Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2017

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΟΥΣΑΙΟΣ - Τὰ καθ' Ἡρὼ καὶ Λέναδρον (30-54)

Ἡρὼ μὲν χαρίεσσα διοτρεφὲς αἷμα λαχοῦσα
Κύπριδος ἦν ἱέρεια· γάμων δ᾽ ἀδίδακτος ἐοῦσα
πύργον ἀπὸ προγόνων παρὰ γείτονι ναῖε θαλάσσῃ,
ἄλλη Κύπρις ἄνασσα. σαοφροσύνῃ δὲ καὶ αἰδοῖ
οὐδέποτ᾽ ἀγρομένῃσι συνωμίλησε γυναιξὶν
35 οὐδὲ χορὸν χαρίεντα μετήλυθεν ἥλικος ἥβης
μῶμον ἀλευομένη ζηλήμονα θηλυτεράων,
—καὶ γὰρ ἐπ᾽ ἀγλαΐῃ ζηλήμονές εἰσι γυναῖκες—
ἀλλ᾽ αἰεὶ Κυθέρειαν ἱλασκομένη Ἀφροδίτην
πολλάκι καὶ τὸν Ἔρωτα παρηγορέεσκε θυηλαῖς
40 μητρὶ σὺν οὐρανίῃ φλογερὴν τρομέουσα φαρέτρην.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὧς ἀλέεινε πυριπνείοντας ὀιστούς.
Δὴ γὰρ Κυπριδίη πανδήμιος ἦλθεν ἑορτή,
τὴν ἀνὰ Σηστὸν ἄγουσιν Ἀδώνιδι καὶ Κυθερείῃ.
πασσυδίῃ δ᾽ ἔσπευδον ἐς ἱερὸν ἦμαρ ἱκέσθαι,
45 ὅσσοι ναιετάασκον ἁλιστεφέων σφυρὰ νήσων,
οἱ μὲν ἀφ᾽ Αἱμονίης, οἱ δ᾽ εἰναλίης ἀπὸ Κύπρου·
οὐδὲ γυνή τις ἔμιμνεν ἀνὰ πτολίεθρα Κυθήρων,
οὐ Λιβάνου θυόεντος ἐνὶ πτερύγεσσι χορεύων,
οὐδὲ περικτιόνων τις ἐλείπετο τῆμος ἑορτῆς,
50 οὐ Φρυγίης ναέτης, οὐ γείτονος ἀστὸς Ἀβύδου,
οὐδέ τις ἠιθέων φιλοπάρθενος. ἦ γὰρ ἐκεῖνοι
αἰὲν ὁμαρτήσαντες, ὅπῃ φάτις ἐστὶν ἑορτῆς,
οὐ τόσον ἀθανάτοισιν ἄγειν σπεύδουσι θυηλάς,
ὅσσον ἀγειρομένων διὰ κάλλεα παρθενικάων.
***
Ήτον πεντάμορφη η Ηρώ κι ήτο βασιλοπούλα,
και κορασιά λειτούργισσα της Αφροδίτης ήτον·και σ᾽ έναν πύργον έμενε μακριά των γονικών της,γειτόνισσα της θάλασσας, άλλη θεά Αφροδίτη.Από ντροπή δεν έσμιγε ποτέ μ᾽ άλλες γυναίκες,35ούτ᾽ έστησε χορό όμορφο με τες συνήλικές της,να λείπει από την θηλυκή γλωσσοφαγιά και ζήλια·τι είναι για κάλλη κι ομορφιές ζηλιάρες οι γυναίκες.Συχνά την μεγαλόχαρην εδόξαζε Αφροδίτηκι έταζε και στον Έρωτα και τον καλοκρατούσε40τι με την μάνα του έτρεμε το φλογερό του τόξο.Μα πάλι δεν εξέφυγε τα πυροκάλαμά του.Της Αφροδίτης μια φοράν ήρθε γιορτή μεγάλη·μες στην Σηστό στην χάρη της εκάμναν πανηγύρικαι από παντού πιον έτρεχαν στην άγια μέρα νά ᾽ρθουν45όσοι τ᾽ αφροστεφάνωτα νησάκια εκατοικούσαν·κι από την Ήπειρον αυτοί κι από την Κύπρο εκείνοι·γυναίκα μια δεν έμεινε στον βράχο των Κυθήρωνκαι στου Λιβάνου ούτε ψυχή τα κορφοβούνια επάνω·κι από γειτόνους στην γιορτή δεν έλειψε κανένας50από την Άβυδο κοντά, μηδ᾽ από την Φρυγία,μηδέ και γυναικάρεσκο κανένα παλληκάρι.Θωρείς εκείνοι, όπου ακουστεί γιορτή, είναι πάντα πρώτοιόχι τόσο τα πρόσφορα να παν εις τους αγίους,όσο για των ομορφονιών τα μαζωμένα κάλλη.

ΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ

Ονόματα, κάποια ξακουστά, τα περισσότερα άγνωστα· κάποια αποσπάσματα· ένα ιδεώδες που γνώρισε πολλές μετενσαρκώσεις και επιστρέφει αδιάκοπα να στοιχειώσει τον ανθρώπινο νου - να τι έχει απομείνει από τον Κυνισμό.
 
Ο ιδρυτής του, ο Αντισθένης (5ος π.Χ. αιώνας), εμπνευσμένος από τη σιδερένια και ασκητική αρετή του δασκάλου του, του Σωκράτη, καθιέρωσε μια ζωντανή φιλοσοφία ζωής (σε αντίθεση με τον Πλάτωνα, που μεταστοιχείωσε τη σωκρατική διδασκαλία σε ένα διανοητικό σύστημα). Ακόμα πιο ξακουστό είναι το όνομα του Διογένη (403-323 π.Χ.), που σύμφωνα με το μύθο έζησε για ένα διάστημα σ’ ένα πήλινο πιθάρι· και όταν τον ρώτησε ο Μέγας Αλέξανδρος, «Τι μπορώ να κάνω για σένα;» του απάντησε: «Τραβήξου, να μη μου κρύβεις τον ήλιο». Αυτοί είναι οι γεννήτορες του κυνισμού. Συναντάμε τους πνευματικούς τους απογόνους, ενεργούς ακόμη, επτακόσια χρόνια αργότερα,  χαρακτηριστικές φιγούρες σε κάθε μεγαλούπολη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: άντρες αναμαλλιασμένοι με μακριά γένια, ξυπόλητοι, δίχως χιτώνα, με μοναδικά τους εφόδια ένα λερό μανδύα, ένα σακίδιο και ένα ραβδί. Τίποτα στην εξωτερική τους εμφάνιση δεν τους ξεχώριζε από τους ζητιάνους. Και ήταν ζητιάνοι αλλά συνάμα ήταν και φιλόσοφοι, μέλη της μεγάλης κυνικής αδελφότητας.
 
Καμία φιλοσοφία δεν μπορεί να αντέξει επτακόσια χρόνια, χωρίς να περιέχει κάποιο στοιχείο αλήθειας. Ποιο ήταν αυτό το στοιχείο στον κυνισμό; Τι προσέλκυε τους ανθρώπους σ’ έναν τρόπο ζωής που φαινομενικά δεν είχε κανένα θέλγητρο;
 
Η ονομασία «κυνικός» δεν βοηθάει ιδιαίτερα να καταλάβουμε. Προέρχεται από τη λέξη κύων, σκυλί, και ενώ χρησιμοποιήθηκε χλευαστικά για να δηλώσει άσχημους τρόπους και απότομη ομιλία, οι άμεσα ενδιαφερόμενοι τη θεώρησαν τιμή τους. Ωστόσο δεν μας αποκαλύπτει τίποτα για τις κυνικές πεποιθήσεις - όπως η λέξη «Τόρυ» δεν φανερώνει τις αρχές του αγγλικού συντηρητικού κόμματος. Όμως δύο φράσεις προδίδουν τι αναζητούσαν αυτοί οι άνθρωποι και τι νόμιζαν ότι είχαν βρει.
 
Ο Διογένης είπε ότι του φάνηκε πως είδε την θεά Τύχη να παραπονιέται καθώς προσπαθούσε να του επιτεθεί: «Αυτόν τον παλαβό το σκύλο δεν μπορώ να τον πετύχω!»
 
Κι ο Κράτης: «Εγώ κληρονόμησα από το Διογένη κι αυτός από τον Αντισθένη πέντε πράγματα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα από την περσική αυτοκρατορία' Σοφία, Αυτάρκεια, Αλήθεια, Παρρησία, Ελευθερία».
 
Για να εξασφαλίσει αυτές τις πέντε αξίες, ο Κυνικός αποποιούνταν τον πλούτο, την ηδονή, τη διασημότητα, τα αξιώματα, τη μάθηση, τις ανέσεις και όλες τις συμβάσεις του κόσμου τούτου. Άνοιγε δρόμο μέσα από τις κακοτοπιές της ζωής για να κρατήσει αυτά που κανείς δεν μπορούσε να του πάρει: την ελευθερία και την αρετή. Τα ακόλουθα παραθέματα ρίχνουν φως στα δόγματα των Κυνικών.
  
Ιδεώδη
 
Μια μέρα, βλέποντας ένα παιδί να πίνει νερό με τα χέρια, ο Διογένης έβγαλε από το σακί το ποτήρι του και το πέταξε λέγοντας, «με νίκησε το παιδί στην απλότητα». (Δ.Λ. VI 37).
 
Ο Διογένης άναψε λυχνάρι μες στο καταμεσήμερο και είπε: «Έναν άνθρωπο ψάχνω νά ’βρω». (Δ.Λ. VI 41).
 
Φώναζε πολλές φορές και έλεγε ότι οι θεοί έχουν χαρίσει εύκολη ζωή στους ανθρώπους, αλλά αυτό είχε αποκρυφτεί εξ αιτίας του ότι οι άνθρωποι θέλουν γλυκίσματα, αρώματα και τα συναφή. Έτσι, ο Διογένης είπε κάποτε σε κάποιον που ο υπηρέτης του του φορούσε τα παπούτσια: «Πλήρως ευτυχισμένος θα γίνεις άμα θα σου σκουπίζει και τις μύξες, δηλαδή όταν θα σου κουλαθούν και τα δυο χέρια». (Δ.Λ. νι 44)·
 
Τους περισσότερους πλούσιους τους παρομοίαζε με δέντρα και αμπέλια που φυτρώνουν σε μέρη δύσβατα και απόκρημνα. Γιατί τους καρπούς τους δεν τους παίρνουν οι άνθρωποι, αλλά τους τρώνε τα κοράκια και άλλα τέτοια ζώα· τον πλούτο τους δεν τον ξοδεύουν σε καλά πράγματα, αλλά τον σκορπάνε στους κόλακες, στις πουτάνες, στις πιο αισχρές ηδονές και στις πιο μεγάλες κενότητες, (Στοβαίος, Ανθολ. VI 31).
 
Ο πλούτος κι η φτώχεια δεν βρίσκονται μες στο σπίτι του ανθρώπου μα μες στο μυαλό του.
 
Σε κάποιον φίλο του που χτυπιόταν γιατί είχε χάσει τις φιλοσοφικές σημειώσεις του, ο Αντισθένης είπε: «Αυτά θα ’πρεπε να τα ’χεις γραμμένα μες στην ψυχή κι όχι στα χαρτιά». (Δ.Λ. VI 5. ἔδει γάρ ἐν τῇ φυχῇ αὐτά καί μή ἐν τοῖς χαρτίοις καταγράφειν).
 
Όταν ρωτήθηκε, τι κέρδισε από τη φιλοσοφία, ο Αντισθένης είπε: «Το ότι μπορώ και μιλάω με τον εαυτό μου». (Δ.Λ. νι γ).
 
Όταν ρωτήθηκε, τι κέρδισε από τη φιλοσοφία, ο Διογένης είπε: «Αν μη τι άλλο, το ότι είμαι προετοιμασμένος για όλα τα γυρίσματα της τύχης». (Δ.Λ. νι 63).
 
Σε κάποιον που του είπε, «Δεν κάνω εγώ για φιλοσοφία», ο Διογένης αποκρίθηκε, «Τότε, τι ζεις, άμα δε σε νοιάζει να ζεις καλά;» (Δ.Λ VI 65).
 
Μονοπάτια της ενάρετης ζωής
 
Τίποτε στη ζωή, έλεγε ο Διογένης, δεν επιτυγχάνεται χωρίς .. άσκηση, και η άσκηση αυτή μπορεί να υπερνικήσει κάθε εμπόδιο. Επειδή για να ζήσει κανείς ευτυχισμένα πρέπει να διαλέξει, αντί για τους άχρηστους κόπους, εκείνους που είναι ταιριαστοί με τη φύση, η δυστυχία οφείλεται στην αφροσύνη. Γιατί ακόμη και η περιφρόνηση της ηδονής είναι γλυκύτατη όταν την έχει κατακτήσει κανείς έπειτα από άσκηση, και όπως εκείνοι που έχουν συνηθίσει να ζουν με ηδονές, με μεγάλη δυσαρέσκεια πηγαίνουν στο αντίθετο, έτσι κι εκείνοι που έχουν ασκηθεί στο αντίθετο καταφρονούν τις ηδονές με μεγαλύτερη απόλαυση. Αυτά έλεγε και φαινόταν να κάνει ο Διογένης ... και έλεγε πως η ζωή του είχε τον ίδιο χαρακτήρα με τη ζωή του Ηρακλή: τίποτε δεν έβαζε πάνω από την ελευθερία. (Δ.Λ. VI 71).
 
