Τρίτη 23 Ιανουαρίου 2018

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - Τῶν ἑπτὰ σοφῶν συμπόσιον (Ἠθικὰ 148e-149f)

Ἤδη δὲ πλησίον οὖσιν ἡμῖν τοῦ ἀνδρῶνος ἀπήντησεν Ἀλεξίδημος ὁ Μιλήσιος (ἦν δὲ Θρασυβούλου τοῦ τυράννου νόθος) καὶ ἐξῄει τεταραγμένος

[148f] καὶ σὺν ὀργῇ τινι πρὸς αὑτὸν οὐδὲν ἡμῖν γε σαφὲς διαλεγόμενος. ὡς δὲ τὸν Θαλῆν εἶδε, μικρὸν ἀνενεγκὼν καὶ καταστάς «οἵαν ὕβριν,» εἶπεν, «εἰς ἡμᾶς Περίανδρος ὕβρικεν, ἐκπλεῦσαι μὲν οὐκ ἐάσας ὡρμημένον ἀλλὰ προσμεῖναι δεηθεὶς τὸ δεῖπνον, ἐλθόντι δὲ νέμων κλισίαν ἄτιμον, Αἰολεῖς δὲ καὶ νησιώτας (καὶ τίνας γὰρ οὐχί;) Θρασυβούλου προτιμῶν· Θρασύβουλον γὰρ ἐν ἐμοὶ τὸν πέμψαντα προπηλακίσαι βουλόμενος καὶ καταβαλεῖν ὡς δὴ περιορῶν δῆλός ἐστιν.»

[149a] «Εἶτ᾽,» ἔφη, «σὺ δέδιας μὴ καθάπερ Αἰγύπτιοι τοὺς ἀστέρας ὑψώματα καὶ ταπεινώματα λαμβάνοντας ἐν τοῖς τόποις οὓς διεξίασι γίγνεσθαι βελτίονας ἢ χείρονας ἑαυτῶν λέγουσιν, οὕτως ἡ περὶ σὲ διὰ τὸν τόπον ἀμαύρωσις ἢ ταπείνωσις γένηται; καὶ τοῦ Λάκωνος ἔσῃ φαυλότερος, ὃς ἐν χορῷ τινι κατασταθεὶς εἰς τὴν ἐσχάτην χώραν ὑπὸ τοῦ ἄρχοντος “εὖ γ᾽,” εἶπεν, “ἐξεῦρες, ὡς καὶ αὕτα ἔντιμος γένηται.” οὐ καταλαβόντας,» ἔφη, «τόπον μετὰ τίνας κατακείμεθα δεῖ ζητεῖν, μᾶλλον δ᾽ ὅπως εὐάρμοστοι τοῖς συγκατακειμένοις ὦμεν, ἀρχὴν καὶ λαβὴν φιλίας εὐθὺς ἐν αὐτοῖς ζητοῦντες,

[149b] μᾶλλον δ᾽ ἔχοντες τὸ μὴ δυσκολαίνειν ἀλλ᾽ ἐπαινεῖν ὅτι τοιούτοις συγκατεκλίθημεν· ὡς ὅ γε τόπῳ κλισίας δυσχεραίνων δυσχεραίνει τῷ συγκλίτῃ μᾶλλον ἢ τῷ κεκληκότι, καὶ πρὸς ἀμφοτέρους ἀπεχθάνεται.»
«Λόγος,» ἔφη, «ταῦτ᾽ ἄλλως ἐστίν» ὁ Ἀλεξίδημος, «ἔργῳ δὲ καὶ τοὺς σοφοὺς ὑμᾶς ὁρῶ τὸ τιμᾶσθαι διώκοντας,» καὶ ἅμα παραμειψάμενος ἡμᾶς ἀπῆλθε.
Καὶ ὁ Θαλῆς πρὸς ἡμᾶς τὴν ἀτοπίαν τοῦ ἀνθρώπου θαυμάζοντας, «ἔμπληκτος,» ἔφη, «καὶ ἀλλόκοτος φύσει, ἐπεὶ καὶ μειράκιον ὢν ἔτι, μύρου σπουδαίου Θρασυβούλῳ κομισθέντος, εἰς ψυκτῆρα

[149c] κατεράσας μέγαν καὶ προσεγχέας ἄκρατον ἐξέπιεν, ἔχθραν ἀντὶ φιλίας Θρασυβούλῳ διαπεπραγμένος.»
Ἐκ τούτου περιελθὼν ὑπηρέτης «κελεύει σε Περίανδρος,» ἔφη, «καὶ Θαλῆν παραλαβόντα τοῦτον ἐπισκέψασθαι τὸ κεκομισμένον ἀρτίως αὐτῷ πότερον ἄλλως γέγονεν ἤ τι σημεῖόν ἐστι καὶ τέρας· αὐτὸς μὲν γὰρ ἔοικε τεταράχθαι σφόδρα, μίασμα καὶ κηλῖδα τῆς θυσίας ἡγούμενος.» ἅμα δ᾽ ἀπῆγεν ἡμᾶς εἴς τι οἴκημα τῶν περὶ τὸν κῆπον. ἐνταῦθα νεανίσκος ὡς ἐφαίνετο νομευτικός, οὔπω γενειῶν ἄλλως τε τὸ εἶδος οὐκ ἀγεννής, ἀναπτύξας τινὰ διφθέραν ἔδειξεν ἡμῖν βρέφος ὡς ἔφη γεγονὸς ἐξ ἵππου, τὰ μὲν ἄνω μέχρι τοῦ τραχήλου καὶ τῶν

[149d] χειρῶν ἀνθρωπόμορφον, τὰ λοιπὰ δ᾽ ἔχον ἵππου, τῇ δὲ φωνῇ καθάπερ τὰ νεογνὰ παιδάρια κλαυθμυριζόμενον. ὁ μὲν οὖν Νειλόξενος, «Ἀλεξίκακε» εἰπών, ἀπεστράφη τὴν ὄψιν, ὁ δὲ Θαλῆς προσέβλεπε τῷ νεανίσκῳ πολὺν χρόνον, εἶτα μειδιάσας (εἰώθει δ᾽ ἀεὶ παίζειν πρὸς ἐμὲ περὶ τῆς τέχνης) «ἦ που τὸν καθαρμόν, ὦ Διόκλεις,» ἔφη, «κινεῖν διανοῇ καὶ παρέχειν πράγματα τοῖς ἀποτροπαίοις, ὥς τινος δεινοῦ καὶ μεγάλου συμβάντος;»
«Τί δ᾽,» εἶπον, «οὐ μέλλω; στάσεως γάρ, ὦ Θαλῆ, καὶ διαφορᾶς τὸ σημεῖόν ἐστι, καὶ δέδια μὴ μέχρι γάμου καὶ γενεᾶς ἐξίκηται, πρὶν ἢ τὸ πρῶτον ἐξιλάσασθαι μήνιμα, τῆς θεοῦ δεύτερον ὡς ὁρᾷς προφαινούσης.»

[149e] Πρὸς τοῦτο μηδὲν ἀποκρινάμενος ὁ Θαλῆς ἀλλὰ γελῶν ἀπηλλάττετο. καὶ τοῦ Περιάνδρου πρὸς τὰς θύρας ἀπαντήσαντος ἡμῖν καὶ διαπυθομένου περὶ ὧν εἴδομεν, ἀφεὶς ὁ Θαλῆς με καὶ λαβόμενος τῆς ἐκείνου χειρὸς ἔφη, «ἃ μὲν Διοκλῆς κελεύει δράσεις καθ᾽ ἡσυχίαν· ἐγὼ δέ σοι παραινῶ νέοις οὕτω μὴ χρῆσθαι νομεῦσιν ἵππων, ἢ διδόναι γυναῖκας αὐτοῖς.»
Ἔδοξε μὲν οὖν μοι τῶν λόγων ἀκούσας ὁ Περίανδρος ἡσθῆναι σφόδρα· καὶ γὰρ ἐξεγέλασε καὶ τὸν Θαλῆν περιβαλὼν κατησπάσατο. κἀκεῖνος «οἶμαι δ᾽,» εἶπεν, «ὦ Διόκλεις, καὶ πέρας ἔσχε τὸ

[149f] σημεῖον· ὁρᾷς γὰρ ἡλίκον κακὸν γέγονεν ἡμῖν, Ἀλεξιδήμου συνδειπνεῖν μὴ θελήσαντος.»

***
Τη στιγμή που ήμασταν πια κοντά στην αίθουσα του συμποσίου, μας συνάντησε ο Αλεξίδημος ο Μιλήσιος, νόθος γιος του τυράννου Θρασύβουλου. Έβγαινε από την αίθουσα ταραγμένος

[148f] και μιλώντας θυμωμένα στον εαυτό του, χωρίς εμείς να καταλαβαίνουμε τίποτε από ό,τι έλεγε. Μόλις όμως είδε τον Θαλή, συνήλθε λίγο, σταμάτησε και είπε: «Τί προσβολή είναι αυτή που μας έκανε ο Περίανδρος! Ενώ ήμουν έτοιμος να πάρω το καράβι και να φύγω, δεν μ᾽ άφησε, αλλά με παρακάλεσε να μείνω για το δείπνο· και όταν ύστερα ήρθα, μου έδωσε θέση ατιμωτική, τιμώντας πιο πολύ από τον Θρασύβουλο τους Αιολείς, τους νησιώτες και δεν ξέρω ποιούς άλλους. Γιατί είναι φανερό ότι στο πρόσωπό μου ο Περίανδρος ήθελε να προσβάλει και να ταπεινώσει τον Θρασύβουλο που με έστειλε, μόνο και μόνο γιατί τον περιφρονεί».

[149a] «Και λοιπόν», είπε ο Θαλής, «φοβάσαι, Αλεξίδημε, μήπως αυτό που λένε οι Αιγύπτιοι ότι συμβαίνει με τα άστρα, ότι, ανάλογα με το ύψος που κερδίζουν ή χάνουν κατά την πορεία τους στους τόπους όπου τριγυρνούν, γίνονται καλύτερα ή χειρότερα ενσχέσει με αυτό που ήταν πρωτύτερα, μήπως λοιπόν το ίδιο αυτό συμβεί και σε σένα, να χάσεις δηλαδή εξαιτίας της θέσης τη λάμψη σου και να υποτιμηθείς; Θα βρεθείς έτσι να είσαι εσύ κατώτερος από εκείνον τον Σπαρτιάτη που, όταν ο άρχοντας του έδωσε την τελευταία θέση σε έναν Χορό, αυτός του είπε: “Θαυμάσια! Βρήκες τρόπο να γίνει τιμητική και αυτή η θέση”». Και πρόσθεσε: «Όταν πάρουμε τις θέσεις μας, δεν πρέπει να κοιτάζουμε να δούμε ύστερα από ποιούς καθόμαστε, αλλά μάλλον πώς θα δημιουργήσουμε αρμονική σχέση με τους παρακαθημένους μας, προσπαθώντας, αμέσως από την αρχή, να βρούμε σ᾽ αυτούς κάτι που να αποτελέσει την αρχή και την αφορμή για μια φιλία·

[149b] καλύτερα: αντί να δυσφορούμε, να είμαστε ευχαριστημένοι που κατακλιθήκαμε δίπλα σε τέτοιους ανθρώπους· γιατί εκείνος που δυσανασχετεί για τη θέση του στο τραπέζι, δυσανασχετεί πιο πολύ εναντίον του παρακαθημένου του παρά εναντίον αυτού που τον προσκάλεσε. Το αποτέλεσμα, πάντως, είναι να γίνει μισητός και στους δύο».
«Όλα αυτά δεν είναι παρά λόγια λόγια δίχως κανένα νόημα», είπε ο Αλεξίδημος. «Εκείνο που βλέπω εγώ είναι ότι κι εσείς οι σοφοί τις κυνηγάτε, στην πραγματικότητα, τις τιμές». Και με αυτά τα λόγια μάς προσπέρασε και έφυγε.
Εμείς, βλέποντας την παράξενη συμπεριφορά του ανθρώπου, μείναμε με ανοιχτό το στόμα, ο Θαλής όμως μας είπε: «Είναι από τη φύση του παράλογος και ιδιότροπος άνθρωπος. Ήταν παιδί ακόμη, όταν έφεραν στο Θρασύβουλο ένα πολύτιμο μύρο· το πήρε λοιπόν, το έχυσε μέσα σ᾽ έναν μεγάλο ψυκτήρα,

[149c] έχυσε από πάνω και άκρατο κρασί και το ήπιε. Έτσι όμως κατάφερε όχι να τον αγαπάει ο Θρασύβουλος, αλλά να τον αντιπαθεί».
Εκείνη τη στιγμή ήρθε ένας υπηρέτης και μας είπε: «Ο Περίανδρος παρακαλεί εσένα και τον Θαλή να πάρετε αυτόν εδώ τον φίλο σας και να ᾽ρθείτε να εξετάσετε κάτι που του έφεραν μόλις πριν από λίγο: δεν σημαίνει άραγε τίποτε ή μήπως είναι κάποιο σημάδι και οιωνός; Ο ίδιος ο Περίανδρος φαίνεται ότι ταράχθηκε πάρα πολύ, θεωρώντας το ότι είναι μίασμα και κηλίδα της θυσίας του» — και αμέσως μας οδήγησε σε ένα από τα οικήματα του κήπου. Εκεί ένας νεαρός, βοσκός καθώς φαινόταν, αγένειος ακόμη, με ευγενική πάντως όψη, ξεδίπλωσε ένα κομμάτι δέρμα και μας έδειξε ένα βρέφος, που το γέννησε, όπως μας είπε, μια φοράδα: στο πάνω μέρος του σώματος ώς τον τράχηλο και

[149d] ώς τα χέρια ήταν ανθρωπόμορφο, ενώ το υπόλοιπο σώμα είχε μορφή αλόγου· το κλάμα του ήταν σαν το κλάμα των νεογέννητων παιδιών. Ο Νειλόξενος είπε «Ο θεός να μας φυλάει» και γύρισε αλλού το πρόσωπό του, ενώ ο Θαλής κοίταζε για πολλή ώρα τον νεαρό· ύστερα χαμογέλασε (πάντοτε συνήθιζε να αστειεύεται μαζί μου για την τέχνη μου) και είπε: «Αλήθεια, Διοκλή, σκέφτεσαι να ξεκινήσεις τη διαδικασία του καθαρμού και να ενοχλήσεις τους θεούς που διώχνουν το κακό, σαν να έχει γίνει κάτι φοβερό και σοβαρό;»
«Γιατί όχι;», είπα εγώ. «Το πράγμα, Θαλή, είναι σημάδι σύγκρουσης και διχόνοιας, και φοβάμαι μήπως φτάσει ώς το ζευγάρι και ώς τους απογόνους, αφού η θεά, πριν εξευμενισθεί για το πρώτο σφάλμα που προκάλεσε την οργή της, δείχνει, όπως βλέπεις, καθαρά ότι υπάρχει και δεύτερος λόγος για να είναι θυμωμένη».

[149e] Ο Θαλής δεν έδωσε καμιά απάντηση σ᾽ αυτό, μόνο έφυγε γελώντας. Όταν όμως ο Περίανδρος μας συνάντησε κοντά στην πόρτα και μας έκανε ερωτήσεις γι᾽ αυτά που είδαμε, ο Θαλής άφησε εμένα, έπιασε τον Περίανδρο από το χέρι και του είπε: «Αυτά που σου παραγγέλλει ο Διοκλής θα τα κάνεις με την ησυχία σου, εγώ όμως σου συστήνω να μην έχεις τόσο νέους βοσκούς για τα άλογά σου· αλλιώς να τους δίνεις γυναίκες».
Στο άκουσμα αυτών των λόγων ο Περίανδρος πρέπει να ευχαριστήθηκε πάρα πολύ, γιατί και γέλασε με την καρδιά του και, από την άλλη, αγκάλιασε τον Θαλή και τον καταφίλησε. Κι εκείνος είπε τότε: «Νομίζω, Διοκλή, ότι το σημάδι επαληθεύθηκε.

[149f] Βλέπεις το μεγάλο κακό που μας συνέβη, που ο Αλεξίδημος δεν θέλησε να δειπνήσει μαζί μας».

ΙΠΠΑΣΟΣ: Η απίθανη απόδειξη και το άδοξο τέλος

Ο Ίππασος ο Μεταποντίνος ήταν αρχαίος Έλληνας Πυθαγόρειος φιλόσοφος, μαθηματικός και φυσικός. Κατά τον Ιάμβλιχο ήταν Κροτωνιάτης, αλλά ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ήταν Μεταπόντιος. Γενικά επονομαζόταν «Μεταπόντιος» ή «Μεταποντίνος». Η ακμή του τοποθετείται στα πρώτα 40 χρόνια του 5ου αιώνα π.Χ. και θεωρείται από τους αρχαιότερους μαθητές του Πυθαγόρα.

