Παρασκευή 19 Μαΐου 2017

ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (89-98)

[89] Περὶ μὲν οὖν τούτων οὐδεὶς ἂν ἀντειπεῖν τῶν εὖ φρονούντων τολμήσειεν, οἶμαι δὲ τῶν μὲν ἄλλων εἴ τισιν δόξειε περὶ τῆς στρατείας τῆς εἰς τὴν Ἀσίαν συμβουλεύειν, ἐπὶ ταύτην ἂν ἐπιπεσεῖν τὴν παράκλησιν, λέγοντας ὡς ὅσοι περ ἐπεχείρησαν πρὸς τὸν βασιλέα πολεμεῖν, ἅπασιν συνέπεσεν ἐξ ἀδόξων μὲν γενέσθαι λαμπροῖς, ἐκ πενήτων δὲ πλουσίοις, ἐκ ταπεινῶν δὲ πολλῆς χώρας καὶ πόλεων δεσπόταις.

[90] Ἐγὼ δ᾽ οὐκ ἐκ τῶν τοιούτων μέλλω σε παρακαλεῖν, ἀλλ᾽ ἐκ τῶν ἠτυχηκέναι δοξάντων, λέγω δ᾽ ἐκ τῶν μετὰ Κύρου καὶ Κλεάρχου συστρατευσαμένων. Ἐκείνους γὰρ ὁμολογεῖται νικῆσαι μὲν μαχομένους ἅπασαν τὴν βασιλέως δύναμιν τοσοῦτον, ὅσονπερ ἂν εἰ ταῖς γυναιξὶν αὐτῶν συνέβαλον, ἤδη δ᾽ ἐγκρατεῖς δοκοῦντας εἶναι τῶν πραγμάτων διὰ τὴν Κύρου προπέτειαν ἀτυχῆσαι· περιχαρῆ γὰρ αὐτὸν ὄντα καὶ διώκοντα πολὺ πρὸ τῶν ἄλλων, ἐν μέσοις γενόμενον τοῖς πολεμίοις ἀποθανεῖν.

[91] Ἀλλ᾽ ὅμως τηλικαύτης συμφορᾶς συμπεσούσης οὕτω σφόδρα κατεφρόνησεν ὁ βασιλεὺς τῆς περὶ αὑτὸν δυνάμεως, ὥστε προκαλεσάμενος Κλέαρχον καὶ τοὺς ἄλλους ἡγεμόνας εἰς λόγον ἐλθεῖν, καὶ τούτοις μὲν ὑπισχνούμενος μεγάλας δωρεὰς δώσειν, τοῖς δ᾽ ἄλλοις στρατιώταις ἐντελῆ τὸν μισθὸν ἀποδοὺς ἀποπέμψειν, τοιαύταις ἐλπίσιν ὑπαγαγόμενος καὶ πίστεις δοὺς τῶν ἐκεῖ νομιζομένων τὰς μεγίστας, συλλαβὼν αὐτοὺς ἀπέκτεινεν, καὶ μᾶλλον εἵλετο περὶ τοὺς θεοὺς ἐξαμαρτεῖν ἢ τοῖς στρατιώταις οὕτως ἐρήμοις οὖσι συμβαλεῖν.

[92] Ὥστε τίς ἂν γένοιτο παράκλησις ταύτης καλλίων καὶ πιστοτέρα; Φαίνονται γὰρ κἀκεῖνοι κρατήσαντες ἂν τῶν βασιλέως πραγμάτων εἰ μὴ διὰ Κῦρον. Σοὶ δὲ τήν τ᾽ ἀτυχίαν τὴν τότε γεγενημένην οὐ χαλεπὸν φυλάξασθαι, τοῦ τε στρατοπέδου τοῦ κρατήσαντος τὴν ἐκείνου δύναμιν ῥᾴδιον πολὺ κρεῖττον παρασκευάσασθαι. Καίτοι τούτων ἀμφοτέρων ὑπαρξάντων πῶς οὐ χρὴ θαρρεῖν ποιούμενον τὴν στρατείαν ταύτην;

[93] Καὶ μηδεὶς ὑπολάβῃ με βούλεσθαι λαθεῖν, ὅτι τούτων ἔνια πέφρακα τὸν αὐτὸν τρόπον ὅνπερ πρότερον. Ἐπιστὰς γὰρ ἐπὶ τὰς αὐτὰς διανοίας εἱλόμην μὴ πονεῖν γλιχόμενος τὰ δεδηλωμένα καλῶς ἑτέρως εἰπεῖν· καὶ γὰρ εἰ μὲν ἐπίδειξιν ἐποιούμην, ἐπειρώμην ἂν ἅπαντα τὰ τοιαῦτα διαφεύγειν,

[94] σοὶ δὲ συμβουλεύων μωρὸς ἂν ἦν εἰ περὶ τὴν λέξιν πλείω χρόνον διέτριβον ἢ περὶ τὰς πράξεις, ἔτι δ᾽ εἰ τοὺς ἄλλους ὁρῶν τοῖς ἐμοῖς χρωμένους αὐτὸς μόνος ἀπειχόμην τῶν ὑπ᾽ ἐμοῦ πρότερον εἰρημένων. Τοῖς μὲν οὖν οἰκείοις τυχὸν ἂν χρησαίμην, ἂν σφόδρα κατεπείγῃ καὶ πρέπῃ, τῶν δ᾽ ἀλλοτρίων οὐδὲν ἂν προσδεξαίμην, ὥσπερ οὐδ᾽ ἐν τῷ παρελθόντι χρόνῳ.

[95] Ταῦτα μὲν οὖν οὕτως· δοκεῖ δέ μοι μετὰ ταῦτα περὶ τῆς παρασκευῆς διαλεκτέον εἶναι τῆς τε σοὶ γενησομένης καὶ τῆς ἐκείνοις ὑπαρξάσης. Τὸ μὲν τοίνυν μέγιστον, σὺ μὲν τοὺς Ἕλληνας εὔνους ἕξεις, ἤνπερ ἐθελήσῃς ἐμμεῖναι τοῖς περὶ τούτων εἰρημένοις, ἐκεῖνοι δὲ διὰ τὰς δεκαρχίας τὰς ἐπὶ Λακεδαιμονίων ὡς οἷόν τε δυσμενεστάτους. Ἡγοῦντο γὰρ Κύρου μὲν καὶ Κλεάρχου κατορθωσάντων μᾶλλον ἔτι δουλεύσειν, βασιλέως δὲ κρατήσαντος ἀπαλλαγήσεσθαι τῶν κακῶν τῶν παρόντων· ὅπερ καὶ συνέπεσεν αὐτοῖς.

[96] Καὶ μὴν καὶ στρατιώτας σὺ μὲν ἐξ ἑτοίμου λήψει τοσούτους ὅσους ἂν βουληθῇς· οὕτω γὰρ ἔχει τὰ τῆς Ἑλλάδος ὥστε ῥᾷον εἶναι συστῆσαι στρατόπεδον μεῖζον καὶ κρεῖττον ἐκ τῶν πλανωμένων ἢ τῶν πολιτευομένων· ἐν ἐκείνοις δὲ τοῖς χρόνοις οὐκ ἦν ξενικὸν οὐδὲν, ὥστ᾽ ἀναγκαζόμενοι ξενολογεῖν ἐκ τῶν πόλεων πλέον ἀνήλισκον εἰς τὰς διδομένας τοῖς συλλέγουσιν δωρεὰς ἢ τὴν εἰς τοὺς στρατιώτας μισθοφοράν.

[97] Καὶ μὴν εἰ βουληθεῖμεν ἐξετάσαι καὶ παραβαλεῖν σέ τε τὸν νῦν ἡγησόμενον τῆς στρατείας καὶ βουλευσόμενον περὶ ἁπάντων καὶ Κλέαρχον τὸν ἐπιστατήσαντα τῶν τότε πραγμάτων, εὑρήσομεν ἐκεῖνον μὲν οὐδεμιᾶς πώποτε δυνάμεως πρότερον οὔτε ναυτικῆς οὔτε πεζῆς καταστάντα κύριον, ἀλλ᾽ ἐκ τῆς ἀτυχίας τῆς συμβάσης αὐτῷ περὶ τὴν ἤπειρον ὀνομαστὸν γενόμενον,

[98] σὲ δὲ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα τὸ μέγεθος διαπεπραγμένον, περὶ ὧν εἰ μὲν πρὸς ἑτέρους τοὺς λόγους ἐποιούμην, καλῶς ἂν εἶχε διελθεῖν, πρὸς σὲ δὲ διαλεγόμενος, εἰ τὰς σὰς πράξεις σοι διεξιοίην, δικαίως ἂν ἀνόητος ἅμα καὶ περίεργος εἶναι δοκοίην.

***
Πλεονεκτήματα του Φιλίππου μπροστά στον Πέρση βασιλιά.
[89] Πάνω σε αυτό το θέμα βέβαια κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα τολμούσε να έχει αντίρρηση. Νομίζω μόνο πως, αν άλλος κανένας αποφάσιζε να δώσει συμβουλές γι᾽ αυτό το θέμα της εκστρατείας εναντίον των βαρβάρων, θα σε παρακινούσε με αυτό το επιχείρημα: Θα έλεγε δηλαδή πως όσοι επιχείρησαν να πολεμήσουν με τον βασιλιά, όλοι από άγνωστοι και ασήμαντοι έγιναν πασίγνωστοι και ένδοξοι, από φτωχοί έγιναν πλούσιοι, από ταπεινοί έγιναν οι κυρίαρχοι πολλών χωρών και πόλεων.

[90] Όμως εγώ δεν πρόκειται να αντλήσω επιχειρήματα από τέτοιες περιπτώσεις· θα χρησιμοποιήσω αυτούς που έδωσαν την εντύπωση πως είχαν αποτύχει, και εννοώ τους Έλληνες που είχαν εκστρατεύσει μαζί με τον Κύρο και τον Κλέαρχο. Όλος ο κόσμος ξέρει ότι εκείνοι νίκησαν στη μάχη όλη τη δύναμη του βασιλιά με τέτοια ευκολία, σαν να είχαν συμπλακεί με τις γυναίκες τους· και τη στιγμή που πίστευαν πως είχαν πια απόλυτα νικήσει, ατύχησαν από την απερισκεψία του Κύρου· την ώρα δηλαδή που αυτός χαρά γεμάτος όρμησε πιο μπροστά από τους άλλους κυνηγώντας τον αντίπαλο, βρέθηκε μες στη μέση των εχθρών και τον σκότωσαν.

[91] Παρά το γεγονός όμως πως έπεσε απάνω τους μια τέτοια συμφορά, ο βασιλιάς έδειξε τόση περιφρόνηση για τη δική του δύναμη, ώστε προσκάλεσε τον Κλέαρχο με τους Έλληνες στρατηγούς για διαπραγματεύσεις και τους υποσχέθηκε να δώσει σ᾽ αυτούς τους ίδιους αμοιβές και στους στρατιώτες να πληρώσει στην εντέλεια τον μισθό τους και να τους στείλει στην πατρίδα με ασφάλεια, και αφού με ελπίδες τέτοιες τους ξεγέλασε, αφού τους έδωσε όρκους μεγάλους και εγγυήσεις, αυτές που θεωρούνται οι πιο σπουδαίες εκεί κάτω, τους έπιασε όλους και τους σκότωσε. Δηλαδή προτίμησε να τα βάλει με τους ίδιους τους θεούς παρά να συμπλακεί με τον στρατό μας, που ωστόσο ήταν τόσο πολύ αβοήθητος και έρημος.

[92] Ποιά προτροπή λοιπόν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερη και πειστικότερη από αυτή; Είναι απόλυτα βέβαιο ότι και εκείνοι θα νικούσαν τον στρατό του βασιλιά, αν δεν ήταν στη μέση η απερισκεψία του Κύρου. Εσύ όμως δεν είναι δύσκολο να φυλαχτείς από το κακό που βρήκε εκείνον και είναι πολύ εύκολο να ετοιμάσεις δύναμη πιο ισχυρή από αυτή που νίκησε τότε τον βασιλιά. Αφού λοιπόν οι δυο αυτές προϋποθέσεις είναι εξασφαλισμένες, πώς να μην είσαι γεμάτος αισιοδοξία ξεκινώντας γι᾽ αυτή την εκστρατεία;

[93] Και κανείς ας μη νομίσει πως θα ήθελα να αποκρύψω το γεγονός ότι μερικές από τις ιδέες μου τις διατύπωσα με τον ίδιο τρόπο που είχα χρησιμοποιήσει και παλιότερα. Αφού το ίδιο θέμα με απασχολεί και τώρα, προτίμησα να μην κουραστώ άδικα από τη ματαιοδοξία να διατυπώσω διαφορετικά αυτά που είχα άλλοτε εκθέσει με τρόπο ικανοποιητικό. Αν βέβαια έγραφα λόγο επιδεικτικό, θα προσπαθούσα να αποφύγω τα ελαττώματα αυτά·

[94] αφού όμως σκοπός μου είναι να προσφέρω λόγο συμβουλευτικό, τουλάχιστο ανόητος θα ήμουν, αν ξόδευα περισσότερο χρόνο για τη φραστική του επιμέλεια παρά για την ουσία των πραγμάτων· και ακόμα, αν μόνο εγώ απόφευγα αυτά που ο ίδιος είχα αναπτύξει κάποτε, τη στιγμή που όλοι χρησιμοποιούν χωρίς δισταγμούς τις ιδέες τις δικές μου. Ό,τι δικό μου βέβαια έχω το δικαίωμα να το επαναλάβω, αν η ανάγκη το επιβάλει και όταν χρειαστεί· από τις ξένες όμως ιδέες καμιά δεν θα μπορούσα να δεχτώ, όπως εξάλλου και δεν δέχτηκα ως τώρα.

[95] Και αυτά βέβαια είναι έτσι. Ύστερα όμως από αυτά καιρός είναι, νομίζω, να σου παρουσιάσω το θέμα της πολεμικής προετοιμασίας, που ασφαλώς θα επιτύχεις εσύ, σε σύγκριση με εκείνη που είχαν οι Έλληνες του Κύρου. Το πιο σημαντικό για την περίπτωση, εσύ θα έχεις με το μέρος σου τους Έλληνες, αν θελήσεις τελικά να υιοθετήσεις τις δικές μου εισηγήσεις, ενώ εκείνοι, με τις δεκαρχίες που είχαν εγκαταστήσει οι Σπαρτιάτες, τους είχαν σαν τους χειρότερους εχθρούς τους. Αφού νόμιζαν πως στην περίπτωση που θα νικούσε ο Κύρος με τον Κλέαρχο, αυτοί θα έπεφταν σε χειρότερη σκλαβιά, ενώ, αν θα επικρατούσε ο βασιλιάς, θα γλίτωναν από τα δεινά που τους βασάνιζαν. Αυτό ακριβώς έγινε.

[96] Εσύ θα βρεις μάλιστα και πανέτοιμο στρατό, όσο θελήσεις γιατί είναι τέτοια στην Ελλάδα η κατάσταση, ώστε είναι ευκολότερο να οργανώσεις στρατό ανώτερο και πιο ισχυρό με τους ανθρώπους που γυρνούν εδώ και εκεί, παρά με τους πολίτες που ζουν μόνιμα στις πόλεις. Τα χρόνια εκείνα δεν υπήρχαν μισθοφορικά στρατεύματα· ήταν λοιπόν αναγκασμένοι να μαζεύουν μισθοφόρους από τις πόλεις, και ξόδευαν πιο πολλά να πληρώνουν τους στρατολόγους από αυτά που ξόδευαν για τη μισθοδοσία του ίδιου του στρατού.