ΕΧΟΥΜΕ ΕΔΩ ΕΝΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΠΟΥ ΚΗΡΥΣΣΕΙ ΤΗΝ ΑΝΔΡΕΙΑ, την ανεξαρτησία, αυτοπειθαρχία, λιτότητα, εργασία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Κυνικοί είχαν για ιερό πρότυπό τους τον Ηρακλή, τον δυνατό άντρα που ταξίδεψε σ’ ολόκληρο τον κόσμο απελευθερώνοντας τους ανθρώπους από τα τέρατα που τους επιβουλεύονταν. Το ραβδί και ο μανδύας του Κυνικού συμβόλιζαν το ρόπαλο και τη λεοντή του Ηρακλή: ο Κυνικός ξαναζούσε τον ανέστιο, πλάνητα βίο του Ήρωά του και διδασκόταν από τους περίφημους Δώδεκα Άθλους του πώς πρέπει να είναι ο σωστός άντρας. Ο Κυνικός είναι ο πρώτος ασκητής της Δύσης. Είναι όμως κάτι περισσότερο από ασκητής ή ακόμη και ηθικολόγος: ως πραγματικός Έλληνας βασίζει την ύπαρξή του σε μία Λογική Αρχή την οποία και προσπαθεί να ακολουθήσει ως τις ύστατες λογικές συνέπειές της. Ο τρόπος αυτός τον οδηγεί να σχηματίσει συγκεκριμένες απόψεις, που αρκούν ώστε να εξηγηθούν οι φήμες γύρω από το όνομά του. Ot ηδονές της ζωής απορρίπτονται ως εμπόδια για την ελευθερία. Το ίδιο και οι κοινωνικές συμβάσεις. Οι Κυνικοί ήσαν αποφασισμένοι να δουν τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις κι ήσαν οι πρώτοι που κήρυξαν τον πόλεμο ενάντια σε κάθε τι το υποκριτικό ή κάλπικο - έναν πόλεμο που στον 20ο  αιώνα απέκτησε πολλούς μαχητές, μεταξύ των οποίων και οι Καρλάιλ και Μπέρναρντ Σω. Η διαφορά των Κυνικών με τους σύγχρονους είναι ότι διεξήγαγαν την εκστρατεία τους με την πιο αδυσώπητη λογική και, κυρίως, ότι εφάρμοζαν αυτά που δίδασκαν. Έτσι δεν δίσταζαν να σκανδαλίσουν τους ευπρεπείς με τα λεγόμενά τους και τις πράξεις τους, υποστηρίζοντας πως δεν πρέπει να ντρεπόμαστε για ό, τι είναι φυσικό και πως ό, τι γίνεται μπορεί να συζητιέται ανοιχτά. Αυτή η ωμή ειλικρίνεια είναι το μοναδικό χαρακτηριστικό τους που διασώζεται ακόμη στη λέξη «Κυνικός». Ορισμένα γνωμικά τους εξηγούν αυτήν την εσκεμμένη προσπάθεια να κατατροπώσουν τη συμβατικότητα.
 
Βλέποντας έναν καλοντυμένο κύριο να καμαρώνει για το φάρδος της πορφύρας του, ο Δημώναξ έσκυψε στο αυτί του, και πιάνοντας το ρούχο τού είπε: «Τούτο εδώ πριν από σένα το φορούσε ένα πρόβατο· κι έμεινε πρόβατο». (Λουκιαν. Δημώναξ 41).
 
Κάποτε ο Διογένης πήγε στην Ολυμπία και σαν είδε στη γιορτή κάτι νεαρούς από τη Ρόδο πολυτελώς ντυμένους, γέλασε και είπε, «αυτό είναι έπαρση». Ύστερα πέτυχε κάτι Λακεδαιμόνιους που φορούσαν κάτι φτηνούς και λερούς χιτώνες και είπε, «κι αυτό έπαρση είναι, άλλης μορφής όμως». (Αιλιανός Ποικίλη Ιστορία IX 34)·
 
Ενώ ξεψυχούσε ο Διογένης, έδωσε εντολή να τον αφήσουν άταφο, να τον φάνε τα θηρία - για να φανεί, λέει, χρήσιμος στα αδέρφια του. (Δ.Λ. νι 79)·
 
ΕΔΩ ΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ ΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΙΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΕΣ κοινωνικές συμβάσεις, όμως τον πέλεκυ της λογικής τον έστρεφαν και εναντίον των θεμελιωδών αρχών της κοινωνίας, αφήνοντας βαθιές χαρακιές...
 
Κορόιδευε (ο Διογένης) την ευγενή καταγωγή και την υπόληψη λέγοντας πως αυτά είναι επιδεικτικά κοσμήματα της κακίας. Μοναδική σωστή πολιτειακή συγκρότηση έλεγε πως είναι αυτή του κόσμου (της οικουμένης).Έλεγε επίσης πως οι γυναίκες πρέπει να είναι κοινές σε όλους και τον γάμο δεν τον δεχόταν. Υποστήριζε, αντίθετα, ότι ο άνδρας θα μπορούσε να συνευρίσκεται με όποια γυναίκα έπειθε. Γι’ αυτό τα παιδιά πρέπει να είναι κοινά σε όλους. Έλεγε επίσης ότι δεν είναι άπρεπο να παίρνει κανείς κάτι από έναν ιερό ναό ή να γεύεται κάποιο ζώο. (Δ.Λ. VI 73)·
 
ΑΛΛΑ ΥΠΗΡΞΑΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ πολέμου ενάντια στη συμβατικότητα. Οι Κυνικοί απέρριπταν ως αφύσικη τη διάκριση μεταξύ δούλου και ελεύθερου, Έλληνα και βάρβαρου· κι όταν ρωτήθηκε ο Διογένης ποια ήταν η πατρίδα του, απάντησε: Είμαι πολίτης του κόσμου. (Δ.Λ. IV 63. ἐρωτηθείς πόθεν εἴη, "κοσμοπολίτης," ἔφη).
 
Ξεκινώντας από πρακτικές ανάγκες και προχωρώντας στον πόλεμο της λογικής εναντίον της συμβατικότητας, ο Κυνισμός ενισχύθηκε από ένα επιχείρημα που πάνω του, 2.000 χρόνια αργότερα, ο Ρουσώ θεμελίωσε ολόκληρη φιλοσοφία. Το επιχείρημα αυτό ήταν: ο πολιτισμός είναι επιβλαβής, όχι μόνον επειδή βάζει συνεχώς στο δρόμο μας εμπόδια για την ελευθερία αλλά και επειδή είναι αφύσικος. Για να βρούμε την ευτυχία πρέπει να επιστρέφουμε στη Φύση.
  
Επιστροφή στη Φύση
 
Σ’ εκείνους που είχαν εντυπωσιαστεί με τα πλούτη και την λεγομένην εὐδαιμονίαν του Πέρση βασιλιά, ο Διογένης έλεγε πως τα πράγματα δεν ήταν καθόλου όπως τα νόμιζαν. Απ’ όσα είχε ο βασιλιάς, άλλα ήταν τελείως άχρηστα κι άλλα μπορούσε να τα αποκτήσει ακόμα κι ένας πάμφτωχος. Ο ίδιος ο Διογένης δεν παραμελούσε το σώμα του, όπως νόμιζαν μερικοί ανόητοι' απλώς, βλέποντάς τον να ζει στο ύπαιθρο, να κρυώνει και να διψάει, πίστευαν πως αδιαφορούσε για την υγεία και τη ζωή του. Ενώ αυτός, ζώντας έτσι, ήταν πιο υγιής από τους μόνιμα χορτάτους κι από όσους μένουν διαρκώς μες στο σπίτι και δεν ξέρουν τι θα πει κρύο και ζέστη· κι ευχαριστιόταν τη ζεστασιά και το φαγητό πολύ περισσότερο από κείνους, και πολύ περισσότερο χαιρόταν τις αλλαγές των εποχών, και ευφραινόταν με τον ερχομό του καλοκαιριού οπότε σκόρπιζαν οι ομίχλες, μα και δεν στεναχωριόταν όταν περνούσε το καλοκαίρι και τέλειωναν οι καύσωνες. Σπάνια χρησιμοποιούσε φωτιά ή σκιά ή στέγη· όχι σαν τους άλλους που έχουν διαρκώς φωτιά αναμμένη χωρίς να χρειάζεται, και ντύνονται όταν δεν χρειάζεται και με την παραμικρή ψύχρα κλείνονται μες στα σπίτια τους για να ξεφύγουν από τον άνεμο και κάνουν τα σώματά τους άχρηστα και ανίκανα να ανεχτούν την κακοκαιρία· και που τα καλοκαίρια κάθονται μόνο στη σκιά, και που όποτε θέλουν πίνουν όσο κρασί θέλουν, και δεν ξέρουν τι θα πει ήλιος και φυσική δίψα, ἀργοί τά σώματα, κραιπάλης δέ καί λήθης τάς φυχάς γέμοντες. Γι’ αυτό και μηχανεύονται κάτι βλαβερά φαγητά και ιδιαίτερα λουτρά, και μες στην ίδια μέρα πολλές φορές θέλουν αέρα, θέλουν ρούχο, θέλουν χιόνι και φωτιά μαζί, και το πιο παράδοξο απ’ όλα είναι ότι λαχταρούν να νιώσουν πείνα και δίψα. Κι ακόλαστοι όπως είναι, δεν ευχαριστιούνται το σεξ γιατί δεν περιμένουν πρώτα να νιώσουν την ανάγκη του· κι έτσι αναζητούν και βρίσκουν άχαρες ηδονές που δεν χαρίζουν τέρψη αληθινή. Ενώ ο Διογένης κάθε φορά πεινούσε και διψούσε προτού φάει, και θεωρούσε πως αυτό ήταν το καλύτερο ορεκτικό. Και ευχαριστιόταν με το σκέτο ψωμί περισσότερο απ’ όσο οι άλλοι με τα πολυτελέστατα εδέσματα· και με το τρεχούμενο νεράκι περισσότερο απ’ όσο οι άλλοι με το Θασίτικο κρασί. Κορόιδευε εκείνους που ενώ διψούσαν, προσπερνούσαν τις βρύσες και ζητούσαν ν’ αγοράσουν οπωσδήποτε Χιώτικο ή Λεσβιακό κρασί, κι έλεγε πως ετούτοι ήταν πιο ανόητοι από τα ζώα που βόσκουν...
 
Έλεγε ότι σε κάθε πόλη υπάρχουν οικίες πανέμορφες και υγιεινότατες· και τούτες είναι τα ιερά και τα γυμναστήρια. Του ήταν αρκετό ένα ιμάτιο χειμώνα καλοκαίρι και του άρεσε να βρίσκεται στον ανοιχτό αέρα, γιατί έτσι ήταν συνηθισμένος. Παπούτσια δεν φορούσε ποτέ. Τα πόδια δεν είναι πιο μαλθακά από τα μάτια και το πρόσωπο, έλεγε. Αυτά, παρ’ όλο που από τη φύση τους είναι ευαίσθητα, αντέχουν πολύ στο κρύο γιατί είναι πάντα γυμνά, μιας και οι άνθρωποι δεν μπορούν να περπατούν με τα μάτια τυλιγμένα, ενώ με πόδια τυλιγμένα μπορούν. Κι οι πλούσιοι, έλεγε, είναι σαν τα μωρά: πάντα έχουν ανάγκη από σπάργανα· και επειδή οι άνθρωποι γενικά έχουν αποκτήσει πάρα πολλά πράγματα και ξοδεύουν πολλά λεφτά, ένα σωρό πόλεις και έθνη έχουν καταστραφεί. Έλεγε τους ανθρώπους αλαζόνες και ανόητους, και περισσότερο έβριζε τους σοφιστές που παρίσταναν τους σπουδαίους και νόμιζαν πως ήξεραν περισσότερα από τον υπόλοιπο κόσμο. Υποστήριζε ότι εξαιτίας της μαλθακότητάς του ο άνθρωπος ζει πιο άθλια από τα ζώα: εκείνα, έχοντας για ποτό τους το νερό και για τροφή τους τα βοτάνια, όλο το χρόνο γυμνά τα περισσότερα, χωρίς να μπαίνουν σε σπίτια, χωρίς ν’ ανάβουν φωτιά, ζουν για όσο χρόνο τούς έχει τάξει η φύση, εκτός κι αν κάποιος τα σκοτώσει' όλα τους ζουν, με τον ίδιο τρόπο, δυναμωμένα και υγιή, χωρίς να χρειάζονται μήτε γιατρό μήτε φάρμακα. Ενώ oι περισσότεροι άνθρωποι, που τόσο πολύ αγαπούν τη ζωούλα τους και μηχανεύονται τόσα και τόσα για να αναβάλουν το θάνατό τους, ούτε καν ως τα γεράματα δεν μπορούν να φτάσουν και ζουν μες στις αρρώστιες, και δεν τους φτάνουν όλης της γης τα φάρμακα για τις θεραπείες τους, και επιπλέον χρειάζονται το σίδερο και τη φωτιά.
 
Και μαζεύτηκαν στις πόλεις για να μη μένουν απροστάτευτοι και παθαίνουν κακό από εχθρούς· όμως βλάπτουν και με το χειρότερο τρόπο προκαλούν δεινά ο ένας στον άλλο, θαρρείς και γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό συγκεντρώθηκαν στις πόλεις. Κι όταν κάποιοι του έλεγαν ότι δεν είναι δυνατόν ο άνθρωπος να ζήσει όμοια με τ’ άλλα ζώα επειδή είναι απροστάτευτος και το σώμα του είναι αδύναμο και ούτε καν τρίχες δεν έχει όπως τα περισσότερα ζώα ούτε φτερά ούτε χοντρόπετσος είναι, ο Διογένης ανταπαντούσε ότι φταίει ο τρόπος ζωής που έγιναν οι άνθρωποι έτσι μαλθακοί. Αφού πάντα αποφεύγουν και τον ήλιο και το κρύο. Όσο για τ’ ότι το σώμα τους είναι απροστάτευτο, ουδέν πρόβλημα. Παράδειγμα οι βάτραχοι και άλλα ουκ ολίγα ζώα, πολύ πιο αδύναμα και απροστάτευτα απ’ ό, τι ο άνθρωπος, που ανέχονται όχι μόνο τον αέρα μα και ζουν μες στα παγωμένα νερά το καταχείμωνο. Kι έδειχνε με το δάχτυλο στους ανθρώπους εκείνους τα μάτια και τα πρόσωπά τους που δεν είχαν ανάγκη από ρούχο να τα σκεπάζει. Ποτέ και σε κανένα τόπο έλεγε, δε γεννιέται ζώο που να μη μπορεί να ζήσει στον τόπο αυτό. Αλλιώς, πώς επιβίωσαν οι πρωτόγονοι άνθρωποι, τότε που μήτε φωτιά υπήρχε μήτε σπίτια μήτε ρούχα μήτε άλλη τροφή εξόν από κείνη που πρόσφερε η φύση έτοιμη; Η πανουργία των μεταγενέστερων κι οι πολλές εφευρέσεις και τα κόλπα, πολύ λίγα πράγματα πρόσφεραν. Γιατί τη σοφία τους δεν τη χρησιμοποίησαν ούτε για χάρη της αντρειοσύνης ούτε για χάρη της δικαιοσύνης, μα μοναχά για την ηδονή. Και επιδιώκοντας από κάθε μεριά την ηδονή, κατάντησαν τη ζωή τους πιο άσχημη και πιο κοπιαστική' και ενώ έχουν την εντύπωση ότι προνοούν για το καλό τους (καί δοκοῦντας προμηθεῖσθαι), χάνουν τη ζωή τους με το χειρότερο τρόπο εξαιτίας της πολλής φροντίδας και πρόνοιας. Καλά έκανε ο θεός και έδεσε τον Προμηθέα πάνω στην πέτρα κι άφηνε να του τρώει το ήπαρ ο αετός...
(Δίωνος Χρυσοστόμου Διογένης ἤ η περί τυραννίδος - αποσπ.).
 