Ήταν ο ιδρυτής του «μαθηματικού τμήματος» της Πυθαγόρειας Σχολής. Η διδασκαλία του διέφερε των άλλων Πυθαγορείων ως προς τούτο: ότι παραδεχόταν ως αρχή του κόσμου την ύλη (πυρ) και όχι την άυλη μορφή (αριθμοί) όπως εκείνοι. Είναι πιθανό εξ αυτού να πήγασε η διάδοση ότι ο Ίππασος κοινοποίησε μυστικά της Πυθαγόρειας φιλοσοφίας και ότι εξ αυτού καταδιώχθηκε και τελικά φονεύθηκε.

Υπάρχουν κάποιες εκδοχές για τον θάνατο του που εμπλέκονται με τις δραστηριότητες του, σύμφωνα με τις αναφορές του Ιάμβλιχου. Όπως μάλιστα αναφέρει, και ο θεός ακόμα εξοργίστηκε μαζί του που αποκάλυψε τα μυστικά των Πυθαγορείων και εξ αυτού χάθηκε στη θάλασσα.

Μία εκδοχή λέει ότι ο Ιάμβλιχος είχε αποκαλύψει τη σύσταση του δωδεκάεδρου, ότι αποτελεί το πέμπτο κανονικό στερεό που μπορεί να εγγραφεί στη σφαίρα, ενώ η άλλη ότι αποκάλυψε την μυστική διδασκαλία των αρρήτων αριθμών.

Ο Ίππασος φέρεται να έχει ανακαλύψει το ότι η τετραγωνική ρίζα του 2, ή καλύτερα η διαγώνιος ενός τετραγώνου με πλευρά 1, είναι άρρητος αριθμός.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Ίππασος έγραψε τον «Μυστικόν λόγον», με σκοπό να διαβάλλει τον Πυθαγόρα. Νεότερες ακόμη παραδόσεις του απέδιδαν τη εφεύρεση - κατασκευή δοχείων γεμάτων νερού που μαζί με μεταλλικές πλάκες διαφορετικού πάχους ηχούσαν όλα μαζί αρμονικά κάνοντας έτσι πειράματα ακουστικής. Επίσης το πείραμα που έκανε με τους «χαλκούς δίσκους» απέδωσε εκ των υστέρων την επαλήθευση των αριθμών αναλογίας στη συνήχηση. Ο Ιάμβλιχος συμπληρώνει επίσης ότι ο Ίππασος είχε δημιουργήσει ιδιαίτερη ομάδα «ακουσματικών επιστημόνων» που ασχολούνταν με διάφορες εφαρμογές στην έρευνα της ακουστικής.

Τέλος η ανακάλυψη της σχέσης εκάστης πλευράς προς τη διαγώνιο κανονικού πενταγώνου, που είναι ασύμμετρος αριθμός, αποδίδεται στον Ίππασο. Υπόψη ότι το κανονικό πεντάγωνο αποτελούσε το αναγνωριστικό «σήμα» των Πυθαγορείων.

Η απόδειξη που έμεινε στην ιστορία

Η απόδειξη του Ίππασου αναφέρεται από τον Αριστοτέλη ως χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης της «εις άτοπον απαγωγής».

Η απόδειξη, ότι η ρίζα του 2 είναι άρρητος αριθμός, έχει ως εξής:

Η απόδειξη

Ο Ίππασος έχασε την ζωή του, όμως η ρίζα του 2 διατηρήθηκε «ζωντανή», ως ο πρώτος άρρητος αριθμός στην ιστορία των μαθηματικών. Κάπως έτσι, γράφτηκε η πρώτη σελίδα στο τεράστιο κεφάλαιο των αρρήτων αριθμών, οι οποίοι εκ των υστέρων αποδείχθηκαν πολύ περισσότεροι από τους ρητούς. Για την ακρίβεια, αν μπορούσαμε να επιλέξουμε έναν οποιοδήποτε αριθμό στην τύχη, τότε η πιθανότητα αυτός ο αριθμός να είναι ρητός είναι σχεδόν μηδενική!

Η "Φύση" του παντός

“Ήρωας είναι κάποιος που δίνει τη ζωή του σε κάτι που είναι μεγαλύτερο από τον ίδιο.”
-Joseph Campbell

Όσο περισσότερο αισθάνεσαι συνδεδεμένος με την μητέρα Γη, την φύση, το σύμπαν, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεσαι πως ολόκληρη η ύπαρξη είναι μέρος σου, κι εσύ είσαι μέρος ολόκληρης τής ύπαρξης, ενωμένος με το όλον. Όπως επάνω έτσι και κάτω, όπως μέσα, έτσι και έξω. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μάρκος Aυρήλιος: "

"Aυτό να αναλογίζεσαι πάντα: ποια είναι η Φύση του παντός και ποια η δική μου φύση, και πώς σχετίζεται η μια με την άλλη και ποιο μέρος ποιου συνόλου είναι η δική μου. Και πως κανείς δεν σ’εμποδίζει να κάνεις και να λες ό,τι είναι σύμφωνο με τη Φύση, της οποίας είσαι μέρος."

Απ΄ την στιγμή που αντιληφθείς, πως είμαστε μέλος ο ένας τού άλλου, τότε ξαφνικά αλλάζει η οπτική σου. Τότε τα δέντρα δεν είναι κάτι ξένο, είναι ένα κομμάτι σου, που προετοιμάζει τροφή για σένα. Τα πάντα είναι ένας ατελείωτος, ενωμένος ωκεανός.

Όταν εισπνέεις παίρνεις το οξυγόνο μέσα σου, όταν εκπνέεις δίνεις διοξείδιο τού άνθρακα. Τα δέντρα εισπνέουν το διοξείδιο τού άνθρακα και εκπνέουν οξυγόνο. Μπορείς να το δεις. Υπάρχει μία διαρκής επικοινωνία. Είμαστε συντονισμένοι. Η πραγματικότητα είναι μία ενότητα και με την ιδέα τού «εμένα», τού «εσύ», τού «εγώ», βγαίνεις εκτός πραγματικότητας. Κι απ΄ την στιγμή που μπαίνει μέσα σου αυτή η λανθασμένη αντίληψη, τότε ολόκληρη η ύπαρξη αναποδογυρίζεται. Και τότε αρχίζει η τρέλα, αρχίζει η αρρώστια…

Ο Μάρκος Αυρήλιος αναφέρει σχετικά με τον τρόπο συντονισμού σε αυτή την ατραπό γνώσης και δράσης:

"Μη συντονίζεις μόνο την ανάσα σου με τον αέρα που σε περιβάλλει, μα και τη διάνοια σου με τον Νου που εμπεριέχει τα πάντα. Πολύ περισσότερο από τον αέρα, η νοερή δύναμη έχει διαχυθεί και βρίσκεται παντού διαθέσιμη για όποιον έχει τη βούληση να την τραβήξει μέσα του, όπως ο αέρας είναι διαθέσιμος για όποιον μπορεί να αναπνεύσει. Σκάβε μέσα σου. Μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς. Την ύπαρξή σου έλαβες ως μέρος ενός συνόλου. Θα εξαφανισθείς αργότερα μέσα σ’ εκείνο που σε γέννησε. Ή μάλλον θα μεταβληθείς και θ’ αναληφθείς στον λόγο που σε δημιούργησε."

Εφηβεία, ο δεσμός γονέα - εφήβου

Η περίοδος της εφηβείας είναι μια πολύ σημαντική αναπτυξιακά περίοδος, η δεύτερη πιο σημαντική μετά την πρώιμη παιδική ηλικία. Σε αυτό το διάστημα, πραγματοποιούνται ταχύτατες αλλαγές σε βιολογικό, γνωστικό και κοινωνικό επίπεδο.

Ξεκινώντας με τις βιολογικές αλλαγές, αυτό που συμβαίνει είναι πως η παραγωγή ντοπαμίνης και τα λειτουργικά επίπεδα άλλων νευροδιαβιβαστών αλλάζουν και φτάνουν τα σταθερά επίπεδα των ενηλίκων περίπου στην ηλικία των 16 ετών.

Επίσης, συμβαίνουν αλλαγές στον προμετωπιαίο φλοιό που έχουν σαν αποτέλεσμα τη δυνατότητα αφαιρετικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων. Οι ταχύτατες ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν, επηρεάζουν την συναισθηματική κατάσταση του εφήβου με αυξημένη ευερεθιστότητα, ανηδονία και την ανάληψη ρίσκων.

Όσον αφορά στις γνωστικές αλλαγές, οι έφηβοι μπορούν να αναπαραστήσουν και να συγκρίνουν πολλαπλές προοπτικές και στάσεις αποκτώντας μια διαφορετική οπτική για τον κόσμο, για τον εαυτό τους και για τους άλλους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, οι έφηβοι να βλέπουν τον κόσμο μέσα από ακραίες απόψεις του τύπου «μαύρο/άσπρο» και να αισθάνονται περίεργα με απόψεις που είναι διαφορετικές από τις δικές τους.

Έτσι, παρατηρείται μια μορφή εφηβικού «εγωκεντρισμού», με τον έφηβο να νιώθει σαν να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής και να έχει την πεποίθηση ότι οι εμπειρίες του είναι εντελώς μοναδικές.

Τέλος, υπάρχουν πολλές αλλαγές σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο. Οι έφηβοι μειώνουν τις ώρες που περνάνε με τους γονείς τους και αυξάνουν τις ώρες που συναναστρέφονται με συνομιλήκους στους οποίους στρέφονται για οικειότητα και υποστήριξη. Οι σχέσεις με το άλλο φύλο ξεκινούν περιπού στα 13 για τα κορίτσια και στα 14 για τα αγόρια, οι οποίες όμως περίπου στο τέλος της εφηβείας μπορούν να χαρακτηριστούν συνήθως απο αυθεντική οικειότητα και συναισθηματική εμπλοκή.

Η σημασία του δεσμού στην εφηβεία

Είναι σημαντικό πως η επιτυχής μετάβαση στην εφηβεία δεν επιτυγχάνεται μέσω της αποσύνδεσης από τους γονείς αλλά μέσω μιας υγιούς μετάβασης στην αυτονομία και την ενηλικίωση. Αυτή η μετάβαση διευκολύνεται από την ασφαλή προσκόλληση και τον συναισθηματικό δεσμό με τους γονείς.

Ο ασφαλής δεσμός στην εφηβεία ασκεί το ίδιο αποτέλεσμα στην ανάπτυξη όπως και στην πρώιμη παιδική ηλικία: μια ασφαλής βάση ενισχύει την εξερεύνηση και την ανάπτυξη γνωστικών, κοινωνικών και συναισθηματικών ικανοτήτων.

Επιπλέον έχει φανεί πως έφηβοι που έχουν ασφαλή δεσμό είναι λιγότερο πιθανό να πίνουν υπερβολικά, να κάνουν χρήση ναρκωτικών, να υιοθετούν επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές. Ο ασφαλής δεσμός συνδέεται με χαμηλότερα ποσοστά εφηβικής εγκυμοσύνης, λιγότερα ψυχολογικά προβλήματα, λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς, μικρότερα ποσοστά εγκληματικότητας, επιθετικότητας και διατροφικών διαταραχών, μεγαλύτερη επιτυχία στη μετάβαση στο λύκειο, πιο ικανοποιητικές φιλικές σχέσεις , λιγότεροι καυγάδες στην οικογένεια.

Τι χρειάζονται όμως οι έφηβοι από τους γονείς τους για να αναπτύξουν έναν υγιή δεσμό;

Η έννοια της ασφάλειας του δεσμού αλλάζει με μερικούς τρόπους κατά την ανάπτυξη, παραμένει όμως σταθερή σε ορισμένα σημεία. Για παράδειγμα ενώ τα μικρά παιδιά χρειάζονται εγγύτητα και διαθεσιμότητα με φυσική παρουσία των γονέων για να τους παρέχουν ασφάλεια όταν είναι αναστατωμένα, οι έφηβοι δεν χρειάζονται τον ίδιο βαθμό εγγύτητας για να νιώσουν ασφάλεια. Αυτό που χρειάζονται είναι να ξέρουν πως έχουν την υποστήριξη των γονιών ακόμη κι όταν δεν είναι παρόντες. Ωστόσο η ευαισθησία εκ μέρους του γονέα και ο συντονισμός με την συναισθηματική κατάσταση του εφήβου συνεχίζουν να είναι σημαντικά για τη διατήρηση ασφαλούς δεσμού στην εφηβεία. Οι διαμάχες από μόνες τους δεν είναι δείγμα φτωχής σχέσης καθώς είναι σίγουρο πως ακόμη και σε υγιής σχέσεις οι γονείς ασκούν τα κατάλληλα επίπεδα ελέγχου της συμπεριφοράς των εφήβων και διαπραγματεύονται την αυξανόμενη υπευθυνότητα των εφήβων καθώς μεγαλώνουν.

Αυτό που είναι σημαντικό ωστόσο είναι η στάση που τηρείται κατά τη διάρκεια των καυγάδων έτσι ώστε να διατηρηθεί η αίσθηση της ασφάλειας και του δεσμού.

Αυτό μπορεί να συμβεί μέσα από κάποιες επικοινωνιακές τεχνικές όπως το να λέγεται η γνώμη της κάθε πλευράς αλλά παράλληλα να επικυρώνεται και να δείχνεται σεβασμός και ενσυναίσθηση στην αντίθετη άποψη. Οι έφηβοι που νιώθουν ότι οι γονείς τους , τους κατανοούν δεν κάνουν βιαστικά βήματα ανεξαρτησίας χωρίς την υποστήριξη των γονέων τους. Τα όρια ωστόσο και η καθοδήγηση εκ μέρους των γονέων είναι απαραίτητα ακόμη και μέσα από μια διαφωνία.

Υποστήριξη εφήβων και των οικογενειών τους

Πολλοί γονείς αισθάνονται ότι δεν έχουν επιρροή στη ζωή του εφήβου και πως πλέον δεν μπορούν να κάνουν πολλά. Η απομόνωση του εφήβου είναι ένας μύθος.

Οι γονείς χρειάζεται να ενημερώνονται για τις αλλαγές που συμβαίνουν στην εφηβεία και η σημασία που έχει η συνεχής τους ευαισθητοποίηση και ο συντονισμός στις ανάγκες του εφήβου. Χρειάζεται να γνωρίζουν τι να περιμένουν στη σχέση με το παιδί και πως να διαχειριστούν τη μετάβαση αυτή.

Πολλοί εκλαμβάνουν την αύξηση των καυγάδων που συμβαίνουν σαν προσωπική απόρριψη ή σαν ένα δείγμα πως η σχέση δεν είναι καλή.

Αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη και μέσα από μια ανανοηματοδότηση της έννοιας του καυγά σαν μια ευκαιρία για το χτίσιμο μια σχέσης ουσιαστικής και επικοινωνιακής με τον έφηβο μπορούν να επιτευχθούν και να διορθωθούν πολλά.

Εξέλιξη σημαίνει αλλαγή

Η έννοια της εξέλιξης είναι συνυφασμένη με την έννοια της αλλαγής. Παρόλα αυτά, η κάθε αλλαγή, ακόμη και αυτή που χαρακτηρίζεται ως θετική, συνοδεύεται συνήθως από αμφιθυμικά συναισθήματα. Όσο μπορεί να θέλουμε και να ποθούμε την αλλαγή, άλλο τόσο μπορεί να τη φοβόμαστε ή ακόμη και να τη σαμποτάρουμε.

Η αλλαγή μπορεί να επισύρει ποικίλα συναισθήματα όπως χαρά, ανακούφιση, φόβο, άγχος, αγωνία. Η αίσθηση ότι δεν έχουμε πια τον έλεγχο των πραγμάτων μπορεί να προκαλέσει τρόμο και ανασφάλεια.

Τι κάνουμε όμως όταν το παλιό πια δεν μας κάνει, αλλά το νέο δεν το ξέρουμε, δεν το γνωρίζουμε και επομένως μας τρομάζει;
Τι κάνουμε όταν τα πράγματα γύρω μας αλλάζουν ξαφνικά και μας καλούν να προσαρμοστούμε στις αλλαγές αυτές;

Όταν τα παλιά παπούτσια δεν μας κάνουν πια, αλλά ακόμη δεν έχουμε βρει το νέο μας ζευγάρι για να βρούμε και τα βήματα μας στο νέο δρόμο που φανταζόμαστε, που ονειρευόμαστε και που επιθυμούμε να χαράξουμε;

Απαντήσεις και λύσεις μαγικές δεν υπάρχουν.
Υπάρχει όμως η μαγική πίστη στο συναίσθημά μας, σε αυτό που νοιώθουμε την εκάστοτε στιγμή και στο οποίο οφείλουμε να δώσουμε χώρο και χρόνο για να το κατανοήσουμε, να το αφουγκραστούμε ώστε να μπορέσουμε να το διαχειριστούμε. Καμία λοιπόν αλλαγή δεν συνοδεύεται απόλυτα από μονοσήμαντα συναισθήματα...γιατί αλλαγή σημαίνει αποχαιρετώ κάτι και καλωσορίζω κάτι άλλο και ο αποχαιρετισμός, όπως και το καλωσόρισμα είναι διαδικασίες που από μόνες τους έχουν μια δυναμική και μια φόρτιση.