[97] Ακόμα, αν εξετάσουμε και συγκρίνουμε εσένα, που θα αναλάβεις τώρα την ηγεσία της εκστρατείας και θα έχεις το γενικό πρόσταγμα σε όλα, με τον Κλέαρχο, που ήταν τότε ο αρχηγός, θα διαπιστώσουμε ότι εκείνος ποτέ στο παρελθόν δεν είχε εξουσία σε μια δύναμη πεζική ή ναυτική, αλλά έγινε γνωστός από τη συμφορά μονάχα που τον βρήκε στην Ασία·

[98] αντίθετα εσύ έχεις στο ενεργητικό σου κατορθώματα τόσα πολλά και σημαντικά που, αν απευθυνόμουν σε άλλον οποιονδήποτε, θα ήταν σωστό να τα αναφέρω ένα-ένα, εφόσον όμως συζητώ μαζί σου, αν σου απαριθμούσα τις πράξεις τις δικές σου, δικαιολογημένα θα περνιόμουν για ανόητος και οπωσδήποτε παράλογος.

Αριστείδης ο γιος του Λυσιμάχου (ο επονομαζόμενος Δίκαιος)

Ο Αριστείδης, ο γιος του Λυσιμάχου, υπήρξε ένας από τις κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες που ανέδειξε η Αρχαία Αθήνα. Γεννήθηκε το 550 π.Χ. περίπου και κατάγονταν από τον δήμο της Αλωπεκής της Αντιοχίδας φυλής. Από τα πρώτα βήματα του στον πολιτικό βίο της πόλης του, συνδέθηκε με τον ιδρυτή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας Κλεισθένη και προσχώρησε στο αριστοκρατικό κόμμα έχοντας ως βασικό του πολιτικό αντίπαλο τον Θεμιστοκλή. Το πρώτο πολιτικό αξίωμα που έλαβε ο Αριστείδης ήταν αυτό της επιμελητείας των δημοσίων εξόδων, όταν και αποκάλυψε μια σειρά από οικονομικά σκάνδαλα και ατασθαλίες τα οποία αφορούσαν τον Θεμιστοκλή και συνεργάτες του. Ο Θεμιστοκλής αντέδρασε αμέσως προσπαθώντας να του χρεώσει οικονομικές ατασθαλίες, αλλά ο Αριστείδης απέδειξε το αβάσιμο των ισχυρισμών αυτών προστατεύοντας το όνομα του και την τιμή του.
 
Η πρώτη Περσική εκστρατεία με τον Δάτη και τον Αρταφέρνη, βρίσκουν τον Αριστείδη έναν από τους δέκα εκλεγμένους στρατηγούς, οι οποίοι ως γνωστόν, αναλάμβαναν την συνολική διοίκηση του Αθηναϊκού στρατού ανά ημέρα. Ο Αριστείδης υπήρξε ο πρώτος ο οποίος παραιτήθηκε από την στρατηγία δίνοντας την θέση του στον Μιλτιάδη πείθοντας και τους υπολοίπους να πράξουν το ίδιο για να υπηρετηθεί αποτελεσματικότερα το συμφέρον της πατρίδας. Ο Μιλτιάδης με την στρατηγία του συνέτριψε τους Πέρσες στην μάχη του Μαραθώνα και ο Αριστείδης πολέμησε δίπλα στον πολιτικό του αντίπαλο Θεμιστοκλή στην πρώτη γραμμή στο κέντρο της Αθηναϊκής παράταξης που δέχθηκε και την μεγαλύτερη Περσική πίεση (ἐν δὲ τῇ μάχῃ μάλιστα τῶν Ἀθηναίων τοῦ μέσου πονήσαντος καὶ πλεῖστον ἐνταῦθα χρόνον τῶν βαρβάρων ἀντερεισάντων κατὰ τὴν Λεοντίδα καὶ τὴν Ἀντιοχίδα φυλήν, ἠγωνίσαντο λαμπρῶς τεταγμένοι παρ' ἀλλήλους ὅ τε Θεμιστοκλῆς καὶ ὁ Ἀριστείδης). Μετά το τέλος της μάχης, και την αποχώρηση του Περσικού στόλου ο Αθηναϊκός στρατός με επικεφαλής τον Μιλτιάδη έσπευσε να υπερασπιστεί την Αθήνα σε περίπτωση Περσικής επίθεσης και ο Αριστείδης ορίστηκε από τον Μιλτιάδη να παραμείνει με ένα στρατιωτικό τμήμα στο πεδίο της μάχης, φυλάσσοντας τους αιχμαλώτους και τα λάφυρα που είχε αφήσει ο εχθρός.
 
Ο Αριστείδης επέδειξε θαυμαστή ανιδιοτέλεια και εντιμότητα σε αυτή την περίπτωση επιβεβαιώνοντας την φήμη του, καθώς ούτε ο ίδιος καταχράστηκε το παραμικρό, ούτε επέτρεψε σε κανέναν οπλίτη που βρισκόταν στον χώρο να κλέψει από τα πλούτη που είχαν κατακτηθεί και άνηκαν στην πόλη, τηρώντας απόλυτη τάξη στον χώρο. Η συμπεριφορά του αυτή και η εν γένει πολιτεία του στα δημόσια πράγματα, η εντιμότητα και η ευθυκρισία που τον διέκρινε, του χάρισε το προσωνύμιο "Δίκαιος" που τον συνόδεψε σε όλη του την ζωή. Μετά τον θρίαμβο του Μαραθώνα η πολιτική αντιπαράθεση με τον Θεμιστοκλή εντάθηκε, καθώς ο Αριστείδης αντιτέθηκε στην στροφή της Αθήνας προς την θάλασσα, το εμπόριο και την πανελλήνια ναυτική υπεροχή. Ο Αριστείδης θεώρησε ότι αυτή η πολιτική απομάκρυνε τον Αθηναίο από την γη και τις πατροπαράδοτες αξίες της. Ο Θεμιστοκλής τότε κατάφερε να υποκινήσει τον φθόνο των Αθηναίων εναντίον του Αριστείδη και να τον εξοστρακίσει το 483 π.Χ. , εξουδετερώνοντας τον πολιτικά. Την αδικία αυτή ο Αριστείδης την δέχθηκε αγόγγυστα και χωρίς να κρατήσει μνησικακία για τους συμπολίτες του επέλεξε ως τόπο εξορίας του την Αίγινα, ώστε να βρίσκεται πλησίον της Αθήνας και να παρακολουθεί τις εξελίξεις στην πατρίδα του.
 
   ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ
 
Η εκστρατεία του Ξέρξη τρία χρόνια μετά τον εξοστρακισμό του το 480 π. Χ., έφερε εκ νέου τον Αριστείδη στο πολιτικό προσκήνιο καθώς οι Αθηναίοι αποφάσισαν να επιτρέψουν την επιστροφή των εξόριστων, φοβούμενοι την πιθανότητα αυτοί να "μηδίσουν". Ο Αριστείδης προέτρεψε τους Αθηναίους να αγωνιστούν για την ελευθερία τους εναντίον του Πέρση εισβολέα (διετέλει προτρέπων καὶ παροξύνων τοὺς Ἕλληνας ἐπὶ τὴν ἐλευθερίαν), αδιαφορώντας για την ισχύ του. Στήριξε την πολιτική του Θεμιστοκλή και του έδωσε πολύτιμες πληροφορίες και συμβουλές λίγο πριν την ναυμαχία της Σαλαμίνας, όταν και έγινε η συμφιλίωση των δύο ανδρών. Την προηγουμένη της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, ο Αριστείδης προέβλεψε την αξία της θέσης της Ψυττάλειας και με μια δύναμη Αθηναίων οπλίτων επιτέθηκε εναντίον των Περσών που κατείχαν το νησί και τους σκότωσε όλους  (καὶ μάχην πρὸς τοὺς βαρβάρους συνάψας ἀπέκτεινε πάντας) καταλαμβάνοντας την επίκαιρη αυτή θέση. Την ημέρα της ναυμαχίας πολλά πλοία των δύο αντιπάλων ναυάγησαν στο νησί καθώς στην τοποθεσία έγιναν πολλές σφοδρές συγκρούσεις. Ο Αριστείδης κύριος της τοποθεσίας σκότωσε όλους τους Πέρσες που ναυαγούσαν από τα βυθιζόμενα Περσικά πλοία, ενώ έσωσε όλα τα Ελληνικά πληρώματα (τὴν δὲ νησῖδα τοῖς ὅπλοις πανταχόθεν ὁ Ἀριστείδης περιστέψας ἐφήδρευε τοῖς ἐκφερομένοις πρὸς αὐτήν, ὡς μήτε τῶν φίλων τινὰ διαφθαρῆναι μήτε τῶν πολεμίων διαφυγεῖν).    
 
Μετά την συντριβή του Ξέρξη στην Σαλαμίνα, ο Αριστείδης αντιτέθηκε στο φιλόδοξο σχέδιο του Θεμιστοκλή να καταστρέψουν τις γέφυρες στον Ελλήσποντο και να τον παγιδεύσουν στην Ευρώπη, αντιθέτως προέτρεπε τον Θεμιστοκλή να βρει τρόπο οι Πέρσες να εκκενώσουν τον Ελλαδικό χώρο το συντομότερο. Όταν ο Μαρδόνιος επανήλθε στους Αθηναίους με δελεαστικές ειρηνευτικές προτάσεις υποσχόμενος να ανοικοδομήσει την κατεστραμμένη τους πόλη, να τους δώσει πλούτη και να τους κάνει κυρίαρχους στην Ελλάδα υπό τον όρο ότι θα σταματούσαν να πολεμούν εναντίον των Περσών ο Αριστείδης έδειξε τον ήλιο και απάντησε "όσο αυτός θα πορεύεται αυτή την πορεία, οι Αθηναίοι θα πολεμούν τους Πέρσες για την χώρα που έχει λεηλατηθεί και για τα ιερά που έχουν βεβηλωθεί και κατακαεί" (τὸν ἥλιον δείξας, “ἄχρι ἂν οὗτος,” ἔφη, “ταύτην πορεύηται τὴν πορείαν, Ἀθηναῖοι πολεμήσουσι Πέρσαις ὑπὲρ τῆς δεδῃωμένης χώρας καὶ τῶν ἠσεβημένων καὶ κατακεκαυμένων ἱερῶν.”). Την ίδια περήφανη απάντηση έστειλε γραπτώς στους Σπαρτιάτες που φοβούνταν μια πιθανή αποσκίρτηση των Αθηναίων.
 
    Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΠΛΑΤΑΙΩΝ
 
Σύντομα όλες οι Ελληνικές πόλεις που δεν είχαν "μηδίσει", έστειλαν στρατό εναντίον του Μαρδόνιου στις Πλαταιές για να συντρίψουν τον εισβολέα. Οι Σπαρτιάτες έστειλαν το άνθος του στρατού τους (5.000 Σπαρτιάτες με 35.000 βοηθητικούς) υπό τον Παυσανία, ενώ οι Αθηναίοι έστειλαν 8.000 οπλίτες υπό τον Αριστείδη στον οποίο είχαν δοθεί απεριόριστες αρμοδιότητες λόγω της έκτακτης περίστασης. Στο Ελληνικό στρατόπεδο ακόμα και σε αυτή την κρίσιμη στιγμή δεν έλειψαν οι εσωτερικές έριδες για εντελώς ασήμαντες αφορμές όπως ποιας πόλης οι στρατιώτες θα αγωνιστούν στην αριστερή πτέρυγα (την δεξιά πτέρυγα είχαν οι Σπαρτιάτες), ενώ στις παραμονές της μάχης εξυφάνθηκε μια ευρύτατη συνωμοσία σημαινόντων Αθηναίων πολιτών που επεδίωκαν την συνεννόηση με τον Μαρδόνιο. Ο Αριστείδης κατάφερε να συμβιβάσει τις ακατανόητες για την κρισιμότητα της περίστασης ενδοελληνικές φιλονικίες, ενώ από τους κρυφά  μηδίζοντες Αθηναίους συνέλαβε μόνο οκτώ, δίνοντας στους υπόλοιπους την ευκαιρία να μετανοήσουν, ώστε να μην τραυματιστεί η ενότητα των Αθηναίων.
 
Ο Μαρδόνιος,  λόγω έλλειψης εφοδίων αναγκάστηκε να επιτεθεί ξαφνικά με την πρόθεση να αιφνιδιάσει τους Έλληνες, αλλά αυτοί ειδοποιημένοι μυστικά την προηγούμενη νύχτα από τον Μακεδόνα Βασιλιά Αλέξανδρο, δεν αιφνιδιάστηκαν αλλά μετά από μια καθυστέρηση λόγω των μη ευνοϊκών οιωνών από τις θυσίες, οι Έλληνες συνέτριψαν σχετικά εύκολα τους υπεράριθμους Πέρσες σκοτώνοντας τον Μαρδόνιο. Μετά την επικράτηση τους στο πεδίο της μάχης, οι Έλληνες καταδίωξαν τους Πέρσες μέχρι το στρατόπεδο τους το οποίο και κυρίευσαν σκοτώνοντας τους αντιπάλους τους. Μετά τις νίκες τους στις Πλαταιές και στην Μυκάλη, οι ενωμένοι Έλληνες συνέχισαν τις εκστρατείες τους εναντίον των Περσών με επικεφαλής τον Παυσανία. Πολύ σύντομα όμως η δεσποτική και αυταρχική συμπεριφορά του Παυσανία, έστρεψε τις ελληνικές πόλεις προς την Αθήνα, καθώς οι εκπρόσωποι της Αριστείδης και Κίμωνας πολιτεύονταν με σύνεση, δικαιοσύνη και μετριοπάθεια (προσφιλεῖς γὰρ ὄντας τοὺς Ἀθηναίους τοῖς Ἕλλησι διὰ τὴν Ἀριστείδου δικαιοσύνην καὶ τὴν Κίμωνος ἐπιείκειαν ἔτι μᾶλλον ἡ τοῦ Παυσανίου πλεονεξία). Η Σπάρτη αποχώρησε από την συμμαχία και τιμωρώντας με την ποινή του θανάτου τον Παυσανία που παρέβη όλους τους κανόνες της αυστηρής Σπαρτιατικής ηθικής.
 
Όλες οι Ελληνικές πόλεις συσπειρώθηκαν γύρω από την Αθήνα για να προφυλάξουν αποτελεσματικότερα την ανεξαρτησία τους έναντι των Περσών. Οι περισσότερες από αυτές, έδιναν οικονομικές εισφορές σε ένα κοινό ταμείο για να αντιμετωπίζονται τα έξοδα του πολέμου. Το ποσό αυτό οι εκπρόσωποι των Ελληνικών πόλεων ζήτησαν να το προσδιορίσει ο Αριστείδης αφού θα επισκεπτόταν κάθε πόλη χωριστά για να εκτιμήσει τις οικονομικές της δυνατότητες. Ο Αριστείδης για άλλη μια φορά επιβεβαίωσε την φήμη της δίκαιης κρίσης του, καθορίζοντας με αμεροληψία και αντικειμενικότητα το ύψος των εισφορών κάθε πόλης, καθορίζοντας το τελικό ποσό σε 460 τάλαντα, κερδίζοντας την εκτίμηση όλων των πόλεων για την ορθή κρίση του. Η αναλογία των εισφορών μεταξύ των πόλεων που όρισε ο Αριστείδης κρατήθηκε ανέπαφη καθ όλη την διάρκεια της Αθηναϊκής συμμαχίας, αν και πολύ σύντομα διπλασιάστηκε και τριπλασιάστηκε. Ο Περικλής αύξησε το σύνολο των εισφορών σε 600 τάλαντα, ενώ κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου αυξήθηκε μέχρι και 1400 τάλαντα! έσοδα που οι Αθηναίοι είτε διένειμαν μεταξύ τους, είτε τα ξόδευαν σε δωρεάν θεατρικά εισιτήρια και δημόσια έργα καλλωπισμού της πόλης τους. Ο Αριστείδης όρισε για έδρα του Συμμαχικού ταμείου το νησί της Δήλου, αλλά πολύ σύντομα οι Αθηναίοι αποφάσισαν να μεταφέρουν το ταμείο στην πόλη τους ώστε να χρησιμοποιούν τους πόρους του κατά το δοκούν.
 