Μερικά ρητά
 
Έλεγε ο Διογένης πως όταν έβλεπε κυβερνήτες πλοίων και γιατρούς και φιλοσόφους, σκεφτόταν πως ο άνθρωπος είναι το εξυπνότερο ζώο. Μα σαν έβλεπε ονειροκρίτες και μάντεις και κόσμο να τους δίνει προσοχή, ή όταν έβλεπε ανθρώπους να καμαρώνουν για τον πλούτο και τη φήμη τους, σκεφτόταν πως δεν υπάρχει πιο χαζό πλάσμα από τον άνθρωπο. (Δ.Λ. νι 24).
 
Σε κάποιους που τον συμβούλευαν να ψάξει να βρει το δούλο του που είχε αποδράσει, ο Διογένης είπε, «Θα ήταν γελοίο, να μπορεί ο Μάνης να ζει χωρίς το Διογένη, κι ο Διογένης να μη μπορεί να ζει χωρίς τον Μάνη».
 
Ρώτησαν το Διογένη γιατί οι άνθρωποι δίνουν ελεημοσύνη στους ζητιάνους ενώ δεν δίνουν στους φιλοσόφους, και κείνος αποκρίθηκε: «Γιατί δεν το αποκλείουν, κάποτε να γίνουν κι αυτοί κουτσοί και στραβοί· φιλόσοφοι, όμως, ποτέ!»
 
Κάποιος περιγέλασε τον Διογένη, που κάποτε υπήρξε παραχαράκτης νομισμάτων. Και ο Διογένης: «Έναν καιρό, ήμουνα κι εγώ όπως είσαι τώρα εσύ. Όμως αυτό που είμαι τώρα εγώ, εσύ δε θα γίνεις ποτέ!» (Δ.Λ. νι 55-56)·
 
Κυνικό χιούμορ
 
Σε κάποιον που είχε βρεθεί στη Σαμοθράκη και εντυπωσιάστηκε εκεί με τα πολλά αφιερώματα που είδε, ανθρώπων που σώθηκαν με τη βοήθεια των θεών, ο Διογένης είπε, «θα ήταν πολύ περισσότερα αν είχε και τα αφιερώματα εκείνων που δεν σώθηκαν. (Δ.Λ. νι 59).
 
Ο Αντισθένης, ακούγοντας να τον παινεύουν κάτι παλιάνθρωποι, είπε, «Τώρα φοβάμαι μήπως έχω κάνει κάτι κακό».
 
Όταν ο Αντισθένης πήγε να μυηθεί στα Ορφικά μυστήρια, ο ιερέας τού είπε ότι οι μυημένοι απολαμβάνουν πολλά αγαθά στον Άδη. Κι ο Αντισθένης: «Και συ τι περιμένεις και δεν πεθαίνεις;» (Δ.Λ. VI 5, 4)·
 
Όταν τον ρώτησαν ποιο κρασί τού αρέσει περισσότερο, ο Διογένης αποκρίθηκε, «Των άλλων».
 
Όταν τον ρώτησαν σε ποια ηλικία είναι σωστό να παντρεύεται κανείς, ο Διογένης αποκρίθηκε, «όχι ακόμα όσο είναι νέος· και ποτέ όταν είναι γέρος.»
 
Ρώτησε κάποιος τον Διογένη αν έχει παιδιά. «Όχι», αποκρίθηκε.«Και άμα πεθάνεις ποιος θα αναλάβει την εκφορά σου;» ρώτησε ο άλλος. Και ο Διογένης: «Αυτός που θα χρειαστεί το σπίτι.» (Δ.Λ. νι 52).
 
Όταν ρώτησαν τον Διογένη ποιο είναι το βαρύτερο πράγμα που βαστάζει η γης, απάντησε: «Ο αμόρφωτος άνθρωπος».
(Στοβαίος, Εκλογαί II 31, 75)·
 
Κάποιος διάβαζε φωναχτά για πολλή ώρα ένα βιβλίο μπροστά σε ακροατήριο· κι όταν κάποια στιγμή άφησε να φανεί προς το τέλος του βιβλίου άγραφη επιφάνεια, ο Διογένης είπε: «Κουράγιο, άνδρες, βλέπω στεριά!». (Δ.Λ. VI 38).
 
Όταν ζήτησαν από τον Αντισθένη συνεισφορά για τη μητέρα των θεών Κυβέλη, εκείνος είπε: «Δεν δίνω τίποτα. Δουλειά των θεών είναι να φροντίσουν τη μάνα τους.»
 
Ένας Κυνικός έρωτας
 
ΘΑ ΕΛΕΓΕ ΚΑΝΕΙΣ ΟΤΙ Ο ΚΥΝΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΧΕΙ καμία σχέση με τον έρωτα. Κι όμως, ένας οπαδός αυτής της τόσο σκληρής φιλοσοφίας, ο Κράτης, είναι ο ήρωας ενός από τα λίγα ειδύλλια της αρχαιότητας που έχουν διασωθεί ως τις μέρες μας.
 
Παρακολουθώντας σε παράσταση τραγωδίας τον βασιλιά Τήλεφο[*] να κυκλοφορεί ελεεινός και τρισάθλιος με το καλαθάκι στο χέρι, ο Κράτης έγινε οπαδός της κυνικής φιλοσοφίας -έτσι γράφει γι’ αυτόν ο Αντισθένης στο βιβλίο του Διαδοχές. Πούλησε τα υπάρχοντά του -ήταν από αριστοκρατικό σπίτι-, μάζεψε γύρω στα διακόσια τάλαντα και τα μοίρασε στους συμπολίτες του. Μια κοπέλα, η Ιππαρχία, αδελφή του κυνικού Μητροκλή (κι οι δυό ήσαν από τη Μαρώνεια), γοητεύτηκε κι αυτή από τα γράμματα. Ερωτεύτηκε τον Κράτη, τον τρόπο ζωής του και τη διδασκαλία του, και δεν είχε μάτια να κοιτάξει άλλους υποψήφιους μνηστήρες, οσοδήποτε πλούσιους, ωραίους ή ευγενείς. Γι’ αυτήν ο Κράτης ήταν το παν. Και μάλιστα απείλησε τους γονείς της ότι θα αυτοκτονούσε αν δεν την έδιναν σ’ αυτόν. Οι γονείς της παρακάλεσαν τον Κράτη να της αλλάξει μυαλά· εκείνος έκανε τα πάντα, αλλά μη μπορώντας να την μεταπείσει, σηκώθηκε, μάζεψε ό,τι υπάρχοντα είχε, τα ακούμπησε μπρος της και είπε: «Να ο γαμπρός, να κι η περιουσία του. Σκέψου και πά­ρε απόφαση. Γιατί δεν θα μπορέσεις να γίνεις συντρόφισσά μου αν δεν μοιραστείς μαζί μου αυτήν την κατάσταση».
 
Η κοπέλα έκανε την επιλογή της, φόρεσε τα ίδια ρούχα με τον άντρα της, βρισκόταν μαζί του στις δημόσιες εμφανίσεις και πήγαινε μαζί του στα δείπνα. Και όταν ο Θεόδωρος (ο επονο­μαζόμενος Άθεος), γυρνώντας προς το μέρος της είπε,
 
Ετούτη είναι που παράτησε τον αργαλειό;
 
«Εγώ είμαι Θεόδωρε», του λέει. «Μήπως σου φαίνεται πως ήταν λάθος η απόφασή μου να αφιερώσω στην παιδεία το χρόνο που θα σπαταλούσα πλάι στον αργαλειό;» Αυτά και μυριάδες άλλα αποδίδονται στη φιλόσοφο.
 
Αναφέρεται και ένα βιβλίο του Κράτη με τίτλο Επιστολές., στο οποίο εκφράζονται εξαίρετες φιλοσοφικές απόψεις, στο ύφος του Πλάτωνα. Έχει γράψει και τραγωδίες μεγαλόπρεπου φιλοσοφικού χαρακτήρα. Ένα μικρό δείγμα γραφής του είναι το παρακάτω:
 
Πατρίδα μου δεν είναι ένας πύργος ή μια στέγη αλλά η γης ολάκαιρη είναι πόλη μου και σπιτικό μου είμαι έτοιμος να ζήσω κοντά σας.
 
Πέθανε σε μεγάλη ηλικία και τάφηκε στη Βοιωτία.
(Δ.Λ. VI 87, 97-98).
 
ΠΗΡΑΜΕ ΜΙΑΝ ΙΔΕΑ από την κυνική φιλοσοφία· αν και ήταν περισσότερο τρόπος ζωής παρά φιλοσοφία. Η μεγαλύτερη αδυναμία της είναι ακριβώς ο «κυνισμός» της: τούτη η απόρριψη των συμβάσεων, που αφήνει το κορμί γυμνό και εκτεθειμένο στους τσουχτερούς ανέμους της πραγματικότητας και διακηρύσσει ότι η σεμνότητα, η ευπρέπεια και η ολιγολογία δεν είναι παρά υποκρισίες που οι έντιμοι άνθρωποι οφείλουν να περιφρονούν. Αυτή είναι η διδασκαλία του intellectus sibi permissus (νου επιτρέποντος), που απορρίπτει όλους τους νόμους που δεν εγκρίνει η καθαρή νόηση. Η αμείλικτη λογική του κυνισμού έχει κάποιο μεγαλείο και μπορεί ίσως να βρει υπερασπιστές. Αλλά λίγοι απ’ αυτούς ακλουθούν τρόπο ζωής σύμφωνο με τις αρχές του -κι αυτό τελικά είναι και η καταδίκη του. Ο διανοούμενος μπορεί, την ώρα που επιχειρηματολογεί, να λησμονεί ότι τα συναισθήματα και οι συμβάσεις έχουν δικαιώματα, έστω και δύσκολο να οριστούν, που η λογική δεν μπορεί να τα σφετεριστεί χωρίς να απογυμνώσει τη ζωή. Όμως το θυμάται στην καθημερινότητά του και διαψεύδει τη θεωρία με τις ίδιες τις πράξεις του. Πέρα απ’ αυτό, όμως, οι Κυνικοί παρείχαν μεγάλη υπηρεσία στην ανθρωπότητα. Και εδώ, όπως και σε τόσες και τόσες άλλες περιπτώσεις, οι Έλληνες βρήκαν, αιώνες νωρίτερα, ένα δρόμο που οι μεταγενέστερες εποχές έμελλε να ανακαλύψουν και πάλι. Με όλες τις υπερβολές του, ο Κυνισμός περιέχει έναν πυρήνα αλήθειας και ανταποκρίνεται σε μία μόνιμη ανάγκη του ανθρώπινου πνεύματος. Γι’ αυτό και τον συναντάμε με διαφορετικές μορφές σε πολλές χώρες. Οι Κυνικοί είναι πνευματικοί συγγενείς του Ινδού φακίρη, του αναχωρητή της ερήμου, του επαίτη μοναχού, του Ρουσσώ στη μοναξιά του ερημητηρίου του, του Πωλ Θορώ στα δάση του Walden· κάτι από τους Κυνικούς θα βρούμε σ’ όλους τους νομάδες του κόσμου, στους πλάνητες και ανέστιους από δική τους επιλογή.
 --------------------
[*] Μυθικός βασιλιάς που κυκλοφορούσε μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο.

Πώς ξέρεις ότι έχεις «πετύχει» στη ζωή σου;

Αν είσαι ικανοποιημένος με ό,τι έχεις/είσαι/κάνεις στην παρούσα φάση/στιγμή σου, ανεξάρτητα από το τι άλλο επιθυμείς ή τι δεν έχεις. Αυτή η βαθιά αίσθηση γείωσης, ικανοποίησης, σιγουριάς, δεν εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες.

Κοιτάζοντας πίσω, δεν υπάρουν ενοχές, μετανοήσεις ή το αίσθημα της αδικίας για οτιδήποτε έχει συμβεί, αν και έχεις αναθεωρήσει πολλά.

Έχεις στιγμές που τα χάνεις όλα… ΚΑΙ οπτική, ΚΑΙ σκοπό, ΚΑΙ νόημα, καθώς η θλίψη όλων όσων αντιλαμβάνεσαι γύρω σου, στον κόσμο τον δυαδικό, σε καταβροχθίζει, ολοκληρωτικά! Αναγκαστικά, γιατί δεν υπάρχουν πια κρυμμένα… Και πάλι όμως αισθάνεσαι στο χαμό σου απόλυτα γειωμένος, αν και αιωρούμενος. Δεν θα επέλεγες την ψευδαίσθηση της άγνοιας. Πονάς και ανοίγουν τα’ αποθέματα της ψυχής σου μέσα από τον πόνο. Αυτό είσαι… Έχεις «πετύχει»!

Όλες οι άλλες «μετρήσεις» είναι άκυρες. Όλες οι λέξεις είναι πλανεύτρες. Όμως, έχεις πετύχει, μη έχοντας τίποτα, μη κρατώντας τίποτα. Αδειάζοντας και ταυτόχρονα γεμίζοντας από τα πάντα. Γιατί, δεν υπάρχουν πια οι διακρίσεις ενός εγώ που φυλάγεται, αμύνεται, στήνεται και προσποιείται. Έχεις αγκαλιάσει τα πάντα και δεν αισθάνεσαι την ανάγκη πια να διαφοροποιηθείς από τίποτα. Ο πόνος δεν σε απειλεί, ο φόβος – ο πιστός σύμμαχος στο ξύπνημά σου – δεν προσπαθεί να σε απαλλάξει, να σε προφυλάξει. Δεν χρειάζεσαι προστασία. Είσαι τα πάντα.

Ο θάνατος σε πλησιάζει συχνά, δεν αποφεύγεις τη ματιά του πια. Ξέρεις ότι δεν αντιτίθεται με τη ζωή, όπως έμαθες να πιστεύεις στο φυσικό πεδίο. Έχεις ταξιδέψει πάρα πολύ ανάμεσα σε γεννήσεις και θανάτους, για να γνωρίζεις ότι η ζωή συνεχίζεται με διαφορετικές οπτικές, διαφορετικά, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μα έξω από τον γραμμικό χρόνο της περιοριστικής θέασης της αυτό-απομόνωσης.

Τι άλλο αναμένεις λοιπόν; Τίποτα και τα πάντα. Κάθε στιγμή είναι αιώνια σημαντική μα και ασήμαντη. Είσαι τα πάντα και τίποτα ταυτόχρονα. Όλοι και κανένας, την ίδια στιγμή. Άλλοτε εδώ άλλοτε εκεί, κάποτε γνωρίζοντας κάποτε μαθαίνοντας… είσαι ρευστός σαν νερό που κυλάει ανεμπόδιστα και ακλόνητος σαν ατάραχο βουνό την ίδια στιγμή. Συνυπάρχουν όλα… κάποτε προσπαθούσες να τα διαχωρίσεις για να καταλάβεις. Τώρα, η κατανόηση έρχεται μόνη της, αβίαστα, όσο αφήνεσαι και αγκαλιάζεις.