Όσο δύσκολες ή ακόμη και επώδυνες και αν είναι κάποιες αλλαγές, είναι χρήσιμες για να υπάρξει εξέλιξη. Δε νοείται εξέλιξη χωρίς αλλαγή, αλλά δε νοείται και αλλαγή χωρίς μέσα της να εμπερικλείει αμφιθυμικά συναισθήματα. Όσο πιο ενήμεροι είμαστε για την αμφιθυμία μας αυτή, τόσο πιο έτοιμοι θα είμαστε να την αντέξουμε, να την κατανοήσουμε και να τη διαχειριστούμε. 

Συγχώνευση άστρων νετρονίων που προσφέρει ακόμη ένα νέο γρίφο για τους αστροφυσικούς

Η αναλαμπή από την απόμακρη συγχώνευση άστρων νετρονίων που ανιχνεύθηκε τον περασμένο Αύγουστο συνέχισε να φωτίζει – πολύ προς έκπληξη των αστροφυσικών που μελετούν τα επακόλουθα της μαζικής σύγκρουσης που έλαβε χώρα περίπου 138 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας και έστειλε βαρυτικά κύματα να εξαπλώνονται στο σύμπαν. Νέες παρατηρήσεις από το τροχιακό Παρατηρητήριο ακτίνων-Χ, Chandra της NASA, που καταγράφονται στο Astrophysical Journal Letters, δείχνουν ότι η έκρηξη ακτίνων-γ που απελευθερώθηκαν από την σύγκρουση είναι περισσότερο σύνθετη από ότι προηγουμένως φαντάστηκαν οι επιστήμονες.

«Συνήθως όταν βλέπουμε μια σύντομη έκρηξη ακτίνων-γ, η εκπομπή πίδακα που δημιουργείται λάμπει για μικρό χρονικό διάστημα καθώς προσκρούει στο μέσο που περιβάλλει το σύστημα – μετά σβήνει καθώς το σύστημα σταματάει να εγχέει ενέργεια στην εκροή», λέει η αστροφυσικός του Πανεπιστημίου McGill, Daryl Haggard, της οποίας η ερευνητική ομάδα ηγείται της νέας μελέτης. «Αυτό είναι διαφορετικό, σίγουρα δεν είναι ένα απλός στενός πίδακας που δεν λέει τίποτε».

Η θεωρία του κουκουλιού
Τα νέα δεδομένα θα μπορούσαν να εξηγηθούν χρησιμοποιώντας περισσότερο πολύπλοκα μοντέλα για τα υπολείμματα της συγχώνευσης άστρων νετρονίων. Ένα ενδεχόμενο: η συγχώνευση εκτόξευσε έναν πίδακα που θέρμανε τα αέρια υπολείμματα που υπήρχαν γύρω, δημιουργώντας ένα θερμό «κουκούλι» γύρω από τον πίδακα που ακτινοβολούσε με φως ακτίνων-Χ και ραδιοκυμάτων για πολλούς μήνες. Οι παρατηρήσεις ακτίνων-Χ συμφωνούν με δεδομένα ραδιοκυμάτων που καταγράφηκαν τον προηγούμενο μήνα από μια άλλη ομάδα επιστημόνων, οι οποίοι βρήκαν ότι αυτές οι εκπομπές από τη σύγκρουση συνέχισαν να φωτοβολούν κατά τη πάροδο του χρόνου.

Ενώ τα ραδιοτηλεσκόπια μπόρεσαν να παρακολουθήσουν την αναλαμπή κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, τα οπτικά και τα ακτίνων-Χ παρατηρητήρια δεν μπόρεσαν να το παρατηρήσουν για περίπου τρεις μήνες, επειδή αυτό το σημείο του ουρανού ήταν πολύ κοντά στον Ήλιο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. «Όταν η πηγή αναδύθηκε σε αυτό το τυφλό σημείο στο ουρανό στις αρχές του Δεκεμβρίου, η ομάδα μας στο Chandra άδραξε την ευκαιρία να δει τι συνέβαινε», ανέφερε ο John Ruan, ένας μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Διαστήματος του McGill και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. «Και βέβαια, η αναλαμπή εμφανίστηκε να είναι φωτεινότερη στα μήκη κύματος των ακτίνων-Χ, όπως ακριβώς ήταν στα ραδιοκύματα».

Ο γρίφος στη Φυσική
Αυτό το αναπάντεχο μοτίβο ενεργοποίησε έναν προβληματισμό μεταξύ των αστρονόμων για να κατανοήσουν ποια φυσική περιγράφει αυτή την εκπομπή. «Αυτή η συγχώνευση άστρων νετρονίων είναι διαφορετική με οτιδήποτε έχουμε δει πριν», ανέφερε η Melania Nynka, μια άλλη μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο McGill και μια από τους συγγραφείς της μελέτης. «Για τους αστροφυσικούς, είναι ένα δώρο που φαίνεται να συνεχίζει να δίνεται».

Η συγχώνευση των άστρων νετρονίων ανιχνεύθηκε πρώτα από τα εγκατεστημένα στις ΗΠΑ LIGO στις 17 Αυγούστου, ενώ ο ευρωπαϊκός ανιχνευτής Virgo και κάπου 70 εδάφους και διαστημικά παρατηρητήρια βοήθησαν να επιβεβαιωθεί η ανακάλυψη. Αυτή η ανακάλυψη άνοιξε μια νέα εποχή στην αστρονομία. Επισήμανε την πρώτη φορά που επιστήμονες κατάφεραν να παρατηρήσουν ένα κοσμικό γεγονός τόσο με φωτεινά κύματα – η βάση της παραδοσιακής αστρονομίας – όσο και με βαρυτικά κύματα, τις πτυχώσεις στο χωρόχρονου που προβλέφτηκαν πριν από ένα αιώνα από την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Albert Einstein. Οι συγχωνεύσεις των άστρων νετρονίων, μεταξύ των πυκνότερων αντικειμένων στο σύμπαν, θεωρούνται πως είναι υπεύθυνες για την παραγωγή των βαρέων στοιχείων όπως ο χρυσός, η πλατίνα και ο άργυρος.

Το μαρτύριο των δυνατών ανθρώπων

Σε κάθε παρέα υπάρχουν οι άνθρωποι που ξέρεις ότι μπορείς να βασιστείς επάνω τους. Είναι εκείνοι που θα σε στηρίξουν στα δύσκολα. Σε αυτούς θα τρέξεις όταν χρειαστείς μια συμβουλή και θα έχουν πάντα κάτι χρήσιμο να σου πουν. Είναι άραγε η ζωή τόσο εύκολη όσο φαίνεται γι' αυτούς; Είναι οι άνθρωποι που φαίνεται να τα καταφέρνουν στη ζωή, παρά τις αναποδιές που τους έρχονται και συνεχίζουν να κοιτούν μπροστά. Αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και αποπνέουν δύναμη και σιγουριά.

Απολαμβάνουν τον ρόλο αυτό, η αλήθεια είναι. Το ρόλο του «δυνατού» στις σχέσεις τους. Τους αρέσει το πώς τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι και ο θαυμασμός που εισπράττουν. Στο κάτω κάτω σε ποιον δεν αρέσει να τον θαυμάζουν;

Η παγίδα

Έτσι όμως πέφτουν στην μεγαλύτερη παγίδα. Πέφτουν στον λάκκο που μόνοι τους έχουν σκάψει. Ή μάλλον δεν σκάβουν το λάκκο τους, αλλά χτίζουν τον πύργο τους. Ένα πύργο ψηλό και απροσπέλαστο. Και μετά αυτο-φυλακίζονται εκεί μέσα. Αιχμάλωτοι της εικόνας τους. Της εικόνας που ασυνείδητα έχουν δημιουργήσει στους άλλους αλλά κυρίως στον εαυτό τους.

Γιατί όχι κι εγώ;

Από μικροί άκουγαν τη φράση: «Δεν έχεις ανάγκη εσύ» και συνεχίζουν να την ακούν ακόμα και τώρα. Τους τη δίνει στα νεύρα όταν τους το λες. Γιατί μέσα τους ξέρουν ότι κι εκείνοι έχουν ανάγκες. Το νιώθουν. Κάποιες στιγμές μάλιστα πολύ έντονα. Τους πιάνει το παράπονο τότε και αναρωτιούνται: «Γιατί κανείς δε με βοηθάει εμένα; Γιατί να πρέπει πάντα εγώ να τα κάνω όλα; Γιατί να πρέπει πάντα εγώ να στηρίζω τους άλλους; Να είμαι εδώ για κάθε τους ανάγκη; Εμένα ποιος θα με φροντίσει επιτέλους;»

Ένα βαθύ κομμάτι τους λαχταρά τη φροντίδα, ταυτόχρονα όμως το «δυνατό» κομμάτι τους την απεχθάνεται. Του είναι άγνωστη σαν έννοια. Έτσι την αποφεύγουν όσο μπορούν. «Πώς είσαι, χρειάζεσαι τίποτα; Είσαι καλά;» θα τους ρωτήσει κάποιος αν κάτι τους συμβεί. «Όχι, μωρέ εντάξει. Δεν είναι τίποτα. Θα περάσει. Ευχαριστώ. Μια χαρά είμαι» θα απαντήσουν.

Και έτσι έμμεσα απαγορεύουν στους άλλους να τους φροντίσουν. Δε συνειδητοποιούν ότι η δική τους συμπεριφορά είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση της στάσης των άλλων ανθρώπων. Νομίζουν ότι απλά οι γύρω τους δεν τους καταλαβαίνουν και δεν ασχολούνται μαζί τους. Ότι δεν μπορούν να τους φροντίσουν. Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα όμως, είναι ότι για να τους φροντίσει κάποιος θα χρειαστεί να επιμείνει πάρα πολύ για να κάμψει τις εσωτερικές τους αντιστάσεις.

Κατά συνέπεια είναι συνήθως μόνοι. Συναισθηματικά μόνοι, γιατί κατά τ’ άλλα συχνά έχουν πολλούς ανθρώπους γύρω τους. Ανθρώπους οι οποίοι τους χρειάζονται. Ανθρώπους τους οποίους στηρίζουν, αλλά στους οποίους δεν μπορούν να στηριχτούν.

Γιατί δεν επιτρέπουν σε κάποιον να τους φροντίσει;

Στον ασυνείδητο κόσμο τους μεγάλο μέρος της αυταξίας τους είναι επενδυμένο στο να είναι ισχυροί και ανεξάρτητοι. Στο να είναι ικανοί και αυτάρκεις. Έχουν μάθει να μπορούν και μόνοι τους και τους έχει εντυπωθεί από πολύ μικρή ηλικία η σημασία του να είσαι «δυνατός». Την έχουν υιοθετήσει σε ένα πολύ βαθύ, πυρηνικό επίπεδο.

Συνεπώς, αν κάποιος τους προσφέρει βοήθεια η ανακλαστική αντίδρασή τους θα είναι να πουν ‘όχι’. Εκείνη τη στιγμή νιώθουν ματαιωμένοι και άκυροι. Νιώθουν οι αδύναμοι, αφού είναι οι δέκτες της φροντίδας κι αυτό δεν μπορεί να το διαχειριστεί εύκολα ο ψυχισμός τους. Ο ασυνείδητος κόσμος τους νομίζει ότι το να δεχτούν τη συνδρομή κάποιου ισοδυναμεί με το να είναι άχρηστοι αφού έχουν ανάγκη κάτι το οποίο δε θα έπρεπε να χρειάζονται.

Η λύση

Εδώ βρίσκεται και το κλειδί για να καταφέρουν να αφεθούν στην φροντίδα ενός άλλου. Να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι απαραίτητο να κερδίσουν την αποδοχή. Μπορεί κάποιος να τους αποδέχεται μόνο επειδή είναι αυτοί που είναι. Δικαιούνται τη φροντίδα όπως και όλοι οι άνθρωποι τους οποίους εκείνοι στηρίζουν. Είναι κι εκείνοι άνθρωποι όπως όλοι οι άλλοι. Είναι εντάξει να δεχτούν και τις πιο ανθρώπινες πλευρές τους. Όλοι τις έχουμε. Δεν πειράζει.

Μια ενδιαφέρουσα πρόταση είναι: Καθώς είναι δοτικοί, ας αναλογιστούν το πόση χαρά παίρνουν οι ίδιοι όταν βοηθούν κάποιον. Την ίδια χαρά δίνουν και στους άλλους όταν αφήνονται να βοηθηθούν. Αν αρχικά τους είναι δύσκολο να δεχτούν φροντίδα με εσωτερικά κίνητρα, ας το κάνουν για τους άλλους. Με γνώμονα να κάνουν τους άλλους χαρούμενους. Δεν πειράζει. Μετά θα έχουν το βίωμα ότι είναι «εντάξει» να σε φροντίζουν. Δε γίνεσαι βάρος. Η αρχή έχει μεγάλη σημασία.

Η πρόκληση

Η αποδοχή ότι αξίζουν τη φροντίδα δεν είναι απλή υπόθεση γι' αυτούς, όμως. Στο μυαλό τους, το να δεχτούν περιποίηση είναι βαμμένο με μελανά χρώματα.

Δυστυχώς η κοινωνία ενισχύει τα πιστεύω τους. Ο «δυνατός» άνθρωπος θεωρείται επιτυχημένος και ένα πρότυπο προς μίμηση. Δεν ακούμε να λένε μπράβο σε αυτόν που πήρε βοήθεια αλλά σε αυτόν που έδωσε. Διαβάζουμε να λένε μπράβο σε αυτόν που ακόμα και στα δύσκολα αντέχει και γελάει και όχι σε αυτόν που φυσιολογικά ξεσπάει και κλαίει.

Ο αγώνας αυτών των ανθρώπων, λοιπόν, είναι διπλά δύσκολος. Χρειάζεται να υπερνικήσουν την εσωτερική τους αποστροφή προς το να είναι αδύναμοι και ταυτόχρονα να απαρνηθούν την γλύκα που τους δίνει η κοινωνική αποδοχή την οποία η «δύναμή» τους, τους εξασφαλίζει. Έχουν ασυνείδητα στηρίξει τον κόσμο τους σε μια ψευδαίσθηση «παντοδυναμίας» και είναι εξαιρετικά δύσκολο ψυχικά να την εγκαταλείψουν.

Φαντάζει όμορφος ο ψηλός πύργος τους, όμως είναι και πολύ μοναχικός. Ο μόνος τρόπος να παίξουν με τα άλλα παιδιά είναι να κατέβουν κάτω στην αυλή και να τα συναντήσουν. Να έρθουν στο ίδιο επίπεδο με εκείνα.

Αν σου αρέσει να είσαι δυνατός…

Αν σου αρέσει να είσαι δυνατός τότε αναλογίσου πόση δύναμη θα χρειαστείς για να ζητήσεις βοήθεια. Πόσο κουράγιο θα χρειαστείς για να αφεθείς να σε φροντίσουν. Πόσο πιο όμορφη θα είναι η ζωή σου αν απαλλαχθείς από το βάρος της «δυνατής» εικόνας σου.

Το αξίζεις!

Η έμπνευση και πώς να την αποκτήσετε

Μια από τις πιο σημαντικές συμβουλές που διάβασα ποτέ γράφτηκε πριν από 2.000 χρόνια, από έναν αρχαίο δάσκαλο, που λεγόταν Πατάντζαλι. Πρότεινε στους μαθητές του να εμπνευστούν. Θυμάστε ότι η λέξη έμπνευση προέρχεται από τις λέξεις εν και πνεύμα.

Σύμφωνα με τον Πατάντζαλι, για να έχεις έμπνευση πρέπει να διαθέτεις έναν νου που να υπερβαίνει τους περιορισμούς, σκέψεις που να έχουν σπάσει τα δεσμά τους και μία συνείδηση που εκτείνεται προς κάθε κατεύθυνση. Να πώς μπορείς να αποκτήσεις έμπνευση.

Στρέψε τη σκέψη σου σε εκείνο που θα ήθελες να γίνεις – καλλιτέχνης, μουσικός, προγραμματιστής ηλεκτρονικών υπολογιστών, οδοντίατρος κλπ. Στο μυαλό σου άρχισε να οραματίζεσαι μια εικόνα του εαυτού σου που έχει τα προσόντα να κάνει αυτά τα πράγματα. Χωρίς αμφιβολία. Μόνο με πεποίθηση. Ύστερα άρχισε να φέρεσαι σαν τα πράγματα αυτά να συμβαίνουν στην πραγματικότητα.

Το όραμά σου σαν καλλιτέχνης σε δείχνει να ζωγραφίζεις, να επισκέπτεσαι πινακοθήκες, να μιλάς με διάσημους καλλιτέχνες και να είσαι βυθισμένος στον κόσμο της τέχνης. Με άλλα λόγια, αρχίζεις να συμπεριφέρεσαι σαν καλλιτέχνης σε κάθε εκδήλωσή σου. Με αυτόν τον τρόπο, υπερβαίνεις τον εαυτό σου και παίρνεις τη μοίρα σου στα χέρια σου, ενώ συγχρόνως καλλιεργείς την έμπνευση.

