ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τῶν συμμοριῶν (14-23)

[14] Ἐγὼ τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ταῦτά τε καὶ παραπλήσια τούτοις λογιζόμενος λόγον μὲν οὐδέν᾽ ἐβουλόμην θρασὺν οὐδ᾽ ἔχοντα μάταιον μῆκος εὑρεῖν· τὴν μέντοι παρασκευήν, ὅπως ὡς ἄριστα καὶ τάχιστα γενήσεται, πάνυ πολλὰ πράγματ᾽ ἔσχον σκοπῶν. οἴομαι δὴ δεῖν ἀκούσαντας ὑμᾶς αὐτήν, ἂν ὑμῖν ἀρέσκῃ, ψηφίσασθαι. ἔστι τοίνυν πρῶτον μὲν τῆς παρασκευῆς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ μέγιστον, οὕτω διακεῖσθαι τὰς γνώμας ὑμᾶς ὡς ἕκαστον ἑκόντα προθύμως ὅ τι ἂν δέῃ ποιήσοντα.

[15] ὁρᾶτε γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅτι, ὅσα μὲν πώποθ᾽ ἅπαντες ἐβουλήθητε καὶ μετὰ ταῦτα τὸ πράττειν αὐτὸς ἕκαστος ἑαυτῷ προσήκειν ἡγήσατο, οὐδὲν πώποθ᾽ ὑμᾶς ἐξέφυγεν, ὅσα δ᾽ ἐβουλήθητε μέν, μετὰ ταῦτα δ᾽ ἀπεβλέψατ᾽ εἰς ἀλλήλους ὡς αὐτὸς μὲν ἕκαστος οὐ ποιήσων, τὸν δὲ πλησίον πράξοντα, οὐδὲν πώποθ᾽ ὑμῖν ἐγένετο.

[16] ἐχόντων δ᾽ ὑμῶν οὕτω καὶ παρωξυμμένων, τοὺς διακοσίους καὶ χιλίους ἀναπληρῶσαί φημι χρῆναι καὶ ποιῆσαι δισχιλίους, ὀκτακοσίους αὐτοῖς προσνείμαντας· ἐὰν γὰρ τοῦτ᾽ ἀποδείξητε τὸ πλῆθος, ἡγοῦμαι, τῶν ἐπικλήρων καὶ τῶν ὀρφανῶν καὶ τῶν κληρουχικῶν καὶ τῶν κοινωνικῶν καὶ εἴ τις ἀδύνατος ἀφαιρεθέντων, ἔσεσθαι χίλια καὶ διακόσια ταῦθ᾽ ὑμῖν σώματα.

[17] ἐκ τοίνυν τούτων οἶμαι δεῖν ποιῆσαι συμμορίας εἴκοσιν, ὥσπερ νῦν εἰσιν, ἑξήκοντα σώματ᾽ ἔχουσαν ἑκάστην. τούτων δὲ τῶν συμμοριῶν ἑκάστην διελεῖν κελεύω πέντε μέρη κατὰ δώδεκ᾽ ἄνδρας, ἀνταναπληροῦντας πρὸς τὸν εὐπορώτατον ἀεὶ τοὺς ἀπορωτάτους. καὶ τὰ μὲν σώμαθ᾽ οὕτω συντετάχθαι φημὶ δεῖν· δι᾽ ὃ δ᾽, εἴσεσθε, ἐπειδὰν ὅλον τὸν τρόπον τῆς συντάξεως ἀκούσητε.

[18] τὰς δὲ τριήρεις πῶς; τὸν ἅπαντ᾽ ἀριθμὸν κελεύω τριακοσίας ἀποδείξαντας, κατὰ πεντεκαιδεκαναΐαν εἴκοσι ποιῆσαι μέρη, τῶν πρώτων ἑκατὸν πέντε, καὶ τῶν δευτέρων ἑκατὸν πέντε, καὶ τῶν τρίτων ἑκατὸν πένθ᾽ ἑκάστῳ μέρει διδόντας, εἶτα συγκληρῶσαι συμμορίᾳ σωμάτων ἑκάστῃ τὴν πεντεκαιδεκαναΐαν, τὴν δὲ συμμορίαν ἑκάστῳ τῷ μέρει σφῶν αὐτῶν τρεῖς ἀποδοῦναι τριήρεις.