Έχεις «πετύχει» κι ας βλέπει ο κόσμος έναν μπατίρη, άσημο και ασήμαντο, που δεν έχει καταφέρει τίποτα σημαντικό στη ζωή του. Εσύ όμως περικλείεις όλο τον κόσμο μέσα σου, χωρίς το βάρος της κρίσης, της προηγούμενης εποχής.

Κάθε καινούργια μέρα μαζεύεις ξανά όλη την ενέργειά σου για να ξυπνήσεις, να σηκωθείς και να συνεχίσεις να ζεις όσο καλύτερα μπορείς, σε έναν κόσμο που συνεχώς αυτό-αποκαλύπτεται. Κάθε βράδυ, παραδίνεσαι απόλυτα στον ύπνο, με την πιθανότητα να μην επιστρέψεις σε αυτά που ήξερες. Όλο και περισσότερο παιδί, που ανοίγει για πρώτη φορά τα μάτια του, στο άγνωστο, γίνεσαι.

Έχεις «πετύχει»;

Ο φόβος της απόρριψης και η εξαρτητική σχέση

Αποτέλεσμα εικόνας για Πώς διαλέγουμε ερωτικό σύντροφο Μη πανικοβάλλεσαι με τη λέξη ‘χωρισμός’ ή ‘μοναξιά’.  Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Τίποτα δεν είναι για πάντα.
 
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι υιοθετούν συμπεριφορές που δεν τους κάνουν ευτυχισμένους και ασφαλείς. Οι συνθήκες του σύγχρονου τρόπου ζωής, σε συνδυασμό με τους διάφορους τύπους κρίσης που έχουν ξεσπάσει παγκοσμίως (ανθρωπιστική, οικονομική κ.ά), οδηγούν σε μη υγιείς και ανασφαλείς σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό το μοτίβο ζωής, βέβαια, δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστες το πολύ σημαντικό πεδίο των ερωτικών σχέσεων.
 
Η αναζήτηση του έρωτα και της αγάπης, αλλά και ο φόβος της μοναξιάς και της απόρριψης, περπατούν παράλληλα σε κάθε ηλικία. Από τη μια πλευρά βρίσκονται τα άτομα νεαρής ηλικίας τα οποία ζουν με το φόβο των αποτυχημένων και αδιέξοδων σχέσεων και από τη άλλη τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία ως πιο υποψιασμένα και πιο έμπειρα στα λάθη κρατούν μια στάση επιφυλακτικότητας, φόβου, αλλά και πολλές φορές αναπάντεχης ανωριμότητας για την ηλικία τους κατά την αναζήτηση και διεκδίκηση του ερωτικού τους πόθου.
 
Φαινόμενο της εποχής μας, δυστυχώς, είναι η αύξηση της συχνότητας των εξαρτητικών σχέσεων, που πρωτίστως στηρίζονται στο φόβο της απόρριψης και στην ανασφάλεια, παρόλου που μπορεί να υπάρχει αληθινή και ανιδιοτελής αγάπη. Η ανασφάλεια σε μια σχέση βιώνεται με καχυποψία, ανησυχία και συνεχή διέγερση από οποιαδήποτε αιτία, ακόμη και πολύ μικρής σημασίας. Η έλλειψη εμπιστοσύνης οδηγεί σε παράλογες, εμμονικές σκέψεις για τον σύντροφό μας, καθώς επίσης και σε κτητικές- εξαρτητικές συμπεριφορές.
 
Μελετώντας τις σχέσεις που έχουν ως κινητήρια δύναμη την απόρριψη και το φόβο, παρατηρούμε ότι συνήθως οι άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους για να αποφύγουν τη μοναξιά, την κοινωνική απομόνωση, να μη μείνουν μόνοι στο σπίτι στις γιορτές ή να μην αποδράσουν μόνοι τους από την καθημερινότητά τους στις διακοπές τους. Όμως οι φοβικοί λόγοι δημιουργούν εξαρτητικά και αναληθή συναισθήματα για το έτερόν μας ήμισυ. Για το χτίσιμο μιας υγιούς και με προοπτική σχέσης, χρειάζονται θεμέλια γερά και πραγματικά. Όχι μια φοβισμένη αυτοαντίληψη, στηριζόμενη στην χαμηλή αυτοεκτίμηση.
 
Συχνά ακούμε ‘’Αυτός ο άνθρωπος είναι όλη μου η ζωή, χωρίς αυτόν δεν θα αντέξω’’. Αυτή είναι μια θέση αδυναμίας και άνευ όρων αποδοχής και παράδοσης, λόγω μιας ασυνείδητης ή ενσυνείδητης απειλής, της απόρριψης. Ένας άνθρωπος που χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση, εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του και καλή διάθεση , μπορεί να συνάψει μια ευχάριστη και υγιή σχέση, στηριζόμενος πρώτα στις δικές του δυνάμεις και κατ’ επέκταση στο ‘’εμείς’’ .
 
Πώς θα αποφύγεις όμως το φόβο της απόρριψης και την εξαρτητική σχέση;
 
Διώξε τους φόβους του παρελθόντος και μην επηρεάζεσαι από προηγούμενες αποτυχημένες σχέσεις.
Συζήτησε τους προβληματισμούς σου.
Κάνε εναλλαγή θέσεων και οπτικής.
Απόφυγε την καταστροφολογία και τα άσχημα σενάρια.
Αποδέξου και αγάπησε τον εαυτό σου. (Μόνο έτσι θα αποδεχθείς και θα αγαπήσεις κάποιον άλλο).
Μη πανικοβάλεσαι από την έννοια του χωρισμού και της μοναξιάς. Τίποτα δεν είναι δεδομένο και μόνιμο.
Μην εγκαταλείπεις ατομικές σου δραστηριότητες που σε κάνουν ευτυχισμένο.
Μην εγκαταλείπεις αγαπημένους σου ανθρώπους που σε κάνουν ευτυχισμένο.
Πάρε ρίσκα.
Εξασφάλισε χρόνο για τον εαυτό σου.
Μην σχεδιάζεις τα όνειρά σου μόνο σε σχέση με τον σύντροφό σου.
Δώσε ελευθερίες και στον σύντροφό σου.
Συνειδητοποίησε ότι το τέλος μια σχέσης είναι η αρχή μιας άλλης.
Πάρε θετικά στοιχεία από τον σύντροφό σου και πορέψου είτε μαζί του, είτε μόνος σου, είτε με κάποιον άλλον.
Σκέψου και αναθεώρησε την έννοια της αγάπης και του έρωτα.

Η Κοκκινοσκουφίτσα, αποσυμβολισμός

Τα παραμύθια όπως και οι μύθοι αποτελούν ένα πανανθρώπινο φαινόμενο, καθώς ο αρχετυπικός τους χαρακτήρας, αποτελεί τη γέφυρα που ενώνει τη φαντασία με την πραγματικότητα. Η αναζήτηση για το νόημα της ζωής, οι δοκιμασίες που οφείλει να ξεπεράσει για την ανάπτυξη του ο ήρωας ή η ηρωίδα του παραμυθιού έως ότου επιτύχουν την προσωπική τους ολοκλήρωση, περιγράφονται δια μέσω του αέναου πόλεμου του καλού με το κακό, την πάλη ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα, τη φωτεινή με τη σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου, θέματα που σχεδόν πάντα πραγματεύονται τα παραμύθια. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και η γοητεία των παραμυθιών. Στον τρόπο που αποκαλύπτει την εσωτερική μας φύση, με τις διαχρονικές ηθικές, ψυχικές και πνευματικές της δυνατότητες. Ας ρίξουμε μία φευγαλέα ματιά στον μύθο της Κοκκινοσκουφίτσας, και ας προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τους αρχετυπικούς συμβολισμούς πίσω από το πέπλο της ιστορίας.

Η Κοκκινοσκουφίτσα θα μπορούσε να συμβολίζει την ψυχή η οποία δεν έχει συνείδηση της αθάνατης Θεϊκής της προέλευσης (κόκκινο σκουφί). Η γιαγιά της, αντιπροσωπεύει την αρχαία σοφία, η οποία κινδυνεύει να χαθεί. Η Κοκκινοσκουφίτσα αναζητά την σοφία, αλλά δεν είναι ακόμη ώριμη ώστε να την προσεγγίσει.

Οι πλάνες και οι σκοτεινές δυνάμεις των παθών και της ύλης, οι οποίες αντιπροσωπεύονται από τον κακό λύκο, την απειλούν και την αποπροσανατολίζουν. Όταν η Κοκκινοσκουφίτσα φτάνει στο σπίτι της γιαγιάς της, δεν αναγνωρίζει τον κακό λύκο ο οποίος έχει μεταμφιεστεί στην γιαγιά της, παρότι το μικρό κορίτσι αντιλαμβάνεται τη ζωική φύση του λύκου.

Κατά συνέπεια, ο λύκος μετά την γιαγιά της, καταβροχθίζει και την ίδια. Η ψυχή χάνεται, νικιέται από τις δυνάμεις του κακού. Η στιγμή αυτή αντιπροσωπεύει την περίοδο των μυητικών δοκιμασιών, την στιγμή κύησης και αναγέννησης σε μία νέα ζωή. Το πέρασμα από την νεανική ηλικία σε ενήλικα, και σε μία πνευματικότερη ζωή. Ένας συμβολικός θάνατος, ο οποίος μας θυμίζει το ρητό : «Αν πεθάνεις πριν πεθάνεις, δεν θα πεθάνεις όταν πεθάνεις..».

Η κοκκινοσκουφίτσα συμβολίζει την ανώριμη ηλικιακά αλλά και πνευματικά, κατώτερη φύση του ανθρώπου η οποία πρέπει να πεθάνει συμβολικά, ώστε να αναγεννηθεί, ώστε μας μεταμορφώσει συνειδησιακά..!

Ο κυνηγός στην ιστορία συμβολίζει τον φύλακα της γνώσης. Έρχεται ως αρωγός αλλά και καταλυτικός παράγοντας, για να σώσει την Κοκκινοσκουφίτσα και την γιαγιά της. Το μαχαίρι που χρησιμοποιεί ο κυνηγός για να ανοίξει την κοιλιά του λύκου, και να ελευθερώσει την νεαρή κοπέλα και την γιαγιά της, είναι σύμβολο της αφυπνισμένης συνείδησης. Οι δυνάμεις του κακού καταστρέφονται. Η ψυχή έχει αντιληφθεί τις παγίδες του υλικού κόσμου, έχει διαβεί την ατραπό, και «αναγεννιέται»...!

Και έζησαν αυτοί καλά, και εμείς καλύτερα.

Περί σοφίας και σοφών

Αφ' ότου ήμουν παιδί, ακούων τας διηγήσεις του Ομήρου και Ησιόδου περί πολέμων και στασιασμών όχι μόνον των ημιθέων, αλλά και αυτών των θεών, προσέτι δε περί μοιχειών αυτών και βιασμών και αρπαγών, περί δικών και εκθρονισμών πατέρων υπό των τέκνων αυτών και γάμων μεταξύ αδελφών, ενόμιζα ότι όλα αυτά είνε καλά και ζωηρώς επόθουν να τα μιμηθώ. Αλλ' όταν ήρχισα να ενηλικιούμαι, έβλεπα ότι οι νόμοι διατάσσουν, αντιθέτως προς τους ποιητάς, να μη μοιχεύωμεν, ούτε να στασιάζωμεν, ούτε ν' αρπάζωμεν.

Ευρέθηκα λοιπόν εις μεγάλην αμφιβολίαν, μη γνωρίζων ποίαν διαγωγήν ν' ακολουθήσω. Διότι ούτε οι θεοί εφανταζόμην θα εμοίχευαν και θα εστασίαζαν μεταξύ των, εάν δεν ενόμιζαν αυτά καλά, ούτε πάλιν οι νομοθέται θα μας συνεβούλευαν τα εναντία, εάν δεν τα ενόμιζαν ως ωφελιμώτερα. Εις την απορίαν μου εσκέφθηκα να υπάγω να εύρω τους λεγομένους φιλοσόφους, να τεθώ εις την διάθεσίν των και να τους παρακαλέσω να με μεταχειρισθούν όπως θέλουν και να μου υποδείξουν ένα απλούν και ασφαλή τρόπον ζωής. Με τοιαύτας σκέψεις επήγα προς αυτούς, αλλά δεν ενόησα ότι έπεφτα εις την φωτιάν, κατά το λεγόμενον, διά ν' αποφύγω τον καπνόν.

Διότι όταν τους εγνώρισα ευρήκα εις αυτούς τόσην άγνοιαν και αμφιβολίαν, ώστε να μου φανούν εν συγκρίσει προς αυτούς πολύ σοφώτεροι εις τον τρόπον του ζην οι απλοί άνθρωποι. Ο είς εξ αυτών λ.χ. εδίδασκε ν' απολαμβάνωμεν πάσαν ήδονήν και μόνον την ηδονήν να επιζητώμεν εις όλα, διότι αυτά είνε η τελεία ευτυχία• ο άλλος εξ εναντίας εδίδασκε να εργαζώμεθα διηνεκώς και να μοχθούμεν, να σκληραγωγούμεν το σώμα και να είμεθα ρυπαροί και ελεεινοί, να ενοχλούμεν δε τους πάντας και να τους υβρίζωμεν και συχνά επανελάμβανε τους πασίγνωστους στίχους του Ησιόδου περί αρετής, περί του ιδρώτος και περί της αναβάσεως εις την κορυφήν• {36} άλλος συνεβούλευε να περιφρονούμεν τα πλούτη και ν' αδιαφορούμεν διά την απόκτησιν αυτών• άλλος εξ εναντίας ήτο της γνώμης ότι και ο πλούτος είνε κάτι αγαθόν.

Αλλά τι να σου είπω διά τας γνώμας των περί του κόσμου; Σου ομολογώ ότι όταν τους ήκουα καθ' εκάστην να ομιλούν περί ιδεών και ασωμάτων και ατόμων και περί κενών και να επαναλαμβάνουν πλήθος τοιούτων λέξεων, μου ήρχετο αναγούλα.

Και το γελοιωδέστερον εξ όλων είνε ότι και όταν ωμίλουν περί πραγμάτων εντελώς αντιθέτων εύρισκαν επιχειρήματα τόσον πιθανά και πειστικά, ώστε να μη δύναται κανείς να τους αντικρούη και όταν υπεστήριζαν ότι το θερμόν και το ψυχρόν είνε το ίδιον πράγμα, ενώ γνωρίζομεν σαφώς ότι θερμόν και ψυχρόν δεν δύναται να είνε συγχρόνως ένα πράγμα.

