανουήλ Κάντ (1724-1804) και Καρλ Μένγκερ (20ος αιώνας). Η εκδοχή του Λάιμπνιτς ονομάστηκε «αρχή της πληρότητας» (Άρθουρ Λάβτζοϊ). Η ιδέα πάνω στην οποία βασιζόταν ήταν ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο με τον μέγιστο δυνατό αριθμό διαφορετικών πλασμάτων.

Ο Καντ θεώρησε ότι η αρχή του Όκαμ έπρεπε να μετριαστεί κάπως και έτσι διετύπωσε το δικό του αντι-ξυράφι: «Η ποικιλία των οντοτήτων δεν θα πρέπει να μειώνεται αβασάνιστα». Ο Κάρλ Μένγκερ θεωρούσε ότι τα μαθηματικά κάνουν υπερβολική οικονομία σε ό,τι αφορά τις μεταβλητές και συνεπώς διαμόρφωσε τον Νόμο κατά της Τσιγκουνιάς, σύμφωνα με τον οποίο «Οι οντότητες δεν θα πρέπει να μειώνονται σε βαθμό ανεπάρκειας» ή «είναι μάταιο να περιορίζουμε στο λίγο αυτό που χρειάζεται πολύ».

Ένα λιγότερο σοβαρό, ή ακόμη πιο ακραίο αντι-ξυράφι είναι η Παταφυσική, η «επιστήμη των φανταστικών λύσεων», την οποία επινόησε ο Άλφρεντ Τζάρι (1873-1907). Η Παταφυσική, ο απόλυτος αντι-απαγωγισμός, θεωρεί ότι το κάθε συμβάν εντός του σύμπαντος είναι εντελώς μοναδικό και διέπεται από δικούς του ιδιαίτερους νόμους.

Ο αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ανέπτυξε αργότερα παραλλαγές σε αυτό το θέμα στο διήγημά του/ψευδοδιατριβή Tlön, Uqbar, Orbis Tertius. Επιπλέον, υπάρχει και το Ρόπαλο του Κάμπτρι, του οποίου η κυνική διατύπωση υπαγορεύει: «Δεν μπορεί να υφίσταται σύνολο αμοιβαία ασυνεπών παρατηρήσεων, για το οποίο η ανθρώπινη διάνοια να μην μπορεί να συλλάβει μία συνεκτική εξήγηση, ανεξάρτητα από το πόσο περίπλοκη είναι αυτή».

Στην επιστήμη: Το Ξυράφι του Όκαμ αποτελεί θεμελιώδη αρχή για όσους ακολουθούν την επιστημονική μεθοδολογία. Πρέπει βέβαια να σημειωθεί, ότι το Ξυράφι αποτελεί ευρετικό επιχείρημα και ότι δεν αποδίδει απαραιτήτως ορθά αποτελέσματα. Είναι, στην ουσία, μία πυξίδα που δείχνει προς την γενική κατεύθυνση η οποία πρέπει να ακολουθηθεί προκειμένου να επιλεγεί η επιστημονική υπόθεση που (επί του παρόντος) περιέχει τον μικρότερο αριθμό μη αποδεδειγμένων εικασιών. Συχνά, πολλές θεωρίες είναι εξίσου «απλές», με αποτέλεσμα το Ξυράφι του Όκαμ να μην παρέχει καμία διαφοροποίηση.

Η απλότητα είναι η σφραγίδα της αλήθειας. -Ερμάς
Από την άλλη μεριά, χωρίς το Ξυράφι του Όκαμ επιστήμη δεν υφίσταται. Η πρωταρχική πράξη της επιστήμης, αυτή της σύνθεσης θεωριών και της επιλογής της πλέον αξιόλογης θεωρίας με βάση την συλλογική ανάλυση των δεδομένων, θα ήταν αδύνατη δίχως κάποια μεθοδολογία επιλογής μεταξύ των θεωριών που εκφράζουν τα διαθέσιμα στοιχεία.