Όταν ο Αριστείδης ρωτήθηκε αν αυτή η πρωτοβουλία είναι δίκαιη η όχι απάντησε "είναι συμφέρουσα" (ὡς οὐ δίκαιον μέν, συμφέρον δὲ τοῦτ' ἐστί). Σε μια ακόμη λίαν αμφιλεγόμενη πρωτοβουλία του, ο Αριστείδης προέτρεπε τους Αθηναίους να χειρίζονται τα ζητήματα της συμμαχίας κατά το συμφέρον τους, χρεώνοντας την επιορκία πάνω του (ἐκέλευε τοὺς Ἀθηναίους τὴν ἐπιορκίαν τρέψαντας εἰς ἑαυτὸν ᾗ συμφέρει χρῆσθαι τοῖς πράγμασι)Ο Αριστείδης παρέμεινε φτωχός ως το τέλος της ζωής του παρά τις υψηλότατα δημόσια αξιώματα που ανέλαβε και τα μεγάλα χρηματικά ποσά που διαχειρίστηκε. Στάθηκε επιεικής και μεγαλόψυχος έναντι του Θεμιστοκλή όταν ο τελευταίος έπεσε στην δυσμένεια του δήμου και εξοστρακίστηκε, δεν χάρηκε με την κακοτυχία του παρά το γεγονός ότι υπήρξαν πολιτικοί αντίπαλοι (οὐδ' ἀπέλαυσεν ἐχθροῦ δυστυχοῦντος) και ποτέ δεν τον κατηγόρησε δημοσίως.
 
Ο Αριστείδης πέθανε στην Αθήνα το 467 π.Χ. σε ηλικία 73 ετών, τιμώμενος από τους συμπολίτες του για τις μεγάλες υπηρεσίες που πρόσφερε στην πατρίδα του. Πέθανε όπως έζησε, παμφτωχος, ενταφιάστηκε στο Φάληρο και η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη καθώς ο ίδιος δεν είχε το παραμικρό περιουσιακό στοιχείο. Οι θυγατέρες του προικίστηκαν με δαπάνες του δημοσίου, ενώ ο γιος του Λυσίμαχος έλαβε 100 ασημένιες μνες και δημόσια γη για να καλλιεργήσει (καὶ τὰς μὲν θυγατέρας ἱστοροῦσιν ἐκ τοῦ πρυτανείου τοῖς νυμφίοις ἐκδοθῆναι δημοσίᾳ, τῆς πόλεως τὸν γάμον ἐγγυώσης καὶ προῖκα τρισχιλίας δραχμὰς ἑκατέρᾳ ψηφισαμένης, Λυσιμάχῳ δὲ τῷ υἱῷ μνᾶς μὲν ἑκατὸν ἀργυρίου καὶ γῆς τοσαῦτα πλέθρα πεφυτευμένης ἔδωκεν ὁ δῆμος).
 
Ο Αριστείδης υπήρξε υπόδειγμα δημοσίου ανδρός, σε όλες τις περιστάσεις του βίου του τοποθέτησε το συμφέρον της πατρίδας του υπεράνω οποιασδήποτε προσωπικής σκοπιμότητας, υπήρξε μεγαλόφρων απέναντι στους εχθρούς του και δίκαιος έναντι των φίλων του χωρίς να ευνοήσει κανέναν που δεν το άξιζε. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο υπήρξε το πλέον επίλεκτο και δίκαιο άτομο που ανέδειξε η Αθήνα ως την εποχή του (Ἀριστείδης ὁ Λυσιμάχου, ἀνὴρ Ἀθηναῖος μὲν ἐξωστρακισμένος δὲ ὑπὸ τοῦ δήμου· τὸν ἐγὼ νενόμικα, πυνθανόμενος αὐτοῦ τὸν τρόπον, ἄριστον ἄνδρα γενέσθαι ἐν Ἀθήνῃσι και δικαιότατον).
 
 Επίμετρον 1
 
Εξοστρακισμός - μια δικλείδα ασφαλείας της Αθηναϊκής Δημοκρατίας
 
Ο Θεσμός του εξοστρακισμού αποτελούσε μια εσωτερική θωράκιση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας έναντι της αυξημένης ισχύος οποιουδήποτε πολιτικού άνδρα της πόλης και του κινδύνου της τυραννίας. Πιο συγκεκριμένα, ο δήμος εξόριζε για 10 χρόνια οποιαδήποτε σημαντική πολιτική προσωπικότητα θεωρούσε ότι συγκέντρωνε πολύ μεγάλη εξουσία, είτε βρισκόταν σε συνεχή πολιτική διαμάχη και δίχαζε την πόλη. Για να επιβληθεί ο εξοστρακισμός, έπρεπε να συγκεντρωθούν 6000 όστρακα (θραύσματα αγγείων) με το όνομα αυτού που θεωρούσαν επικίνδυνο για την Δημοκρατία, τα οποία οι Αθηναίοι πολίτες εναπόθεταν σε συγκεκριμένο σημείο για να εξασφαλιστεί η μυστικότητα της διαδικασίας.
 
Ο Θεσμός του εξοστρακισμού σχεδόν αμέσως καταστρατηγήθηκε και χρησιμοποιήθηκε για ξεκαθάρισμα πολιτικών λογαριασμών. Ο τελευταίος που εξοστρακίστηκε ήταν ο Υπέρβολος, δημαγωγός που φιλοδόξησε να ηγηθεί του Δημοκρατικού κόμματος μετά τον θάνατο του Κλέωνα. Την εποχή εκείνη οι δύο μεγάλοι πολιτικοί αντίπαλοι που πρωταγωνιστούσαν στα δημόσια πράγματα ήταν ο Νικίας και ο Αλκιβιάδης και ο δήμος φανερά θα εξοστράκιζε έναν εκ των δύο. Οι δύο μεγάλοι αντίπαλοι συνεννοήθηκαν μυστικά και κινητοποίησαν τους φίλους και οπαδούς τους να ψηφίσουν τον Υπέρβολο, ώστε να γλυτώσουν και οι δύο. Ο δήμος αντελήφθη την συμπαιγνία και τον εξευτελισμό του θεσμού και τον κατήργησε οριστικά. 
       
 Ο ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟΝ ΧΩΡΙΚΟ
 
 Επίμετρον 2         
 
Ο εξοστρακισμός του Αριστείδη - το μεγαλείο ψυχής του ακέραιου ανθρώπου έναντι του άδικου φθόνου της κοινωνίας
 
Ο εξοστρακισμός του Αριστείδη υπήρξε εντελώς άδικος, μια πράξη μοχθηρίας των πολιτών της Αθήνας έναντι ενός δημόσιου άνδρα του οποίου η εντιμότητα ήταν διαπιστωμένη. Αναμφίβολα σημαντικός παράγοντας για τον εξοστρακισμό υπήρξε η κινητοποίηση του πολιτικού του αντιπάλου Θεμιστοκλή και των οπαδών του, που κατάφεραν να υποδαυλίσουν το συναίσθημα φθόνου των πολλών για την υπεροχή του ενός. Η παράδοση μεταφέρει ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο από την συγκεκριμένη διαδικασία, όταν ο Αριστείδης την ημέρα του εξοστρακισμού του συνάντησε τυχαία έναν αγράμματο χωριάτη. Αυτός χωρίς να γνωρίζει τον Αριστείδη του ζήτησε να γράψει το όνομα του στο όστρακο. Ο Αριστείδης τότε χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του ρώτησε τον συμπολίτη του αν του έχει κάνει κάτι και θέλει να εξοστρακίσει τον Αριστείδη. Τότε ο χωριάτης του απάντησε πως "όχι δεν μου έχει κάνει τίποτε και ούτε τον γνωρίζω, αλλά ενοχλούμαι να ακούω παντού να τον αποκαλούν Δίκαιο". (γραφομένων οὖν τότε τῶν ὀστράκων λέγεταί τινα τῶν ἀγραμμάτων καὶ παντελῶς ἀγροίκων ἀναδόντα τῷ Ἀριστείδῃ τὸ ὄστρακον ὡς ἑνὶ τῶν τυχόντων παρακαλεῖν, ὅπως Ἀριστείδην ἐγγράψειε. τοῦ δὲ θαυμάσαντος καὶ πυθομένου, μή τι κακὸν αὐτὸν Ἀριστείδης πεποίηκεν, “οὐδέν,” εἶπεν, “οὐδὲ γιγνώσκω τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ' ἐνοχλοῦμαι πανταχοῦ τὸν Δίκαιον ἀκούων.” ταῦτα ἀκούσαντα τὸν Ἀριστείδην ἀποκρίνασθαι μὲν οὐδέν, ἐγγράψαι δὲ τοὔνομα τῷ ὀστράκῳ καὶ ἀποδοῦναι.)
 
Ο Αριστείδης έγραψε το όνομα του στο όστρακο και το έδωσε στον συμπολίτη του χωρίς να του πει τίποτε. 

Μην το αφήσεις πάλι για αύριο

Μία στιγμή αρκεί να αναθεωρήσεις για όλα όσα θεωρούσες δεδομένα και σίγουρα μέχρι τότε. Τους ανθρώπους που είχες δίπλα σου, που όμως ποτέ δεν ξεστόμισες αυτά που ήθελες να τους πεις, ποτέ δεν τους έδειξες πόσο σημαντικοί ήταν για σένα, ποτέ δεν τους είπες ότι τους αγαπάς, ότι τους νοιάζεσαι, πόσο τυχερός αισθάνεσαι που τους έχεις δίπλα σου, ένα ευχαριστώ και μία συγγνώμη…

Το ανέβαλλες συνεχώς για αύριο και το αύριο γινόταν μεθαύριο, μήνας, χρόνος, κάποια αόριστη στιγμή κι ύστερα ξεχνιόταν οριστικά. Ώσπου έφτασε η μέρα που ήταν πλέον αργά, δεν ήταν εκεί να σε ακούσουν κι εσύ δεν ήσουν σε θέση να γυρίσεις τον χρόνο πίσω και μαζί του να φέρεις πίσω κι εκείνους. Υπήρχε ο πομπός, αλλά έλειπε πια ο δέκτης. Άτιμο πράγμα ο χρόνος, αμείλικτος πολλές φορές.

Κι εσύ συνέχισες να στέκεσαι βουβός, μόνο που τώρα δεν ήταν από επιλογή, αλλά επειδή δεν υπήρχε παραλήπτης. Η απουσία πονάει, η απώλεια κι ο αποχωρισμός πληγώνουν, πιο πολύ όμως πονάνε όλα αυτά που ξέρεις ότι ένιωθες, αλλά ποτέ δεν είπες.

Ποιος έχει συμφιλιωθεί με τον θάνατο; Εγώ πάντως όχι! Όσο σκληροί και να προσπαθούμε να δείχνουμε, κανείς δε θέλει να σκέφτεται πως κάποιος αγαπημένος του, κάποια μέρα θα φύγει, λες κι είμαστε αθάνατα και πανίσχυρα όντα. Κουτά ανθρωπάκια είμαστε, πιόνια και μαριονέτες στο παιχνίδι της ζωής και του θανάτου. Νομίζουμε ότι έχουμε την ικανότητα να αναμετρηθούμε μέχρι και με τον θάνατο. Τόσο δυνατοί. Μόνο που η ζωή είναι πιο μικρή απ’ όσο νομίζουμε κι εμείς ακόμη μικρότεροι για να μπορούμε να την ελέγξουμε, να βάλουμε όρια και να αποφασίσουμε πότε είναι η κατάλληλη στιγμή.

Κι έπειτα ο καιρός περνάει. Η απουσία δυναμώνει κι εσύ φτάνεις στο σημείο να τους αναζητάς στο καθετί∙ στον χώρο, στις μυρωδιές που στους θυμίζουν, στα τραγούδια και στις ταινίες, που σου υπενθυμίζουν ότι υπήρξαν κάποτε στη ζωή σου. Νιώθεις την παρουσία τους στην ατμόσφαιρα, τους συναντάς στα μέρη που πηγαίνατε παρέα, στα σοκάκια που διασχίζατε.

Έρχονται στα όνειρά σου και σου ξυπνάνε αναμνήσεις, στιγμές που ίσως και να είχες ξεχάσει. Φυσικά και δε θα διαγραφούν απ’ τη μνήμη και την καρδιά σου, φυσικά και θα συνεχίσουν να αποτελούν μέρος σου. Εξάλλου, δε χρειάζεται να κλαις γι’ αυτά που χάθηκαν, αλλά να χαμογελάς για ‘κείνα που μένουν μέσα σου.

Μόνο που η απουσία θα εξακολουθήσει να υπάρχει και το ξέρεις καλύτερα απ’ τον καθένα. Κι αυτό γιατί θα σε κυριεύουν τύψεις. Τύψεις για τα λόγια τ’ άλλα, εκείνα που ήταν εύκολο να πεις. Τα σκληρά, τα επιπόλαια, εκείνα που δεν έπρεπε, που πληγώνουν, που δεν τα εννοείς, που μετανιώνεις στο επόμενο κιόλας λεπτό και περισσότερο λυπάσαι όταν τα τελευταία λόγια – εκείνα που θα έχετε να θυμάστε– είναι εκείνα.

Γι’ αυτό μην αφήνεις αυτά που θέλεις να πεις για άλλη στιγμή, ίσως και να μην υπάρξει. Δώσε ένα φιλί, μια αγκαλιά, ένα χάδι. Εκφράσου, άνθρωπε. Δείξε τι αισθάνεσαι χωρίς πολλή σκέψη κι έπειτα από αναλύσεις αναλύσεων. Πες το σήμερα, σήμερα που το εννοείς…

ΠΟΤΕ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΩΣΤΟ “timing”;

Τα καλύτερα είναι τα απρόοπτα δεν λένε; Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνo αυτό όπως και το ότι πλέον το timing είναι ότι καλύτερο μπορείς να έχεις. Παλιά ίσως να αντιδρούσα στην λέξη “timing'', καθώς ποτέ δεν άφηνα τα θέματα μου στην τύχη τους. Ωστόσο πρόσφατα κατάλαβα πως για να αποκτήσεις σωστό timing πρέπει να έχεις και λίγο καλή θέληση προς στην ίδια την ζωή.

Είναι απρόβλεπτα τα πάντα γύρω μας οπότε δεν χρειάζεται να πηγαίνουμε κόντρα σε ότι μας έρχεται.

Μην διώχνεις ανθρώπους που η ζωή στους έχει ξαναφέρει στον δρόμο σου γιατί το κάνει για κάποιο λόγο. Ίσως κάποιος δεν σου έκανε τόσο καλή εντύπωση στην αρχή αλλά σου βαράω το καμπανάκι και σου λέω πως έχεις μια άποψη για κάποιον που δεν τον ξέρεις. Χάλασε μία ώρα από τον χρόνο σου για να μιλήσεις μαζί του και είμαι σίγουρoς πως θα ανακαλύψεις κάποιον άλλον. Δεν έρχεται στην ζωή σου κανείς τυχαία.

Ο έρωτας πολλές φορές αργεί να έρθει και αν με ρωτάτε καλά κάνει. Συχνά με ρωτάνε άνθρωποι με απορία το πως άντεχα να είμαι για δύο χρόνια μόνoς μου. Στην αρχή με παραξένεψε το γεγονός ότι τους κάνει τόσο εντύπωση, μετά από κάποια στιγμή απλά δεν έδινα σημασία. Με τον εαυτό μου τα έχω βρει κάτι που σημαίνει πως μπορώ να περνάω καλά μόνoς, όσος χρόνος και να περάσει.

Ξέρω τι θέλω, τι δεν θέλω, τι αξίζω, τι δεν ανέχομαι πια. Ξέρω σε ποιο βάθρο ανήκει ο εαυτός μου. Αν λοιπόν είστε μόνοι σας για αρκετό καιρό μην στεναχωριέστε. Αρχικά να το απολαύσετε και έπειτα αν έχετε υπομονή, θετική ενέργεια και ανοιχτά μάτια η ζωή θα σας φέρει αυτόν τον άνθρωπο που αξίζετε και περιμένατε.