Μου συνέβαινε λοιπόν ακριβώς ό,τι εις τους νυστάζοντας, οίτινες οτέ μεν κατανεύουν οτέ δε ανανεύουν. Αλλ' έτι μάλλον παράλογον ήτο το ακόλουθον• παρακολουθών αυτούς παρετήρουν ότι αι πράξεις των ήσαν εντελώς εναντίαι προς την διδασκαλίαν των διότι οι διδάσκοντες την περιφρόνησιν του πλούτου παρετήρουν ότι είχαν άπληστον όρεξιν χρημάτων και περί τόκων εφιλονείκουν και επί πληρωμή εδίδασκαν και τα πάντα χάριν των χρημάτων υπέφεραν.

Εκείνοι δε οίτινες εδίδασκον την περιφρόνησιν της δόξης έπρατταν και έλεγαν τα πάντα χάριν αυτής• ενώ δε όλοι σχεδόν κατηγόρουν τας απολαύσεις, ιδιαιτέρως εις αυτάς ήσαν αφιερωμένοι.

Όταν λοιπόν είδα και αυτήν μου την ελπίδα να διαψευσθή, έτι μάλλον ελυπούμην, αλλ' επροσπαθούσα να παρηγορήσω τον εαυτόν μου με την σκέψιν ότι και άλλοι πολλοί, μεταξύ των οποίων και σοφοί και λίαν φημιζόμενοι διά την σύνεσίν των, δεν εγνώριζαν την αλήθειαν...!

Επίλογος. ...Και έτσι απογοητευμένος από τους σοφούς της Ελλάδος πήγε στην Βαβυλώνα σε ένα μάγο μαθητή του Ζωροάστρη, καθώς είχε ακούσει να λέγεται ότι με επωδές και διάφορες μαγείες μπορούσαν ν' ανοίξουν τις πύλες του Άδη, να κατεβάζουν οποίον θέλουν και να τον ανεβάζουν πάλι πίσω...!

Λουκιανού, άπαντα - ΜΕΝΙΠΠΟΣ Η ΝΕΚΡΟΜΑΝΤΕΙΑ, απόσπασμα

Σεξ, έρωτας ή χρήμα; Πώς διαλέγουμε ερωτικό σύντροφο

Πόσο σημαντικός είναι ο έρωτας, το σεξ και η οικονομική ασφάλεια στην επιλογή του ερωτικού συντρόφου;

 Αντίθετα από ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε, η ασφάλεια και όχι η… ‘’καψούρα’’, μας οδηγεί στο να επιλέξουμε το ταίρι μας. Και αυτό δεν οφείλεται στην οικονομική κρίση, αλλά συνέβαινε ανέκαθεν, λένε οι ειδικοί.Μπορεί, λοιπόν, να «βγάζουμε τα μάτια μας», ζώντας στιγμές πάθους με άτομα που έχουμε ερωτευθεί, αδιαφορώντας για την ηλικία, το πορτοφόλι τους και τις συνήθειές τους, αλλά όταν πρόκειται για γάμο και συγκατοίκηση, ο κλήρος πέφτει σε όποιον μας κάνει να νιώθουμε ασφάλεια.

Έρευνα του Ανδρολογικού Ινστιτούτου σε 5.000 ζευγάρια, τη χρονική περίοδο 2011-2016, ηλικίας από 25 έως 65 ετών, αντιπροσωπευτικού κοινωνικού δείγματος, έδειξε του λόγου το αληθές.

Οι βασικές ερωτήσεις ήταν πόσο σημαντικός είναι ο έρωτας, το σεξ και η οικονομική ασφάλεια στην επιλογή του ερωτικού συντρόφου.

Μόνο το 18% (δύο στους δέκα) θεωρεί σημαντική παράμετρο στη σχέση τον έρωτα.
«Άρα, να μην αναρωτιόμαστε γιατί στα εν οίκω μας τα πράγματα δεν πάνε καλά».

«Οι σχέσεις ασφαλείας με ενταφιασμένη την επιθυμία και την τρέλα του έρωτα δεν είναι η σωστή συνταγή για σεξουαλική ζωή».

Σύμφωνα με ειδικό, το σεξ αρχικά, ο έρωτας αργότερα στα χρόνια του πολιτισμού και η κοινωνική οργάνωση ήταν οι τρεις πυλώνες επιβίωσης, με βάση την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου, και όχι τη μυθολογική αλήθεια της θεϊκής φύσης του ανθρώπου.

Ο ανταγωνισμός των ιδίων φύλων, άνδρες με άνδρες και γυναίκες με γυναίκες, για την προσέγγιση του άλλου φύλου, είναι ο ένας βασικός μηχανισμός επιβίωσης. Ενώ ο δεύτερος σημαντικός για την εξέλιξη είναι με ποιους συντρόφους θα ταιριάξουμε για συντροφιά και αναπαραγωγή.

Στον πρώτο μηχανισμό, που είναι πιο πρωτόγονος, τα ένστικτα είναι κυρίαρχα. Δείτε τα αρσενικά ζώα, αλλά και ανθρώπους, πόσο εχθρικά είναι στη μάχη για την κυριαρχία.

Θυμός, καυγάδες αλλά και φόνοι παλιότερα ήταν οι τρόποι επιβολής του ισχυρότερου απέναντι στον ασθενέστερο. Οι μονομαχίες των ιπποτών, οι μαγκιές στο δρόμο σήμερα, η βία γενικά για την κυριάρχηση, που μεταφράζεται από την απλή αψιμαχία δύο ανδρών σε ένα μπαρ, μέχρι τη θεωρία του ζωτικού χώρου των εθνών κρατών... Πόλεμοι, εχθρότητες, εξοπλισμοί, θυσίες στον βωμό της κυριαρχίας είτε του ατομικού είτε του συλλογικού φάσματος, για επιβίωση πάντα, ενάντια σε ένα διαφορετικό αλλά πάντα εχθρικό κόσμο.

Ο δεύτερος μηχανισμός επιβίωσης ήταν η επιλογή του συντρόφου για αναπαραγωγή, άρα και επιβίωση της ομάδας. Σε αυτόν τον δεύτερο μηχανισμό η στρατηγική, άρα η κοινωνική δεξιότητα και ευφυΐα, ήταν πιο χρήσιμα όπλα.

Το άρρεν αλλά και το θήλυ δεν ονομάζουν την επιθυμία τους με το όνομά της, αλλά με διφορούμενες κουβέντες και υπονοούμενα, όπως πάμε για καφέ ή ποτό, που συνήθως υπονοεί και σεξουαλική επιθυμία, η οποία δεν ονομάζεται, όμως.

Το τέλος του ρομαντισμού Η κοινωνική εμπειρία δείχνει πως οι άνθρωποι, ενώ γνωρίζουν, εξακολουθούν να ξαφνιάζονται και να σχολιάζουν γιατί οι μεγάλοι άνδρες προτιμούν νέες γυναίκες, αλλά και το ανάποδο, οι μικροί άνδρες πιο ώριμες γυναίκες.

Παραφράζοντας τη γνωστή ρήση «it is the economy stupid» («είναι η οικονομία και η επιβίωση ανόητε») θα μπορούσε περιφραστικά να εξηγηθεί γιατί υπάρχει αυτή η ανάρμοστη, λογικά, επιλογή αταίριαστων ηλικιακά και βιολογικά ανθρώπων.

«Η επιλογή επιβίωσης και ασφαλούς συντρόφου ήταν πάντα ένστικτο θηλυκό, άρα κυρίαρχο, που εμείς, όμως, μεταφράζαμε λάθος, λόγω της ανδρικής κυριαρχίας σε κοινωνικό αλλά όχι βιολογικό επίπεδο.

Δηλαδή, η γυναίκα επέλεγε εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια τον ασφαλή σύντροφο και πατέρα των παιδιών της και όχι ο άνδρας, όπως περιγράφεται στα στερεότυπα των σχέσεων σήμερα, όπου ο άνδρας φαίνεται να έχει την επιλογή, ενώ στην ουσία έχει, ήδη, επιλεγεί από το θήλυ.

Επομένως, η φαινομενικά ανάρμοστη επιλογή μεγάλου ανδρός και μικρής γυναίκας δεν είναι μια πρόσφατη ιστορία, αλλά πολύ παλιά, που έχει περάσει στα γονίδιά μας».

 Η διαφορά ηλικίας Οι ανθρωπολογικές μελέτες αλλά και οι μύθοι, όπως και η ιστορία, επιβεβαιώνουν πως ο άνδρας, ωριμάζοντας, γινόταν πιο ασφαλής σύντροφος για μια νέα γυναίκα.

Αυτό σήμερα επιβεβαιώνεται γιατί στο οικονομικό σύστημα οι μεγάλοι άνδρες σε ηλικία εξασφαλίζουν ένα πιο σταθερό εισόδημα και μια ασφάλεια επιβίωσης, που μοιάζει να είναι επιλογή των νέων γυναικών, για μια ζωή χωρίς προβλήματα.

«Ο κανόνας είναι άρα αυτό που φαίνεται σήμερα αταίριαστο, στην κοινωνία αποδεκτό, μεν, αλλά με πολλές αρνητικές εκφάνσεις. Ο γέρος που αγόρασε τη φρεσκάδα δεν είναι παρά μια αρχαία συνήθεια που γονιδιακά επιβίωσε και όχι μόνο», λέει ο πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου.
Σε μια πρόσφατη μελέτη 37 εθνών με 10.000 χιλιάδες ερωτηθέντες επιβεβαιώνεται πως η κυρίαρχη επιλογή των νέων γυναικών είναι πάντα ο μεγαλύτερος άνδρας και όχι ο συνομήλικός της.

Άνδρες που ρωτήθηκαν για τη διαφορά ηλικίας που θα ήθελαν να έχουν με τις συντρόφους τους, στη μεγάλη πλειοψηφία απάντησαν ότι ήθελαν γυναίκες δέκα χρόνια μικρότερες, ενώ θα ανέχονταν γυναίκα μεγαλύτερή τους κατά 4 χρόνια.

«Συμπερασματικά, αυτό που φαίνεται ως άδικο ή ως πολιτικά μη ορθό για τον κουτσομπόλη Homo Sapiens, η μεγάλη διαφορά ηλικίας στα ζευγάρια, είναι φυσική επιλογή επιβίωσης και όχι ένα βίτσιο ή ένα καπρίτσιο της άπληστης φύσης μας»

Τα μυστικά των επιτυχημένων παιδιών

Η επιτυχία δεν συνδέεται πάντα με τα χρήματα ή τη δόξα. Επιτυχία σημαίνει να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου ή να μπορείς να ξεπερνάς εύκολα τις δυσκολίες. Κι αυτές είναι δεξιότητες που οφείλουμε να μάθουμε στα παιδιά μας. Ο παιδαγωγός Crhis Quigley, στο βιβλίο του «Secrets of Success», μας παραθέτει κάποιες απλές στρατηγικές, που θα βοηθήσουν τα παιδιά μας να έχουν μια «επιτυχημένη», δηλαδή ευτυχισμένη, ζωή!

Η έννοια της επιτυχίας είναι υποκειμενική σε κάθε άνθρωπο και μπορεί να σχετίζεται με χρήματα, καλή ζωή, πολυτέλεια, καλύτερες σχέσεις, εσωτερική αρμονία. Ωστόσο, όπως μας λένε οι ψυχολόγοι, επιτυχία είναι να έχεις και να είσαι αυτό που θέλεις στη ζωή, ό,τι κι αν είναι αυτό, προσφέροντας παράλληλα στον εαυτό σου, σε αυτούς που αγαπάς και στο σύνολο της κοινωνίας γενικότερα. Κι αυτό, φυσικά, είναι κάτι που διδάσκεται, τόσο σε εμάς τους ίδιους όσο και στα παιδιά μας.

Το δικαίωμα στην επιλογή
Εμείς οι ενήλικοι γνωρίζουμε πως ένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι καλός σε όλα, αλλά μέχρι να το μάθουμε έχουμε πειραματιστεί σε πολλά πεδία. Το ίδιο συμβαίνει και με τα παιδιά. Μέχρι να μάθουν, πρέπει να πειραματιστούν. Μερικές φορές ωθούμε τα παιδιά να περνούν το χρόνο τους σε δραστηριότητες ή αθλήματα που δεν ταιριάζουν στην προσωπικότητά τους. Αν ένα παιδί λατρεύει την κολύμβηση, είναι καλό να πηγαίνει ίσως και καθημερινά στο κολυμβητήριο. Αν όμως δεν του αρέσει, είναι περιττό να το πιέζετε να το κάνει. Θυμηθείτε πως όλοι οι επιτυχημένοι άνθρωποι αγαπούν πολύ αυτό που κάνουν. Αν αγαπάμε αληθινά τη δουλειά μας νιώθουμε απίστευτη ευχαρίστηση. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά μας.

Η τέχνη της συγκέντρωσης
Τα παιδιά, γενικά, δεν έχουν την αίσθηση το χρόνου. Επιπλέον, καθημερινά βομβαρδίζονται με εικόνες από την τηλεόραση και τους υπολογιστές. Γι’ αυτό, ιδιαίτερα σήμερα- είναι πολύ σημαντικό να τους μάθουμε την τέχνη της συγκέντρωσης. Μια χρήσιμη τεχνική είναι να μάθουμε στο παιδί να «αποβάλλει» από την καθημερινότητά του τις «άχρηστες» πληροφορίες που το αποσυντονίζουν. Η συγκέντρωση έχει άμεση σχέση με το να μάθει το παιδί να βάζει προτεραιότητες. Αυτό που διαχωρίζει τον αποτελεσματικό άνθρωπο από τον απασχολημένο είναι πως ο πρώτος ξέρει να συγκεντρώνεται στο σωστό στόχο.

«Σκληρή δουλειά»
Είναι μια έκφραση που μας τρομάζει όλους. Κι όμως, σχετίζεται άμεσα όχι μόνο με την επιτυχία, αλλά και με την εσωτερική μας πληρότητα. Αν διδάξετε στο παιδί πως η «σκληρή δουλειά» μπορεί να φέρει ικανοποίηση, τότε θα μάθει να μην την αποφεύγει.

