Φτάνει κανείς στην αρετή. Δεν καλλιεργείται η αρετή, όπως δεν μπορεί κανείς να καλλιεργήσει την αγάπη ή την ταπεινότητα

Εμείς δημιουργούμε την κοινωνία και η κοινωνία μάς διαμορφώνει. Ο νους μας βασανίζεται και διαμορφώνεται βαθιά από μια ηθική που δεν είναι ηθική. Η ηθική της κοινωνίας είναι ανηθικότητα, γιατί η κοινωνία δέχεται κι ενθαρρύνει τη βία, την απληστία, τον ανταγωνισμό, τη φιλοδοξία, κ.ο.κ., πράγματα που είναι ουσιαστικά ανήθικα. Δεν υπάρχει αγάπη, εκτίμηση, στοργή, τρυφερότητα, και η «ηθική υπευθυνότητα» της κοινωνίας είναι εντελώς χαοτική. Ένας νους που γυμνάστηκε χιλιάδες χρόνια ν’ αποδέχεται, να υπακούει και να συμμορφώνεται, δεν μπορεί με κανένα τρόπο να είναι υπερευαίσθητος και συνεπώς εξαιρετικά ενάρετος. Έχουμε πιαστεί σ’ αυτή την παγίδα. Τι είναι λοιπόν αρετή; Πρέπει να το δούμε επειδή η αρετή είναι απαραίτητη.

Χωρίς σωστές βάσεις ένας μαθηματικός δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά. Με τον ίδιο τρόπο, προκειμένου κανείς να καταλάβει και να πάει πιο πέρα, σε κάτι που είναι μιας εντελώς διαφορετικής διάστασης, πρέπει να έχει σωστές οάσεις και η σωστή βάση είναι η αρετή, που είναι τάξη -όχι η τάξη της κοινωνίας, που είναι αταξία. Χωρίς τάξη πώς μπορεί ο νους να είναι ευαίσθητος, ζωντανός, ελεύθερος;

Προφανώς, αρετή δεν είναι η γεμάτη επαναλήψεις συμπεριφορά της συμμόρφωσης σ’ ένα πρότυπο που έχει γίνει σεβαστό σ’ ένα πρότυπο που το κατεστημένο, σ’ αυτή τη χωρά ή οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, δέχεται σαν Ηθική. Πρέπει κανείς να είναι ξεκάθαρος σχετικά με το τι είναι αρετή. Φτάνει κανείς στην αρετή: Δεν καλλιεργείται η αρετή, όπως δεν μπορεί κανείς να καλλιεργήσει την αγάπη ή την ταπεινότητα. Φτάνει κανείς σ’ αυτήν -στη φύση της αρετής, στην ομορφιά της, στην τάξη της- όταν ξέρει τι δεν είναι αρετή· μέσα από την άρνηση βρίσκει κανείς το θετικό. Δεν έρχεται κανείς στην αρετή ορίζοντας το θετικό και προσπαθώντας στη συνέχεια να το μιμηθεί -αυτό δεν είναι καθόλου αρετή. Δεν έχει κανένα νόημα να καλλιεργείς διάφορες μορφές «εκείνου που θα έπρεπε να είσαι», μορφές που ονομάζονται αρετή -όπως μη βία- ασκώντας τις καθημερινά μέχρι να γίνουν μηχανικές.

Ασφαλώς η αρετή υπάρχει κάθε στιγμή, όπως η ομορφιά, όπως η αγάπη -δεν είναι κάτι που το έχετε συσσωρεύσει και μέσα απ’ αυτό δράτε. Αυτό δεν είναι μια απλή λεκτική διαπίστωση που είτε τη δέχεσαι είτε όχι. Υπάρχει αταξία -όχι μόνο στην κοινωνία αλλά και μέσα μας, πλήρης αταξία- αλλά δεν είναι ότι κάπου μέσα μας υπάρχει τάξη και το υπόλοιπο πεδίο είναι σε αταξία: αυτός είναι ένας ακόμα δυϊσμός και συνεπώς αντίφαση, μπέρδεμα και πάλη. Όπου υπάρχει αταξία πρέπει να υπάρχει επιλογή και σύγκρουση. Μόνον ο μπερδεμένος νους επιλέγει. Για το νου που βλέπει τα πάντα ολοκάθαρα, δεν υπάρχει επιλογή. Αν είμαι μπερδεμένος, οι πράξεις μου θα ‘ναι κι αυτές μπερδεμένες.

Ένας νους που βλέπει τα πράγματα πολύ καθαρά, χωρίς διαστρέβλωση, χωρίς προσωπική προκατάληψη, που έχει καταλάβει την αταξία και είναι ελεύθερος απ’ αυτήν ένας τέτοιος νους είναι ενάρετος, είναι σε τάξη, όχι σε τάξη σύμφωνα με κάποια εκκλησία, αλλά σε τάξη επειδή έχει καταλάβει όλο το μέγεθος της αταξίας μέσα του. Η τάξη, εσωτερικά, είναι παρόμοια με την απόλυτη τάξη των μαθηματικών. Εσωτερικά η ύψιστη τάξη είναι κάτι απόλυτο και δεν μπορεί να βγει μέσα από την καλλιέργεια, ούτε μέσα από την άσκηση, την καταπίεση, τον έλεγχο, την υπακοή και τη συμμόρφωση. Μόνον ένας νους που έχει εξαιρετική τάξη μπορεί να είναι ευαίσθητος, νοήμων.

Πρέπει κανείς να έχει επίγνωση της αταξίας μέσα του, επίγνωση των αντιφάσεων, της δυϊστικής διαμάχης των αντίθετων επιθυμιών, να έχει επίγνωση των ιδεολογικών κυνηγητών και του εξωπραγματικού χαρακτήρα τους. Πρέπει να παρατηρεί «αυτό που είναι» χωρίς καταδίκη, χωρίς κριτική, χωρίς κανένα ζύγισμα. Βλέπω το μικρόφωνο σαν μικρόφωνο -όχι σαν κάτι που μου αρέσει ή δε μου αρέσει, θεωρώντας το καλό ή κακό-το βλέπω όπως είναι. Με τον ίδιον τρόπο, πρέπει να δει κανείς τον εαυτό του όπως είναι, χωρίς αυτό που βλέπει να το ονομάζει «κακό» ή «καλό» -χωρίς να υπολογίζετε τίποτα (πράγμα που δεν σημαίνει να κάνει ο καθένας ό,τι του αρέσει). Η αρετή είναι τάξη. Δεν μπορείς να έχεις το αντίγραφό της. Αν έχεις το αντίγραφο της αρετής και το ακολουθείς, έχεις γίνει ανήθικος, είσαι σε αταξία.