Αυτό οφείλεται στο ότι για κάθε σύνολο δεδομένων αντιστοιχεί άπειρος αριθμός θεωριών που είναι συνεπείς ως προς τα εν λόγω δεδομένα (αυτό είναι γνωστό ως το Πρόβλημα του Υποπροσδιορισμού). Έστω, για παράδειγμα ότι κάποιος ερευνά την περίφημη θεωρία του Ισαάκ Νεύτωνα περί του ότι κάθε δράση έχει μία ίση αντίδραση. Είναι πολύ εύκολο να επινοηθούν εναλλακτικές θεωρίες οι οποίες εξηγούν τα δεδομένα εξίσου αποτελεσματικά.

Μία τέτοια θεωρία θα μπορούσε να υποστηρίζει ότι για κάθε δράση υπάρχει μία αντίδραση κατά το ήμισυ της αρχικής, ενώ ταυτόχρονα αόρατα πλάσματα ενισχύουν την αντίδραση με δική τους ενέργεια, ώστε η αντίδραση να γίνεται ίση με την δράση. Όλα αυτά τα πλάσματα θα πεθάνουν το έτος 2055 και τότε η φύση του παρατηρήσιμου σύμπαντος θα αλλάξει. Αυτή η θεωρία περιγράφει εξίσου καλά τις παρατηρήσεις μας όσο και η θεωρία του Νεύτωνα. Επιπλέον, δεν μας είναι δυνατόν να επιλέξουμε μέσω άμεσων αποδείξεων οποιαδήποτε θεωρία μέχρι το 2055. Επειδή η δεύτερη θεωρία υποστηρίζει ότι τα εν λόγω πλάσματα είναι αόρατα και μη ανιχνεύσιμα, δεν μπορούμε να κάνουμε διαχωρισμό μεταξύ των δύο θεωριών μέχρι το 2055.

Από την άλλη μεριά, κάθε θεωρία έχει εξαιρετικά μεγάλη επιρροή όσον αφορά το τι προσδοκούμε για το μέλλον, για παράδειγμα, ίσως επιλέξουμε να ζήσουμε διαφορετικά τις ζωές μας, εάν γνωρίζουμε ότι ο κόσμος όπως τον ξέρουμε θα πάψει να υπάρχει το 2055. Τελικά, διαφαίνεται επίσης ότι δημιουργείται άπειρος αριθμός παρόμοιων θεωριών, απλώς και μόνον αλλάζοντας το έτος. Με το έτος 2056 δημιουργείται νέα θεωρία. Το 2057 ορίζει άλλη μία, και ούτω καθεξής.

Επειδή υπάρχει ένας άπειρος αριθμός θεωριών οι οποίες αντιστοιχούν σε κάθε σύνολο παρατηρήσεων εξίσου καλά και οι προβλέψεις της καθεμίας είναι εξίσου πρωτότυπες, εάν η επιστήμη είναι ανίκανη να επιλέξει μεταξύ τους, τότε ποτέ δεν θα κατορθώσει να καθορίσει την χρήσιμη θεωρία. Μέχρι τώρα, ο μόνος γνωστός τρόπος για να επιλέγεται η χρήσιμη θεωρία μεταξύ των απείρων θεωριών που αντιστοιχούν σε ένα σύνολο παρατηρήσεων είναι το Ξυράφι του Όκαμ.

Γι’ αυτόν τον λόγο, το Ξυράφι του Όκαμ αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της επιστήμης, χωρίς το οποίο η επιστήμη παύει να λειτουργεί.

Για να πας από την Αθήνα στην Θεσσαλονίκη, υπάρχουν εκατομμύρια δρόμοι, αλλά ο Λογικός κι ευφυής άνθρωπος επιλέγει πάντα τον συντομότερο, δηλ. τον απλούστερο. Αυτή η έννοια δεν είναι μονοσήμαντη, (όπως τίποτε σε αυτό το φρακταλικό Σύμπαν) αλλά αμφίσημη κι αφηρημένη. Το μόνο που την κάνει απλή, είναι η Θέληση του Ανθρώπου.