Δεν θα κοιμάσαι πια μόνoς αλλά θα έχεις κάποιον που θα τον ξυπνάς και εκείνος θα γκρινιάζει. Θα γελάτε μαζί μέχρι τα ξημερώματα με χαζά πράγματα. Θα φιλιέστε σαν έφηβοι μέσα στα μαγαζιά χωρίς να σας νοιάζει τίποτα. Δεν θα είσαι πια μόνη.

Κάπου εδώ, σου χτυπάω ξανά το καμπανάκι και σου λέω πως μόνο αν αγαπήσεις εσύ τον εαυτό σου θα σε αγαπήσουν και εσένα. Μόνο αν ξέρεις και απαιτείς αυτόν που σου αξίζει, θα στον φέρει η ζωή.

Όταν βρεις αυτόν τον άνθρωπο που κάνει το στομάχι σου να πονάει από τα γέλια και παράλληλα το πάθος κάθεται στον καναπέ μαζί σας, μην μπεις στην διαδικασία να σκεφτείς τους παλιούς και ίσως λάθος έρωτες.

Οι λάθος έρωτες ήρθαν και έφυγαν για έναν και μόνο λόγο για να εκτιμήσεις και να καταλάβεις τι τελικά θες.

Η ζωή έχει το δικό της πρόγραμμα και δεν έχεις εσύ το τηλεκοντρόλ. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να την εμπιστευτείς. Εγώ το κατάλαβα και το έκανα.

 Εσύ;

Η Έλξη: το βασικό στοιχείο μιας σχέσης

Γιατί άραγε κάποιοι μας αρέσουν και κάποιοι άλλοι όχι;

Γιατί κάποιους θέλουμε να τους γνωρίσουμε και να σχετιστούμε μαζί τους και με κάποιους άλλους νιώθουμε από ουδέτερα έως άβολα, ή τους αποφεύγουμε;

Μερικές από τις εξηγήσεις που συνήθως δίνουμε είναι «αρχικά μου άρεσε εμφανισιακά», «φάνηκε συμπαθητικός/ή», «με κέρδισε με μια έξυπνη συνομιλία – προσέγγιση», «τα αντίθετα έλκονται», «ήταν κεραυνοβόλος έρωτας», «υπάρχει χημεία», ή απλά δεν έχουμε εξήγηση και δεν ξέρουμε τι ακριβώς μας τράβηξε.

Από την πλευρά πάντως της ψυχολογίας σε θέματα έλξης και ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων, οι καθοριστικοί παράγοντες φαίνεται να είναι αρκετά ξεκάθαροι, καθώς υπάρχουν πολλές «κλασικές» έρευνες και πάρα πολλές νεότερες στους ίδιους τομείς.
Παράγοντες που ευνοούν την έλξη

1. Η εγγύτητα

Συνήθως δημιουργούνται φιλίες και σχέσεις ανάμεσα στα άτομα που βρίσκονται γεωγραφικά κοντά, όπως συμμαθητές, συγκάτοικοι, γείτονες, συνάδελφοι.

Μας είναι ευκολότερο να αναζητάμε συντροφιά, κοινωνική αποδοχή, αλληλοβοήθεια κ.λπ. από άτομα που βρίσκονται κοντά μας. Επιπλέον ευνοείται η εξοικείωση μέσω των συχνών συναντήσεων, που είναι ο αμέσως επόμενος σημαντικός παράγοντας.

2. Οι συχνές συναντήσεις

Αυτό είναι παρόμοιο με το φαινόμενο της απλής έκθεσης, όπου η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ένα ερέθισμα οδηγεί σε πιο θετική αξιολόγηση του ερεθίσματος αυτού.

Αυτό σημαίνει ότι νιώθουμε έλξη για άτομα που συναντάμε συχνά, όπως προτιμούμε μουσική που ακούμε συχνά, ή ακόμα και λέξεις που χρησιμοποιούνται πολύ στο περιβάλλον μας.

Φυσικά υπάρχουν και όρια στο φαινόμενο της απλής έκθεσης: από κάποιο σημείο και μετά δεν αυξάνεται άλλο η έλξη που αισθανόμαστε για κάποιον. Επίσης όταν η αρχική μας γνώμη είναι πολύ αρνητική, μπορεί με τις συχνές συναντήσεις να ενταθεί η αντιπάθειά μας προς το άτομο αυτό.

3. Ομοιότητα και Αντίθεση

Είναι άραγε αλήθεια ότι τα αντίθετα έλκονται; Στην πραγματικότητα είναι πιο πιθανό να μας αρέσουν άτομα που έχουν παρόμοιο κοινωνικό και μορφωτικό υπόβαθρο, αξίες, στάσεις, εμπειρίες ή ακόμα και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.

Ο λόγος είναι ότι αισθανόμαστε επιβεβαίωση μέσω των σχέσεων με άτομα που μας μοιάζουν. Συμφωνούμε, κάνουμε καλή παρέα, έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, μπορούμε ευκολότερα να κατανοήσουμε και να προβλέψουμε τη συμπεριφορά τους.

Γιατί τότε αισθανόμαστε έλξη για κάποιους που μοιάζουν εντελώς διαφορετικοί από εμάς; Ένας λόγος μπορεί να είναι ότι ικανοποιούν ανάγκες μας, δηλαδή αρκετές φορές αναζητάμε κάποιον που μας συμπληρώνει, όπως ένα άτομο με ηγετικές τάσεις θα προτιμήσει άτομα υποτακτικά.

Πάντως οι περισσότερες έρευνες επιβεβαιώνουν τη σημασία της ομοιότητας παρά της συμπληρωματικότητας. Ειδικά σε στάσεις, απόψεις, πεποιθήσεις, στην όλη κοσμοθεωρία, η ομοιότητα είναι ιδιαίτερα σημαντική.

4. Η εμφάνιση

Σε γενικές γραμμές συμπαθούμε περισσότερο τα άτομα με ωραία εξωτερική εμφάνιση, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για άτομα του φύλου που μας ελκύει. Αυτή η έλξη για την ωραία εμφάνιση ξεκινά από την παιδική ηλικία, όπου τα όμορφα παιδιά είναι συνήθως πιο δημοφιλή ανάμεσα στους συμμαθητές και τους δασκάλους τους.

Η αντιστοιχία ανάμεσα στην εξωτερική εμφάνιση και τη συμπάθεια συνεχίζει και στην ενήλικη ζωή.

Για παράδειγμα, προσφέρουμε ευκολότερα βοήθεια σε ελκυστικά άτομα και στα δικαστήρια οι ένορκοι κρίνουν με μεγαλύτερη επιείκεια τους ελκυστικούς κατηγορούμενους (εκτός εάν χρησιμοποίησαν την εμφάνισή τους για να διαπράξουν κάποια εγκληματική πράξη).

Ένας λόγος για τον οποίο συμπαθούμε περισσότερο τα άτομα με ωραία εμφάνιση, είναι ότι πιστεύουμε πως έχουν και άλλες καλές ιδιότητες, για παράδειγμα πιστεύουμε πως έχουν πιο ευχάριστη προσωπικότητα, είναι πιο έξυπνοι, επιτυχημένοι, ευτυχισμένοι.

Αυτό είναι βέβαια στερεότυπο, μια γνωστική προκατάληψη. Αν κάποιες φορές επιβεβαιώνεται, οφείλεται στην αποδοχή και τις ευκαιρίες που τους δίνονται από μικρή ηλικία, παράγοντες που συμβάλλουν στην αυτοπεποίθηση, την ανάπτυξη θετικών στοιχείων της προσωπικότητας και την επιτυχία.

Πάντως η ωραία εμφάνιση δεν είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ευτυχία και την επιτυχία και οπωσδήποτε δεν είναι πάντοτε πλεονέκτημα.

Για παράδειγμα, στο χώρο των επιχειρήσεων υπάρχει μεγαλύτερη αντιπάθεια προς τις ωραίες επιτυχημένες γυναίκες και είναι πιο πιθανό η επιτυχία τους να αποδοθεί στην εμφάνιση παρά στις ικανότητές τους. Επίσης είναι πιθανό η προσαρμογή των ατόμων αυτών με την πάροδο του χρόνου να χειροτερεύει, καθώς η επίδραση της γήρανσης μπορεί να βιωθεί πιο αρνητικά από ένα άτομο που είχε ωραία εμφάνιση στα νιάτα του.

5. Νοημοσύνη – ικανότητες

Αναφέραμε προηγουμένως πως συχνά αξιολογούμε τους εμφανισιακά ελκυστικούς ανθρώπους, σαν πιο ικανούς. Αυτό συμβαίνει και αντίστροφα: αξιολογούμε δηλαδή σαν πιο ελκυστικούς εμφανισιακά, τους ανθρώπους που επιδεικνύουν ευφυΐα ή ικανότητα.

Σε αυτό όμως υπάρχει ένα όριο: αν ένας άνθρωπος είναι υπερβολικά «τέλειος», ή πολύ ικανότερος από εμάς, τότε γίνεται λίγο λιγότερο συμπαθής.

6. Ο κίνδυνος – το απαγορευμένο

Όπως γνωρίζουν πολύ καλά οι άνθρωποι που κάνουν παράλληλες σχέσεις, η αίσθηση του «παράνομου» και του ριψοκίνδυνου αυξάνει την έλξη, σε αντίθεση με το ήσυχο και δεδομένο.

Στην ψυχολογία υπάρχει η κλασική έρευνα της γέφυρας, την οποία διέσχιζαν οι συμμετέχοντες. Κάποιοι περνούσαν από μια σταθερή χαμηλή γέφυρα και κάποιοι άλλοι από μια ψηλή και ασταθή. Στη μέση της διαδρομής υπήρχε μια κοπέλα-ερευνήτρια, που έδειχνε στους συμμετέχοντες εικόνες και τους ζητούσε να της πουν μια ιστορία. Στο τέλος τους έδινε και το τηλέφωνο της «μήπως χρειαστούν περισσότερες πληροφορίες για το πείραμα». Όσοι είχαν περάσει την ασταθή γέφυρα, περιέγραφαν περισσότερες ιστορίες με σεξουαλικό περιεχόμενο και περισσότεροι από αυτούς τηλεφώνησαν στην ερευνήτρια!

Γενικά σε καταστάσεις ανασφάλειας, ταραχής, έντασης (π.χ. σε συνθήκες πολέμου, σε ατυχήματα, επιθέσεις, ασταθείς συνθήκες, εμπόδια), οι άνθρωποι νιώθουν αναστάτωση και υπερένταση. Αυτή η υπερδιέγερση μπορεί εύκολα να μεταφραστεί ή να διοχετευθεί ως έλξη προς τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά εκείνη τη στιγμή.

7. Αμοιβαιότητα και διεκδίκηση

Είναι φυσικό να μας αρέσουν άτομα που ξέρουμε ότι τους αρέσουμε κι εμείς. Μας αρέσουν όμως περισσότερο άτομα που ξέρουμε ότι η αρχική τους εντύπωση για εμάς δεν ήταν θετική, αλλά άλλαξε και έγινε θετική στην πορεία!

Ο λόγος είναι πως νιώθουμε καλύτερα όταν ξέρουμε πως κερδίσαμε κάτι, παρά όταν το έχουμε εξαρχής και σταθερά «στο πιάτο»!

Ο αέρας της αλλαγής

 “Τα πάντα ρει και ουδέν μένει”, όλα αλλάζουν και τίποτε δεν παραμένει το ίδιο όπως έλεγε και ο αρχαίος Έλληνας Φιλόσοφος Ηράκλειτος ( 544-484 π.Χ.), από την στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι να πεθάνουμε, η ζωή μας υπόκειται σε μια διαρκής μεταβλητή, σε μια συνεχόμενη αλλαγή που είναι απαραίτητη και ουσιώδης για την εξέλιξή μας.

Οι αλλαγές στη πορεία ζωής ενός ανθρώπου

Οι αλλαγές που επέρχονται στην πορεία της ζωής ενός ανθρώπου επηρεάζουν σημαντικά όλους τους τομείς της ζωής του, υπάρχει πάντοτε μια διαρκής σχέση αλληλεπίδρασης συνυφασμένη με γεγονότα που εκτυλίσσονται άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά και που επηρεάζουν την οικογένεια, τις ανθρώπινες σχέσεις, το εργασιακό περιβάλλον, το οικονομικό πλαίσιο, την ψυχική και σωματική υγεία και κυρίως την προσωπική ανάπτυξη του καθενός ξεχωριστά μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον που ζούμε.

Αυτό που κάνει την ειδοποιό διαφορά σε κάθε αλλαγή είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις και τα προβλήματα που προκύπτουν και πως εμείς βλέπουμε τον κόσμο.

Η Αλλαγή ως μια Νέα Κατάσταση

Η αλλαγή ακόμη και αν είναι θετική αλλαγή, πολλές φορές είναι δύσκολο να την διαχειρισθεί κανείς λόγω του ότι δεν είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει μια νέα κατάσταση είτε λόγω συνήθειας, είτε έχοντας αυτή την αίσθηση της ασφάλειας από έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, είτε λόγω έλλειψης θάρρους και αλήθειας που πηγάζει εκ των έσω, αποδεικνύοντας πως όλοι οι άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι, να υποστούν μια νέα κατάσταση.

Όταν έρχεται αυτή η αλλαγή βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα μέσα από ανάμικτα συναισθήματα ανησυχίας, φόβου, αγωνίας σ’ αυτή την νέα πρόκληση που δέχθηκε από τον άλλο, δείχνοντας αδυναμία να ανταποκριθεί ουσιαστικά. Απαιτείται ο σχετικός χρόνος ωρίμανσης του καθενός και είναι απολύτως σεβαστός.

Υπάρχουν βέβαια και σημαντικές αλλαγές που είναι αναπόφευκτες και σηματοδοτούν την πορεία της ζωής ενός ανθρώπου και που έχουν να κάνουν με την προσωπική και επαγγελματική του ανάπτυξη (Σπουδές, Γάμος, Οικογένεια, Εργασία) ως σημείο αναφοράς και ως αναπόσπαστο μέρος της διαδρομής του.

Επιλέγοντας την Αλλαγή

Πολλές από τις κύριες αλλαγές στη ζωή μας είναι αυτές που εμείς επιλέγουμε και που εμείς πιστεύουμε ότι μας ταιριάζουν. Ωστόσο, έρχεται μια στιγμή που πρέπει να πάρει κανείς την απόφαση να αλλάξει.

Σε άλλες περιπτώσεις, η αλλαγή επέρχεται ως φυσικό επακόλουθο απόρροιας σημαντικών γεγονότων που καθιστούν αυτή την αλλαγή.

Τις περισσότερες φορές κοιτάζοντας πίσω και εκτιμώντας συνολικά μια κατάσταση συνειδητοποιούμε πως εμείς με την στάση μας αλλάζουμε τα γεγονότα και δημιουργούμε εκείνες τις κατάλληλες συνθήκες που θα μας οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η ευελιξία αποτελεί το κλειδί στην αντιμετώπιση και στον τρόπο που έχει ο καθένας από εμάς, να διαχειρισθεί αυτές τις σημαντικές αλλαγές που πολλές φορές έχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις και που επηρεάζουν όλους τους τομείς της ζωής μας.

Όταν σχεδιάζετε σημαντικές αλλαγές , δώστε τον κατάλληλο χρόνο εξετάζοντας κάθε παράμετρο που οδηγεί σε μια απόφαση εξετάζοντας όλες τις πιθανές λύσεις που ενδεχομένως θα σας φέρουν σ’ αυτή την νέα κατάσταση και που θα σας επηρεάσει σημαντικά στον τρόπο ζωής σας.

Κάντε μια γενναία συζήτηση με τον εαυτό σας. Το «Γνώθι σ’ αυτόν» θα σας δώσει την δυνατότητα να είστε απόλυτα ειλικρινής με αυτό που πραγματικά θέλετε.

Η Διαδικασία της Προσαρμογής

Όταν βρίσκεστε σε μια διαδικασία σημαντικών γεγονότων και αλλαγών στη ζωή σας, θα πρέπει να είστε πρώτα απ’ όλα υπομονετικοί με τον εαυτό σας. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν δυσκολίες κατά την διάρκεια προσαρμογής σας, καθώς απαιτείται ένα εύλογο χρονικό διάστημα σε μια θεμελιώδη αλλαγή.