Όσο περισσότερο βλέπεις τον εαυτό σου όπως θα ήθελες να γίνεις, τόσο περισσότερο εμπνέεσαι. Οι εν υπνώσει δυνάμεις που περιέγραψε ο Πατάντζαλι ξυπνούν και ανακαλύπτεις ότι έχεις γίνει σπουδαιότερος και από τα πιο τολμηρά σου όνειρα. Φαντάσου το – εν υπνώσει δυνάμεις επανέρχονται στη ζωή και συνεργάζονται μαζί σου, μόνο και μόνο γιατί απέκτησες έμπνευση και άρχισες να φέρεσαι σαν να είχες ήδη αποκτήσει εκείνο που ήθελες να έχεις.

Με το να έχεις το θάρρος να δηλώνεις ότι βρίσκεσαι ήδη εκεί που ήθελες να είσαι, σχεδόν θα επιβάλεις στον εαυτό σου να συμπεριφέρεται με έναν καινούργιο, συναρπαστικό και πνευματικό τρόπο. Μπορείς να εφαρμόσεις αυτή την αρχή και σε άλλους τομείς της ζωής σου. Αν ζεις μια ζωή γεμάτη στερήσεις και δεν απολαμβάνεις κανένα από τα όμορφα πράγματα που έχουν πολλοί άλλοι, ίσως είναι ώρα να αλλάξεις τον τρόπο σκέψης σου και να αρχίσεις να συμπεριφέρεσαι σαν να διαθέτεις ήδη αυτό που θα ήθελες να έχεις.

Οραματίσου το όμορφο αυτοκίνητο των ονείρων σου και κόλλησε τη φωτογραφία του στην πόρτα της κρεβατοκάμαράς σου και στην πόρτα του ψυγείου σου, κόλλησέ την και στο ταμπλό του αυτοκινήτου που οδηγείς τώρα! Πήγαινε σε μια έκθεση αυτοκινήτων, κάθισε μέσα στο αυτοκίνητό σου και νιώσε το εξαίσιο άρωμα του καινούργιου.

Χάιδεψε με τα χέρια σου τα καθίσματα και σφίξε το τιμόνι. Κάνε το γύρο του αυτοκινήτου σου, θαυμάζοντας τις γραμμές του. Κάνε μια δοκιμαστική βόλτα με το αυτοκίνητό σου και φαντάσου ότι δικαιούσαι να το οδηγείς, ότι η ομορφιά του σε εμπνέει και ότι με κάποιον τρόπο θα το αποκτήσεις. Κατά μία έννοια, κατά κάποιον τρόπο, αυτό είναι το δικό σου αυτοκίνητο. Μίλησε στους άλλους για το πόσο σου αρέσει. Διάβασε γι΄αυτό. Διακόσμησε με την εικόνα του την επιφάνεια εργασίας στην οθόνη του υπολογιστή σου και άφησέ την εκεί ώστε κάθε φορά που περνάς δίπλα του να τη βλέπεις.

Όλα αυτά ίσως να σου φαίνονται ανόητα, αλλά όταν αποκτήσεις έμπνευση και αρχίσει να συμπεριφέρεσαι σαν να έχεις ήδη αυτό που θα ήθελες να αποκτήσεις, θα ενεργοποιήσεις εκείνες τις εν υπνώσει δυνάμεις που θα συνεργαστούν για να το κάνουν αληθινό.

Είναι ακόμα της μόδας η κοινωνικότητα;

Τι γίνεται εκεί έξω; Πώς διαμορφώνονται οι συμπεριφορές των ανθρώπων στις μεταξύ τους σχέσεις; Ποια είναι η δική μας στάση και θέση στην συμπεριφορά των άλλων; Σίγουρα υπάρχουν συμπεριφορές για όλα τα γούστα, και μάλιστα συχνά συναντάμε νέους και μεγάλους ανθρώπους που επιδεικνύονται μιλώντας και ενεργώντας με χοντροκομμένο τρόπο…

Μπορούμε, ωστόσο να επαναφέρουμε στο προσκήνιο τους παραδοσιακούς καλούς τρόπους
Οι άνθρωποι στις εξελιγμένες κοινωνίες, ακριβώς επειδή έχουν αυτό το υψηλό πολιτισμικό επίπεδο, αντιμετωπίζουν με σεβασμό τα κοινωνικά έθιμα που κάνουν πιο ευχάριστη την ανθρώπινη συμπεριφορά. Εκδίδονται ξανά βιβλία που αναλύουν τον σωστό τρόπο για να φέρεται κανείς σε διάφορες στιγμές της μέρας και σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Και μ’ αυτό τον τρόπο η κοινωνικότητα γίνεται και πάλι ένα σύγχρονο ζήτημα.

Επομένως, είναι πιθανό να βρούμε αυτούς τους κανόνες σε οποιονδήποτε σύγχρονο οδηγό καλής συμπεριφοράς. Θα πρέπει να υπάρχουν, και θα είναι πολύ χρήσιμοι.

Θα ήταν κρίμα για μία κοινωνία σαν τη δική μας – η οποία ισχυρίζεται ότι μάχεται υπέρ της ανεκτικότητας και της συνύπαρξης, που δηλώνει ότι σέβεται όλες τις κοινωνικές τάξεις, η οποία επιθυμεί να εξαλείψει τις διαφορές, που δεν έχει στόχο να πληγώσει επίτηδες την ευαισθησία κανενός, η οποία υποστηρίζει ότι αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια όλους, ακόμα και τα ζώα – να αφήσει να ξεχαστούν ορισμένοι κανόνες καλής συμπεριφοράς οι οποίοι, στο κάτω-κάτω της γραφής, δεν πρέπει να έχουν κανέναν άλλον σκοπό πέρα από το να λειάνουν την άξεστη συμπεριφορά, που καμιά φορά είναι και επιθετική, στην οποία μας σπρώχνουν τα πιο πρωτόγονα ένστικτά μας.

Σίγουρα αυτοί οι κοινωνικοί κανόνες είναι τυχαίοι στο σύνολό τους, κάτι που μπορεί να διαταράξει τον αυθορμητισμό των παιδιών μας.

Παρ’ όλα αυτά, εύκολα μπορούμε να τους δώσουμε να καταλάβουν και τους εξίσου τυχαίους κανόνες – που συχνά είναι και υπερβολικά ακραίοι – τους οποίους τα ίδια επιβάλλουν, για παράδειγμα, στον τρόπο που θα ντυθούν ή θα συμπεριφερθούν μέσα σε μία ντισκοτέκ, ή τα τελετουργικά που εφαρμόζονται στο διάλειμμα του σχολείου ή στα αθλήματα, ή απλώς στον τρόπο που χτενίζονται ή κρεμάνε την τσάντα τους. Αν κάποιος δεν αποδέχεται αυτούς τους άγραφους κανόνες, θεωρείται ιδιόρρυθμο άτομο.

Εκείνοι που θέλουν να γίνονται το κέντρο της προσοχής εντάσσονται αυτομάτως στην κατηγορία των αναξιόπιστων ατόμων ή, στην καλύτερη περίπτωση, των άπειρων, που δεν ξέρουν πώς να συμπεριφερθούν στο κοινωνικό τους περιβάλλον ή, απλώς, έχουν ξεπερασμένες ιδέες. Αυτοί καθορίζουν τους δικούς τους κανόνες κοινωνικότητας…

Λάθη στη σκέψη που οδηγούν σε αρνητικά συναισθήματα

Αν και είστε πεπεισμένοι για την ορθότητά τους, οι περισσότερες αρνητικές σκέψεις που σας κάνουν να αισθάνεστε άσχημα είναι ψευδείς και μη-ρεαλιστικές

Για παράδειγμα : Μετά την διάλυση μιας ερωτικής σχέσης ή ένα διαζύγιο σκέφτεστε, «Εγώ φταίω για όλα. Τελικά δεν γίνεται να με αγαπήσει κανένας. Ποτέ δεν θα κάνω στενή σχέση με άλλον άνθρωπο». Νιώθετε τόσο ταραγμένος που όλα αυτά σας φαίνονται απολύτως αληθινά, και πιστεύετε ότι η ζωή σας έχει τελειώσει. Μετά από κάποιους μήνες αρχίζετε και βγαίνετε με κάποια γυναίκα και αρχίζετε και αισθάνεστε ότι είστε και πάλι κοντά με έναν άνθρωπο. Ξαφνικά αντιλαμβάνεστε ότι τελικά μπορείτε να γίνετε αγαπητός, ότι δεν είσαστε ολοκληρωτικά υπεύθυνος για την διάλυση της προηγούμενης σχέσης σας. Αναρωτιέστε πώς στο καλό είχατε πιστέψει όλα εκείνα με τα οποία φορτώνατε τον εαυτό σας. Εκείνη όμως την περίοδο, οι αρνητικές αυτές σκέψεις σας φαίνονταν απολύτως έγκυρες και ορθές.
Αυτό είναι ένα από τα παράξενα που συμβαίνουν με την άσχημη διάθεση – συχνά ξεγελάμε τον εαυτό μας και ζούμε μέσα στη μιζέρια δεχόμενοι πράγματα που απλώς δεν είναι αληθινά. Και το παράδοξο είναι ότι συνήθως δεν έχουμε την παραμικρή υποψία ότι μπορεί να εξαπατηθήκαμε από την ίδια μας τη μιζέρια και την αυτοκριτική.
Στον παρακάτω πίνακα περιγράφονται τα δέκα είδη στρεβλωμένων σκέψεων που οδηγούν σε αρνητικά συναισθήματα.  Ο κατάλογος αυτός άλλαξε την ζωή πολλών ανθρώπων.
  1. Διπολική Σκέψη («Όλα ή τίποτα» ή «άσπρο – μαύρο»). Σκέφτεστε απόλυτα, σαν να υπάρχει μόνο το άσπρο και το μαύρο. Εάν κάτι δεν είναι τέλειο, το θεωρείτε σαν πλήρη αποτυχία. Π.χ. όταν μια γυναίκα που έκανε δίαιτα έφαγε ένα κουταλάκι παγωτό, σκέφτηκε «Κατέστρεψα τη δίαιτά μου τελείως». Η σκέψη αυτή την τάραξε τόσο πολύ που έφαγε ολόκληρο το μπολ!
  2. Υπεργενίκευση: Ένα μεμονωμένο αρνητικό γεγονός, όπως η απόρριψη από τον ερωτικό σύντροφο ή μια δυσκολία στη δουλειά, ερμηνεύεται σαν μια ατέλειωτη αλυσίδα πολλών αρνητικών γεγονότων, χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «πάντοτε» ή «ποτέ» όταν σκέφτεστε γι’ αυτό. Ένας καταθλιπτικός πωλητής ενοχλήθηκε τρομερά όταν είδε μια κουτσουλιά πάνω στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου του. Σκέφτηκε, «Τι άτυχος που είμαι! Τα πουλιά λερώνουν πάντα το δικό μου αυτοκίνητο!».
  3. Νοητικό Φίλτρο: Ξεχωρίζετε μια μοναδική αρνητική λεπτομέρεια και επικεντρώνεστε σε αυτήν αποκλειστικά, έτσι ώστε η άποψή σας για την πραγματικότητα να «χρωματίζεται» ανάλογα, όπως χρωματίζει ένα ποτήρι με νερό μια σταγόνα μελάνης. Παράδειγμα : Κάνετε μια παρουσίαση σε συναδέλφους σας στη δουλειά και δέχεστε πολλά θετικά σχόλια από αυτούς για τη δουλειά σας. Ένας όμως από αυτούς λέει κάτι που είναι σχετικά επικριτικό και εσείς απασχολείστε συνεχώς με την αντίδρασή του για μέρες, αγνοώντας όλα τα θετικά σχόλια που εισπράξατε.
  4. Παραγνώριση Θετικών: Αγνοείτε τις θετικές εμπειρίες επιμένοντας ότι αυτές «δεν μετράνε». Όταν κάνετε μια καλή δουλειά, μπορεί να σκέφτεστε ότι δεν ήταν και τόσο καλή ή ότι ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να την είχε κάνει. Η παραγνώριση (υποτίμηση) των θετικών σάς «κλέβει» τη χαρά της ζωής και σας κάνει να νιώθετε ότι είστε ανεπαρκής και ότι δεν έχετε τις ανταμοιβές που θα έπρεπε.
  5. Αυθαίρετα Συμπεράσματα: Βγάζετε συμπεράσματα αρνητικά, χωρίς όμως να υπάρχουν ενδείξεις που να υποστηρίζουν αυτό το συμπέρασμα. Διακρίνονται δύο είδη τέτοιας σκέψης: α) «Διάβασμα» της σκέψης των άλλων: Χωρίς να ελέγξετε αν είναι έτσι, συμπεραίνετε αυθαίρετα ότι κάποιος αντιδρά αρνητικά σε σας. β)Πρόβλεψη του μέλλοντος : Προβλέπετε ότι τα πράγματα θα πάρουν αρνητική τροπή για σας στο μέλλον. Π.χ. πριν από τις εξετάσεις μπορεί να λέτε, «Να πάρει η οργή! Όπως πάω σίγουρα θα αποτύχω». Ένας καταθλιπτικός μπορεί να λέει, «Ποτέ δεν θα γίνω καλά».
  6. Μεγαλοποίηση ή Ελαχιστοποίηση: Μεγεθύνετε τη σπουδαιότητα των προβλημάτων σας ή ελαχιστοποιείτε τη σημασία των θετικών εμπειριών σας. Π.χ. δεν προλαβαίνετε το χρονικό όριο για την παράδοση μιας εργασίας σας και λέτε, «Αυτή είναι η καταστροφή μου».
  7. Συναισθηματική Συλλογιστική: Δέχεστε ότι τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθετε αντανακλούν την πραγματικότητα – αφού νιώθετε έτσι, άρα έτσι θα είναι. Π.χ. «Νιώθω αποτυχημένος. Πράγματι πρέπει να είμαι πολύ αποτυχημένος» ή «Νιώθω φοβερά ανήσυχος που θα πετάξω. Οι πτήσεις με αεροπλάνο πρέπει να είναι πολύ επικίνδυνες» ή «Νιώθω πολύ θυμωμένος. Πρέπει πράγματι να μου φέρθηκε πολύ άσχημα» ή «Νιώθω πολύ κατώτερος. Τελικά, μάλλον είμαι δεύτερης κατηγορίας άνθρωπος».
  8. Πρέπει: Λέτε στον εαυτό σας ότι τα πράγματα θα έπρεπε να συμβούν όπως τα περιμένατε ή τα ελπίζατε. Ένας ταλαντούχος πιανίστας, αφού έπαιξε ένα πολύ δύσκολο κομμάτι σκέφτηκε, «Δεν θα έπρεπε να είχα κάνει τόσα πολλά λάθη». Αυτό τον έκανε να απογοητευτεί τόσο πολύ που εγκατέλειψε την εξάσκησή του για πολλές ημέρες. Οι φράσεις «πρέπει», «οφείλω», «έτσι είναι το σωστό» κ.λ.π. έχουν όλες το ίδιο αρνητικό αποτέλεσμα. Οι φράσεις αυτές, όταν κατευθύνονται προς εσάς τον ίδιο, οδηγούν σε αισθήματα ενοχής και απογοήτευσης. Όταν κατευθύνονται προς τους άλλους ή τον κόσμο γενικά, συνήθως οδηγούν σε αισθήματα θυμού και απογοήτευσης: «Δεν θα έπρεπε να ήταν τόσο πεισματάρης και εχθρικός». Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να κινητοποιήσουν τους εαυτούς τους με φράσεις τύπου «πρέπει» – «δεν πρέπει», σαν να είναι κάποιοι παράνομοι που πρέπει πρώτα να τιμωρηθούν πριν κάνουν κάτι. «Δεν έπρεπε να φάω αυτό το γλυκό». Αυτό συνήθως δεν λειτουργεί διότι όλα αυτά τα πρέπει σας κάνουν να επαναστατείτε και σας προκαλούν την τάση να κάνετε ακριβώς το αντίθετο.
  9. Λανθασμένος Χαρακτηρισμός: Αυτή αποτελεί μια ακραία μορφή της διπολικής σκέψης. Αντί να πείτε «Έκανα ένα λάθος«, χαρακτηρίζετε αρνητικά ολόκληρο τον εαυτό σας λέγοντας, «Είμαι αποτυχημένος». Μπορεί επίσης να χαρακτηρίσετε τον εαυτό σας «ανόητο», «ηλίθιο» ή «μια σκέτη αποτυχία». Ο χαρακτηρισμός είναι εντελώς παράλογος, διότι ο εαυτός σας δεν ταυτίζεται με τα πράγματα που κάνετε. Ανθρώπινες υπάρξεις υπάρχουν, αλλά «ανόητοι», «αποτυχημένοι» ή «ηλίθιοι» δεν υπάρχουν. Αυτοί οι χαρακτηρισμοί είναι άχρηστες αφαιρέσεις που οδηγούν σε θυμό, άγχος, απογοήτευση και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μπορεί επίσης να χαρακτηρίζετε άλλους ανθρώπους. Όταν κάποιος κάνει κάτι με το οποίο δεν συμφωνείτε μπορεί να σκέφτεστε, «Αυτός είναι βλάκας». Με αυτόν τον τρόπο νιώθετε ότι το πρόβλημα με τον άλλον είναι στον» χαρακτήρα» του αντί να θεωρείτε ότι είναι στον τρόπο που σκέφτεται ή συμπεριφέρεται. Τον βλέπετε σαν ολοκληρωτικά κακό. Αυτό σας κάνει να αισθάνεστε εχθρότητα και να πιστεύετε ότι είναι αδύνατο να βρείτε τρόπους επικοινωνίας και να βελτιώσετε την κατάσταση.
  10. Προσωποποίηση ή Εκτόξευση Κατηγοριών: Η προσωποποίηση συμβαίνει όταν θεωρείτε τον εαυτό σας αποκλειστικά υπεύθυνο για την έκβαση ενός – αρνητικού συνήθως – γεγονότος, το οποίο όμως δεν εξαρτάται αποκλειστικά από εσάς. Όταν μια μητέρα πήρε τον κακό έλεγχο του παιδιού της από το σχολείο είπε : «Αυτό αποδεικνύει πόσο κακή μητέρα είμαι» αντί να καθίσει να σκεφτεί τις αιτίες του προβλήματος και να βοηθήσει έτσι πραγματικά το παιδί της. Μια άλλη γυναίκα, όταν τη χτύπησε ο σύζυγός της, είπε : «Δεν θα με χτύπαγε αν ήμουν καλύτερη στο κρεβάτι». Η προσωποποίηση οδηγεί σε αισθήματα ενοχής, ντροπής και ανεπάρκειας.
Κάποιοι άνθρωποι κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Κατηγορούν τους άλλους ή τις καταστάσεις για τα προβλήματά τους και παραβλέπουν αιτίες που μπορεί να συνεισφέρουν σε αυτά. Π.χ. «Ο λόγος που ο γάμος μου δεν πάει καλά οφείλεται στο ότι ο σύζυγός μου είναι τόσο παράλογος». Οι κατηγορίες αυτές ποτέ δεν αποδίδουν διότι συνήθως οι άλλοι θα απορρίψουν τις κατηγορίες και θα αμυνθούν με τον ίδιο τρόπο