«Το ταξίδι της ανακάλυψης δεν σημαίνει να ψάχνεις καινούργια μέρη αλλά να έχεις καινούργια μάτια.» -Μαρσέλ Προυστ

«Στον πρόλογο της Παναγίας των Παρισίων ο αφηγητής διαβάζει χαραγμένη στον τοίχο της Νοτρ Νταμ την κρίσιμη ελληνική λέξη: ΑΝΑΓΚΗ. Τρεις δεκαετίες αργότερα στον πρόλογο των Αθλίων μιλάει ξανά για τούτη την ΑΝΑΓΚΗ: «όσο υπάρχει η εξαθλίωση του άντρα από την ανέχεια, το κατρακύλισμα της γυναίκας από την πείνα, η καχεξία του παιδιού από το νυχτέρι, με δυο λόγια όσο υπάρχει κοινωνική ασφυξία που καταδικάζει τους ανθρώπους σε φτώχεια και αμάθεια, βιβλία σαν κι αυτό δεν είναι ανώφελα». Τα μυθιστορήματα του Ουγκό δεν είναι τίποτε άλλο από την σπαρακτική λαχτάρα των ανθρώπων να μετουσιώσουν την ζωή τους σε πράξη: ο Κουασιμόδος, ο Γιάννης Αγιάννης, ο Ενζολωράς, ο Γαβριάς, ο γέρο Μαμπέφ μα και ο Κλοντ Φρόλο και ο Ιαβέρης, ψαύουν, ο καθένας με τον τρόπο του, αυτήν την πράξη, αποφασίζοντας με ποιους θα παν και ποιους θα αφήσουν. Αποφασίζουν για το διακύβευμα του καιρού τους. Διαβάστε τα στην Δεύτερη Προσοχή όμως και θ’ ανακαλύψετε μαγικά νοήματα και παράξενες προεκτάσεις, όπως και γιατί είναι τόσο μεγάλος, επίκαιρος κι άχρονος ο Ουγκώ.

ΑΝΑΓΚΗ: Σήμερα δεν έχει απομείνει τίποτε από την αλλόκοτη λέξη και το ολέθριο πεπρωμένο που έκρυβε μέσα της. Όποιος κι αν την έγραψε έχει φυσικά χαθεί, η λέξη έχει ξυθεί κι ίσως η Νοτρ Νταμ αφανιστεί κι αυτή με τη σειρά της. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε για εκείνη τη λέξη. (Βίκτορ Ουγκό, Φεβρουάριος 1831, Πρόλογος στην πρώτη έκδοση της Παναγίας των Παρισίων.)

Ανακατεύοντας τα Βιβλία Ανακατεύεις την Τράπουλα
Χρειάστηκαν περίπου τετρακόσια χρόνια για να νιώσουν οι γραμματικοί πως το κείμενο γίνεται από τον αναγνώστη του όσο γίνεται κι από τον συγγραφέα του: ήταν εκείνοι οι τρομεροί γραμματικοί της Αλεξάνδρειας που, κλεισμένοι στο Μουσείο και τη μυθική Βιβλιοθήκη, κατάλαβαν πως αν ανακατέψεις τα βιβλία, μπορείς να ανακατέψεις και τον κόσμο.