Μπορεί να αισθανθείτε ανασφάλεια ή και πανικό σε κάποιες περιπτώσεις θέλοντας να επανέλθετε στους παλαιούς τρόπους της ζωής σας, γιατί μέχρι τότε αυτό θεωρούσατε ως σωστό και ασφαλές.

Είναι απολύτως φυσιολογικό να υπάρχουν τέτοιου είδους συναισθήματα και τα οποία με την σειρά τους ωριμάζουν σταδιακά καθώς η επεξεργασία των νέων δεδομένων απαιτεί χρόνο σ’ αυτή την νέα πραγματικότητα.

Προκειμένου να εδραιώσετε αυτή την θεμελιώδη αλλαγή και να την προσαρμόσετε στα δικά σας μέτρα επικεντρωθείτε στην θετική πλευρά των πραγμάτων που θα σας δώσει εκείνη την ώθηση που χρειάζεστε για να νιώσετε έτοιμοι και γεμάτοι αυτοπεποίθηση για την απόφασή σας.

Τα Στάδια της Αλλαγής

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου κάποιες αλλαγές λαμβάνουν χώρα «εν μια νυκτί» και άλλες που περιλαμβάνουν μια πολύ πιο χρονοβόρα διαδικασία και η οποία έγκειται στο κέντρο λήψης αποφάσεων του καθενός.

Η εξερεύνηση του εαυτού μας και η αναγνώριση του τι πραγματικά κανείς θέλει σ’ αυτή την ζωή μπορεί να είναι μόνο το πρώτο βήμα;

Τα επόμενα βήματα ποικίλλουν αναλόγως με την ιδιοσυγκρασία του καθενός και έχει να κάνει με συγκεκριμένους τρόπους αντίληψης και συμπεριφοράς στο γνωστικό του επίπεδο και βάσει των εμπειριών που έχει αποκτήσει κατά την διάρκεια της εξέλιξης του.

Ο Ινδός λογοτέχνης Ταγκόρ (1861-1941- Νόμπελ 1913) έλεγε:

«Με τη δύναμη της θέλησης ο άνθρωπος αλλάζει τον εαυτό του. Με τη δύναμη της αγάπης αλλάζει τους άλλους. Με τη δύναμη της σκέψης αλλάζει τον κόσμο.»

1. Αλλάξτε τον τρόπο σκέψης σας
Αλλάξτε τον τρόπο σκέψης για τα πράγματα, μπορείτε να αλλάξετε τον τρόπο με τον οποίο βιώνετε τον κόσμο και γενικότερα όλα όσα συμβαίνουν γύρω σας. Για παράδειγμα, εάν έχετε μια σειρά από παράλογες απαιτήσεις, είναι εξαιρετικά απίθανο να πραγματοποιηθούν και το μόνο βέβαιο είναι ότι θα καταλήξετε να αισθάνεστε απογοητευμένος ή και αδικημένος.

Πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση να πιστεύουν ότι θα πρέπει πάντα να αισθάνονται εντελώς άνετα, γεγονός ιδιαίτερα δύσκολο στις μέρες μας, λόγω της πολυπλοκότητας των ανθρώπινων σχέσεων με αποτέλεσμα στην πρώτη δυσκολία που εμφανίζεται να αισθάνονται απογοήτευση ή συναισθηματική δυσφορία και έτοιμοι να το βάλουν στα πόδια με την πρώτη δυσκολία εάν δεν τα καταφέρουν, αυτό έχει οδηγήσει τους ανθρώπους στο να είναι δυστυχισμένοι, εγκαταλείποντας τα όπλα και βέβαια αυτό δείχνει το μέγεθος της ανωριμότητας που επικρατεί στις μέρες μας.

Μια άλλη παράδοξη αντίληψη που επικρατεί στην εποχή μας είναι ότι πρέπει να αποφεύγουμε τον συναισθηματικό πόνο με κάθε κόστος και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αποστασιοποίηση των ανθρώπων σε άβολες ή και δύσκολες καταστάσεις προκειμένου να ελέγξουν τον φόβο της απόρριψης που μπορεί να αισθανθούν και δείχνοντας έτσι σοβαρή αδυναμία να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής τους.

Άλλοι πάλι προκειμένου να μην αισθανθούν απολύτως τίποτε που θα τους πληγώσει συναισθηματικά αποκλείουν τους εαυτούς τους σε τέτοιου είδους συναισθήματα και οι οποίοι αντιμετωπίζουν τους άλλους που έχουν απέναντί τους ως ανθρώπους με πάθη και αδυναμίες, όμως κλείνοντας τον εαυτό τους απ’ έξω, στερούν από τον εαυτό τους την πραγματική χαρά και ευτυχία.

Σ’ αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εμβαθύνουμε όσον αφορά τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες που έχουμε. Να αξιολογήσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους που μας περιβάλλουν και να εξηγήσουμε πώς αισθανθήκαμε και πως ενεργήσαμε την δεδομένη στιγμή και κάτω από ποιες συνθήκες.

2. Αφήστε το Παρελθόν Πίσω Σας
Όλοι γεννιόμαστε με τη δική μας ξεχωριστή προσωπικότητα και κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, ωστόσο τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του καθενός είναι εκείνα που διαφέρουν και που αργότερα διαμορφώνονται κατά την πάροδο της ζωής του, ανάλογα με τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει μέσα στον οικογενειακό του περίγυρο και μέσα στην κοινωνία που ζει.

Ένα άτομο που προέρχεται από δυστυχισμένο περιβάλλον θα έχει σαφώς πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες στο να αλλάξει τις αντιλήψεις του από κάποιον του οποίου η ζωή του φέρθηκε ευγενικά και δεν συνάντησε εμπόδια.

Αλλά όποιες και αν είναι οι συνθήκες που βιώνει ο καθένας θα πρέπει να έχει την κριτική ικανότητα να σκέφτεται λογικά για να μπορέσει να επιφέρει θετικές αλλαγές στην πορεία του.

Όσον αφορά τις αρνητικές επιρροές που στιγμάτισαν το παρελθόν σας, θα πρέπει να αποφασίσετε εάν θα αποδεχθείτε με πλήρη ευθύνη την δική σας στάση που χαρακτήρισε την δική σας ομαλή πορεία ή μη. Η ενδεχόμενη απόρριψη εκ μέρους σας ότι δεν φταίγατε εσείς αλλά οι άλλοι θα φανερώσει την πραγματική σας αδυναμία να αντισταθείτε ως δέσμιος σε ένα φαύλο κύκλο του παρελθόντος που αναβιώνετε συνεχώς και κάνοντας και τους γύρω σας δυστυχισμένους με αυτή σας την παθητική στάση.

Να είστε πρόθυμοι και να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας. Θα πρέπει να μάθετε από τα λάθη σας ως μέσο μιας διαδικασίας εξυγίανσης, γιατί μέσα από αυτή θα μπορέσετε να βελτιωθείτε και να γίνεται καλύτερος άνθρωπος χωρίς παρωπίδες και στερεότυπες αντιλήψεις.

3. Χτίστε την Αποφασιστικότητα Σας
Στην επιδίωξή σας για μια πιο ευτυχισμένη και πιο ολοκληρωμένη ζωή, θα είναι να θέσετε εκ νέου στόχους με την στοιχειώδη και απαιτούμενη προσήλωση έτσι ώστε να μπορέσετε να υλοποιήσετε τις αλλαγές που χρειάζεστε.

Έχοντας μια σταθερή βούληση αυτή θα σας βοηθήσει να τηρήσετε εκείνες τις αρχικές σας προθέσεις και να αποφύγετε οποιοδήποτε σκόπελο σας εμφανισθεί ακόμη και αν είναι ήσσονος σημασίας, θα σας δώσει τη δυνατότητα να συνεχίσετε σε μια πορεία που θα είναι για το δικό σας καλό.

Εάν αισθάνεστε ότι αδυνατείτε ή αμφιταλαντεύεστε ζητήστε βοήθεια από κάποιο άλλο άτομο που θα μπορέσει να σας προσφέρει την ηθική και αμοιβαία υποστήριξη του.

Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι δυνατοί και αυτάρκεις για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής τους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα βρουν κάποτε τον δρόμο τους. Ο καθένας έρχεται αντιμέτωπος με τις επιλογές του αργά ή γρήγορα.

4. Βάσεις για το μέλλον
Εάν υπάρχουν φορές που αναρωτιέστε πότε όλη αυτή η προσπάθεια της αλλαγής θα ευοδωθεί ρωτήστε πραγματικά τον εαυτό σας. Εάν αποφεύγετε τις ευθύνες σας και παραμένετε σε έναν μύθο που έχετε πλάσει ότι οι άλλοι είναι ισχυρότεροι από εσάς, τότε τα πράγματα θα εξελιχθούν για σας με μεγάλο βαθμό δυσκολίας μιας και εσείς θα έχετε επιλέξει να ζείτε στον δικό σας γυάλινο κόσμο.

Η αλλαγή αναμφισβήτητα συνεπάγεται και σκληρή δουλειά όπως και όλα τα πράγματα στην ζωή μας. Τίποτε δεν μας δόθηκε χωρίς κόπο για αυτό θα πρέπει να μάθουμε να εκτιμούμε περισσότερο το δώρο της ζωής που μας δόθηκε.

Για να μπορέσετε να θέσετε σταθερές και γερές βάσεις για το μέλλον σας, αρκεί μια έντιμη και ειλικρινής προσπάθεια μέσα από ένα θετικό πρίσμα όπου η εικόνα της ζωής σας θα αντανακλά αυτό που πραγματικά είστε.

O Αμερικανός συγγραφέας John Steinbeck ( 1902-1968, Νόμπελ 1962) έλεγε: «Οι άνθρωποι πραγματικά αλλάζουν, και η αλλαγή έρχεται σαν ένα ελαφρύ αεράκι που ανακατεύει τις κουρτίνες την αυγή, και έρχεται σαν το ανεπαίσθητο άρωμα ενός αγριολούλουδου κρυμμένου στη χλόη.»

Ο Αέρας της Αλλαγής είναι αυτός που θα φέρει την Ανανέωση στην Ζωή μας και θα μας οδηγήσει στο Προσδοκώμενο.

Η ισορροπία στις σχέσεις κρύβεται στις σωστές αποστάσεις.

Υπάρχουν σχέσεις που ισορροπούν σε λίγα μόνο εκατοστά, άλλες σε μερικά μέτρα και κάποιες άλλες σε χιλιόμετρα… και μάλιστα πολλά (μεταφορικά και κυριολεκτικά όλα αυτά βεβαίως). Ο λαός λέει «από μακριά κι αγαπημένοι» και έχει δίκιο στις περισσότερες περιπτώσεις, αφού οι μεγάλες αποστάσεις αμβλύνουν συνήθως τα συναισθήματα, εξομαλύνοντας έτσι τις διαφορές – έστω επιφανειακά – ή μειώνοντας τις προστριβές και τις αντιθέσεις.

Η απόσταση δρα επουλωτικά δίνοντας τον απαιτούμενο χρόνο για επανορθωτικές κινήσεις και δίνοντας την ψευδαίσθηση μιας νέας αρχής, που πολλές φορές είναι η μόνη ελπίδα διατήρησης ή συντήρησης της σχέσης. Η απόσταση έχει το προσόν να καλύπτει προσωρινά τα σκοτεινά σημεία της σχέσης δύο ανθρώπων, λειτουργώντας σαν επικάλυψη ενός καμένου γλυκού από ζάχαρη άχνη. Πόσο γρήγορα ξεχνάς τι υπάρχει από κάτω αν έχεις υπογλυκαιμία και το αχνισμένο γλυκό μπροστά σου…

Όλες οι σχέσεις χρειάζονται απόσταση για να ισορροπούν. Μικρότερη ή μεγαλύτερη, ανάλογα με το βαθμό και το είδος των αντιθέσεων που τις εμποδίζουν να αναπτύξουν εγγύτητα, να ωριμάσουν και να αναπτυχθούν ουσιαστικά.

Υπάρχουν όμως κι εκείνες οι σχέσεις που δεν στηρίζουν στην απόσταση την ύπαρξή τους και την ισορροπία τους. Εκείνες που ισορροπούν σε απόσταση αναπνοής και το κάνουν με ευκολία. Είναι εκείνες οι λιγοστές που, αν δεν ζεις μια τέτοια κι εσύ, σε κάνουν να ζηλεύεις (στην καλύτερη περίπτωση) ή να κατηγορείς (στη χειρότερη) σαν την αλεπού αυτά που δεν μπορούσε να φτάσει. Εκείνες οι λιγοστές, που ισορροπούν κρατώντας τόση απόσταση μόνο, όση είναι απαραίτητη για την ισορροπία του καθενός ξεχωριστά ώστε να μη γίνεται βάρος ο ένας στον άλλο. Μα μέχρι εκεί.

Δεν είναι όλες οι σχέσεις φυσικά ικανές για την ίδια απόσταση. Ίσως όμως θα έπρεπε να παρατηρούμε την κάθε μία ξεχωριστά και να ελέγχουμε τις αιτίες των αποστάσεων που βάζουμε ανάμεσά μας, ειδικά σε εκείνες που μας είναι σημαντικές. Γιατί όπως λέει και ο Χαλίλ Γκιμπράν: «Οι κολώνες του ναού πρέπει να στέκουν σε απόσταση η μία από την άλλη για να είναι σταθερό το οικοδόμημα». Όσο πιο μακριά όμως είναι η μία από την άλλη (θα μου επιτραπεί να συμπληρώσω), τόσο πιο δύσκολο γίνεται να μείνει σταθερό το οικοδόμημα αυτό.

Η αποδοχή του πόνου μας απελευθερώνει

Δοκιμάστε να αποδεχτείτε τον πόνο και θα βρείτε μέσα στον πόνο μια χαρά, που η ευχαρίστηση δεν μπορεί να δώσει, για τον απλούστατο λόγο ότι η αποδοχή του πόνου σάς πηγαίνει πολύ βαθύτερα απ' ότι η ευχαρίστηση.

Ο προσωπικός εαυτός απ' την ίδια του την φύση σταθερά επιδιώκει την ευχαρίστηση και αποφεύγει τον πόνο. Το τέλος αυτού του προτύπου είναι και το τέλος του εαυτού. Το τέλος του εαυτού μαζί με τις επιθυμίες του και τους φόβους του σας καθιστά ικανό να επιστρέψετε στην πραγματική σας φύση, στην πηγή όλης της ευτυχίας και της γαλήνης.

Η διηνεκής επιθυμία για ευχαρίστηση είναι η αντανάκλαση της αιώνιας αρμονίας μέσα μας. Αποτελεί παρατηρημένο γεγονός το ότι αποκτά κανείς την αυτοσυνείδηση, μόνον όταν βρεθεί κι εμπλακεί στη σύγκρουση μεταξύ ευχαρίστησης και πόνου, η οποία απαιτεί επιλογή και απόφαση.

Ο μεγαλύτερος καταστροφέας της πνευματικής υγείας στην ζωή είναι αυτή η σύγκρουση ανάμεσα στην ευχαρίστηση και στον πόνο που προκαλεί οργή. Όταν ο πόνος γίνει αποδεκτός όπως είναι, ένα μάθημα και μια προειδοποίηση δηλαδή, και θεωρηθεί βαθειά και ληφθεί υπόψη, ο διαχωρισμός ανάμεσα στον πόνο και την ευχαρίστηση καταπίπτει. Γίνονται εμπειρία και τα δύο - οδυνηρή όταν υπάρχει αντίσταση, χαρούμενη όταν υπάρχει αποδοχή.

H αποφυγή της ευχαρίστησης και την επιδίωξη του πόνου;
 Όχι, ούτε και την επιδίωξη της ευχαρίστησης και την αποφυγή του πόνου. Αποδεχθείτε τα και τα δύο όπως έρχονται, απολαύστε και τα δύο όσο διαρκούν, αφήστε τα να φύγουν όπως πρέπει.