Υποσυνείδητα οι άνθρωποι μένουν κολλημένοι στην ηλικία που δέχτηκαν τη λιγότερη αγάπη

Η ωριμότητα δεν σχετίζεται με την ηλικία.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που βλέπετε στον δρόμο δεν είναι ώριμοι, απλώς προσποιούνται, φέρονται σαν ώριμοι. Βαθιά μέσα τους έχουν κολλήσει στην ηλικία όπου έλαβαν την λιγότερη αγάπη.

Πως κολλάμε συναισθηματικά;
Έχουμε γεννηθεί ολόκληροι. Όταν λέω ολόκληροι, εννοώ χωρίς συναισθηματικές πληγές και κομμάτια μας που προσπαθούμε να καταπνίξουμε. Δίνουμε και λαμβάνουμε αγάπη χωρίς φόβο.

Ωστόσο, έρχεται μια στιγμή που παραμελείστε συναισθηματικά. Ίσως αγαπήσατε και δεν δεχθήκατε αγάπη. Τέτοιες στιγμές δημιουργούν ένα σχίσμα μέσα μας.

Ένα μέρος μας είναι συναισθηματικά τραυματισμένο και ένα άλλο προσπαθεί να προστατέψει αυτό που είναι πληγωμένο.

Αυτή η προστασία είναι το τοίχος που δημιουργούμε γύρω από το πληγωμένο κομμάτι ή ότι το καταπιέζουμε βαθύτερα στο υποσυνείδητο.

Αυτή είναι η στιγμή που αρχίζουμε να ζούμε μέσα στο μυαλό μας, δημιουργώντας λαβύρινθους και παραθυράκια, αναζητώντας πράγματα έξω από εμάς που θα αναπληρώσουν την αγάπη που δε δεχθήκαμε.

Είναι σαν ένα ήρωα που η γυναίκα του είναι πληγωμένη και την κρατά κλειδωμένη σπίτι, σε ένα δωμάτιο προστατευμένη από τον κόσμο έτσι ώστε να αναζητήσει κάτι που θα την θεραπεύσει.

Μόνο που ο ήρωας δεν βρίσκει ποτέ την θεραπεία και η γυναίκα του δεν βγαίνει ποτέ ξανά στον κόσμο.

Το σώμα μας μεγαλώνει, ο χρόνος περνά. Αυτό βλέπουν οι άλλοι τουλάχιστον.

Πως ξέρετε ότι κάποιος είναι συναισθηματικά κολλημένος;
Οι περισσότεροι από εμάς φερόμαστε ως ώριμοι ενώ είμαστε κολλημένοι στη χρονική περίοδο που λάβαμε την λιγότερη αγάπη.

Κάποιος ίσως έχει οικογένεια, μια πετυχημένη δουλειά και είναι εξελιγμένος πνευματικά αλλά η καρδιά του ακόμα χρειάζεται την αγάπη που δεν έλαβε.

Ή όλα αυτά που έχει μπορεί να είναι προϊόν από την πρόθεση του να αποδείξει στον εαυτό του πως αξίζει αυτή την αγάπη, ώστε τελικά να την βρει.

Ζει στην ίδια πραγματικότητα, μόνο οι λεπτομέρειες είναι ελαφρώς διαφορετικές. Νιώθει την ίδια εμπειρία να συμβαίνει ξανά και ξανά μόνο που το μέρος και ο χρόνος είναι διαφορετικοί.

Συμπτώματα που δείχνουν ότι κάποιος είναι συναισθηματικά κολλημένος
Αυτοί που είναι συναισθηματικά κολλημένοι παρουσιάζουν τα ακόλουθα συμπτώματα στην ενήλικη ζωή τους:

– Αποτυγχάνουν να αναπτύξουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για να διαμορφώσουν υγιείς σχέσεις με τους άλλους.
– Δυσκολεύονται στο να καθιερώσουν σχέσεις και να εμπιστευτούν τους άλλους.
– Δεν έχουν το αίσθημα αυτό-αξίας.
– Φοβούνται να ξεκινήσουν υγιείς σχέσεις με τους άλλους.
– Θέλουν πάντα να έχουν τον έλεγχο.
–Νιώθουν ανασφαλείς και αβέβαιοι για τον εαυτό τους.

Δημιουργούμε σενάρια και βάζουμε τον εαυτό μας σε παρόμοιες καταστάσεις όπως αυτές που έχουμε και δεν έχουν θεραπευτεί ακόμα.

Αναζητούμε παρόμοιους ανθρώπους όπως αυτούς που δεν επέστρεψαν την αγάπη μας θέλοντας να κάνουμε τους καινούργιους να μας δώσουν την αγάπη που δεν πήραμε και να διορθώσουμε το παρελθόν.

Αν, για παράδειγμα, πληγωθήκατε από τους γονείς σας θα αναζητήσετε συντρόφους με παρόμοια συμπεριφορά, σαν αυτή που σας πλήγωσε. Υποσυνείδητα αναδημιουργείτε την ίδια κατάσταση για να έχετε ακόμα μια ευκαιρία.

Πως ξεκολλάτε και ωριμάζετε;
Για να μεγαλώσετε και να ωριμάσετε, όλα τα κομμάτια σας πρέπει να είναι ολόκληρα. Και η αγάπη είναι σαν το νερό που χρειάζονται τα λουλούδια για να αναπτυχθούν.

Για να γίνετε ολόκληροι δεν χρειάζεται να διορθώσετε το παρελθόν, αλλά να το αποδεχθείτε.

Ο ήρωας δεν χρειάζεται κλειδώσει την γυναίκα του για να την προστατεύσει από τον κόσμο και να αναζητήσει θεραπείες, αλλά να ανοίξει τις πόρτες, να αποδεχτεί ότι πληγώθηκε και να την αγκαλιάσει.

Για να θεραπευτεί η γυναίκα, χρειάζεται να βγει στον έξω κόσμο ενώ ο ήρωας πρέπει να είναι μαζί της. Έτσι και οι δύο θα θεραπευτούν και θα γίνουν πάλι ολόκληροι.

Με το να αποδεχθείτε το παρελθόν έχετε μια ευκαιρία να κοιτάξετε πίσω από τους τοίχους που προστατεύουν το κολλημένο μέρος σας. Τώρα έχετε την ευκαιρία να θεραπεύσετε αυτό το κομμάτι αντί να αποφεύγετε το γεγονός ότι υπάρχει.

Και το κόλπο για να το αποδεχθείτε είναι αυτό:
Δώστε στον εαυτό σας την αγάπη που αναζητάτε στους άλλους!

Συνειδητοποιήστε πως δεν χρειάζεστε την αγάπη από κανέναν για να μπορείτε να δώσετε όση περισσότερη αγάπη μπορείτε. Εσείς είστε η πηγή της αγάπης σας. Βασικά, είστε αγάπη!

Αποδεχθείτε ότι πληγωθήκατε, ότι δεν δεχθήκατε αγάπη και αρχίστε να αγαπάτε ξανά. Ξεκινήστε να δίνετε αγάπη χωρίς να απαιτείτε κάτι ως αντάλλαγμα!

Και θα συνειδητοποιήσετε ένα μεγάλο μυστικό!

Δεν ήταν η αγάπη που δεχθήκατε από τους άλλους αυτή που σας ωρίμασε, αλλά η αγάπη που δώσατε εσείς στον κόσμο!

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου;

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου; Έχει πολύ μεγάλη σημασία, μπορεί να είναι η πρώτη απάντηση, αφού η συνέπεια είναι η ουσία της αυθεντικότητας. Οπότε, σκέπτεται ο Μονταίνι, κοίταξε μέσα σου:

Όχι μόνο ο άνεμος των τυχαίων πραγμάτων με κινεί σύμφωνα με την τάση του, αλλά επίσης κινούμαι και ενοχλούμαι από την αστάθεια της στάσης μου: οποιοσδήποτε στρέφει τη βασική του προσοχή στον εαυτό του, δύσκολα θα βρει τον εαυτό του δύο φορές στην ίδια κατάσταση…

Μιλώ για τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους: κι αυτό επειδή κοιτάζω τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους.

Κάθε είδους αντίφαση μπορεί να βρεθεί μέσα μου, ανάλογα με κάποια αλλαγή ή ιδιότητα: ντροπαλός, αυθάδης, αγνός, λάγνος, ομιλητικός, λιγομίλητος, σκληρός, ασθενικός, έξυπνος, ανόητος, σοβαρός, πρόσχαρος, ψεύτης, ειλικρινής, μορφωμένος, αδαής, γενναιόδωρος, τσιγκούνης και, πάλι, άσωτος.

Το μάθημα είναι να μην ανησυχούμε και τόσο πολύ γι’ αυτήν την «περιστροφή» και «αταξία». Είναι σοφία να την αναγνωρίζουμε και, απλώς, άγνοια να αρνούμαστε ότι αλλάζουμε στο όνομα της συνέπειας.

ΟΡΑΤΙΟΣ

Σαν άνθρωπος, στην εξωτερική του εμφάνιση, μάλλον μικροσκοπικός στο ανάστημα και ιδιαίτερα ευκίνητος, αργότερα εύσαρκος, όπως, περιγράφεται στη Vita του Σουητωνίου 3, 10 έκδ. Klingner, στενομέτωπος, τα μαλλιά του, κατάμαυρα στον καιρό της νιότης του, είχαν αραιώσει και ασπρίσει από αρκετά νωρίς (Epist. 1, 7,26 nigros angusto fronte capillos),είχε, κατά μαρτυρία πάλι δική του εμφάνιση φροντισμένη. Σε κάποια ηλικία παραπονιέται για την αθρίτιδά του (γι’ αυτό, έλεγε, αγαπούσε τον ήλιο) (solibus aptus) και πάσχει από κατάρρο των ματιών του.

Ήταν αξιαγάπητος φίλος, ειλικρινής, αλλά και ευερέθιστος (irasci celer), που γρήγορα ωστόσο κατευνάζονταν οι υπερβολικές του κάποτε εκρήξεις (Epist. 1, 20, 24 κ.ε.), εξωστρεφής και κοινωνικός αλλά διόλου φιλόδοξος για τα αξιώματα, ο αυτοκράτορας Αύγουστος μάταια προσπάθησε να έχει επιτυχία να τον κάμει αυλικό (epistulis scribendis) με το αξίωμα του ιδιαίτερου γραμματέα (Σουητώνιος, ο.π., 2, 10).

Σκεπτικιστής, κριτικός και αυτοκριτικός, “θέλει να είναι, όπως πρέπει να είναι, στις λιγοστές στιγμές οπού θα υπάρξει”

Αγαπά τη ζωή και λυπάται για την προσκαιρότητά της.

Αξιοπρεπής, πότε πότε δηκτικός, αβρός συνήθως, αλλά κάποτε ειρωνικός, μιλεί, όσο περνούν τα χρόνια, με πεποίθηση για την αξία της ποίησής του.

Η αγάπη της μοναξιάς, όταν ωριμάζει πνευματικά, τον κάνει να αποφεύγει – ως το σημείο που μπορεί – την πολυάνθρωπη, θορυβώδικη Ρώμη, και, έχει γύρω στο 33 π.Χ. εγκαταστήσει στους λόφους του αγροτικού του υποστατικού στη Σαβίνη την απομακρυσμένη Αρκαδία του.

Έμεινε στη ζωή εργένης.

Η τάση του προς τη φιλοσοφία ανάγεται σε πολλούς “κοινούς τόπους” της ελληνικής φιλοσοφίας, την οποία γνώριζε, όπως είπαμε, πολύ καλά. Ζηλωτής του αριστοτελικού ιδανικού της μεσότητος, επιδιώκει ο ίδιος και διδάσκει στους άλλους το μέτρον, αναζητεί μαζί με τους περιπατητικούς φιλοσόφους το μέσον. Όχι σπάνια φαίνεται να ενστερνίζεται το λάθε βιώσας του Επίκουρου.

Συνειδητοποιεί ότι ζει μέσα σε έναν ηθικά απορρυθμισμένον κόσμο, σε μια κοινωνία όπου είχαν χρεοκοπήσει οι πατροπαράδοτες “ρωμαϊκές” αξίες, κυριαρχούσε ο εγωισμός, η υπερβολή, οι αγωνίες και οι φόβοι ενός ακράτητου ευδαιμονισμού.

Προβληματίζεται για το αληθινό νόημα της ζωής. Και προσέρχεται να συμβουλέψει ως ένα modus vivendi την τάξη και το συγκράτημα στον κλονισμένο ψυχισμό του ατόμου, να συστήσει την άσκηση του ορθού λόγου, να συμβουλέψει την αγάπη της μετριοπάθειας, να προτρέψει στην ολιγάρκεια και τη λιτή ζωή με την ευθύνη ενός βιοσοφούντος φιλοσόφου.

RECTIUS VIVES
Ορθότερα θα ζήσεις, Λικίνιε*, εάν δεν αναζητείς διαρκώς
και επίμονα το πέλαγος, ούτε εάν πλέεις πάρα πολύ κοντά
στην επικίνδυνη ακτή, όταν τρέμεις τις θύελλες
και παίρνεις προφυλάξεις.

Όποιος αγαπά τη χρυσή μεσότητα
αποφεύγει ασφαλής τους ρύπους ενός
παλαιού οικήματος, αποφεύγει με φρόνηση
την έπαυλη, που προκαλεί τον φθόνο.

Συχνότερα τραντάζεται από τους ανέμους το πελώριο
πεύκο, με σφοδρότερη πτώση καταρρέουν οι πανύψηλοι
πύργοι, τα υψηλότερα όρη πλήττουν
οι κεραυνοί.

Ελπίζει στις δυσχέρειες, φοβάται στις ευνοϊκές
στιγμές την εναλλαγή της τύχης ο καλά προετοιμασμένος
νους. Τους δύσμορφους χειμώνες επαναφέρει.

 Ο Δίας, ο ίδιος
τους εκδιώκει. Εάν τώρα κυριαρχεί το κακό,
δεν θα είναι πάντα έτσι. Κάποτε με την κιθάρα
συνεγείρει την σιωπηλή Μούσα ο Απόλλωνας
και δεν εντείνει διαρκώς το τόξο.

Στις στεναχώριες να είσαι θαρραλέος
και ισχυρός· ο ίδιος με σοφία θα συστέλλεις
τα ιστία, όταν θα φουσκώνουν υπερβολικά
από τον ευνοϊκό άνεμο.
----------------------------
* Ο Λεύκιος Λικίνιος Μουρήνας (ύπατος το 23 π.Χ.) ανήκε στη μερίδα των δημοκρατικών. Ήλθε σε σύγκρουση με τον Οκταβιανό Αύγουστο, αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το αξίωμά του, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο με την κατηγορία της συμμετοχής σε συνωμοσία και θανατώθηκε, ενώ επιχειρούσε να εγκαταλείψει την Ιταλία.