Ο Συρακούσιος Θεόκριτος, ο Ρόδιος Απολλώνιος και ο Κυρηναίος Καλλίμαχος, ιδίως αυτός ο τελευταίος, πάλεψαν να ανακατώσουν τα κείμενα του ελληνικού κόσμου παραδίντας στα χέρια των (Λατίνων) επιγόνων τους μια πολλαπλασιασμένη επικράτεια μέσα σε έναν αινγματώδη καθρέφτη. Τα Αίτια ετούτου του Καλλιμάχου γράφηκαν σε ελεγειακό δίστιχο μα ίσως να είναι το πρώτο ενσυνείδητο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα. Τριακόσια χρόνια μετά ο πιο καλός μαθητής του, ο πιο καλός αναγνώστης του καθρέφτη των Αλεξανδρινών, ο Οβίδιος, έκανε μια μεγάλη ανασκόπηση ολόκληρης της ελληνικής περιπέτειας σε ένα ακόμη έμμετρο μυθιστόρημα: ήτανε οι Μεταμορφώσεις.

Δώδεκα αιώνες μετά τον Οβίδιο ένα ακόμη έμμετρο μυθιστόρημα που ξαναέγραφε τις Μεταμορφώσεις ένωσε την Δύση: η Κωμωδία του Δάντη Αλιγκιέρι ήταν μια περιπέτεια αναγέννησης μέσα στον χριστιανικό ορίζοντα. Κάπου στα 1600 ένας Ισπανός αξιωματικός όταν αποφάσισε να γράψει μια ανθρώπινη εκδοχή των Ομηρικών επών, προτίμησε τον πεζό λόγο: ο Δον Κιχώτης με τις ονειροφαντασίες του, τις κακοδαιμονίες και τις ήττες του είναι ο εαυτος μας ως Οδυσσέας που λογαριάζει τους ανεμόμυλους για γίγαντες.

Ο τίτλος Ανθρώπινη Κωμωδία που διάλεξε ο Μπαλζάκ για ένα σύνθεμα 150 μυθιστορημάτων του είναι ενδεικτικός για το πώς είδαν το μυθιστόρημα στο δέκατο ένατο αιώνα: ένα εργαλείο κάθε λογής ένωσης – ένωσης εθνικής, κοινωνικής, ιδεολογικής, εθνικής, ένα νέο ανθρώπινο έπος (για την ακρίβεια: κάτι σαν έπος). Έτσι ήρθαν ο Γκαίτε, ο Ουγκό, ο Σταντάλ, ο Φλωμπέρ, ο Μοπασάν, ο Ζολά, ο Βέρν, ο Ντίκενς, ο Μέλβιλ, ο Τουέιν, ο Λόντον, ο Γκόγκολ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τολστόι, ο Ανατόλ Φρανς, ο Τόμας Μαν, ο Χέρμαν Έσσε να ανακατέψουν και να ξαναενώσουν τον κόσμο που πια μπορούσες να τον γυρίσεις σε ογδόντα μέρες.

Τα χρόνια -χρόνο με τον χρόνο- περνάν. Στην ματιά της Τζοκόντα όμως απομένει και κάτι από ‘μας, είναι μια επανάληψη του περασμένου χρόνου, σημαίνει πως είναι κι ένα χρονικό του θανάτου μας. Σκέφτομαι τον Σεφέρη: τον σπαρακτικό τρόπο που ρωτά σε εκείνην την Τελευταία μέρα το «πώς θα πεθάνουμε;» Το ερώτημα πιθανώς να μην είναι ερώτημα μα ξόρκι, θα πεθάνουμε όπως και όπου αντέχουμε, ανάλογα με την Δύναμη μας, κάποιοι από εμάς, αν έζησαν στα βράχια του Λεονάρντο, σε ένα σταροχώραφο του Βαν Γκογκ, ή σε κάποια παρδαλή εκκλησία που τάζει παγερή αιωνιότητα, πιθανόν αυτή να είναι η εικόνα του θανάτου μας. Η Ζωή που ζούμε, το μονοπάτι που βαδίζουμε -Χρόνο με τον Χρόνο- δείχνει και το που θα πεθάνουμε.