O πόνος είναι πιο αποτελεσματικός από την ευχαρίστηση;

Η ευχαρίστηση γίνεται πρόθυμα αποδεκτή, ενώ τον πόνο τον απορρίπτει ο εαυτός με όλες τις δυνάμεις του. Επειδή η αποδοχή του πόνου είναι και άρνηση του εαυτού, κι ο εαυτός στέκει ως εμπόδιο στον δρόμο της αληθινής ευτυχίας, η ολόψυχη αποδοχή του πόνου ελευθερώνει τους κρουνούς της ευτυχίας.

Αυτογνωσία σε έναν κόσμο παραλογισμού

Η αναζήτηση του προσωπικού εαυτού σε μια εποχή όπου η αυθεντικότητα χάνεται όλο και περισσότερο και η ουσία μετατρέπεται σε στυλ.

ΟΤΑΝ ακούμε την ομιλία ενός πολιτικού ηγέτη, γνωρίζουμε ότι γράφηκε από μια ομάδα ειδικών. Σκεφτόμαστε τις πολιτικές υποσχέσεις και εξαγγελίες, και ξέρουμε ότι χρειάστηκαν πολλές ώρες μελέτης για να δημιουργηθούν αυτές οι ελπιδοφόρες προοπτικές.

Άλλες φορές παρακολουθούμε στην τηλεόραση μερικούς επώνυμους που διακηρύσσουν ότι θα «τα πουν όλα», όμως ξέρουμε ότι ακόμα και οι πιο σοβαρές αποκαλύψεις μυστικών είναι υπολογισμένες σοφά για την επιτυχία των στόχων τους. Σε μια διαφήμιση, όταν ακούμε τον εκπρόσωπο μιας εταιρείας να μιλάει για ένα προϊόν, δεν έχουμε την παραμικρή αμφιβολία ότι κάθε συλλαβή του είναι σχεδιασμένη για να «πουλήσει». Και όταν παρακολουθούμε μια διάλεξη ή ομιλία, ξέρουμε πάλι ότι κάθε κίνηση του ομιλητή και κάθε λέξη του είναι προσεκτικά μελετημένη.

Όλα είναι σχεδιασμένα και ετοιμάζονται από τα πριν. Όμως κάπου πίσω από αυτές τις μάσκες πιστεύουμε ότι βρίσκεται ένα πραγματικό πρόσωπο, το Εγώ, κι ότι το παίξιμο του ρόλου είναι μια προσποίηση.

Μερικοί πιστεύουν ότι για χάρη της κοινωνίας θα έπρεπε να απορρίψουμε τους ρόλους και να φερόμαστε όπως είμαστε πραγματικά. Ένα από τα ατού της εκλογής του προέδρου Τραμπ ήταν ότι εμφανίστηκε στον κόσμο με το αληθινό του πρόσωπο.

Αν λοιπόν αμφιβάλλετε ότι υπάρχει πραγματικά κάποιο Εγώ πίσω από τη μάσκα, αν αισθάνεστε ότι η μάσκα δεν είναι κάποιο τεχνητό προσωπείο αλλά αποτελεί γνήσιο τμήμα του ατόμου, αν είστε της άποψης ότι «ένα άτομο όπως φαίνεται έτσι και είναι», τότε εισέρχεστε στον θαυμαστό κόσμο της μετα-μεταμοντέρνας συνείδησης!

Η Εποχή της Αβεβαιότητας

Επειδή αυτό το θέμα –αν δηλαδή η μάσκα κρύβει το Εγώ, ή μάσκα και Εγώ είναι ενιαία– έχει μεγάλο αντίκτυπο στη ζωή μας, καλό θα είναι να το αναλύσουμε περισσότερο. Εδώ και καιρό έχουν διαμορφωθεί δύο τύποι ανθρώπων. Από τη μια μεριά είναι αυτός που πιστεύει στη σταθερή οντότητα του Εγώ. Από την άλλη εκείνος που θεωρεί ότι «καθετί είναι εικόνα».

Ο πρώτος τύπος, όπου ανήκουν και οι περισσότεροι άνθρωποι, δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς πρόγραμμα. Προτιμά έναν τακτικό και συγκροτημένο τρόπο ζωής, και του αρέσουν η αξιοπιστία και οι μακροχρόνιες δεσμεύσεις. Συνήθως ασχολείται με πράγματα που του παρέχουν μια αίσθηση ασφάλειας και επανάπαυσης. Ανατριχιάζει με τη σκέψη ότι μπορεί κάποτε να χάσει εκείνα που αποτελούν τις σταθερές αξίες της ζωής του – οικογένεια, αμάξι, δουλειά, φίλους κτλ. Επειδή φοβάται την αποσταθεροποίηση, θα τον ακούσετε να ζητάει να αντικατασταθούν τα προσωποπαγή κόμματα με κόμματα αρχών. Αν και ο τύπος αυτός θεωρείται προσγειωμένος, το γεγονός ότι θέλει να μετέχει σ’ ένα σταθερό κύκλωμα ζωής, δίχως κλυδωνισμούς, τον κάνει ελάχιστα προσαρμοστικό σε μια κοινωνία που υφίσταται ραγδαίες μεταβολές.

O δεύτερος τύπος είναι αυτός του μεταμοντέρνου ανθρώπου – του ανθρώπου της κοινωνίας της πληροφορίας. O άνθρωπος αυτός διακρίνεται για την ικανότητά του στην αντιμετώπιση συνθηκών που απαιτούν υψηλό βαθμό εγρήγορσης. Επειδή δεν έχει ένα σταθερό τόπο να πατήσει, μοιάζει περισσότερο με ένα είδος «συνειδησιακού χορευτή». Ωστόσο, δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ουτοπιστής. Γνωρίζει ότι οι εποχές έχουν αλλάξει· ότι δεν ζούμε πια στα χρόνια που ο κόσμος έδινε μεγάλη αξία στον παραδοσιακό και σταθερό τρόπο ζωής· ότι βρισκόμαστε στην Εποχή της Αβεβαιότητας· ότι οι προοπτικές είναι σκοτεινές και καμιά «ασφάλεια ζωής» δεν είναι ικανή να εξοβελίσει τον κίνδυνο.

Παρ’ όλα αυτά, όσο οδυνηρό κι αν είναι, συνεχίζει να αμφιβάλλει για την επάρκεια των παλιών παραδόσεων μπροστά στις σκληρές απαιτήσεις του παρόντος.

Η πίστη στο Εγώ οδήγησε τους ρομαντικούς σε ηρωικές πράξεις, κατοπινά όμως γέννησε τον εγωκεντρισμό. Ο σύγχρονος άνθρωπος διδάχτηκε να βλέπει και να αντιμετωπίζει τον κόσμο μόνο μέσα από το Εγώ του.

Η ανάγκη μιας νέας προοπτικής

Αναπολώντας το πρόσφατο παρελθόν –καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί κοσμογονικές αλλαγές σε λαούς και κράτη– παρατηρούμε ότι η ανατροπή πολιτικών και πολιτιστικών καθεστώτων δεν ήταν ένα παροδικό κύμα, αλλά αποτέλεσμα μιας συνεχούς μεταβολής που τώρα φτάνει σε συγκλονιστικές διαστάσεις. Ιδεώδη, θεσμοί και αξίες –και μαζί τους και οι άνθρωποι– έχουν πάρει την κατηφόρα. Από την κρίση αυτή δεν φαίνεται να υπάρχει τρόπος διαφυγής. Καθημερινά συνειδητοποιούμε πως όχι μόνο χάνουμε την ταυτότητά μας, αλλά και τη συνεκτική και συμβατική ζωή που συνδεόταν μ’ αυτή.

Το ερώτημα που τίθεται είναι: μπορεί να μπει κάποιο φρένο σ’ αυτόν τον ξεπεσμό με την εκδήλωση μιας υγιούς αντίδρασης; Αν είμαστε αρκετά ψύχραιμοι και τυχεροί, μπορεί να δημιουργήσουμε κάποια νέα προοπτική με ευτυχή κατάληξη; Ακόμη κι αν γύρω μας η κρίση βαθαίνει, θα μπορέσουμε να νιώσουμε σιγουριά όχι από τον εαυτό μας ή τα πράγματα, αλλά μέσα από τη σχέση μας με τους άλλους.

Πριν εξετάσουμε αυτή τη νέα προοπτική, είναι ανάγκη να δούμε πώς προέκυψε ιστορικά η τάση που έχουμε να στηριζόμαστε είτε στους θεσμούς είτε στους ανθρώπους.

Προϋπόθεση για να αναπτυχθεί αυτή η τάση, ήταν η πίστη ότι θεσμοί και πρόσωπα, οποιεσδήποτε μεταβολές κι αν εμφανίσουν, αποτελούν μια επικεντρωμένη οντότητα.

Ας πάρουμε ένα κράτος. Τι είναι εκείνο που το κρατάει σε συνοχή, παρέχοντάς του μια συγκεκριμένη ιστορική κατεύθυνση; Ή ας πάρουμε τον άνθρωπο. Τι είναι αυτό που κρατάει σε συνοχή την προσωπικότητά του; Η απάντηση που έχει δοθεί από παλιά είναι ότι στον άνθρωπο υπάρχει μια κινούσα δύναμη – μια ισχυρή και σταθερή οντότητα που αποκαλούμε ψυχή ή Εαυτό. Παρακάτω θα δούμε πώς προέκυψε αυτή η πίστη και γιατί οι σχετικές με αυτό το ζήτημα παραδόσεις, όσο αξιοσέβαστες κι αν είναι, τελούν εδώ και πολύ καιρό υπό αμφισβήτηση.

Μοντερνισμός, μεταμοντέρνο και μετα-μεταμοντερνισμός

Ο μεταμοντερνισμός προέκυψε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως αντίδραση στις αντιληπτές αδυναμίες του μοντερνισμού, του οποίου τα ριζοσπαστικά καλλιτεχνικά έργα είχαν συσχετιστεί με τον ολοκληρωτισμό ή είχαν εξομοιωθεί με την κυρίαρχη κουλτούρα.

Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού που ονομάζουμε τώρα μεταμοντερνισμό μπορούν να ανιχνευθούν στη δεκαετία του 1940, κυρίως στο έργο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ωστόσο, οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι ο μεταμοντερνισμός άρχισε να ανταγωνίζεται τον μοντερνισμό στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και απέκτησε υπεροχή πάνω του στη δεκαετία του 1960. Από τότε, ο μεταμοντερνισμός υπήρξε η κυρίαρχη, αν και όχι αδιαμφισβήτητη, δύναμη στην τέχνη, τη λογοτεχνία, τις ταινίες, τη μουσική, το δράμα, την αρχιτεκτονική, την ιστορία και τη φιλοσοφία.

Τα χαρακτηριστικά του μεταμοντερνισμού είναι συνήθως το λεπτό ειρωνικό παιχνίδι, οι αναφορές σε πολλαπλά αφηγηματικά επίπεδα, ο μεταφυσικός σκεπτικισμός, ο εκμηδενισμός της δυτικής κουλτούρας, μια προτίμηση του εικονικού σε βάρος του πραγματικού (ή ακριβέστερα, η θεμελιώδης αμφισβήτηση του τι είναι πραγματικό), ενώ με την ελεύθερη αλληλεπίδραση των εικονικών, ατελείωτα αναπαραγόμενων ενδείξεων, η πρόκληση μιας συνειδησιακής κατάστασης παρόμοιας με αυτή της σχιζοφρένειας.

Αλλά ενώ ο μεταμοντερνισμός θεωρεί πως όλα είναι εικόνες και ότι η λογική είναι μια μάσκα του παραλόγου, ο μετα-μεταμοντερνισμός επιδιώκει να μετριάσει την κυρίαρχη λογική με την καταβύθιση στον κόσμο των αρχετύπων του Καρλ Γιουνγκ, την ψυχολογία gestalt και υπερβατικές φιλοσοφίες όπως ο Ταοϊσμός.

Το Εγώ του ρομαντικού

Η πρώτη από αυτές τις παραδόσεις είναι ο ρομαντισμός, που έφτασε στο αποκορύφωμά του κατά τον 19ο αιώνα. Κυρίως από αυτή την παράδοση αντλούμε την πεποίθηση για ένα βαθύ και σταθερό κέντρο της οντότητάς μας, ένα κέντρο που φιλοξενεί τον ζωτικό πυρήνα της ίδιας της ζωής. Οι ποιητές Σέλλεϋ, Κητς και Μπάυρον, οι μουσικοί Μπετόβεν, Μπραμς και Σοπέν και μια πλειάδα φιλοσόφων, ζωγράφων, αρχιτεκτόνων, θεολόγων κ.ά., δημιούργησαν όλοι τους το ζωντανό πορτρέτο του ρομαντικού εαυτού.

Ήταν μια επιβλητική περιγραφή των ισχυρών δυνάμεων που υποτίθεται πως είναι θαμμένες κάτω από την επιφάνεια της συνείδησης, στο εσωτερικό της ύπαρξής μας.

Αυτές οι δυνάμεις κάποτε καθόριζαν το άτομο και του παρείχαν τον ουσιαστικό λόγο ύπαρξής του. Για μερικούς οι δυνάμεις αυτές ταυτίζονταν με την ψυχή, άλλοι τις έβλεπαν ως φλογερά πάθη, ενώ για άλλους ήταν απλώς σκοτεινές και επικίνδυνες.

Για όλους όμως οι δυνάμεις ήταν θαυμάσιες και η έκφρασή τους (στον έρωτα, την πίστη και τη φιλία) ήταν αποτελεσματική, αν όχι ηρωική. Εξαιτίας της δύναμης αυτών των παθών, μπορούσε κανείς να δοκιμάσει βαθιά θλίψη για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου και μια τέτοια αίσθηση νοσταλγίας ή συνειδησιακών τύψεων που η αυτοκτονία φάνταζε ως η μόνη επιλογή. Ακόμη, το βαθιά εσωτερικό εθεωρείτο πηγή έμπνευσης, δημιουργικότητας, ευφυΐας, ηθικού θάρρους.

Ο ρομαντισμός έχει εμφανή παρουσία και στον σύγχρονο πολιτισμό. Στα περισσότερα δυτικά κράτη, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα, οι αυτοκτονίες κυρίως νέων ανθρώπων, όπως και το καταφύγιο στα ναρκωτικά είναι ένα καθημερινό συμβάν.

Ο ρομαντισμός κυριαρχεί παντού: στα λαϊκά τραγούδια, στις σαπουνόπερες και τα ριάλιτι της τηλεόρασης και στα επικά φιλμ τύπου “Ο τελευταίος των Μοϊκανών” ή “Ο τελευταίος Σαμουράι”. Το ρομαντικό λεξιλόγιο είναι σημαντικό στην αγάπη, στις ερωτοτροπίες, στους γάμους, στις κηδείες και στις επαναστάσεις. Και αν μας ρωτήσει κανείς τι κάνει τη ζωή μας άξια να τη ζούμε, οι περισσότεροι θα μιλήσουμε γι’ αυτές τις βαθιές και ζωτικές δυνάμεις.

Οι ρομαντικές απόψεις είναι επίσης ισχυρές στις ψυχοθεραπευτικές ομάδες. Οι θεωρίες των Φρόυντ και Γιουνγκ μοιάζουν σύγχρονες, αλλά δεν είναι παρά τα παιδιά της ρομαντικής παράδοσης. Χωρίς τους ποιητικούς και καλλιτεχνικούς προδρόμους, η πίστη του Φρόυντ στη δυναμική του ασυνείδητου και η έρευνα του Γιουνγκ πάνω στα αρχέτυπα θα φαίνονταν σαν ανοησίες. Και όταν οι σύγχρονοι θεραπευτές μιλούν για αυτο-ενεργοποίηση, πρωτόγονες κραυγές, κάθαρση, μηχανισμούς άμυνας και αναγέννηση, κρατούν ζωντανές τις φλόγες της ηρωικής εποχής του ρομαντισμού. Θεωρούν πραγματικό το βαθύ εσωτερικό διάστημα του εαυτού.