Φαντασία
Το 1968, ο επιστήμονας Τζορτζ Λαντ έδωσε σε 1.600 πεντάχρονα παιδιά ένα τεστ της NASA, προκειμένου να βρει τους επιστήμονες της επόμενης γενιάς. Τα υποψήφια παιδιά βρήκαν δεκάδες λύσεις για τα προβλήματα. Και μάλιστα, το 99% των παιδιών χαρακτηρίστηκαν ως ιδιοφυΐες. Μετά από πέντε χρόνια επανέλαβε το τεστ στα ίδια παιδιά, και μόνο το 30% απάντησε «ιδιοφυώς». Στην ηλικία των 15, μόνο το 12% απάντησε αντίστοιχα. Το ίδιο τεστ ο Τζορτζ Λαντ το έκανε σε 280.000 ενηλίκους και μόνο το 2% έδωσε ιδιοφυείς απαντήσεις. Αυτό το τεστ μάς αποδεικνύει περίτρανα πως τα παιδιά διαθέτουν εκπληκτική φαντασία, η οποία παρακμάζει καθώς μεγαλώνουν. Και η παρακμή είναι ο εχθρός της επιτυχίας. Γι’ αυτό, ενθαρρύνετε τη φαντασία Πώς; Μαθαίνοντάς του ότι ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει κανείς μία καλή ιδέα είναι να έχει πολλές. Προτρέψτε το να ακούει τους άλλους ανθρώπους, να παρατηρεί και να μη φοβάται να ρωτήσει.

Βελτίωση
Οι επιτυχημένοι άνθρωποι πάντα επιθυμούν να βελτιώνονται. Το ότι θέλουν να γίνουν καλύτεροι σε κάτι δεν σημαίνει πως δεν είναι ήδη καλοί. Απλώς προσπαθούν το «καλό» να το κάνουν «σπουδαίο». Αυτό που μπορείτε να μάθετε στα παιδιά είναι πως τα σπουδαία πράγματα δεν συμβαίνουν ξαφνικά. Είναι συνήθως αποτέλεσμα «δουλειάς». Μάθετέ του, λοιπόν, να συγκεντρώνεται σε ένα μόνο πράγμα, και την επόμενη φορά να προσπαθεί να το κάνει καλύτερο. Επαναλαμβάνοντας κάτι ξανά και ξανά και με διαφορετικούς τρόπους, θα το βοηθήσει να αναπτύξει μια θετική συμπεριφορά για τη βελτίωση.

Κατανόηση
Οι επιτυχημένοι άνθρωποι πάντα κατανοούν και προσπαθούν να ακούσουν τους άλλους. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να κάνει το ίδιο, να ακούει πραγματικά, να νιώθει κατανόηση και να συντρέχει τους φίλους του. Όταν ακούμε, μαθαίνουμε. Όπως, άλλωστε, υποστηρίζει και ο γκουρού της δημοσιογραφίας Λάρι Κινγκ, «κανένας δεν έμαθε μιλώντας, όλοι μαθαίνουν ακούγοντας».

Διαχείριση της αποτυχίας
Ποιος είπε πως οι επιτυχημένοι άνθρωποι δεν έχουν προβλήματα; Προβλήματα έχουν όλοι οι άνθρωποι, απλώς εκείνοι ξέρουν να βρίσκουν τη λύση. Γι’ αυτό, μάθετέ του πως ακόμη και στις άτυχες στιγμές δεν είναι μόνος και πως ακόμη κι όταν τα πράγματα πηγαίνουν στραβά, αυτό δεν σημαίνει ότι ήρθε και το τέλος του κόσμου. Οι επιτυχημένοι άνθρωποι κάνουν λάθη και ξέρουν να τα διορθώνουν. Γιατί ο μόνος που δεν κάνει λάθος είναι εκείνος που δεν κάνει τίποτα.

Οι χρυσοί κανόνες της επιτυχίας
Όλοι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν αποτυχίες.
Δοκιμάζοντας διάφορα πράγματα, κάποια στιγμή βρίσκεις κι αυτό που σου αρέσει.
Όλα είναι θέμα «δουλειάς» και εξάσκησης.
Θυμήσου να λες στον εαυτό σου «μπράβο».
Οι ατυχίες είναι κι αυτές μέσα στη ζωή. Αυτός δεν είναι λόγος να τα παρατάμε.
Ζήτησε βοήθεια, όταν τη χρειαστείς.

Όμηρος: Ο παραμυθάς που θέλησε να μας πει την αλήθεια

Ούτε πότε έζησε ούτε πού γεννήθηκε ούτε πώς και πού πέθανε είναι γνωστά για τον Όμηρο. Η παράδοση θέλει γονείς του τον Μαίονα και την Κρηθηίδα ή να είχε παππού του τον Οδυσσέα. Επτά πόλεις διεκδικούσαν με αξιώσεις την τιμή να είναι ο τόπος, όπου γεννήθηκε: Κύμη, Σμύρνη, Χίος, Κολοφών Μ. Ασίας, Σαλαμίνα Κύπρου, Ρόδος, Άργος.

Η παράδοση τον θέλει τυφλό (Όμηρος αιολικά σημαίνει «ο μη ορών», αυτός που δεν βλέπει), όπως άλλωστε θέλει κι όλους τους μυθικούς τραγουδιστές, τους αοιδούς, πρόγονους των τροβαδούρων, που περιφέρονταν από κάστρο σε κάστρο και, στις αυλές των αρχόντων, υμνούσαν παλιά ηρωικά κατορθώματα, για να βγάλουν το ψωμί τους.

Του αποδίδουν την Ιλιάδα, την Οδύσσεια, 34 ύμνους ή Προοίμια σε εξάμετρο, που αναφέρονται στους θεούς, μια σειρά από κωμικές παρωδίες επών με ήρωες ζώα και τον «Μαργίτη», μια επίσης παρωδία με θέμα έναν χαζό και τις περιπέτειές του. Για αιώνες, οι ειδικοί πίστευαν ότι ο Όμηρος ήταν ένας μεγάλος παραμυθάς, ένας τεχνίτης του στίχου και της πλοκής, ένας ποιητής με εκπληκτική φαντασία. Οι ανασκαφές του Σλίμαν κατεδάφισαν αυτή την άποψη. Αναβίωσε η παλιά πίστη ότι πρόκειται για διήγηση ιστορικών γεγονότων.

Η υπόθεση της Ιλιάδας στηρίζεται στην οργή, την «μήνιν» του Αχιλλέα και στα όσα εξαιτίας της συνέβησαν. Η υπόθεση της Οδύσσειας στηρίζεται στην προσπάθεια του ήρωά της να επιστρέψει στην πατρίδα του και στις περιπέτειές του. Και οι δυο υποθέσεις είναι εντελώς φανταστικές αλλά βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα. Και οι δυο υποθέσεις είναι δανεισμένες από θρύλους και τραγούδια που προϋπήρξαν.

Στην Ιλιάδα, ο Όμηρος δε δίστασε να υποδείξει ο ίδιος από πού δανείστηκε την υπόθεση του έργου, απαλλάσσοντας τους ερευνητές από ένα δύσκολο και χωρίς λόγο ψάξιμο. Από τον στίχο 524 ως τον 605 της ραψωδίας Ι, ο γέρο Φοίνικας (απλός συνονόματος με τον περιπλανώμενο αδερφό της Ευρώπης), προκειμένου να πείσει τον Αχιλλέα να δώσει τόπο στην οργή του και να βάλει ένα χεράκι ν’ αποκρούσουν οι Αχαιοί τους Τρώες, του διηγείται το τραγούδι με τον θρύλο του Μελέαγρου:

Kάποτε οι Κουρήτες της Αιτωλίας εκστράτευσαν εναντίον της Καλυδώνας, της πόλης του Μελέαγρου. Ο ήρωας θύμωσε, επειδή η μητέρα του τον καταράστηκε εξαιτίας του ότι σκότωσε τον αδερφό της, και δεν ήθελε να πάει στη μάχη. Μάταια τον παρακαλούσαν όλοι να αναθεωρήσει την απόφασή του και υπόσχονταν δώρα. Κάποια στιγμή, όμως, τα πράγματα έγιναν πολύ άσχημα για την ίδια την Καλυδώνα, που κινδύνευσε να κυριευτεί. Ο Μελέαγρος ζώστηκε τα όπλα του, βγήκε στη μάχη και νίκησε τους εισβολείς.

Ένα παραμύθι, που έχει καταγραφεί στην Αίγυπτο τουλάχιστον 1200 χρόνια πριν από την εποχή του Ομήρου, περιγράφει τις μύριες όσες περιπέτειες ενός ναυαγού, που τελικά κατόρθωσε να σωθεί μόνο αυτός.

Πολλές φορές οι ποιητές δεν ασχολούνται με το να φτιάξουν δικές τους υποθέσεις. Δεν είναι αυτό που τους απασχολεί και δε διστάζουν να δανειστούν από τα έτοιμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα έργα των τραγικών του Ε’ αιώνα, των οποίων οι θεατές γνώριζαν την εξέλιξη και το τέλος της υπόθεσης, πριν καν να μπουν στο θέατρο, αφού η αφορμή για τη συγγραφή ήταν πάντα δανεισμένη από γνωστό μύθο. Και ο Σαίξπηρ, 21 αιώνες αργότερα, πριν να γράψει τον «Άμλετ», έπαιξε ως ηθοποιός τον ρόλο του φαντάσματος σε έργο προγενέστερου συγγραφέα. Κι ο Βιτσέντζος Κορνάρος δανείστηκε την υπόθεση του «Ερωτόκριτου» και της Αρετούσας του από την «Ερωφίλη» και τον Πανάρετο του Γεώργιου Χορτάτση, χωρίς καμιά προσπάθεια να το κρύψει (αντιστροφή ονομάτων) αλλά δημιουργώντας αίσιο τέλος. Και τα δυο έργα, άλλωστε, παραπέμπουν στο προγενέστερο «Paris et Vienne».

Η αναφορά γίνεται για να καταδειχτεί ότι ο Όμηρος δεν είναι ο πρώτος. Ηρωικά έπη υπήρχαν και πριν από αυτόν και οι τοιχογραφίες στην Πύλο μαρτυρούν πως, αιώνες νωρίτερα, τραγουδιόνταν και με τη συνοδεία λύρας. Τα κείμενα, που μας παραδόθηκαν, είναι από ελάχιστα ως κανένα. Ο απόηχος, όμως, των θρύλων παραπέμπει σε γεγονότα που συνέβησαν αιώνες πριν. Το ότι μόνο τα ομηρικά έπη έφτασαν ως εμάς έχει να κάνει με τη δύναμη του λόγου, που διέθετε ο ποιητής. Και με την έμπνευση του τύραννου της Αθήνας, Πεισίστρατου, να τα καταγράψει. Ίσως, επειδή μόνο τα ομηρικά έπη αντικατοπτρίζουν τη «συγκρατημένη τελειότητα», που αναφέρει ο Ρ. Λίβινξτον («Το Ελληνικό πνεύμα και η σημασία του για μας»), διορθώνοντας τον Σέλεϊ, ο οποίος μιλούσε για «συγκρατημένο μεγαλείο».

Οι αοιδοί τραγουδούσαν ηρωικά κατορθώματα αλλά φρόντιζαν να τα διανθίζουν και με τη συμμετοχή κάποιου από τους προγόνους εκείνου, που τύχαινε κάθε φορά να τους φιλοξενεί και να τους τρέφει. Οι θρύλοι διανθίστηκαν με ένα σωρό παραλλαγές και πρόσθετες λεπτομέρειες κι από στόμα σε στόμα πήραν νέα μορφή. Δουλειά του αναγνώστη είναι να χαρεί τα κείμενα. Δουλειά του φιλολόγου είναι να βρει την εξέλιξη με βάση τα γλωσσικά στοιχεία και να αναδείξει και αποκαταστήσει τη δύναμη του στόχου. Δουλειά του ιστορικού είναι να ξεχωρίσει τον θρύλο απ’ την αλήθεια και να αποκαταστήσει τα πραγματικά περιστατικά.

Πώς μπορείς να πείσεις κάποιον; όταν τα λογικά επιχειρήματα αποτυγχάνουν

Αποτέλεσμα εικόνας για Πώς μπορείς να πείσεις κάποιον; όταν τα λογικά επιχειρήματα αποτυγχάνουνΈχετε παρατηρήσει καμιά φορά όταν αναφέρεστε σε γεγονότα που είναι αντίθετα προς τις πεποιθήσεις των συνομιλητών σας, εκείνοι να αλλάζουν τελικά την άποψη τους;

Αυτό που συμβαίνει πιο συχνά είναι οι άνθρωποι να υποστηρίζουν με ακόμη μεγαλύτερο πάθος τις αρχικές τους πεποιθήσεις, χωρίς να εξετάζουν τα νέα στοιχεία που παρουσιάζονται. Ο λόγος που μας συμβαίνει αυτό σχετίζεται με την κοσμοθεωρία μας, που λόγω αντικρουόμενων δεδομένων, θεωρούμε υποσυνείδητα ότι βρίσκεται υπό απειλή.

Πώς πέρνουμε μια απόφαση;
Πολυάριθμοι νευροεπιστήμονες έχουν διεξάγει μελέτες που έχουν δείξει ότι μόνο το 5% των γνωστικών μας δραστηριότητων (αποφάσεις, συναισθήματα, πράξεις, συμπεριφορές) είναι συνειδητές, ενώ το υπόλοιπο 95% παράγεται με ένα μη συνειδητό τρόπο.

Το 1987 ο καθηγητής Benjamin Libet του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, έδειξε ότι οι απλές αποφάσεις, όπως μια κίνηση του δαχτύλου, γίνονται περίπου τρία δέκατα του δευτερολέπτου πριν ο ιδιοκτήτης του εγκεφάλου την αντιληφθεί. Στη συνέχεια του έργου του είχε βρει ότι οι ρίζες των αποφάσεων αυτών μπορούν να ανιχνευθούν έως και δέκα δευτερόλεπτα πριν να γίνουν συνείδηση.

Η έρευνα των B. Sheth, J. Bhattacharya, S. Sandkühler, που δημοσιεύτηκε το 2009 στην επιστημονική έκδοση Cognitive Neuroscience, εξετάζει το πώς οι εγκέφαλοί μας λύνουν τα προβλήματα. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς φαίνεται ότι ο εγκέφαλός μας λύνει το πρόβλημά του κάποια δευτερόλεπτα πριν αποκτήσουμε συνειδητά την επίγνωση της λύσης!

Γιατί όμως σχεδόν σε όλα τα σημαντικά ζητήματα βλέπουμε ομάδες ανθρώπων που αμφισβητούν γεγονότα ή αποδεικτικά στοιχεία, καθιστώντας τις όποιες αποδείξεις ως τον εχθρό που πρέπει να εξοντώσουν; Η δύναμη της πίστης πάνω στα αποδεικτικά στοιχεία είναι το αποτέλεσμα παραγόντων που έχουν μελετηθεί αρκετά στην ψυχολογία. Πρόκειται για τη γνωστική προκατάληψη (cognitive bias), τη γνωστική ασυμφωνία (cognitive dissonance) και την επίδραση μπούμερανγκ (backfire effect).