Ο πόλεμος κατά του λογικού

“Οι ξυπνητοί έχουν ένα και τον ίδιο κόσμο, οι κοιμισμένοι ο καθένας τον δικό του”. -Ηράκλειτος

Ο άνθρωπος είναι ζώο λογικό. Πάει να γίνει δηλαδή λογικό. Σε παλαιότερες κοινωνίες ήταν λιγότερο λογικός και πλατιές μάζες ακόμα και στις πιο προχωρημένες χώρες δεν φαίνονται να πολυχρειάζονται λογικό. Η ψυχοφυ­σική σύσταση του ανθρώπου, οι συνθήκες του βιοπορισμού, η ανάγκη της προσαρ­μογής στη ρουτίνα, κάνουν αργινό το ξύπνημα. Από την άλλη μεριά η λογική είχε πάντα ισχυρούς και παμπόνηρους εχθρούς, που της έστησαν αδιάβατους φράχτες, ώστε χρειάστηκαν σκληρότατοι αγώνες στο γένος των ανθρώπων για να ιδεί κά­πως ξάστερα τον κόσμο και τη ζωή του. Το θέμα είναι πλατύτατο. Δίνω σήμερα ένα φτωχικό σκίτσο για το νέο περιοδικό με τον πόθο να σταθεί πρωτοπόρο στον αγώνα για τη λογικότητα.

Για ν’ αρχίσω με κάποιον ορισμό σημειώνω. Η ζωντανή κι άμεση αίσθηση του εαυτού μας είναι φλόγα στο στήθος και λάμψη στο κεφάλι. Το κορμί μας και τον κόσμο τα έχουμε σαν προέχταση του εγώ μας. Φώτα, χρώματα, ήχοι, μυρωδιές, η γης που πατούμε, κάμποι, βουνά, θάλασσες, το στερέωμα πάνω με τον ήλιο τη μέ­ρα, με τ’ άστρα τη νύχτα και πριν απ’ αυτά η πολύβοη πολιτεία με τους όμοιούς μας και την κίνησή τους γύρω μας είναι σαν κομμάτι μας, σαν το φυσικό κι απα­ραίτητο για την ύπαρξή μας «περιέχον», όπως είπαν οι αρχαίοι Ίωνες φιλόσοφοι, άνθρωπος είναι ζώο λογικό.

Πάει να γίνει δηλαδή λογικό. Σε παλαιότερες κοινωνίες ήταν λιγότερο λογικός και πλατιές μάζες ακόμα και στις πιο προχωρημένες χώρες δεν φαίνονται να πολυχρειάζονται λογικό. Η ψυχοφυ­σική σύσταση του ανθρώπου, οι συνθήκες του βιοπορισμού, η ανάγκη της προσαρ­μογής στη ρουτίνα, κάνουν αργινό το ξύπνημα. Από την άλλη μεριά η λογική είχε πάντα ισχυρούς και παμπόνηρους εχθρούς, που της έστησαν αδιάβατους φράχτες, ώστε χρειάστηκαν σκληρότατοι αγώνες στο γένος των ανθρώπων για να ιδεί κά­πως ξάστερα τον κόσμο και τη ζωή του. Το θέμα είναι πλατύτατο. Δίνω σήμερα ένα φτωχικό σκίτσο για το νέο περιοδικό με τον πόθο να σταθεί πρωτοπόρο στον αγώνα για τη λογικότητα.

Μαζί έχουμε την ασάλευτη πίστη, πως αυτά είναι, όπως βλέπουμε κι όπως τα σκεφτόμαστε, πιστό καθρέφτισμα του εξωτερικού κόσμου στο νου μας. Νιώθουμε ακόμα πως μπορούμε την πλατιά και χιλιόχρωμη πραγματικότητα όχι μόνο να τη γνωρίσουμε παρά και να τη δουλέψουμε, να ωφεληθούμε από τα ωφέλιμα και ν’ αποφύγουμε τα βλαβερά. Το βασικό αυτό αίσθημα, που προβάλλει σαν η ζωντανή πραγματικότητα με κέντρο τη νόησή μας, οι Φυσικοί της Ιωνίας, που το ένιωσαν ξεκάθαρα και σπαρταριστά μέσα στις βαθιές ζυμώσεις που έγιναν στα χρόνια τους, το είπαν με μιαν αιωνόβια από τότε λέξη, «λόγος». Ο λόγος, το λογικό, όπως λέμε εμείς με την τριμμένη λέξη, σημαίνει τη συνισταμένη όλης της ζωικής και νοητικής λειτουργίας. Δεν είναι η απλή νόηση, να σχηματίζουμε έννοιες, κρίσεις, να βγάζουμε συμπεράσματα, δηλαδή αιτιακές, διάμεσες γνώσεις, παρά ν’ αδράχνουμε τα όντα και τα γεγονότα στην καθολική τους συνάρτηση και να ενεργούμε σκόπιμα μέσα σ’ αυτή τη συνάρτηση. Η σκόπιμη ενέργεια είναι το κυριότερο μέσα σ’ αυτή την κοσμική λειτουργία. Ο άνθρωπος δεν έχει μόνο την ικανότητα να γνωρίσει τον έξω κόσμο παρά και να ενεργήσει πάνω σ’ αυτόν, να τον προσαρμό­σει στις ανάγκες του, να τον αλλάξει με μια λέξη. Η ενέργεια αυτή κορυφώνεται στην επιστήμη, που είναι η λογική εφαρμοσμένη, και το πολύτιμο όργανο για την ανθρώπινη δράση. Μ’ αυτή το ατομικό λογικό γίνεται καθολικό κι ασφαλίζει αιω­νιότητα καθώς κληρονομιέται από γενιά σε γενιά.

Στην ενέργεια του λογικού η φύση δίνεται βουβή και παθητική. Η αντίσταση στυλώνεται άγρια κι επιθετική όταν το λογικό κι η επιστήμη καταπιάνονται με τα κοινωνικά προβλήματα. Όταν ζητεί αλλαγές, μεταρρυθμίσεις, δικαιώματα. Έχει τότε να παλέψει με συμφέροντα, με στερεωμένες καταστάσεις, με προλήψεις και νωθρότητα του κορμιού και του μυαλού. Ο αγώνας αυτός συνοψίζει την πνευματική ιστορία του ανθρώπου. Σε ορισμένες εποχές, καθορισμένες από γνωστές συν­θήκες, ο άνθρωπος έφτασε σε ζωηρότερη συνείδηση του εαυτού του. Ένιωσε δυνατότερη λάμψη στο μυαλό και πιο ζεστή φλόγα στο στήθος. Το βήμα από ομαλό και βραδύ έγινε τρεχάλα και πήδημα. Ο απαραίτητος όρος και μαζί το κατάλλη­λο κλίμα για ν’ ανθίσει το λογικό είναι η δημοκρατία. Τις εποχές αυτές μπορούμε να τις ονομάσουμε με κοινό όνομα διαφωτισμό. Ο Καντ έδοσε έναν όμορφον ορισμό του διαφωτισμού. Διαφωτισμός είναι να ξεπεράσει ο άνθρωπος την από δική του ευθύνη ανηλικότητα. Διαφωτισμός δηλαδή είναι μια εκπολιτιστική και διανοητική κίνηση, που πάει ν’ αντικαταστήσει τις δοξασίες που στηρίζονται πάνω σε θρη­σκευτικές και πολιτικές αυθεντίες με τέτοιες, που γεννιούνται από την ενέργεια του ανθρώπινου λογικού και που έχουν αντοχή στη σύμφωνα με το λογικό κριτική του κάθε ατόμου.Ο μεσαίωνας αδιαφόρησε για την κοσμική σοφία. Συγκαταβατικός όμως σ’ ένα σημείο μίλησε για «φυσικό φως», χαρισμένο από το θεό για να πορεύεται ο άνθρωπος στην επίγεια ζωή, ακόμα και για να βρίσκει μερικές αλήθειες. Οι ανώτε­ρες όμως φανερώνονται μονάχα με την αποκάλυψη, με το «υπερφυσικό φως».

Τρεις είναι οι χαρακτηριστικοί σταθμοί του διαφωτισμού, το ιωνικό ξύπνημα στην πρώτη πριν από το Χριστό χιλιετηρίδα, που κορυφώνεται στην ακμή της Αθήνας προς το τέλος του 5ου αιώνα, η Αναγέννηση ύστερα από τη νάρκη του μεσαίωνα που με βήματα κάποτε αργινά, κάποτε πιο γοργά τραβάει στη μεγάλη ζύ­μωση του 18ου αιώνα, τέλος το βαθύ όργωμα που γίνεται στις μέρες μας από αφορμή τους μεγάλους ιμπεριαλιστικούς πολέμους του 20ού αιώνα.

 Κι οι τρεις έχουν κοινά γνωρίσματα: δημοκρατία, πίστη στο λογικό, φυσική επιστήμη, στοργική ματιά στην ανθρωπότητα, απαίτηση για όμοια μεταχείριση όλων, ισότητα κι ανεξαρτησία. Κοινή επίσης είναι η πολεμική από την πλευρά που βλέπει από τις καινούργιες ιδέες κι αξιώσεις να πειράζονται τα προνόμιά της, η άνεση και η κυρίαρχη θέση πάνω στους άλλους. Όλοι αυτοί για υπεύθυνο του κακού κι αποδιοπομπαίο έχουν το λογικό.

Οι Έλληνες στην ακμή τους, τους τρεις πριν από τον Πελοποννησιακό πόλεμο αιώνες, λάτρεψαν το λογικό. Ο περίφημος Εφέσιος, ο Ηράκλειτος, δίδαξε με το αποφθεγματικό του ήθος πως αυστηροί λογικοί κανόνες ρυθμίζουν τα πάντα. Οι άνθρωποι όμως δεν το καταλαβαίνουν κι ζούνε σαν ο καθένας να έχει δική του διανόηση. Κι ύστερα από το θρίαμβο του δήμου μετά τα Μηδικά ο μεγάλος σοφιστής Πρωταγόρας διαλάλησε την κυριαρχία του ανθρώπινου λογικού. «Μέτρον πάντων άνθρωπος». Όλα τα πράματα καθορίζονται από τον άνθρωπο. Πραγματική υπόσταση έχουν όσα βλέπει κι όσα πιάνει. Τα λεγάμενα αόρατα, υπερφυσικά κι ακατανόητα δεν υπάρχουν. Είναι μια από τις μεγάλες υπηρεσίες των Ελλήνων, η εμπιστοσύνη στο λογικό. Οι ίδιοι πίστεψαν και την πίστη τους τη μετάδωσαν πέ­ρα από το μεσαίωνα στο νέο κόσμο.

Οι αντίπαλοι σ’ όλη τη διαδρομή είναι αμέτρητοι. Οι εχθροί της δημοκρατίας είναι φανεροί ή κρυφοί εχθροί του λογικού και της επιστήμης. Η αριστοκρατία, το ιερατείο, ποιητές όπως ο Αλκαίος, ο Πίνδαρος παν να το διασύρουν. Η μυστική θρησκεία, οι Πυθαγόρειοι, ο Παρμενίδης, ο Εμπεδοκλής αυτό έχουν στόχο στην προαθηναϊκή εποχή. Στην ακμή της Αθήνας ο Σωκράτης με το «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» και με το «γνώθι σαυτόν» ζητά να εξευτελίσει το λογικό, την ανθρώπινη γνώση γενικά. Φανερά κι απερίφραστα καταδικάζει τη φυσική επιστήμη. Μετά τη συμφορά του Πελοποννησιακού πολέμου και τον τραυματισμό του δήμου οι εχθροί περισσεύουν και σηκώνουν προκλητικότερα το κεφάλι. Ο αριστοκράτης Πλάτων τ’ ανθρώπινα προβλήματα τα μεταθέτει κάπου πέρα στον υπερουράνιο τόπο, στο βασίλειο των ιδεών.

H καταφρόνια του στα αισθητά και στη φυσική επιστήμη δεν ξέρει όριο. Όλες οι μυστικές τάσεις που ολοένα φουντώνουν, από τον Πλάτωνα ως την πλατωνική ενόραση, είναι απόπειρες κατά του λογικού. Μα ο ελληνικός λόγος, ο γεννήτορας της φιλοσοφίας και της επιστήμης, κρατάει κάποια μυστική να πούμε αίγλη κι όταν ακόμα με τον αφανισμό της δημοκρατίας και την αλλαγή στη σύσταση τού αρχαίου κόσμου τα φώτα θάμπωσαν.

Ξένοι που μπήκαν στην ελληνική παιδεία, θρησκείες που προβάλλουν στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, έχουν να λογαριασθούν μ’ αυτόν. Ένας εύκολος τρόπος είναι να τον αφομοιώσουν, να τον κάνουν δικό τους.

Ο λόγος, ακούμε να λένε, δεν είναι ανακάλυψη ελληνική. Είναι η σοφία τού δικού τους θεού, το πνεύμα πού έμπνευσε τα Ιερά τους βιβλία. Στη Σοφία του Σολομώντα, πού γράφτηκε λίγα χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, είναι ή σοφία του θεού που ξέρει και διδά­σκει τα κρυφά και τα φανερά.

Ο περίφημος Εβραίος φιλόσοφος της Αλεξάνδρειας Φίλων, πού έζησε στα χρόνια του Χριστού, έδωσε στην έννοια τού λόγου την παραλλαγή, πού έγινε αποφασιστική για τα κατοπινά χρόνια. Ο λόγος είναι η ανώτατη θεϊκή δύναμη, ένα είδος δεύτερος θεός : «ο λόγος δε τού θεού υπεράνω παντός εστί του κόσμου και πρεσβύτατος και γενικώτατος των όσων γέγονε» και μαζί ο τόπος οπού έχουν την έδρα τους οι πλατωνικές Ιδέες, πρόσωπο πού μεσάζει ανάμεσα στο θεό και τον κόσμο. Απ εδώ ο δρόμος φέρνει στη θεοποίησή του, στο Λόγο με κεφαλαίο : «Εν αρχή ην ο Λόγος και ό Λόγος ην προς τον θεόν». Η Παρθένος τίκτει τόν «προαιώνιων Λόγον». Κάτι πού σημαίνει την αχρήστευση η αχρηστίαν τού ελληνικού λόγου. Μήπως ή νέα θρησκεία δεν απόδειξε μωρία τη σοφία αυτού του κόσμου ; Δη­λαδή την ελληνική επιστήμη, όπως έγραψε ο Παύλος.

Ο Μεσαίωνας αδιαφόρησε για την κοσμική σοφία. Συγκαταβατικός όμως σ’ ένα σημείο μίλησε για «φυσικό φώς», χαρισμένο από το θεό για να πορεύεται ό άνθρωπος στην επίγεια ζωή, ακόμα και για να βρίσκει μερικές αλήθειες. Οι ανώτερες όμως φανερώνονται μονάχα με την αποκάλυψη, με το «υπερφυσικό φώς». “Αν το παρακάνει όμως ό άνθρωπος, αν θελήσει να ερευνήσει τις ανώτερες αυτές αλήθειες με το φυσικό φώς, με το φτωχό λογικό του, ξεγλιστράει στο ρασιοναλισμό, πού στη γλώσσα των θεολόγων σημαίνει κάτι κακό, σκεπασμένη κακοδοξία είτε και αθεΐα.

Στους πρώτους αιώνες των νέων χρόνων οι δύο αντιλήψεις πάλεψαν με προοδευτική ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο λογικό. Οι συνθήκες πάλι είναι οι ίδιες. Βιοτεχνία, εμπόριο, θαλασσινά ταξίδια, μια καινούργια τάξη πού ανεβαίνει κι εννοεί να κάνει χρήση τού λογικού. Πρωτοστατούν αύτη τη φορά οι φυσικές επιστήμες. Αρχίζοντας η ζύμωση με μιαν ισχνή γραμμή, σα διά­θεση στα πρώτα χρόνια, μέσα στην ακμή των Ιταλικών πόλεμων, προχωρεί με τις αγγλικές επαναστάσεις τού 17ου αιώνα και φτάνει το 18ο αιώνα σ’ εκρηκτική ένταση που ανατρέπει το παλιό «καθεστώς».

Πότε δε μίλησαν περισσότερο για το λογικό, για τη raison, όσο στη Γαλλία των προεπαναστατικών χρόνων. Τη φαντάστηκαν σαν καμιά ελληνική θεότητα, καμιά Αθηνά, πού θα έστηνε στα πόδια το νέο κόσμο και θα οργάνωνε τη δίκαιη κοινωνία. Οι φιλο­σοφικοί εκπρόσωποι είναι εδώ, παλαιότερα ο Bacon, ο Gassendi, ό Descartes, ο Spinoza, ο Locke, και πάνω στη βράση old Voltaire, Montesquieu, Rousseau, οι εγκυκλοπαιδιστές, ο Diderot, ο Helv6tius, ο Holbach κι ολόκληρος συναγερ­μός. Οι πρόσφατες απόψεις μάς παρουσιάζουν το Hegel σα να συγκεφαλαιώνει το συμπέρασμα από τη μεγάλη ζύμωση, όταν υποστηρίζει πως το λογικό, ο λό­γος είτε ή ιδέα κάνει την ουσία του κόσμου, της υλικής και της πνευματικής ζωής. «Ο τι είναι λογικό είναι πραγματικό κι ότι είναι πραγματικό είναι λο­γικό». Έχουμε εμπρός μας την έννοια τού παλλογισμού, που τον σκίτσαρε 24 αιώνες πριν ο Ηράκλειτος.