Η ανακάλυψη της «προσωπικότητας»

Στην πραγματικότητα το όλο ζήτημα ξεκίνησε τον 18ο αιώνα, όταν, από μια διάθεση ρεαλισμού ανακαλύφθηκε, η έννοια της «προσωπικότητας» του ατόμου, σε αντιδιαστολή με το «ταμπεραμέντο» ή τον χαρακτήρα.

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι «ο άνθρωπος είναι ο χαρακτήρας του» (Ηράκλειτος). Όμως ο χαρακτήρας σ’ αφήνει εκτεθειμένο στα μάτια του κόσμου. Έπρεπε, λοιπόν, να βρεθεί μια μάσκα, ένα προσωπείο, μια persona που θα κάλυπτε τις αδυναμίες του χαρακτήρα. Έτσι, με κύριο μοχλό την τέχνη, επινοήθηκε η οικοδόμηση ενός ψεύτικου, επίπλαστου Εγώ που θα κάλυπτε εξωραΐζοντας όλα τα κατώτερα στοιχεία. Αυτό αποκλήθηκε «δυτικός πολιτισμός».

Είναι η εποχή που στη ζωγραφική κυριαρχεί κατά κόρον η προσωπογραφία, προεξάρχοντος του Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ. Στο προσκήνιο της ιστορίας εμφανίζεται το καθημερινό άτομο, γεμάτο κίνηση και άνεση, προβάλλοντας την κοινωνική του υπόσταση. Από τότε μέλημα των ζωγράφων έγινε η ανακάλυψη και η αποτύπωση στον καμβά των συναισθημάτων που πηγάζουν από τον σκοτεινό κόσμο της ψυχής. Όποιος έχει παρακολουθήσει σύγχρονο ψυχόδραμα, θα έχει διαπιστώσει μια ανάλογη προσπάθεια. Ο ψυχοθεραπευτής προσπαθεί απεγνωσμένα να βγάλει «προς τα έξω» πράγματα που πιστεύει ότι βρίσκονται φυλακισμένα στο υποσυνείδητο του υπό θεραπεία ατόμου.

Η περίοδος του μοντερνισμού

Παρ’ όλα αυτά, ο ρομαντισμός είχε συναισθανθεί ότι κάτω από το συνειδητό πεδίο της δημιουργικής δύναμης του ανθρώπου υπήρχε η πνευματική του δραστηριότητα. Όμως το κίνημα αυτό δεν κράτησε πολύ και σύντομα ρομάντζο και ρομαντισμός έγιναν κάτι σαν κρύα σούπα. Ο ρομαντισμός αντικαταστάθηκε από τις προοπτικές και τον τρόπο ζωής μιας άλλης αντίληψης που στην Ιστορία της Τέχνης ονομάζεται «μοντερνισμός».

Σαν πολιτιστικό κίνημα ο μοντερνισμός άρχισε κυρίως με τη βιομηχανοποίηση, τους παγκόσμιους πολέμους και τις μεγάλες προόδους της επιστήμης.

Οι τελευταίοι της ηρωικής γενιάς του ρομαντισμού, ο Γκόγια και ο Ντομιέ, καταγράφουν στους πίνακές τους την κατάρρευση της σταθερότητας της δικής τους εποχής, με όρους που ισχύουν για όλες τις περιόδους κοινωνικής αποσύνθεσης. Ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, έναν αιώνα αργότερα, δεν θα φωτογραφηθεί παρά μια μόνο φορά, γιατί πίστευε ότι ο φακός της μηχανής «κλέβει την ψυχή». Όμως αυτή η αντίσταση δεν ήταν ικανή να αναχαιτίσει τους άνεμους της τεχνολογικής προόδου.

Στην επανάσταση που επήλθε, η γοητεία μετατοπίστηκε από το Εγώ του ατόμου, στις απαιτήσεις και τις ευκαιρίες που δημιουργούσε η τεχνολογία. Ήταν καιρός να «κατέβουν οι άνθρωποι στην επιχείρηση» και να «μπουν στον σταθερό δρόμο της προόδου». Οι επιστήμονες άρχισαν να κυριαρχούν στη θεμελιώδη τάξη του σύμπαντος, να δαμάζουν τις ενέργειες, να επινοούν μηχανές πτήσης, να θεραπεύουν ασθένειες και να γεμίζουν τα νοικοκυριά με κάθε είδους ανέσεις. Αυτός ο θαυμαστός καινούριος κόσμος έκανε πολλούς να πιστέψουν ότι θα μπορούσε στ’ αλήθεια να εγκαθιδρυθεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, ένας επίγειος παράδεισος!

Φαινόταν ωσάν ο 19ος αιώνας να είχε αφήσει ανοιχτούς τους πυλώνες των φραγμάτων και τώρα ένα πελώριο, πολυποίκιλο ρεύμα, ολόκληρη θάλασσα καλλιτεχνικής δημιουργίας και επινοήσεων ξεχυνόταν πάνω στο ανθρώπινο γένος.

Παρακινούμενοι από μια τέτοια αισιοδοξία, οι διανοούμενοι επινόησαν τους κανόνες της διαδικασίας μέσω της οποίας θα μπορούσε να επιτευχθεί η πρόοδος σε ένα νέο πολιτισμικό φάσμα. Αφού οι επαναστάσεις δεν πηγάζουν από τις μάζες του λαού, οι λαϊκές συμβατικότητες εγκαταλείφθηκαν για χάρη του πειραματισμού.

Οι ζωγράφοι κλήθηκαν να εγκαταλείψουν τη μακραίωνη παράδοση σύμφωνα με την οποία οι πίνακες έπρεπε να βασίζονται σε όψεις του ορατού κόσμου. Έτσι, απέρριψαν τις φόρμες και άρχισαν να ερευνούν την αλληλεπίδραση των επιπέδων και των γραμμών μέσα στο χώρο.

Οι χορογράφοι κλήθηκαν να εγκαταλείψουν το κλασικό μπαλέτο και να ερευνήσουν τις στοιχειώδεις κινήσεις (που τώρα ορίζονται ως μοντέρνος χορός), ενώ οι ποιητές παρακινήθηκαν να αφήσουν το αίσθημα και να δώσουν έμφαση στις ιδιότητες της φόρμας. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική μείωσε το σχέδιο στα πιο λειτουργικά του στοιχεία, ενώ η μουσική εγκατέλειψε τη μελωδία και έγινε ατονική.

Το Εγώ: ένα άχρηστο εξάρτημα της μηχανής

Μέσω του μοντερνισμού, το ανθρώπινο Εγώ σιγά-σιγά επαναπροσδιορίστηκε. Η έμφαση μετατοπίστηκε από τις βαθιές και μυστηριώδεις διαδικασίες της ανθρώπινης συνείδησης, στο εδώ και τώρα. Ο βαθύς εσωτερικός κόσμος του ρομαντικού και το στοιχείο της φαντασίας έχασαν τη σπουδαιότητά τους. Πράγματι, οι αναλύσεις γύρω από ψυχές, πάθη, ηθικό θάρρος και έμπνευση άρχισαν να φαίνονται παλιές και ακατάλληλες –αν όχι νοσηρές– για τη ζωή στον υλικό κόσμο.

Για να επιβιώσει σε έναν περίπλοκο κόσμο, ο άνθρωπος έπρεπε να γίνει ρεαλιστής. Να αναπτύξει δηλαδή την οξεία παρατήρηση και έναν προσεκτικό, καχύποπτο νου. Τέτοιες ικανότητες είναι που μας επιτρέπουν να προοδεύσουμε!

Ενώ οι ρομαντικοί τοποθετούσαν το δράμα, το πάθος και την ένταση στο κέντρο της ύπαρξης, οι μοντερνιστές νοιάζονται για την αποτελεσματικότητα της δράσης, την μαλή και σταθερή λειτουργία μιας μηχανής –από το κράτος έως την επιχείρηση– καθώς και την πρόοδο προς ορισμένους στόχους.

Η διαφορά της στάσης τους απέναντι στον έρωτα είναι χαρακτηριστική. Για τους ρομαντικούς, ο έρωτας ήταν πανίσχυρος – ένας ικανός λόγος για να ζήσει κανείς ή να πεθάνει. Ήταν πηγή έμπνευσης και αιτία μεγάλων κατορθωμάτων. Επομένως, άξιζε να αφιερώσει κάποιος στον μικρό φτερωτό θεό μια ζωή – ή μια αιωνιότητα. Οι μοντερνιστές προσπάθησαν να αναπτύξουν μια τεχνολογία επιλογής ταιριαστών ζευγαριών μέσω κομπιούτερ. Το τυποποιημένο ερωτηματολόγιο σ’ αυτή την περίπτωση αντικαθιστά τον κεραυνοβόλο έρωτα.

Η φτώχεια της ψυχολογίας

Οι μοντερνιστικές απόψεις είναι ακόμη και σήμερα εμφανείς στο επάγγελμα του ψυχολόγου. Οι περισσότερες έρευνες σήμερα στηρίζονται στη δοξασία ότι οι ψυχολόγοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ικανότητα της παρατήρησης και της λογικής για να μάθουν τις θεμελιώδεις αρχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς και λειτουργίας.

Εξ ορισμού δεν υπάρχουν μυστηριώδη αποθέματα, όπως ψυχές, εμπνεύσεις, αισθήματα, επιθυμίες, αντιλήψεις, σκοποί κτλ. Ούτε και κακές δυνάμεις που κρύβονται μέσα στο άτομο. Όπως διακήρυξε ένας φημισμένος καθηγητής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς της Βαλτιμόρης: «Ήρθε ο καιρός να ξεσκαρτάρει η ψυχολογία κάθε αναφορά προς τη συνείδηση…» (Γουότσον, 1913).

Για τους σύγχρονους ψυχολόγους, οι άνθρωποι είναι σαν μηχανές με input/output, βιολογικά κομπιούτερ που ό,τι κάνουν εξαρτάται από τις παραστάσεις που προσλαμβάνουν. Το βασικό ψυχολογικό συστατικό δεν είναι η ψυχή ή ο νους, αλλά η σκέψη ή μάλλον η γνωστική λειτουργία. Αν δεν καταλαβαίνετε τι σημαίνει γνωστική λειτουργία, σας λέμε ότι είναι ένας όρος δανεισμένος από τη μηχανική των κομπιούτερ.

Με αυξημένη την ικανότητα να προβλέπουν και να ελέγχουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, οι ψυχολόγοι πίστεψαν ότι μπορούν να αναπτύξουν προγράμματα που θα αλλάζουν ή θα διορθώνουν τα άτομα. Έτσι, μπορούν να «κατασκευάζονται» αγαθές προσωπικότητες, σαν τα καλά αυτοκίνητα, μέσω των μεθόδων της κοινωνικής μηχανικής.

Αν τα άτομα ξεστρατίζουν, οι θεραπευτές, σαν τους μηχανικούς, μπορούν να τα επαναφέρουν στον ίσιο δρόμο (αφού βέβαια τα κλείσουν για ένα διάστημα σε κάποιο άσυλο). Η τροποποίηση της συμπεριφοράς και η θεραπεία της γνωστικής λειτουργίας –βασικές τεχνολογίες επιδιόρθωσης του ανθρώπινου μηχανισμού– προσδιορίζουν πλέον στη γλώσσα του μοντερνισμού αυτό που κάποτε αποκαλούσαν Εαυτό.

Απέναντι σε τέτοιες απόψεις που βλέπουν τον άνθρωπο με εξαρτημένα αντανακλαστικά σαν τον σκύλο του Παβλόφ, ταιριάζει ίσως αυτό που ειπώθηκε κάποτε: «Το αποτέλεσμα, όπως θα έμπαινε στον πειρασμό να πει ένας κυνικός παρατηρητής, είναι ότι η ψυχολογία, αφού παζάρεψε πρώτα την ψυχή της και έχασε κατόπιν τα λογικά της, τώρα που αντιμετωπίζει ένα πρόωρο τέλος, έχει χάσει και κάθε συνείδηση!» (Σερ Σύριλ Μπαρτ, 1962).

Ένοικοι σε άδειο σπίτι…

Ο μοντερνισμός άρχισε καταρρέει σαν πολιτιστικό κίνημα. Νέες πολιτισμικές συνθήκες εμφανίστηκαν, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως μεταμοντέρνες. Σύμφωνα με αυτές, όχι μόνο η ψυχή, το πάθος και η δημιουργικότητα παύουν να θεωρούνται κέντρα της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά το ίδιο ισχύει και για τη λογική σκέψη και τον ικανοποιητικό έλεγχο των πράξεών μας. Αυτό σημαίνει ότι σιγά-σιγά χάνουμε την πεποίθηση ότι υπάρχει μια συνεκτική αναγνωρίσιμη υπόσταση πίσω από τη μάσκα της προσωπικότητας. Όσο πιο πολύ ψάχνουμε, τόσο δυσκολότερο είναι να βρούμε «κάποιον μέσα εκεί».

Το μεταμοντέρνο κίνημα απορρίπτει τόσο τον ρομαντισμό, όσο και την modernité. Ποια όμως είναι η κινητήρια δύναμη πίσω απ’ αυτή τη νέα μετατόπιση προς το μεταμοντέρνο; Σίγουρα ένας βασικός παράγοντας είναι η τεχνολογία, ακριβέστερα μια σειρά τεχνολογιών που διευρύνουν τη γκάμα της ζωής και μας τροφοδοτούν με κοινωνικές σχέσεις, άμεσες και έμμεσες. Το τηλέφωνο, το αυτοκίνητο, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, οι κινηματογραφικές ταινίες, οι εκδόσεις, οι μηχανές φωτοαντιγράφων, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, οι δρόμοι ταχείας κυκλοφορίας, οι αεροπορικές μεταφορές, οι δορυφορικές εκπομπές, τα βίντεο, τα κομπιούτερ, τα τάμπλετ, η κινητή τηλεφωνία και το διαδίκτυο, όλα αυτά έχουν εμφανιστεί μέσα στα τελευταία πενήντα χρόνια και θεωρούνται πλέον βασικά για μια φυσιολογική ζωή.

Αλλά ποια η σχέση αυτής της έκρηξης με το Εγώ, με το ποιοι είμαστε και τι αντιπροσωπεύουμε; Με ποιο τρόπο υπονομεύει την πίστη σε ένα ρομαντικό εσωτερικό ή σε ένα γνωστικό κέντρο του εαυτού;

Για να επιβιώσει σ’ έναν περίπλοκο κόσμο, ο άνθρωπος έπρεπε να αναπτύξει την παρατηρητικότητα και να γίνει πονηρός και εκμεταλλευτής. «Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν!»

Το κυρίαρχο γνώρισμα της εποχής που διανύουμε είναι η συνοίκηση του εαυτού, δηλαδή η απορρόφηση των άλλων στον εαυτό μας. Μπορεί κάποιος να το εκφράσει λέγοντας ότι «χρωματίζεται από τους άλλους». Το γεγονός είναι ότι καθημερινά δεχόμαστε από τα ΜΜΕ έναν καταιγισμό εντυπώσεων που δεν μας αφήνουν αδιάφορους. Αλλά αυτό είναι απαραίτητο, γιατί μόνο μέσω συνεχούς έκθεσης στους άλλους αυξάνουμε γρήγορα την γκάμα των εκτιμήσεων, των αντιλήψεων και των δυνατοτήτων δράσης που είναι διαθέσιμες σε μας.

Μέσω των φίλων, των γνωστών, των μελών της οικογένειας, των social media κτλ., βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε μυριάδες δυνατότητες για βίωση μαζί με τις αντίθετες μορφές τους. Για να παραφράσουμε τον ποιητή Ουίτμαν, «περιέχουμε μέσα μας αμέτρητα πλήθη».

Κάτω από ένα τέτοιο μπαράζ εντυπώσεων και πληροφοριών, η αίσθηση ενός επικεντρωμένου Εγώ ουσιαστικά καταρρέει. Είναι πρακτικά αδύνατο να είσαι ο εαυτός σου υφιστάμενος τις απαιτήσεις ενός πολλαπλού περιβάλλοντος.