Ο Έκο κλείνοντας το Όνομα του Ρόδου βάζει τον Άντζο της Μέλκ να γράφει: nomina nuda tenemus. Από την σκοπιά του ο Άντζο ίσως να έχει δίκιο, κάποιος άλλος, ωστόσο, γνωρίζει, πως τα ονόματα είναι μονάχα συμφωνίες, απλές δικαιοπραξίες, δηλαδή ανταλλαγές που σκορπάνε στον άνεμο, οπότε στα χέρια μας απομένουν γυμνές εικόνες, ανεξέλεγκτες σαν πληγές που μεγαλώνουν, ζωντανές σαν άνθη που ανοίγουν κάτω από έναν κι μοναδικό θεό, τον Λαμπερό Ηλιο. Αυτό είναι η Ζωή μας, ανακατέψε την, γιατί αυτό είναι κι ο Θάνατος μας.

Το Να Αναρωτιέσαι
«Γνωρίζουμε ότι η συνείδηση ενοικεί σε κάθε ανθρώπινο ον, παρ’ όλα αυτά κατέχουμε την αντίληψη μόνο του δικού μας νου. Μερικές φορές ξυπνάμε, φευγαλέα μας παρουσιάζεται μία αινιγματική γνώση, είμαστε βέβαιοι ότι ο νους μπορεί να υπάρξει ξεχωριστά από εμάς. »Φυσικά, είναι πολύ παράξενο το γεγονός ότι υπάρχουμε. Επίσης, τελικά νιώθω ότι αυτή τη στιγμή δεν σε ονειρεύομαι, ή, ας το θέσουμε αλλιώς, ότι δεν με ονειρεύεσαι. Θα μπορούσε να συμβαίνει όμως, είναι συναρπαστική ιδέα, και γιατί να στερήσουμε από τον εαυτό μας την πιθανότητα ύπαρξης των συναρπαστικών πραγμάτων; Αλλά, το να αναρωτιέσαι για τη ζωή και για τη φύση της πραγματικότητας, είναι η αληθινή ουσία της Ποίησης. Ολόκληρη η Ποίηση συνίσταται στην αίσθηση ότι όλα τα πράγματα είναι παράξενα, ενώ ολόκληρη η Ρητορική στο να σκεφτόμαστε όλα τα πράγματα ως κοινότυπα, ως πολύ φανερά.

»Αν μας εξηγούνταν κάποτε το νόημα της ζωής, πιθανώς δεν θα το καταλαβαίναμε. Το να σκέφτεσαι ότι ένας άνθρωπος μπορεί να το ανακαλύψει, είναι παράλογο. Ζούμε χωρίς να καταλαβαίνουμε τι είναι ο κόσμος ή ποιοι είμαστε. Τα σημαντικά πράγματα είναι το ένστικτο της ηθικής και το ένστικτο της διανόησης. Το ένστικτο της ηθικής είναι αυτό που κρατάει σταθερό τον κόσμο. Το ένστικτο της διανόησης είναι αυτό που μας κάνει να αναζητούμε, ενώ ξέρουμε ότι δεν θα βρούμε ποτέ καμία απάντηση. Όλα μα όλα τα υπόλοιπα ανήκουν στην Φαντασία» -Χόρχε Λουίς Μπόρχες (1899-1986)

Ενα χρήσιμο δώρο στον Εαυτό
Είναι ένα χρήσιμο τεστ που αποτελείται από ερωτήσεις κι έχει ως στόχο ο άνθρωπος που υποβάλλεται στη διαδικασία να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους. Το τεστ ονομάστηκε «ερωτηματολόγιο του Προυστ». Αν και δεν είναι σίγουρο ότι το δημιούργησε ο ίδιος ο Προυστ, όμως πήρε το όνομά του όταν ο ίδιος υποβλήθηκε σ’ αυτό. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι η φίλη του Μαρσέλ Προυστ, Αντουανέτα Φορ, έφτιαξε το ερωτηματολόγιο και ο Προυστ απάντησε σε αυτό όταν ήταν 13 και το επανέλαβε όταν ήταν 20 ετών. Το σίγουρο είναι ότι ο Προυστ από την εφηβική ηλικία είχε εκπαιδεύσει το πνεύμα του και ήταν σε θέση να αναζητήσει και να αντιμετωπίσει τους περισσότερους φόβους του και τους φιλοσοφικούς του προβληματισμούς.  Το ενδιαφέρον στο τεστ είναι, ότι όταν υπάρχει χρονική απόσταση [αχ αυτος ο Παντοκράτωρ Χρόνος] στις απαντήσεις, παρατηρεί κάποιος πως αλλάζουν οι προτεραιότητες και τα κριτήριά του. Είναι σαν να βάζεις έναν καθρέφτη και να βλέπεις την ψυχή σου, χρόνο με τον χρόνο κι αν είσαι αρκετά ικανός, που πάει να πει, αρκετά Δυνατός, ίσως μπορέσεις να κοιτάξεις και «πίσω από τον καθρέφτη»