Αυτά δεν είναι παιχνίδι με λέξεις ούτε λόγοι επιδειχτικοί. Καθρεφτίζουν αντιθέσεις κοινωνικές και πάλη για υλικά αγαθά. Είναι η απαίτηση το λογικό- να κανονίσει το πολίτευμα, τ:ς νομικές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους.. Γι αυτό η μεγάλη αντίδραση στις ιδέες πού σκόρπισε ή γαλλική επανάσταση. Ενώ λοιπόν για το Μέττερνιχ, την Ιερή Συμμαχία και την Τετραπλή οι ιδέες αυτές είναι δημαγωγική ραδιουργία» είτε ή Χάρυβδη, που πάει να καταπιεί την κανονισμένη από το θεό κοινωνική τάξη— και σαν τέτοια χαρακτήρι­σαν και το κήρυγμα της ελληνικής ανεξαρτησίας —κι οι οπαδοί τους εξοντώνονται με τη φωτιά και το τσεκούρι, φάλαγγες θεωρητικοί από βήματα συνε­δρίων, από τις στήλες των εφημερίδων, από έδρες πανεπιστήμιων, από τους άμβωνες, κινητοποιούνται κατά του λογικού, τού διαστρεμμένου οργάνου που γεννοβόλησε τις ολέθριες εκείνες αντιλήψεις. Σ’ όλο το 19ο αιώνα κι ως τις μέρες μας έγινε πολύμορφη κι αδιάκοπη προσπάθεια να κλονίσουν το κύρος, του λογικού, να μηδενίσουν, όπως είπαν, την άξια του.

Την κίνηση αύτη, πού είναι χαρακτηριστική για την πιο πρόσφατη πνευματική ζωή, θα την παρακολουθήσω, στις γενικότατες πάντα γραμμές, σχετικά με τη Γερμανία, τη χώρα, πού δεν κατόρθωσε ως το κατώφλι τού 20ού αιώνα να κάμει την αστική της επανάσταση και γι αυτό η αντίδραση προβάλλει σ’ αυτή ζωηρότερη και με τυπικότερη μορφή.

Λίγα χρόνια ύστερα από τη Συνθήκη της Βιέννης, ενώ βαριά κάθονταν στο στήθος της Ευρώπης ο Μέττερνιχ κι η Ιερή Συμμαχία, το 1819, φάνηκε το σύγγραμμα τού νέου τότε Σοπενχάουερ « Ό κόσμος σα βούληση και παρά­σταση», που υποστήριζε πώς ο κόσμος στην ουσία του είναι βούληση. Η γνώ­ση τού κόσμου, η λογική γνώση περιορίζεται μονάχα στις παραστάσεις, σε’ κάτι επιφανειακό. Με την καθαυτό πραγματικότητα μας φέρνει σ’ επαφή μο­νάχα η βούληση. Αύτη είναι «το εσώτατο, ο πυρήνας στον καθένα και στο σύ­νολο». Οι φυσικές δυνάμεις, αγέρας, θύελλες, κοσμική έλξη, χημική συγγέ­νεια κλπ. καθώς και ψυχικές ορμές Αγάπη, μίσος, θυμός κλπ. είναι βούληση. ’Επίσης το κορμί μας είναι «αντικειμένωση» της βούλησης.

Η παγκόσμια βούληση ξυπνάει στον άνθρωπο θολά και σκοτεινά σα τυ­φλή βούληση, που απλώνεται σαν ορμή σε απεριόριστες ορέξεις, σ’ ένα ανήσυχο όνειρο. Η τέτοια βούληση είναι χωρίς νόημα και γεμάτη πόνο. Κ’ επειδή αυτή βαστάει από την κοσμική βούληση, όλος ο κόσμος είναι χωρίς νόημα, μια κωμικοτραγωδία. Περιγράφει τη μηδαμινότητα της ύπαρξης με τόνους πού θυμίζουν τον ορισμό της ζωής από την εξιστανσιαλική φιλοσοφία τού καιρού μας. Εκστρατεύει κατά τού Λάϊμπνιτς γιατί τον κόσμο μας τον έβρισκε για τον καλύτερο απ’ όσους μπορούσαν να γίνουν και με περισσότερη ορμή κατά του Χέγκελ γιατί έβρισκε νόημα στον κόσμο, στις ανθρώπινες πράξεις και στην Ιστορία.

Στο βάθος ήταν εκστρατεία κατά τού λογικού και παρ απ’ αυτό είχε στόχο την γαλλική επανάσταση. Το βιβλίο δεν προσέχθηκε για πολύ καιρό, ή πρώτη έκδοση πωλήθηκε με την οκά, γιατί Ο αστικός κόσμος είχε ακόμη διάθεση για πάλη, για να ξαναπάρει τα δικαιώματα, πού τα είχε κερδίσει με την επανάσταση και του τα είχε αφαιρέσει η παλινόρθωση. Μα ύστερα από τη σκληρή αποτυχία των επαναστάσεων τού 1848 και τον τρόμο πού σκόρπισε η εργατική εξέγερση τού Παρισιού, Ο Σοπενχάουερ έγινε ο ηγετικός φιλόσοφος της εποχής. Η διδασκαλία για τη βούληση κι Ο αγνωστικισμός του, ιδιαίτερα στο κεφά­λαιο της Ιστορίας, ήταν καλόδεχτος από τους συντηρητικούς κι ο πεσιμισμός του και το κήρυγμα για το βύθισμα στη νιρβάνα έρχονταν σαν ανακούφιση στους πληγωμένους από την αποτυχία. Η επίδραση του πήρε διεθνική έκταση.

Τη βούληση ο Νίτσε την πλάτυνε σε βούληση για δύναμη είτε για εξουσία κυριολεχτικότερα. Η Γερμανία του καιρού ήταν δυνατή. Οι γερμανικές με­ραρχίες και το γερμανικό πυροβολικό είχαν τσακίσει με σύντομη διαδικασία την ως τότε επίφοβη δύναμη της Γαλλίας στο πρόσωπο τού στρατού τού Ναπολέοντα Γ.Ο Νίτσε 24 χρονών τότε ένιωσε κάτι σαν αποκάλυψη, τη βούληση για τη ζωή κι εξουσία στα συντάγματα που βάδιζαν για την επίθεση. «Τότε ένι­ωσε βαθύτατα, όπως γράφει από αναμνήσεις της η αδελφή του, πως η δυνα­τότητα κι ανώτατη βούληση για ζωή δε φανερώνεται σε μια μίζερη πάλη για ύπαρξη παρά σα βούληση για αγώνα σα βούληση για δύναμη και, και παραδύναμη».

Ήταν γοητευμένος από το μπισμαρκικό ράιχ γιατί περίμενε «πάνω σ’ αύτη τη δύναμη να σπάσει και εξαφανιστεί κάτι, που το μισούμε σαν τον καθαυτό εχθρό κάθε βαθύτερης φιλοσοφίας κι Ιδέας για τέχνη, μια παθολογική κατά­σταση, που κάνει την ουσία του Γερμανού να βασανίζεται ιδιαίτερα από τη γαλλική επανάσταση κι εδώ .. δε θέλω να μιλήσω για το μεγάλο πλήθος, που το πάθος εκείνο το λέγει «λιμπεραλισιαό».

Ο Νίτσε είναι γιός κι εγγονός προτεσταντών παπάδων και βαφτίστηκε στην αντιπάθεια του σπιτιού του για τις προοδευτικές Ιδέες όπως το παθαίνουν μερικοί πληβείοι και μικροαστοί πού είναι βασιλικότεροι τού βασιλιά. Με το πάθος όμως κατά τού λιμπεραλι­σμού συνδυάζει, οπως γίνεται συχνά σε παρόμοιους στοχαστές τού 19ου και του δικού μας αιώνα, μια δόση ρομαντικής κριτικής του καπιταλισμού. Σαν υπόκρουση έρχονται, σε τόνο μάλιστα πού φτάνει στο διαπασών τού φανφαρο­νισμού, επιθέσεις κατά της αστικής κοινωνίας για την απαιδευσία και την απειροκαλία της. Αυτό δίνει την επίφαση προοδευτικότητας πού δεσμεύει πολλούς αναγνώστες. Ο Νίτσε μεταρρυθμιστής, ο Νίτσε επαναστάτης. Αναποδογυρίζει τις άξιες, Umwertung aller \Verte ! Συνθήματα που βρήκαν ξεγελαστική κι επικίνδυνη απήχηση κι έξω από τη Γερμανία, ακόμα σ’ ένα Τόμας Μαν κι ένα Μπέραρ Σω, ως και στη φτωχή μας Ελλάδα τού 1900.

Μα ή κριτική αύτη είναι από την ανάποδη. Γιατί το κράτος δεν ήταν αρκετά αυταρχικό, γιατί άφηνε περιθώριο για λαϊκά δικαιώματα. «Γίνετε σκλη­ροί, αδέλφια μου, γίνετε σκληροί» λέγει ό Ζαρατούστρας. Για τον Ίδιο λόγο ο Νίτσε αντιπάθησε το μπισμαρκικό ράιχ, που κρατούσε προσχήματα συνταγματισμού από φόβο για την επίκριση των δυτικών.

Ο Νίτσε δεν είναι αγνωστικιστής στην ερμηνεία της Ιστορίας. Πάει να την εξηγήσει με συγκρίσεις και παραλληλισμούς, που σε υπερβολή έφερε τον ερμηνευτικόν αυτό τρόπο ο Osvald Spengler με απαραγνώριστη επίδραση του, ώστε να περνάει για μαθητής του. Άλλα ενώ άλλος εχθρός του λιμπεραλισμού και μαζί κριτικός του αστισμού, ο Καρλάϋλ σα δείγμα για μίμηση πήρε το μεσαίωνα με την υποθετική γαλήνη του και την πιο υποθετική πατρική σχέση γαιοκτήμονα και δουλοπάροικου, ο Νίτσε, κλασικός φιλόλογος, έχει για πρό­τυπο την ελληνική αρχαιότητα.

Το πρώτο πού μάς πληροφορεί είναι πώς οι Αρχαίοι ήταν τόσο μεγάλοι γιατί είχαν δούλους. Εμείς στεκόμαστε τόσο χαμηλά γιατί δεν έχουμε. «Είναι, λέγει, μερικοί πού ισχυρίζονται πώς ή αρχαιότητα καταστράφηκε από το σύστημα της δουλείας. Το βέβαιο είναι πώς εμείς θα καταστραφούμε γιατί μάς λείπουν οι δούλοι».

Ο χωρισμός τού ελληνικού σε διονυσιακό κι απολλώνιο γίνεται με το σκοπό να δοθεί κυρίαρχη θέση στο διονυσιακό, πού αντιπροσωπεύει το άλογο, τις παράφορες ενστιχτιακές δυ­νάμεις, αντίθετα στο απολλώνιο, που είναι το ψύχραιμο, το νηφάλιο και λογι­κό. Η αντίθεση, ανύπαρχτη στη πραγματικότητα, έχει τη σφραγίδα των παρόμοιων χωρισμών, της δυαρχίας, καλή για τους παπαγάλους, πού στα τέτοια νομίζουν πώς βρήκαν κάτι μεγάλο και μαζί τον εαυτό τους μεγάλο.

Μια χτυπητή φράση τού νεαρού Νίτσε φανερώνει το λόγο της αποστροφής του στο νεότερο πολιτισμό, ιδιαίτερα στη δημοκρατία : «Στα νέα χρόνια δεν είναι ό λατρευτής της τέχνης παρά ο σκλάβος πού ορίζει τις γενικές παραστά­σεις… Τέτοια φαντασιοκοπήματα όπως αξίωμα τού ανθρώπου, αξίωμα της εργασίας, είναι μίζερα παράγωγα της σκλαβιάς, πού κρύβει την ίδια από τον ίδιο τον εαυτό της». Με μια χοντροκομμένη παρεξήγηση ρίχνεται τού Σωκρά­τη. πού τον παίρνει για πρώτο Ιδεολόγο της δημοκρατίας και τού πλατειασμού.

Η θέση του περίφημου Αθηναίου ήταν η ίδια με τη δική του. του πληβείου πού τρέχει πίσω από τους αριστοκράτες. Τα βάζει με ασυμμάζευτη εμπάθεια με το γερασμένο Ντάβιδ Φρίντριχ Στράους, το συγγραφέα του Βίου του Χριστού, σαν τον τύπο τού φιλελεύθερου γραμματοχαλασμένου φιλισταίου κι αποθεώνει το Σοπενχάουερ και το Βάγνερ, σαν τούς αντιπρόσωπους της φιλο­σοφικής και της καλλιτεχνικής μεγαλοφυΐας, πού δίνουν τέλος το νόημα στην Ιστορία της Ανθρωπότητας. ‘Ολοφάνερα ό Νίτσε τραβάει σε μια φιλοσοφία που να ΄ναι στήριγμα του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Όμοιος σ’ αυτό με το Σο­πενχάουερ αργεί ν’ αναγνωρισθεί. Γύρω όμως στα 1890 και πέρα γίνεται ο αναγνωρισμένος φιλόσοφος του Ιμπεριαλισμού κι ή επίδραση του περισσότερο απ εκείνου Απλώνεται πολύ πέρα από τα σύνορα της πατρίδας του.

Ο πεσιμισμός κι η τάση για φυγή πού σκόρπισε ύστερα από το 1848 ο Σοπενχάουερ είχε για συνέπεια την παθητικότητα και την αδιαφορία, που ευκόλυναν τη νίκη τού Μπίσμαρκ στην εσωτερική πολιτική, ή διδασκαλία τού Νίτσε έρχονταν σε βοήθεια για τ’ αντιλαϊκά μέτρα και τη κυβέρνηση με τη γροθιά τού σιδερένιου αρχικαγκελάριου κάπου δύο δεκαετίες. Μένει κανείς στοχαστικός, όταν σκεφτεί πόσοι πόνοι, εξευτελισμοί, πιέσεις ψυχών, διαστρο­φή νεότητας σκεπάζονται κάτω από τις δύο τελευταίες λεξούλες.

Ο Μπί­σμαρκ όμως είχε απογοητεύσει πολλούς κι από τους πρώτους το Νίτσε με την υπολογιστικά συγκρατημένη εξωτερική πολιτική του. Το 1888 τον Μπίσμαρκ τον παραμέρισε ό Γουλιέλμος Β’ μ’ έκδηλη διάθεση Αντιπροσωπευτική τού επεκτατικού Ιμπεριαλισμού. Ο Νίτσε ευχαριστημένος γράφει στην αδελφή του: «Ο νέος αυτοκράτορας μας μου αρέσει όλο και περισσότερο. Ή βούληση για δύ­ναμη σαν αρχή θα του είναι κατανοητή».

Η φιλοσοφία της βούλησης, που άρχισε με το Σέλλινγ, μάλιστα της τελευταίας φόρμας, είχε σκοπό ν’ αρνηθεί τη δυνατότητα να γνωρίσουμε με το λογικό την αντικειμενική πραγματικότητα που η φύση της είναι ολότελα άλογη, ριζικά ανορθόλογη, ίρρασιονέλ. Από την Αντίληψη αυτή ξεκινάει η αντίθεση στη λογική γνώση κι ο Ισχυρισμός να την Αντικαταστήσουμε με την ενόραση, την Ιντουισιόν. Αυτή μονάχα είναι ικανή να εμβαθύνει στην ιρρασιοναλιστική φύση της πραγματικότητας.

Ο Σέλλινγ ήθελε να ταυτίσει την ίντουισιόν με τη χριστιανική Αποκάλυψη. Σε μια γενεά όμως κορεσμένη από θρη­σκευτικότητα και γυρισμένη στην πράξη μίλησε περισσότερο η σκοτεινή και τυφλή βοηθητικότατα του Σοπενχάουερ. Ο Νίτσε προχωρώντας πιο πέρα κήρυξε τον αθεϊστικό ίντουισιονισμό, που ήταν ακόμα πιο βολικός να μαντρίσει ιούς κλονισμένους, που ο Αριθμός τους μεγάλωνε με τη ραγδαία μηχανοποίηση της Γερμανίας. Η φαντασιοκοπία δίνει κι εδώ την εντύπωση επαναστατισμού. Μα η κριτική πάλι γίνεται από τη δεξιά πλευρά.