Η Γνωστική Προκατάληψη
Με τον όρο γνωστική προκατάληψη, εννοούμε τις περιπτώσεις στις οποίες η ανθρώπινη νόηση παράγει αξιόπιστες αναπαραστάσεις μεν, συστηματικά παραμορφωμένες δε, σε σχέση με κάποια πτυχή της αντικειμενικής πραγματικότητας.

Στο κλασικό βιβλίο Όταν η προφητεία αποτυγχάνει (When Prophecy Fails), ο ψυχολόγος Leon Festinger και οι συνεργάτες του περιέγραψαν το φαινόμενο που ονομάζεται γνωστική ασυμφωνία. Παρακολούθησαν μια μικρή ομάδα ανθρώπων που είχαν τα UFO σαν θρησκεία (κάποια μέλη στράφηκαν αργότερα στη Σαϊεντολογία). Ο Festinger και η ομάδα του παρακολούθησαν τι έγινε όταν ένα διαστημόπλοιο δεν έφτασε την ημέρα που το περίμεναν. Τα μέλη της ομάδας αντί να αμφιβάλλουν για τις πεποιθήσεις τους ή να παραδεχτούν το σφάλμα τους, “προσπάθησαν μανιωδώς να πείσουν τον κόσμο”. Έκαναν “μια σειρά από απελπισμένες προσπάθειες να διαγράψουν την παραφωνία των πεποιθήσεων τους με την πραγματικότητα, κάνοντας συνεχώς τη μια πρόβλεψη μετά την άλλη, με την ελπίδα ότι κάποια από αυτές θα γίνει πραγματικότητα”. Ο Festinger ονομάσε αυτό το φαινόμενο γνωστική ασυμφωνία, τη δυσάρεστη ένταση που προκαλείται στο άτομο όταν έχει δύο συγκρουόμενες σκέψεις ταυτόχρονα.

Ένας άνθρωπος με μια πεποίθηση είναι ένας άνθρωπος δύσκολος να αλλάξει. Αν του πείτε ότι διαφωνείτε θα γυρίσει την πλάτη. Αν του δείξετε τα γεγονότα ή τα στοιχεία, θα αμφισβητεί τις πηγές σας. Αν κάνετε επίκληση στη λογική θα αδυνατεί να αναγνωρίσει το επιχείρημα σας.

Το φαινόμενο backfire
Δύο κοινωνικοί ψυχολόγοι, οι Carol Τravis και Elliot Aronson (πρώην μαθητές του Festinger), στο βιβλίο τους Λάθη έγιναν (αλλά όχι από εμένα) – Mistakes were made (But not by me) καταγράφουν χιλιάδες πειράματα, που καταδεικνύουν το πώς οι άνθρωποι τείνουν να διαστρεβλώνουν τα γεγονότα, για να συμβαδίσουν περισσότερο με τις προηγούμενες πεποιθήσεις τους και να μειωθεί τελικά η παραφωνία. Απεικονίζουν αυτή τη διαδικασία με την “πυραμίδα της επιλογής“. Δύο άτομα ξεκινούν δίπλα-δίπλα στην κορυφή μιας πυραμίδας. Το σχήμα δείχνει πόσο γρήγορα τα άτομα αποκλίνουν και καταλήγουν στο κάτω μέρος της πυραμίδας στις απέναντι γωνίες της βάσης, δεδομένου ότι ο κάθενας μας χαράζει μια διαφορετική πορεία ανάλογα με τις θέσεις που θα υπερασπιστεί.

Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, με μια σειρά πειραμάτων ο καθηγητής Brendan Nyhan του Dartmouth College και ο Jason Reifler, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Έξετερ, προσδιόρισαν ένα σχετικό παράγοντα που αποκάλεσαν το φαινόμενο backfire. Στα πειράματα φάνηκε ότι όποιες διορθώσεις σε μια αρχική τοποθέτηση καταλήγουν να αυξάνουν τις παρανοήσεις στην υπό εξέταση ομάδα. Γιατί;
“Επειδή απειλούν την κοσμοθεωρία ή αλλιώς την αυτο-αντίληψη των ατόμων”.

Κατά τη διάρκεια ενός πειράματος, τα άτομα έλαβαν πλαστά άρθρα εφημερίδων που επιβεβαίωναν ευρέως διαδεδομένες παρανοήσεις, όπως ότι υπήρχαν όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ. Όταν τα άτομα στη συνέχεια έλαβαν ένα διορθωτικό άρθρο που έλεγε ότι τα όπλα μαζικής καταστροφής δεν βρέθηκαν ποτέ, οι φιλελεύθεροι που αντιτάχθηκαν στον πόλεμο δέχθηκαν το νέο άρθρο και απέρριψαν το παλιό, ενώ οι συντηρητικοί που είχαν υποστηρίξει αρχικά τον πόλεμο έκαναν το αντίθετο … Προχώρησαν όμως και περισσότερο. Ανέφεραν ότι είναι πιο πεπεισμένοι ότι υπήρχαν τα όπλα μαζικής καταστροφής, ακόμα και μετά τη διόρθωση. Υποστήριξαν την άποψη τους λέγοντας ότι το μόνο που αποδεικνύεται είναι ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν ή τα έκρυψε ή τα κατέστρεψε. Στην πραγματικότητα, λένε οι Nyhan και Reifler, μεταξύ των συντηρητικών “η πεποίθηση ότι το Ιράκ κατείχε όπλα μαζικής καταστροφής πριν από την εισβολή των ΗΠΑ, παρέμεινε για πολύ καιρό μετά την παραδοχή της κυβέρνησης Μπους για το αντίθετο».

Συζητήστε μεθοδικά
Εάν λοιπόν τα διορθωτικά γεγονότα απλώς κάνουν τα πράγματα χειρότερα, τι μπορούμε να κάνουμε για να πείσουμε τους ανθρώπους για το σφάλμα των πεποιθήσεών τους;

Μια δημοφιλής τεχνική συζήτησης είναι το Ransberger pivot, από τους Ray Ransberger και Marshall Fritz, κατά την οποία ο ομιλητής προσπαθεί να βρει κοινό έδαφος με το πρόσωπο που προσπαθεί να πείσει. Όταν ένα άτομο αντιτίθεται στις ιδέες του ομιλητή, ο ομιλητής εφαρμόζει την τεχνική αυτή σε τρία στάδια. Πρώτα, ακούει με προσοχή τις αντιρρήσεις του άλλου ατόμου. Στη συνέχεια, καλείται να κατανοήσει τις αντιρρήσεις του. Τελικά, για να είναι επιτυχημένη η επικοινωνία, ο ομιλητής πρέπει να εντοπίσει ένα κοινό στόχο στις αντιρρήσεις που προβάλλει ο συνομιλητής και να τον πείσει γιατί το προτεινόμενο επιχείρημα είναι η καλύτερη λύση.

Η παραπάνω τεχνική μπορεί να μην λειτουργεί για να αλλάξει το σκεπτικό των ανθρώπων, αλλά σίγουρα βοηθάει στην άμβλυνση των διαφορών που διχάζουν τόσο τις σύγχρονες κοινωνίες.

Μυστηριώδης «ομίχλη» μικροκυμάτων στην καρδιά του Γαλαξία εντόπισε το Planck

Αποτέλεσμα εικόνας για planck satelliteΜια παράξενη «ομίχλη» μικροκυμάτων στην καρδιά του Γαλαξία μας εντόπισε το ευρωπαϊκό διαστημικό τηλεσκόπιο Planck, από άγνωστη πηγή.

Το Planck που εκτοξεύτηκε το 2009 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) με στόχο να μελετήσει τα μυστήρια της κοσμικής «Μεγάλης Έκρηξης», κατά την έρευνά του στην καρδιά του Γαλαξία μας, εντόπισε στην περιοχή που περιβάλλει το γαλαξιακό κέντρο, μια αινιγματική «ομίχλη» από μικροκύματα για την οποία, προς το παρόν, δεν υπάρχει καμία εξήγηση από τους αστρονόμους,

Μια πιθανή ερμηνεία είναι ότι πρόκειται για μια μορφή ενέργειας, που αποκαλείται εκπομπή τύπου σύγχροτρον, η οποία συμβαίνει όταν ηλεκτρόνια διέρχονται με μεγάλη ταχύτητα μέσω μαγνητικών πεδίων, αφού προηγουμένως έχουν επιταχυνθεί από την έκρηξη ενός άστρου σούπερ-νόβα. Όμως η νέα πηγή ακτινοβολίας διαρκεί πολύ περισσότερο σε σχέση με άλλες ενεργειακές πηγές τύπου σύγχροτρον, οι οποίες έχουν ανακαλυφθεί σε άλλα σημεία του γαλαξία μας.

Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι η ύπαρξη μεγαλύτερου ρυθμού κι αριθμού εκρήξεων σούπερνόβα στο γαλαξιακό κέντρο, ενώ άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρόκειται για την «υπογραφή» που αφήνει η ιδιο-εξαύλωση των σωματιδίων της σκοτεινής ύλης, καθόσον το σωματίδιο είναι και το αντισωματίδιο της. Όμως καμία ερμηνεία δεν έχει ακόμα αποδειχτεί και το μυστήριο παραμένει.

Το Πλανκ βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη σε απόσταση περίπου 1,5 εκατομμύρια χιλιόμετρα. κι έχει σχεδιαστεί, έτσι ώστε να ανιχνεύει τις παραμικρές διακυμάνσεις στη θερμοκρασία της ενέργειας των μικροκυμάτων, τα οποία απελευθέρωσε η Μεγάλη Έκρηξη, που δημιούργησε το σύμπαν πριν από περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Η νέα ακτινοβολία μικροκυμάτων που ανακαλύφθηκε, δεν σχετίζεται με την κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, που αποτελεί την «υπογραφή» της Μεγάλης Έκρηξης.

Η ανακάλυψη παρουσιάστηκε αυτή την εβδομάδα σε διεθνές επιστημονικό συνέδριο στην Μπολόνια της Ιταλίας, στο οποίο επιστήμονες από όλο τον κόσμο αναλύουν τα μέχρι τώρα ευρήματα του Πλανκ. Το τηλεσκόπιο, εκτός από την αινιγματική «ομίχλη» μικροκυμάτων, έχει εντοπίσει και άγνωστες μέχρι σήμερα «νησίδες» (συγκεντρώσεις) μονοξειδίου του άνθρακα ανάμεσα στα νέφη κρύων αερίων στους γαλαξίες, τα οποία αποτελούν το περιβάλλον όπου γεννιούνται νέα άστρα. Το Πλανκ κατάφερε να δημιουργήσει τον πρώτο «χάρτη» μονοξειδίου του άνθρακα, που καλύπτει όλο τον ουρανό.

Η πρώτη ομάδα κοσμολογικών δεδομένων από τις παρατηρήσεις του ευρωπαϊκού τηλεσκοπίου θα δημοσιοποιηθούν το 2017.

Τα 5 μεγαλύτερα μυστήρια του σύμπαντος και πως θα τα απαντήσουμε

Pinwheel-galaxy
Από την ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων μέχρι την ανακάλυψη του κοντινότερου στη Γη εξωπλανήτη που μοιάζει με τη Γη, το 2016 ήταν μια καταπληκτική χρονιά για την αστρονομία – στην πραγματικότητα η καλύτερη των τελευταίων δεκαετιών. Πολλοί από τους μεγαλύτερους γρίφους στην αστρονομία και την κοσμολογία έχουν λυθεί.

Πάρτε για παράδειγμα την ηλικία του σύμπαντος. Έναν αιώνα πριν, θα λέγαμε απλά ότι το σύμπαν έχει πολύ μεγάλη ηλικία. Δεν υπήρχε τρόπος να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός. Τώρα, χάρη στους λεπτομερείς χάρτες που δείχνουν τα αμυδρή ηχώ της Μεγάλης Έκρηξης – αυτό που οι αστρονόμοι αποκαλούν «κοσμικό υπόβαθρο μικροκυμάτων» – γνωρίζουμε ότι η ηλικία του σύμπαντος είναι 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια ή (13.8±0.02)×109 χρόνια. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό επίτευγμα ακρίβειας στην κοσμολογία.

1. Τι είναι η σκοτεινή ύλη;
2. Τι είναι η σκοτεινή ενέργεια;
3. Τι υπήρχε πριν την Μεγάλη Έκρηξη;
4. Τι υπάρχει μέσα σε μια μαύρη τρύπα;
5. Είμαστε μόνοι στο σύμπαν;




Δυστυχώς όμως, δεν διαθέτουμε όλες τις απαντήσεις σχετικά με το σύμπαν μας. Παρόλα τα δεδομένα από επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια, από τα πειράματα φυσικής σωματιδίων, όπως στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων στην Ελβετία, παρά τις ατελείωτες ώρες υπολογισμών από τους φυσικούς σε μαυροπίνακες ή σε προσομοιώσεις υπολογιστών, μια χούφτα από αναπάντητα κοσμολογικά προβλήματα συνεχίζουν να κρατάνε άγρυπνους τους φυσικούς.

1. Τι είναι η σκοτεινή ύλη;

Βαθιά κάτω από τα Απέννινα όρη της κεντρικής Ιταλίας, στο Gran Sasso, βρίσκεται ένα υπόγειο εργαστήριο όπου οι επιστήμονες έχουν τοποθετήσει μια γιγάντια δεξαμενή γεμάτη με 3,5 τόνους υγρό ξένον. Ελπίζουν ότι κάποιο εξωτικό σωματίδιο από το μακρινό διάστημα θα διασχίσει το υγρό και θα αλληλεπιδράσει αφήνοντας κάποιο χαρακτηριστικό ίχνος. Μέχρι στιγμής κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί. Αλλά οι επιστήμονες που ψάχνουν την αποκαλούμενη «σκοτεινή ύλη» έχουν μάθει να κάνουν υπομονή. Έχουν περάσει πολλές δεκαετίες από τότε που οι αστρονόμοι μελετώντας μακρινούς γαλαξίες παρατήρησαν κάτι περίεργο: οι γαλαξίες για να μην διαλυθούν, εξαιτίας της περιστροφής τους, έπρεπε να διαθέτουν πολύ περισσότερη ύλη, σε σχέση με την παρατηρούμενη ορατή ύλη – τα άστρα και αέρια νέφη του γαλαξία. Η ελλείπουσα μάζα ονομάστηκε σκοτεινή ύλη, και σήμερα θεωρείται ότι αποτελεί πάνω από το ένα τέταρτο της συνολικής μάζας και ενέργειας του ορατού σύμπαντος.