Το δικό μου αντί- ή μετά- Ξυράφι είναι: Ατμητότητα / Αρρητότητα.
Στα γραπτά του Καστανέντα, βρίσκουμε τον Δον Χουάν να λέει στον φέρελπι μάγο, ότι «στο μονοπάτι του πολεμιστή μπορούν να βαδίσουν μόνον, αυτοί που διαθέτουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται αφηρημένες έννοιες» Όπως βλέπεις από τις λέξεις και τις έννοιες τους ξεκινάει το ταξίδι ένας μάγος. Δώσε τεράστια σημασία στις λέξεις που χρησιμοποιείς και στην σημασία τους. Στην καθημερινή ζωή νοιώθει ο άνθρωπος την αδυναμία των λέξεων κι αν δεν τη νοιώθει, τότε αυτό σημαίνει ότι ζει (αν ζει) εντελώς επιφανειακά.

Από την άλλη, αν οτιδήποτε έζησε μέχρι τώρα μπορεί να μεταδοθεί με λέξεις, τότε αυτό σημαίνει ότι δεν έχει ζήσει καθόλου. Όταν για πρώτη φορά σου συμβαίνει κάτι που είναι πέρα από λέξεις, τότε είναι η μοναδική στιγμή αληθινής ΖΩΗΣ. Όταν το ΑΡΡΗΤΟΝ χτυπά την πόρτα, τότε μένεις απλά βουβός, άφωνος και ούτε καν μια λέξη ή σκέψη δεν σχηματίζεται. Αν τύχει και πεις κάτι, τότε αυτό φαίνεται τόσο ωχρό, τόσο νεκρό, τόσο ανούσιο, είναι αδύνατον να αναμεταδώσεις την εμπειρία που έζησες με λέξεις και μονάχα όποιος έχει την ίδια ή παρόμοια εμπειρία με εσένα μπορεί να καταλάβει -πάντα ΧΩΡΙΣ ΛΕΞΕΙΣ, τι εννοείς. Καταλαβαίνεις που πάει το πράγμα; Πρώτα χρειάζεται να γνωρίζεις με ακρίβεια τι σημαίνουν οι λέξεις που χρησιμοποιείς και ταυτόχρονα να μπορείς να ζήσεις χωρίς να τις χρησιμοποιείς. Απόλυτα φρακταλική κατάσταση κι όχι γραμμική.

Δεν υπάρχει ακριβής περιγραφή της κατάστασης του Άτμητον, γιατί εκτός από Άτμητον, είναι και Άρρητον, δηλ. δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις ή να εκφραστεί με λόγια. Κάθε τι σημαντικό δεν μπαίνει σε λέξεις και υπάρχουν χιλιάδες εμειρίες- γεγονότα-καταστάσεις που βιώνω αλλά δεν μπορώ, δεν γίνεται να τα βάλω σε λέξεις. Αυτά είναι και τα σημαντικά. Άτομα που πέτυχαν αυτή την κατάσταση είναι ελάχιστοι μεταξύ των αρίστων, την πέτυχε ο Σιντάρτα Γκαουτάμα και … ποιός άλλος άραγε;