Το κήρυγμα του Ζαρατούστρα δεν είναι απόλυτη άρνηση του θεού. Υπήρχε θεός κάποτε και για μεγάλο διά­στημα. Μα τώρα, δηλαδή στις μέρες τού Νίτσε, ο θεός πέθανε. Την τάξη που είχε ορίσει στον κόσμο θα τη συνεχίσουν άλλες δυνάμεις. Στην ίδια έννοια γίνεται η εκμετάλλευση της δαρβινικής θεωρίας. Στην πάλη πού είναι φυσικός νόμος θα κερδίσει η δυνατότερη φυλή, η γερμανική, και μέσα σ’ αύτη τα δυ­νατότερα ζώα, το «ξανθό χτήνος. Η παρατήρηση πως ο Νίτσε κοντούλης, αδύνατος, αρρωστιάρης από νέος ένιωθε νοσταλγία για δύναμη κι εξουσία δεν αλλάζει την υπόθεση στην ουσία της…

Πρώτου στερεωθεί η φήμη του Νίτσε, το 1868, φάνηκε το έργο ενός από­μαχου Αξιωματικού, του Εντουάρ Χάρτμαν «Ή φιλοσοφία του ασύνειδου». Ήταν μια σύνθεση τού Χέγκελ και του Σοπενχάουερ και φαίνονταν να βαστάει από το γερμανικό Ιδεαλισμό. Στην ουσία ήταν φρεσκάρισμα της παμβουλητικής θεωρίας του Σοπενχάουερ. Στηρίζονταν στη θολή κι ανεξέλεγκτη έννοια τού ασύνειδου, πού ψυχολόγοι και φυσιολόγοι την είχαν βάλει εκείνο τον καιρό σε πληθωρική κυκλοφορία. Μα το ασύνειδο του Χάρτμαν ήταν άλλη ονομασία για τη βούληση. Περνούσε όπως εκείνη για ουσία τού κόσμου και φανερώνονταν σα συνείδηση στον άνθρωπο. Το ασύνειδο φτιάχνει στο άτομο τη συνείδηση σαν ψυχή του οργανισμού. ‘Όσο ψηλότερα και τελειότερο ξετυλίγεται ή συνείδηση σία διάρκεια της κοσμικής λειτουργίας, τόσο περισσότερο πλησιάζει στην αντίληψη, πώς κάθε βούληση οδηγεί στη δυστυχία και πώς μονάχα η απαρνησιά μας φέρνει στην μπορετή ευτυχία, που είναι η λύτρωση από τον πόνο.

Προς το τέλος του αιώνα η αντιλογική τάση πήρε οριστικότερη μορφή, την πιο συστηματική, αν μπορούμε να μιλήσουμε για σύστημα σε μια διανοη­τική ιδιοσυγκρασία που αντιπαθεί το σύστημα, στον Ιρρασιοναλισμό του Μπερξόν. Είναι η πιο μαλακή, συμπαθητική στο σύνολο, ή λιγότερο να που με ερεθιστική μορφή. Το έργο παίρνει την έκταση κάπου σαράντα χρόνων με αραιούς σταθμούς από τ “Άμεσα δεδομένα της συνείδησης, 1889, ως τις Δύο πηγές 1933.

Στη φιλοσοφία αυτή που επιβλήθηκε στις πριν από τους ιμπεριαλιστικούς πό­λεμους δεκαετίες έχουμε την κρίση και την οριστική καταδίκη του λογικού. Βασικό στην αντίληψη του Μπερξόν είναι ο χωρισμός της ζωικής ενέργειας σε λογικό και σ’ ένστιχτο. Το πρώτο το λέει νόηση, το δεύτερο ενόραση. Η εργασία με το λογικό και το πόρισμά της η επιστήμη είναι όργανα της ζωής, μέσα για τη δράση μας και για την ενέργεια πάνω στα πράματα. Ή προ­σπάθεια λοιπόν πού έκανε ως τώρα ό άνθρωπος να νιώσει τον κόσμο και τη ζωή με το λογικό, με ξεκομμένες έννοιες, με κρίσεις και συλλογισμούς, ήταν πα­ρεξήγηση και μάταιος κόπος. Για να νιώσουμε τη βαθύτερη ουσία του κόσμου έχουμε άλλο μέσο, την ενόραση. Αύτη μάς δίνει την απόλυτη γνώση, φτάνει στο απόλυτο, μπαίνει μέσα στα πράματα, ενώ το λογικό κι ή επιστήμη γυρίζουν γύρω σ’ αυτά, τα εξηγούν μ’ εκείνο πού δεν είναι.

Στη Γερμανία Ιρασιοναλιστές είναι μια σειρά λογοτέχνες και στοχαστές, οπως ο Ρατενάου, ο Κάϋζελιγκ, ο Γκέορκ Σίμμελ. Εδώ ανήκει η συναισθημα­τική κατανόηση. Ιδιαίτερα στην Ιστορία, του Ντίλταϋ.

Την σοδειά αυτή ολόκληρου αιώνα την περιμάζεψε και προσάρμοσε στις ορέξεις του ο εθνικοσοσιαλισμός.

Η λογική είναι ή αντιπάθεια του γιατί αυτό πού επιδίωκε, δεν μπορούσε να στηριχτεί με το λογικό. Εξωτερικά φα­νερώνεται αυτό με τη μεγάλη τιμή στο Νίτσε, πού τον ανακήρυξε γενάρχη του, στον άγριο εθνικιστή Λα Γκάρντε (1827 — 1891) και στο Χιοΰστον Τσάμπερλαιν, τον προσηλυτισμένο στη παγγερμανική ιδεολογία άγγλου αριστοκράτη, πού στο τέλος του αιώνα, το 1899, δημοσίευσε ένα δίτομο έργο αποθεωτικό της γερμανικής ράτσας, με τον τίτλο, «Τα θεμέλια του 19ου αιώνα», πού το 1940 είχε την 26η έκδοση.

Παράλληλα πηγαίνει η αντίθεση στο Χέγκελ· Οι θεωρητικοί του εθνικοσοσιαλισμού απελαύνουν από το βασίλειό τους το μεγάλο μεταφυσικό επειδή είναι ορθολογιστής, πιστεύει στην πρόοδο, την κοσμική πραγματικότητα τη θεωρεί λογική, μάλιστα σαν εξέλιξη του νου, πού φέρνει στη λογικά οργανω­μένη πολιτεία και στην Ελευθερία του ατόμου. ‘Ηγέτες είναι εδώ στην πρώτη γραμμή ο ίδιος ο Χίτλερ και το άλλο σημαντικό στέλεχος, ο καθαυτό θεωρητικός του εθνικοσοσιαλισμού Αλφρεδ Ρόζενμπεργκ, ο Alfred Baumler, που αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Νάτσι έγινε καθηγητής της πολιτικής αγωγής στο Βερολίνο κι ο λιγότερο γνωστός, Ίσως όμως πιο πηγαίος, Ernst Krieck. Αυτοί φώναξαν κοφτά και προκλητικά εκείνο πού οι άλλοι το λεγαν με μισό στόμα.

Τι σημασία μπορεί να έχει αυτό το αχαμνό πράμα, πού λέγεται λογικό, μπροστά στην τεράστια βουλητική κι επιτατική ορμή, στις υποσυνείδητες δυνάμεις, τις παρορμήσεις της φυλής και του αίματος, πού κάνουν τον καθαυτό άνθρωπο- Το λογικό μαστόρεψε νόμους, θεσμούς, συν­τάγματα μαζί με τις μιζέριες για ανθρωπότητα κι ανθρωπισμό και δικαιώματα. Αυτά όλα είναι απαράδεκτα για τον αφεντάνθρωπο και τον αφεντολαό, πού η γνησιότερη έκφρασή του είναι ο Γερμανός.

Η στάση των Νάτσι απέναντι στον Χέγκελ είναι αποφασιστικά εχθρική. Ο Ρόζεμπεργκ το λέγει χωρίς περιστροφές. Η σχέση του με το Μαρξ κάνει τον Χέ­γκελ απαράδεχτο και τον εθνικοσοσιαλισμό μιαν ιδεολογία που τον πολεμάει. Μα υπάρχουν εσωτερικότερες αφορμές, η λογική υφή της εγελιανής φιλοσοφίας, η αντίληψη για τη λογικότητα του κόσμου, για την εξέλιξη, ιδιαίτερα όμως η ιδέα για το κράτος δικαίου. Η απόκρουση του εγελιανισμού πλαταίνει σ’ όλο το γερμα­νικό ιδεαλισμό, γιατί στη βάση είναι ορθολογικός και κρατάει βόχα από το γαλλι­κό λιμπεραλισμό. Ο Μπόιμλερ στον εναρκτήριο του έβαλε για μιαν από τις υπο­χρεώσεις την πολεμική κατά του ιδεαλισμού. Στο παλαιότερό του έργο για το Νί­τσε υπογράμμιζε πως η επίθεσή του κατά του Στράους στόχον είχε το Χέγκελ. Με γερό ένστιχτο ο συγγραφέας του Ζαρατούστρα, λέγει, ένιωθε πως ο εγελιανι­σμός είναι ιδεολογία του αστισμού παλιάς φόρμας, πως αυτός, το αδελφάκι του Διαφωτισμού, εξούσιασε τον μπισμαρκικό και το γουλιελμικό αιώνα και μαζί μ’ εκείνους αφανίστηκε στην μπόρα του πολέμου. Η ιστορία πρέπει να κατανοηθεί στο αληΒινό της νόημα κι η ιστορία της φιλοσοφίας να ξαναγραφεί με διαφορετικό πνεύμα. Ό,τι ήταν αυστηρά λογικό σ’ αυτή να στιγματιστεί σαν άχρηστο και βλαβερό. Πρωταίτιος του κακού είναι ο Ντεκάρτ, που έκανε επιστημονική τη φιλοσοφία και πήρε στο λαιμό του ολόκληρη σειρά από δυτικοευρωπαίους λόγιους ως και το Χέγκελ και τους ιδεαλιστές της Γερμανίας. Η τέτοια άποψη πνίγει το βαθύ ανθρώπινο, την αδέσμευτη φυλετική ορμή. Ο Χέγκελ είναι το κορύφωμα όλων των επικίνδυνων προσπαθειών του φονιά της ζωής ρασιοναλισμού, κορύφωμα της αντιγερμανικής φιλοσοφίας. Αυτά έρχονταν να μας σφυρίσει ο Frang Rohm μ’ ένα βιβλίο του με την επιγραφή «Αντικαρτεσιανισμός» και υπότιτλο «γερμανική φιλο­σοφία σε αντίσταση», που η νατσιστική προπαγάνδα μας το κουβάλησε στις θολές χειμερινές μέρες της κατοχής ως τη Θεσσαλονίκη.

Στρογγυλά και χωρίς συμμαζεμό το λέγει ο Κρικ. Αντίς φιλοσοφία χρειαζόμα­στε ανθρωπολογία, από νατσιστικό εννοείται ζυμάρι. “Η φυλετο-λαϊκο-πολιτική ανθρωπολογία παίρνει τη θέση της στο μεταξύ πεθαμένης φιλοσοφίας”. Τη θέση της λογικής και της γνωσιοθεωρίας, που ήταν ως τότε βασική φιλοσοφική επιστήμη, θα την πάρει η βιολογία κι η ανθρωπολογία, έννοιες δηλαδή που σηκώνουν πολύ νερό και πολλή δημαγωγία. Ρυθμιστική και των δυο είναι η «φυλή» και το «αίμα», που ορίζουν και κατευθύνουν τις πράξεις των λαών. Κι όπου αυτά δεν επαρκούν μπαίνει η απόφαση του Φύρερ.

Ο δρόμος στο μύθο μένει ορθάνοιχτος. Ο Χίτλερ κι ο Ρόζενμπεργκ πολέμησαν την επιστήμη για να βάλουν στη θέση της το μύθο, ιδιαίτερα για την ερμηνεία της ιστορίας. Ο Μπόιμλερ πήγε να συναντήσει τον αρχιπαραμυθά, τον Ελβερό Γιόχαν Γιάκομπ Μάχοφεν (1815-1887), που είχε διδάξει πως για την ερμηνεία και την κατανόηση των μνημείων της ανθρώπινης ιστορίας έχουν ιδιαίτερη αξία ο μύθος και το σύμβολο. Ο μύθος είναι η έκφραση αντιλήψεων, θεσμών, γεγονότων περα­σμένων καιρών. Γεννήθηκε τον καιρό που «η ζωή των λαών δεν είχε ακόμα ξεκλίνει από την αρμονία με τη φύση». «Μοιράζονται μ’ αυτή εκείνη την ασύνειδη νο­μοτέλεια που λείπει από τα έργα της νόησης». «Έχει την ιδιαίτερη αυτή αξία που είναι ελεύθερος από την αυθαιρεσία της νόησης». Ο μύθος είναι η εξήγηση του συμβόλου. Από το σύμβολο μιλάει η βαθύτερη κι ολοκληρωμένη ψυχή των περα­σμένων γενεών. Κι η φιλολογία του παραλογισμού συνεχίζεται. Ο Ρόζεμπεργκ τον εφάρμοσε στην πράξη, σ’ ένα από τα καταπληχτικότερα ντοκουμέντα που φάνη­καν από καταβολής ανθρώπου, στο «Μύθο του Εικοστού Αιώνα».

Οι καρποί είναι γνωστοί. Οι παλαιότεροι κατακτητές υπότασσαν τους λαούς για να τους εκμεταλλευθούν. Κάτι τέτοιο μελετούσαν κι οι παλαιότεροι παγγερμανιστές και πιο πέρα τον εκγερμανισμό, όπως τόκαναν οι πρόγονοί τους στην Αυστρία και την Πρωσσία, που άλλοτε ήταν χώρες σλαβικές. Ο Χιτλερισμός θέλει να τους κά­νει ολότελα σκλάβους ή καλύτερα να τους εξοντώσει για να μην ασχημίζουν τη γη.

Παγκόσμια ιστορία δεν υπάρχει. Ο Χίτλερ κι ο Ρόζενμπεργκ προφέρνουν με σαρκασμό τη λέξη ανθρωπότητα κι αποκρούουν την έννοια μιας ενιαίας παγκό­σμιας ιστορίας. Για τους χιτλεροφασιστές αν υπάρχει ιστορία, αυτή είναι μόνο της«ανώτερης ράτσας». Οι άλλοι λαοί είναι φορτηγά ζώα είτε προσφέρουν στο γερ­μανικό ράιχ την υπηρεσία με την ανάμιξή τους να φέρουν σε αποσύνθεση τους αντίπαλους της Γερμανίας λαούς.

Είναι ολότελα διαφορετική η εξέλιξη του γερμανικού λαού. Ο Ρόζενμπεργκ καταφέρεται κατά του Μπαχόφεν, που δίδαξε πως η ανθρωπότητα πέρασε ένα σταθ­μό μητρικού δίκαιου. Το γερμανικό κράτος δεν βαστάει από το μητρικό δίκαιο παρά από το «σύνδεσμο ανδρών». Θέλουν επίσης να ξεγράψουν την έννοια έθνος. Σε μια συνομιλία με το Rauschning ο Χίτλερ λέγει: «Το “έθνος” είναι πολιτική έκφραση της δημοκρατίας και του λιμπεραλισμού. Πρέπει να ξεφορτωθούμε αυτή την ψεύτικη αντίληψη και στη θέση της να βάλουμε την αντίληψη της φυλής, που δεν είναι ακόμη φθαρμένη».

Η έννοια πρόοδος ή εξέλιξη χτυπιέται. Μέσα στη διαλεχτή ''ράτσα'' δεν υπάρχει αλλαγή. Τίποτε δε γίνεται μοιραία, σα βλάστηση και μαρασμός, όπως δίδαξε ο Σπένγκλερ. Όλα καθορίζουνται από τη θέληση εξαιρετικών προσώπων, που στην κορυφή τους στέκεται ο Φύρερ.

Η έννοια της ισότητας είναι από τις πιο αντιπαθητικές. Πώς μπορώ να έχω για ίσο μου, λέγουν, ένα γιατί έχει μούτρο ανθρώπου. Και ρίχνουνται με αγανάχτηση του Χέγκελ που έγραψε: «ο άνθρωπος περνά γι’ άνθρωπος επειδή είναι άν­θρωπος όχι επειδή είναι εβραίος, καθολικός, διαμαρτυρόμενος, γερμανός, ιταλός κλπ. Η άποψη αυτή έχει μέγιστη σπουδαιότητα».

Δεν προχωρώ στις θεωρίες πολιτείας, δίκαιου, πολέμου, ανθρώπινης αξίας. Οι λαοί τις δοκίμασαν στη σάρκα τους. Ποτές ο άνθρωπος δεν είχε φτάσει σε τέτοιο παραλογισμό και τέτοια βαρβαρότητα.

Βγαίνοντας από τα σκοτάδια των πολέμων, δεχόμαστε κύμα καταφοράς κατά του λογικού, την εξιστανσιαλική φιλοσοφία με τις διάφορες αποχρώσεις της. Ο να­ζισμός ήταν παραλογισμός του πεζοδρόμιου, της παράτας και της σηκωμένης γρο­θιάς, ο εξιστανσιαλισμός είναι του γραφείου, της πιο ραφιναρισμένης λογικής που αμαρτάνει στη λογική.

Μα κι απ’ άλλες πλευρές ξεχύνονται τα κύματα. Ολόκληρη η πολιτική κι ο αντίλαλός της η λογοτεχνία στην πλειονότητα είναι έγκλημα καθοσίωσης στην ιε­ρότητα του Λόγου.