Ας σκεφτούμε λίγο τον σημερινό άνθρωπο, ο οποίος οφείλει ταυτόχρονα να δείχνει επαγγελματική ευθύνη, ρομαντική ευαισθησία, σκληρότητα στον ανταγωνισμό και αφοσίωση στην οικογένεια. Πρέπει να είναι έμπειρος στα σπορ, στην πολιτική, στους υπολογιστές, στο χρηματιστήριο, στη μηχανική, στην ποιότητα των τροφίμων και στα καλά κρασιά. Πρέπει να συντηρεί έναν κύκλο φίλων, να έχει εξοχικό, πολυτελή σχέδια διακοπών και ένα εντυπωσιακό αυτοκίνητο – όλα αυτά αν θέλει να επιβιώσει σε έναν όλο και πιο περίπλοκο κόσμο. Έτσι, τρέχει από το ένα μέρος στο άλλο, από το ένα πρόσωπο στα άλλο και από τη μια κατάσταση στην άλλη, αλλάζοντας συμπεριφορές, ντύσιμο, απόψεις και εκτιμήσεις. Μέσα στο χάος των αλληλοσυγκρουόμενων προσωπείων, πώς να εντοπίσει κανείς το «αληθινό» Εγώ πίσω από τις μάσκες;

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι κοινωνικές τεχνολογίες υπονομεύουν την πεποίθηση στο βαθύ ή ουσιαστικό Εγώ είναι μέσω της επανάληψης των εικόνων. Οι αναρίθμητες αναπαραγωγές των τρόπων ζωής μέσα από τα social media και την τηλεόραση μειώνουν σιγά-σιγά την αυθεντικότητά τους.

Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την περίπτωση του έρωτα. Σύμφωνα με τα παραδοσιακά πρότυπα, οι εκφράσεις αγάπης, πάθους και επιθυμίας πρέπει να είναι αυθόρμητες εκρήξεις από τα βάθη του εαυτού: δυναμικά ορμέμφυτα που ξαφνικά ξεσπούν και εκδηλώνονται.

Πόσες φορές άραγε δεν έχετε δει τέτοιες σκηνές στην τηλεόραση, στον κινηματογράφο, στα μυθιστορήματα, στα περιοδικά και στη ζωή γενικά! Ξέρετε καλά πια όλα τα λόγια, τις κινήσεις των ματιών, του στόματος, τις χειρονομίες και τις στάσεις. Και όμως! Με όλες αυτές τις επαναλήψεις, η αυθεντικότητα χάνεται. Η ουσία μετατρέπεται σε στυλ. Το αποτέλεσμα είναι να χάνετε την πίστη στις ρομαντικές εκφράσεις. Τα λόγια στέκονται στο λαιμό: «Πού είμαι τώρα; Στο Χόλυγουντ, σε σαπουνόπερα ή σε φτηνό αισθηματικό μυθιστόρημα;» αναρωτιέται κανείς.

Το ίδιο ισχύει και για τις θρησκευτικές εκδηλώσεις, το πένθος, τον υποτιθέμενο ενθουσιασμό και τις πολιτικές διαμαρτυρίες. Με τη συνεχή επανάληψη, η ρητορική γίνεται πραγματικότητα και η πραγματικότητα καταντάει ρητορική.

Τι μένει μετά το Εγώ;

Αν η μεταμοντέρνα ζωή είναι λιγότερο εκφραστική, είναι επίσης και λιγότερο εγωκεντρική. Η πίστη σε ένα μοναδικό, συνεκτικό και σταθερό Εγώ συνδεόταν στενά με την απληστία, τον εγωισμό και την ιδιοτέλεια. «Αν είμαι κάτι ξεχωριστό από σας», λέει η λογική, «τότε είναι προτιμότερη η δική μου ευημερία από τη δική σας». Αυτή τουλάχιστον ήταν η αντίληψη που επικρατούσε μόλις λίγα χρόνια πριν. Αλλά καθώς οι κοινωνικές τεχνολογίες διευρύνονται, η πίστη στο χωριστό αυτοκατευθυνόμενο άτομο εξασθενίζει. Συνειδητοποιούμε ότι όλες οι εκφράσεις, οι πίστεις, οι αξίες, οι σκέψεις και οι επιθυμίες είναι κληροδοτήματα από άλλα άτομα, μικρά δώρα που περνούν από τη ζωή μας.

Με τη συνεχή επανάληψη των εικόνων, η ρητορική γίνεται πραγματικότητα και η πραγματικότητα καταντάει ρητορική.

Ωστόσο, αν τα ενδιαφέροντά μας μετατοπιστούν από το εσωτερικό και το εξωτερικό προς τις σχέσεις, αρχίζει να αναφαίνεται μια νέα σπίθα αισιοδοξίας. Ζούμε σε μια κοινωνία όπου ο ανταγωνισμός, οι συγκρούσεις και οι έριδες αφθονούν ανάμεσα σε φυλετικές και εθνικές ομάδες, στα θρησκευτικά δόγματα, στις επιχειρήσεις, σε άντρες και γυναίκες, πλούσιους και φτωχούς.

Το ίδιο ισχύει και σε πλανητικό επίπεδο όπου Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί, Άραβες και Εβραίοι, Σέρβοι και Κροάτες, Ινδοί και Πακιστανοί, μαύροι και λευκοί, πλούσιες και φτωχές χώρες, τρώγονται μεταξύ τους. Αυτές οι συγκρούσεις ακολουθούν μια γνώριμη λογική: κάθε ομάδα πιστεύει ότι είναι μοναδική και ανεξάρτητη και ότι πρέπει να διασφαλίσει τα δικαιώματα και τα προνόμιά της έναντι όλων των άλλων. Οι σημερινές συγκρούσεις βασίζονται πραγματικά στο ίδιο σκεπτικό που παραδοσιακά χαρακτηρίζει τις αντιλήψεις για το Εγώ.

Αν οι κοινωνικές τεχνολογίες σπάσουν την αντίληψη του χωριστικού Εγώ, μπορούμε να ελπίζουμε ότι το ίδιο θα συμβεί σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο;

Καθώς οι τεχνολογίες αυξάνουν τις επαφές μας με ανθρώπους από άλλα μονοπάτια ζωής, με άλλα συστήματα αξιών και άλλους πολιτισμούς, αναγκαζόμαστε να διευρύνουμε την αντίληψη και να βαθύνουμε την κατανόησή μας.

Καθώς δημιουργούμε σχέσεις στον τομέα των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων, της εκπαίδευσης και των τεχνών, προάγουμε την ιδέα της αμοιβαίας εξάρτησης. Έτσι στο τέλος, καθώς οι κοινωνικές τεχνολογίες απλώνονται, θα μπορέσουμε να μετακινηθούμε από ένα εγωκεντρικό σύστημα πίστεων και αξιών, στη συνείδησή μιας αδιαχώριστης σχέσης με τους άλλους.

Ίσως τότε η μεταμοντέρνα σκέψη μας να συνεισφέρει στην αποκατάσταση της υγείας του πλανήτη, κάνοντάς τον έναν καλύτερο τόπο για να ζήσουμε εμείς και οι απόγονοί μας.

Η Γη σχηματίστηκε από μετεωρίτες διαφοροποιημένης σύνθεσης

Τα δομικά στοιχεία της Γης ήταν πιο εκλεκτικά από όσο  νομίζαμε μέχρι τώρα, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που υποδηλώνει ότι ο πλανήτης μας σχηματίστηκε από τις συγκρούσεις πολλών διαφορετικών τύπων μετεωριτών.
 
Ο πλανήτης μας θεωρείται ότι σχηματίστηκε πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια από ένα δίσκο κόκκων σκόνης που απέμεινε από το νέφος του υλικού από το οποίο φτιάχτηκε ο ήλιος μας. Αυτοί οι κόκκοι συνενώθηκαν αργά αργά μαζί με τη βοήθεια της βαρύτητας σε βότσαλα, πέτρες, και στη συνέχεια σε πλανητικά έμβρυα. Τελικά, όταν συγχωνεύτηκε αρκετή μάζα σχημάτισαν τον πλανήτη Γη.
 
Οι επιστήμονες πίστευαν ότι τα περισσότερα από τα αντικείμενα που συγχωνεύτηκαν για να φτιάξουν τη Γη σχηματίστηκαν από μια στενή ζώνη στο διάστημα και ότι ήταν παρόμοια μεταξύ τους, ανήκοντας σε μια υποκατηγορία μετεωριτών που ονομάζονται χονδρίτες ενσταλτίτες (enstatite ). Η ιδέα αυτή βασίζεται σε μετρήσεις διαφόρων ισοτόπων με πολλές εντυπωσιακές ομοιότητες, όπως το οξυγόνο, το νικέλιο και το χρώμιο, μεταξύ της Γης και του είδους αυτού των χονδριτών.
 
Όμως μια νέα μελέτη σε ισότοπα του πυριτίου από δείγματα πετρωμάτων και μετεωριτών δείχνουν ότι η Γη αποτελείται από ένα πιο διαφοροποιημένο μείγμα μετεωριτών κι όχι μόνο από ενσταλτίτες.
 
Οι γεωχημικοί Caroline Fitoussi (Φυτούση;) και Bernard Bourdon της Ecole Normale Supérieure στη Γαλλία ανέλυσαν τα ισότοπα του πυριτίου σε επίγεια δείγματα πετρωμάτων που συλλέχθηκαν από διάφορους τύπους πετρωμάτων του μανδύα. Ανέλυσαν, επίσης, σεληνιακά δείγματα πετρωμάτων που συλλέχθηκαν από αστροναύτες σε αποστολές στη Σελήνη. Σύγκριναν λοιπόν αυτά δείγματα των μετεωριτών, ιδιαίτερα την κατηγορία χονδριτών ενσταλτίτες και ένα άλλο είδος που ονομάζεται αχονδρίτες ενσταλτίτες. Οι μετρήσεις έγιναν στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης.
 
Χρησιμοποιώντας υπολογιστικά μοντέλα του σχηματισμού της Γης, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι ένα μίγμα από τρία είδη συστατικών των μετεωριτών θα μπορούσε να παράγει το σωστό μίγμα από ισότοπα του οξυγόνου, του νικελίου και του χρωμίου που είχαν προηγουμένως μετρηθεί σε δείγματα της Γης, καθώς και στα νέα ευρήματά τους σχετικά με τα ισότοπα του πυριτίου σε δείγματα επίγεια και σε μετεωρίτες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι πιθανώς συνδυάστηκαν διάφοροι χονδρίτες, κι όχι μόνο ενσταλτίτες χονδρίτες, για τη δημιουργία της Γης.
 
Το γεγονός ότι οι συνθέσεις του ισοτόπου του πυριτίου που μετρήθηκαν σε πετρώματα ήταν παρόμοιες τόσο σε δείγματα στη Γη όσο και στο φεγγάρι ν υποδηλώνει ότι το υλικό που σχημάτισε το φεγγάρι μας πρέπει να είχε αναμιχθεί με τον μανδύα της Γης, προτού διαμορφωθεί το φεγγάρι, έτσι ώστε και τα δύο σώματα να έχουν την ίδια υπογραφή.
 
"Αυτό μας λέει πολλά σχετικά με το πώς σχηματίστηκε η Σελήνη και ποιοί είναι οι περιορισμοί," δήλωσε η Caroline Fitoussi.
 
Το φεγγάρι θεωρείται ότι ήταν το αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης ανάμεσα σε ένα γιγαντιαίο αστεροειδή και  τη Γη λίγο μετά τη γέννησή του πλανήτη μας. Όμως οι ακριβείς λεπτομέρειες της διαδικασίας αυτής εξακολουθούν να μην είναι πλήρως κατανοητές.
 
Τα νέα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Science.

Αστεροειδής αποκαλύπτει τη γέννηση και τον θάνατο του μαγνητικού πεδίου της Γης

Μια ερευνητική ομάδα από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει τη μαγνητική «μνήμη» διαστημικών βράχων που κατέληξαν στη Γη προερχόμενοι από τον ίδιο αστεροειδή. 
 
Έτσι, οι επιστήμονες μπόρεσαν να ανακαλύψουν περισσότερα στοιχεία για τον μηχανισμό που δημιούργησε το μαγνητικό πεδίο της Γης, αλλά και το πώς θα εξελιχθεί στον χρόνο «ζωής» που του απομένει.
 
Οι βράχοι είναι μετεωρίτες που βρέθηκαν στην Αργεντινή και οι οποίοι ενσωματώνουν στο εσωτερικό τους μικροσκοπικά σωματίδια που διατηρούν τη μαγνητική «ιστορία» του αστεροειδούς. Έτσι, κατ’ αναλογία φέρνουν στο «φως» το παρελθόν, αλλά και το μέλλον της γήινης μαγνητόσφαιρας.

Ο «μητρικός» αστεροειδής των μετεωριτών κινείται σε τροχιά ανάμεσα στον Άρη και τον Δία, ενώ όπως και τα υπόλοιπα παρόμοια σώματα στην ίδια ζώνη, αποτελεί υλικό από έναν μικρό πλανήτη που δεν σχηματίστηκε ποτέ λόγω της βαρυτικής επίδρασης του Δία.
 
Επομένως, τα μαγνητικά «σήματα» στο εσωτερικό των βράχων αντιστοιχούν σε ολόκληρη τη χρονική περίοδο από τον σχηματισμό του πυρήνα του αστεροειδούς από ρευστό σίδηρο, ο οποίος παρήγαγε το μαγνητικό πεδίο, μέχρι τη στιγμή που ο πυρήνας ψύχθηκε και στερεοποιήθηκε, με συνέπεια το μαγνητικό πεδίο να εξαφανισθεί.
 
Η αποκρυπτογράφηση αυτών των «σημάτων» αφορά και τη Γη, επειδή ένας παρόμοιος εξώτερος πυρήνας από ρευστό σίδηρο είναι η αιτία και του μαγνητικού πεδίου του πλανήτη μας.
 
Για να ανακτήσουν τα δεδομένα, οι Βρετανοί επιστήμονες επιστράτευσαν μια διάταξη γνωστή ως σύγχροτρο, όπου σωματίδια επιταχύνονται μέσα σε έναν θάλαμο με σχήμα δακτυλίου. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν στην τελευταία έκδοση του περιοδικού Nature.
 
«Οι ιδέες για το πώς μεταβάλλεται ο πυρήνας της Γης, κατά τη διάρκεια εξέλιξης του πλανήτη μας, βρίσκονται σήμερα υπό αναθεώρηση», δήλωση στο BBC o Δρ Ρίτσαρντ Χάρισον, επικεφαλής της έρευνας από το Κέιμπριτζ.
 
«Μελετώντας τον αστεροειδή αποκτούμε μια εικόνα για τη γένεση και την εξαφάνιση του μαγνητικού του πεδίου, βλέποντας επομένως υπό νέο πρίσμα πώς λειτουργεί η ανάλογη διαδικασία στη Γη».
 
Τα σωματίδια στους μετεωρίτες που φέρουν τη μαγνητική «υπογραφή» του αστεροειδούς είναι εξαιρετικά μικροσκοπικά, με διαστάσεις περίπου όσο το ένα χιλιοστό της ανθρώπινης τρίχας.
 
Η «ιστορία» του μαγνητικού πεδίου που αποκαλύπτουν είναι πιο σύντομη από τον χρόνο «ζωής» της γήινης μαγνητόσφαιρας. «Από τη στιγμή που οι αστεροειδείς έχουν μικρότερο μέγεθος από τον πλανήτη μας, ο πυρήνας τους στερεοποιήθηκε πολύ πιο γρήγορα», προσθέτει ο ερευνητής.
 
Η ίδια «μοίρα», δηλαδή η πλήρης στερεοποίηση, προβλέπεται και για τον πυρήνα της Γης. Τότε, θα εξαφανισθεί το γήινο μαγνητικό πεδίο, αφήνοντάς τον πλανήτη μας εκτεθειμένο στην ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία.
 
Πάντως, σύμφωνα με τον Χάρισον, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί για μερικά δισεκατομμύρια χρόνια ακόμα.