To πείραμα XENON100 στο Gran Sasso

Από τι συνίσταται η σκοτεινή ύλη; Η καλύτερη υπόθεση είναι πως πρόκειται για κάποιο είδος ταχέων σωματιδίων που αλληλεπιδρούν ελάχιστα με την γνωστή ύλη που αποτελούν τα άστρα και τους πλανήτες. Θεωρητικά, αυτά τα «ασθενώς αλληλεπιδρώντα» σωματίδια μπορούν να διασχίσουν ανεμπόδιστα μίλια συνηθισμένης ύλης – κι αυτός είναι ο λόγος που δαπανώνται εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή γιγαντιαίων ανιχνευτών, όπως αυτός στο Gran Sasso.

Οι επιστήμονες προσπαθούν να ανιχνεύσουν αυτά τα εξωτικά σωματίδια εδώ και δεκαετίες, χωρίς καμία τύχη. Και κάποιοι άρχισαν να αναρωτιούνται αν όντως είναι ορθή η υπόθεση της ύπαρξης της σκοτεινής ύλης. Κι αν δεν υπάρχει, τότε ίσως η θεωρία της βαρύτητας του Αϊνστάιν να χρειάζεται κάποια τροποποίηση. Γι αυτό τα τελευταία χρόνια μια σειρά από εναλλακτικές θεωρίες βαρύτητας έκαναν την εμφάνισή τους, οι οποίες όμως παραμένουν αμφιλεγόμενες.

«Θα ήταν ωραίο να γνωρίζαμε τι είναι τα σωματίδια σκοτεινής ύλης – ή έστω να είχαμε μία κάποια διαβεβαίωση πως πρόκειται όντως για σωματίδια», δηλώνει o Roberto Abraham, φυσικός στο πανεπιστήμιο του Τορόντο. «Νομίζω ότι είναι η πιο πιθανή εκδοχή, αλλά είμαι ανοιχτός και δεν απορρίπτω την περίπτωση να πρέπει να τροποποιηθεί η θεωρία της βαρύτητας». Ενώ δεν υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα ότι οι εξισώσεις του Αϊνστάιν είναι λάθος, «θα πρέπει να έχουμε το μυαλό μας ανοιχτό».

2. Τι είναι η σκοτεινή ενέργεια;

Στη δεκαετία του 1990, τα δεδομένα του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble αποκάλυψαν ότι οι μακρινοί γαλαξίες, όχι μόνο απομακρύνονται από τον δικό μας γαλαξία, αλλά απομακρύνονται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Αυτό προκάλεσε μεγάλη έκπληξη – και από τότε οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν ποιά είναι η μυστηριώδης αιτία προκαλεί αυτή την επιτάχυνση. Κανείς δεν ξέρει. Και γι αυτό βαφτίστηκε «σκοτεινή ενέργεια», κι όπως και με την «σκοτεινή ύλη» ο Αϊνστάιν παίζει πάλι έναν κρίσιμο ρόλο στην ιστορία.



Το περιεχόμενο του σύμπαντος, σύμφωνα με τις νεώτερες μετρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Planck (Μάρτιος 2013). https://commons.wikimedia.org/wiki/File:DMPie_2013.svg#/media/File:DMPie_2013.svg

Στις αρχές του 20ου αιώνα οι επιστήμονες πίστευαν ότι το σύμπαν ήταν στατικό – κι ότι κατά μέσο όρο οι γαλαξίες παρέμεναν στην ίδια απόσταση από τους γειτονικούς τους. Αλλά οι εξισώσεις της γενικής σχετικότητας έδειξαν ότι το σύμπαν θα μπορούσε να διαστέλλεται ή να συστέλλεται. Επειδή αυτό δεν άρεσε στον Αϊνστάιν, εισήγαγε αυθαίρετα στις εξισώσεις του την επονομαζόμενη «κοσμολογική σταθερά» .

Λίγα χρόνια μετά, όταν οι αστρονόμοι ανακάλυψαν την διαστολή του σύμπαντος, φάνηκε πως ο αυθαίρετη κοσμολογική σταθερά δεν ήταν απαραίτητη. Ωστόσο, τώρα που γνωρίζουμε ότι η διαστολή του σύμπαντος είναι επιταχυνόμενη η κοσμολογική σταθερά επέστρεψε.

Όποια κι αν είναι η αληθινή φύση της, η σκοτεινή ενέργεια είναι σημαντικότερη από την σκοτεινή ύλη όσον αφορά την εξέλιξη του σύμπαντος. Η σκοτεινή ενέργεια αντιστοιχεί στα δυο τρίτα της συνολικής ενέργειας του ορατού σύμπαντος. Και οι δυο μαζί, η σκοτεινή ενέργεια και η σκοτεινή ύλη αποτελούν ένα τεράστιο μυστήριο και προκαλούν κάποια «αμηχανία» στην επιστημονική κοινότητα.

«Θα έδινα τα πάντα για να μάθω την φύση της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας», λέει ο Roberto Abraham, «και σκοπεύω να αφιερώσω τις επόμενες δεκαετίες της ζωής μου για να το ανακαλύψω.»

3. Τι υπήρχε πριν την Μεγάλη Έκρηξη;

Κάθε φορά που ένας κοσμολόγος δίνει μια δημόσια διάλεξη, πάντα κάποιος από το ακροατήριο σηκώνει το χέρι του για να ρωτήσει: «και τι υπήρχε πριν από την Μεγάλη Έκρηξη;»

«Υπάρχει μία στάνταρ απάντηση που μπορεί να δώσει κανείς», λέει ο Glenn Starkman, φυσικός στο πανεπιστήμιο Case Western Reserve. «Λέμε πως η ερώτηση δεν έχει νόημα, όπως ακριβώς δεν έχει νόημα να ρωτάμε, ‘τι βρίσκεται νοτιότερα από τον Νότιο Πόλο’».

Ο λόγος είναι ο εξής: Αν μαζί με την Μεγάλη Έκρηξη ξεκίνησε κι ο ίδιος ο χρόνος, τότε δεν έχει νόημα να ρωτάμε τι υπήρχε πριν, γιατί απλά δεν υπάρχει «πριν». Αλλά και ο ίδιος ο Starkman γνωρίζει ότι η απάντηση αυτή δεν είναι ικανοποιητική.

Σήμερα διαθέτουμε μια θεωρία για το τι συνέβη σχεδόν αμέσως μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Κατά την διάρκεια των πρώτων ελάχιστων κλασμάτων δευτερολέπτου της ύπαρξης του σύμπαντος, το «πληθωριστικό» μοντέλο μας λέει ότι το σύμπαν επεκτάθηκε σαν ένα μπαλόνι, πολλαπλασιάζοντας το μέγεθός του ξανά και ξανά μέχρι να φτάσει στον «κανονικό» ρυθμό διαστολής του. Όμως, αν επιχειρήσουμε να κοιτάξουμε πίσω, πριν τον πληθωρισμό, προς την «χρονική στιγμή μηδέν» – η γενική σχετικότητα «καταρρέει».

Κάποιο φυσικοί πιστεύουν ότι ο χρόνος δε ξεκίνησε με την Μεγάλη Έκρηξη, αλλά ότι αναδύθηκε με κάποιο τρόπο όταν το σύμπαν έφθασε σε κάποιο βαθμό πολυπλοκότητας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το σύμπαν κάνει κύκλους, μια αιώνια διαδοχή διαστολών και συστολών. Αν αυτό το «κυκλικό» μοντέλο είναι σωστό, η Μεγάλη Έκρηξη δεν αποτελεί την αρχή, αλλά την μετάβαση από μια προηγούμενη εποχή.



Μια άλλη πιθανότητα είναι το σύμπαν μας να είναι ένα από αμέτρητα «σύμπαντα φούσκες» που εμφανίζονται συνεχώς σε ένα «πολυσύμπαν»

Άραγε, έχουμε φτάσει κοντά στην απάντηση της ερώτησης «τι υπήρχε πριν;»

Ο Starkman λέει πως όχι. Και είναι ασαφές το πότε οι αστρονομικές παρατηρήσεις θα δώσουν στοιχεία για το ζήτημα αυτό. Ίσως, αν κατασκευάζαμε έναν τεράστιο ανιχνευτή βαρυτικών κυμάτων στο διάστημα, θα υπήρχε η ελπίδα να ανιχνεύσουμε τα αρχέγονα βαρυτικά κύματα που δημιούργήθηκαν από την Μεγάλη Έκρηξη.

Αλλά μην χαίρεστε. Ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο πείραμα θα χρειαστεί δεκαετίες για να στηθεί.

4. Τι υπάρχει μέσα σε μια μαύρη τρύπα;

Οι μαύρες τρύπες είναι περιοχές του χώρου όπου η βαρύτητα ασκεί τόσο μεγάλη έλξη, έτσι ώστε τίποτε να μην μπορεί να διαφύγει – ούτε το φως ούτε οποιοδήποτε άλλο είδος σήματος. Αφού τίποτε δεν μπορεί να βγει έξω, το εσωτερικό των μαύρων τρυπών φαίνεται να είναι αποκομμένο από το υπόλοιπο σύμπαν.

«Δεν έχουμε ιδέα τι συμβαίνει στο εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας» , λέει ο Starkman, «και ο μόνος τρόπος να το μάθετε είναι να πηδήξετε μέσα σ’ αυτή».
Αλλά ακόμα και τότε, δεν θα έχετε κανένα τρόπο να ξαναβγείτε έξω και να πείτε στον κόσμο τι βρήκατε – και φυσικά ούτε να στείλετε στον έξω κόσμο κάποιο μήνυμα.

Στην δεκαετία του 1970, οι φυσικοί Stephen Hawking και Jacob Bekenstein, έδειξαν ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία και σιγά-σιγά «εξατμίζονται». Δυστυχώς η εξάτμιση των μαύρων τρυπών φαίνεται να παραβιάζει κανόνες της κβαντομηχανικής – πρόκειται για το παράδοξο της απώλειας της κβαντικής πληροφορίας, οι τεχνικές λεπτομέρειες του οποίου είναι αρκετά περίπλοκες.



Οι φυσικοί έχουν αναπτύξει διάφορες ιδέες για να εξηγήσουν αυτόν τον γρίφο. Παραμένουν όμως ακόμα αμφιλεγόμενες. Το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται στον «ορίζοντα των γεγονότων» – το εξωτερικό όριο της μαύρης τρύπας – όπου η γενική σχετικότητα και η κβαντική φυσική μπαίνουν στο παιχνίδι. Αλλά μέχρι στιγμής αυτές οι δυο θεωρίες είναι ασυμβίβαστες.

«Είναι πιθανόν η κβαντική μηχανική και η γενική σχετικότητα να λειτουργούν με έναν διαφορετικό τρόπο στο ορίζοντα των γεγονότων απ’ ότι εδώ στη Γη», σύμφωνα με τον Starkman. «Πρόκειται για μια συναρπαστική προοπτική».

Το μεγαλύτερο στοίχημα είναι η μελέτη της περιοχής λίγο έξω από τον ορίζοντα των γεγονότων. Κι αυτό ίσως μπορεί να γίνει με την συστοιχία των ραδιοτηλεσκοπίων ανα τον κόσμο, γνωστών ως ΕΗΤ (Event Horizon Telescope), από την Καλιφόρνια, την Αριζόνα και τη Χαβάη, τη Χιλή, την Ισπανία και την Ανταρκτική.

Μια βελτιωμένη μορφή του ΕΗΤ θα ξεκινήσει σύντομα την συλλογή δεδομένων. Ο πρώτος στόχος του θα είναι η «τερατώδης» μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία μας. Οι αστρονόμοι του ΕΗΤ περιμένουν να δούν μια λεπτομερή εικόνα της ακτινοβολίας που εκπέμπεται από τα αέρια και τη σκόνη λίγο πριν διασχίσουν τον ορίζοντα των γεγονότων της μαύρης τρύπας – που ίσως δώσει κάποια στοιχεία σχετικά με την εξωτική φυσική στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας.

5. Είμαστε μόνοι στο σύμπαν;

Είμαστε τα μόνα νοήμοντα όντα του σύμπαντος; Οι μόνες υπάρξεις που αναρωτιούνται αν υπάρχουν άλλες υπάρξεις εκεί έξω;

Ο γαλαξίας μας περιέχει αρκετές εκατοντάδες δισεκατομμύρια άστρα, πολλά από τα οποία διαθέτουν πλανήτες σε τροχιά γύρω τους. Και πέρα από τον γαλαξία μας υπάρχουν τουλάχιστον ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες στο ορατό σύμπαν. Λαμβάνοντας υπόψη την πληθώρα των πλανητών, φαίνεται απίθανο να είμαστε μόνοι στο σύμπαν. Οπότε επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο έχουν ξεκινήσει το πρόγραμμα που αποκαλούν SETI (Search for ExtraTerrestrial Intelligence) Αναζήτηση ΕξωΓήινης Νοημοσύνης.

O Seth Shostak, αστρονόμος του ινστιτούτου SETI, υποψιάζεται πως οι εξωγήινοι είναι κάπου εκεί έξω. Επισημαίνει ότι ένας στους πέντε εξωπλανήτες που ανακάλυψε το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, είναι κατοικήσιμοι. Αν η εκτίμηση αυτή είναι σωστή, τότε θα μπορούσαν να υπάρχουν 1021 κατοικήσιμοι πλανήτες.

Όμως, ακόμα κι αν υπάρχει άφθονη ζωή στο σύμπαν, τι συμβαίνει σχετικά με την νοήμονα ζωή;

Οι επιστήμονες του SETI σαρώνουν εδώ και δεκαετίες τον ουρανό ψάχνοντας για εξωγήινα ραδιοφωνικά σήματα. Παρότι μέχρι στιγμής δεν βρήκαν τίποτε, δεν απογοητεύονται. Ο Shostak υποστηρίζει ότι βρίσκονται ακόμα στην αρχή, αφού μέχρι τώρα έχουν καταφέρει να σαρώσουν μερικές μόνο χιλιάδες άστρα. Μάλιστα σε ένα πρόσφατο συνέδριο στην Γερμανία στοιχημάτισε ότι στα επόμενα 24 χρόνια θα ανιχνεύσουμε τουλάχιστον ένα εξωγήινο σήμα (αν χάσει το στοίχημα θα πληρώσει μόνο τον … καφέ στους επιστήμονες που ήταν παρόντες). Μέχρι τότε, θα έχουν αναπτυχθεί αποδοτικότερες τεχνικές αναζήτησης, που θα μπορούσαν να ελέγχουν ένα εκατομμύριο αστρικά συστήματα, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες εντοπισμού πιθανών εξωγήινων σημάτων.