Παρατήρησε τον άνθρωπο- εγώ- τμητό, από τον τρόπο που περπατάει, που τρώει, που μιλάει, που στέκεται, που αναπνέει, που παντρεύεται, που ερωτεύεται, αγωνίζεται, πονάει, ζητάει, πεθαίνει. Από την σαπίλα των σκέψεων, των συναισθημάτων, των πράξεων του. Λέει «Εγώ» και πιστεύει, πως ο κόσμος πρέπει να του υποκλίνεται. «Έτσι είμαι Εγώ» «Εγώ θα πάω, θα κάνω θα φάω, θα πάρω, θα φέρω..» Εγώ, Εγώ, Εγώ …και μόνο ένα ασήμαντο «Εγώ» ένα τέρας με 5.000 κεφάλια, είναι αυτό που συντηρεί και ενισχύει αυτόν τον κόσμο και τα ανθρωπάκια, φαντάσματα, που σέρνονται πάνω στο πρόσωπο της γης, όλων των δημιουργιών.

Αυτό που κατασπαταλάει την Ενέργεια σου, την Δύναμη σου είναι η διατήρηση του «Εγώ». Αυτό είναι που Οργίζεται, Προσβάλλεται, Καταθλίβεται, Απειλεί με αυτοκτονία, μέχρι που να πετύχει την επιθυμητή επιβεβαίωση. Μια και γνωρίζει πως δεν έχει κάποια απτή ουσία, αναζητά συνεχώς να έχει δίκιο μέσα από τα άλλα ανθρώπινα όντα του εγώ, τα άψυχα όντα γιατί μόνο αυτά ασχολούνται με τέτοια ασήμαντα γεγονότα, τα οποία αποδέχονται και φέρονται λες και το «εγώ» είναι κάτι υπαρκτό. Μόνο με αυτό τον τρόπο το «Εγώ» ξεγελιέται και πιστεύει πως είναι αληθινό, ενώ γνωρίζει πως στην πραγματικότητα είναι ένα συνονθύλευμα από τίποτα. Ένα φάντασμα, σε ένα ολόγραμμα.

Τίποτα από αυτά, δεν μπορεί να συμβεί όταν έχεις αποδεχτεί την αληθινή Άτμητη και Άρρητη υπόσταση. Είμαστε Έμψυχα Ενεργειακά όντα, πέρα από σκέψεις, λέξεις, συναισθήματα. Είμαστε Ενεργειακά πακέτα. Και γι’ αυτό η Κβαντική Θεωρία πρέπει να σε απασχολεί, γιατί Κβάντα σημαίνει Πακέτο Ενέργειας. Ενέργεια = Δύναμη = Ελευθερία. Αλλά η Ελευθερία χρειάζεται Ανεξαρτησία, διαφορετικά, εγωιστικώς αυταπατάσαι.

Ενα πακέτο Ενέργειας που βρίσκεται σε συνεχή ανατάραξη-δράσης
ΑΙΤΙΑΣ><ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ, καθημερινά και είναι συν-μέτοχος σε χοτικά, τυχαία συστήματα δημιουργίας. Γι’ αυτό πρέπει να σε ενδιαφέρει και η Θεωρία του Χάους με όλα τα συστήματα της, τους νόμους και τα καπρίτσια της, γιατί αυτά τα συστήματα / καπρίτσια, καθορίζουν τους δείκτες του χρηματιστηρίου κι ελέγχουν την ζωή σου.

Κοινός γίνου (Να είσαι απλός) -Σοφοκλής

Το δικό σου Αντί-Ξυράφι ποιό είναι;
Πως το χρησιμοποιείς;
Πως το εφάρμοζες στην καθημερινότητα σου;
Τα απλά πράγματα φέρνουν τη μεγαλύτερη ευτυχία. Ποιό είναι το προσωπικό σου απλό πράγμα;