[19] ἐπειδὰν δὲ ταῦθ᾽ οὕτως ἔχονθ᾽ ὑπάρχῃ, κελεύω, ἐπειδὴ τὸ τίμημ᾽ ἐστὶ τῆς χώρας ἑξακισχιλίων ταλάντων, ἵν᾽ ὑμῖν καὶ τὰ χρήματ᾽ ᾖ συντεταγμένα, διελεῖν τοῦτο καὶ ποιῆσαι καθ᾽ ἑξήκοντα τάλανθ᾽ ἑκατὸν μέρη, εἶτα πένθ᾽ ἑξηκονταταλαντίας εἰς ἑκάστην τῶν μεγάλων τῶν εἴκοσι συμμοριῶν ἐπικληρῶσαι, τὴν δὲ συμμορίαν ἑκάστῳ τῶν μερῶν μίαν ἑξηκονταταλαντίαν ἀποδοῦναι,

[20] ὅπως, ἂν μὲν ὑμῖν ἑκατὸν δέῃ τριήρων, τὴν μὲν δαπάνην ἑξήκοντα τάλαντα συντελῇ, τριήραρχοι δ᾽ ὦσι δώδεκα, ἂν δὲ διακοσίων, τριάκοντα μὲν ᾖ τάλαντα τὴν δαπάνην συντελοῦντα, ἓξ δὲ σώματα τριηραρχοῦντα, ἐὰν δὲ τριακοσίων, εἴκοσιν μὲν ᾖ τάλαντα τὴν δαπάνην διαλύοντα, τέτταρα δὲ σώματα τριηραρχοῦντα.

[21] τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ τὰ νῦν ὀφειλόμεν᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν σκευῶν ἐπὶ τὰς τριήρεις τιμήσαντας ἅπαντ᾽ ἐκ τοῦ διαγράμματος νεῖμαι κελεύω μέρη εἴκοσιν, ἔπειτα ταῖς μεγάλαις ἐπικληρῶσαι συμμορίαις μέρος ἓν χρήστων ἑκάστῃ, τὴν δὲ συμμορίαν ἑκάστην διανεῖμαι τῶν αὑτῆς μερῶν ἑκάστῳ τὸ ἴσον, τοὺς δὲ δώδεκα τοὺς ἐν ἑκάστῳ τῷ μέρει ταῦτ᾽ εἰσπράξαντας τὰς τριήρεις, ἃς ἂν ἕκαστοι λάχωσι, παρεσκευασμένας παρέχειν.

[22] τὴν μὲν δαπάνην καὶ τὰ σκάφη καὶ τοὺς τριηράρχους καὶ τὴν τῶν σκευῶν εἴσπραξιν οὕτως ἂν ἄρισθ᾽ ἡγοῦμαι καὶ πορισθῆναι καὶ παρασκευασθῆναι· πλήρωσιν δ᾽, ἣ καὶ σαφὴς ἔσται καὶ ῥᾳδία, μετὰ ταῦτα λέγω. φημὶ τοὺς στρατηγοὺς δεῖν διανεῖμαι τόπους δέκα τῶν νεωρίων, σκεψαμένους ὅπως ὡς ἐγγύτατ᾽ ἀλλήλων κατὰ τριάκοντ᾽ ὦσι νεώσοικοι, ἐπειδὰν δὲ τοῦτο ποιήσωσι, δύο συμμορίας καὶ τριάκοντα τριήρεις τούτων ἑκάστῳ προσνεῖμαι τῶν τόπων, εἶτ᾽ ἐπικληρῶσαι τὰς φυλάς·

[23] τὸν δὲ ταξίαρχον ἕκαστον, ὃν ἂν ἡ φυλὴ τόπον λάχῃ, διελεῖν τρίχα καὶ τὰς ναῦς ὡσαύτως, εἶτ᾽ ἐπικληρῶσαι τὰς τριττῦς, ὅπως ἂν τῶν μὲν ὅλων νεωρίων ἓν ἑκάστῃ μέρος ᾖ τῶν φυλῶν, τοῦ δὲ μέρους ἑκάστου τὸ τρίτον μέρος ἡ τριττὺς ἔχῃ, εἰδῆτε δ᾽, ἄν τι δέῃ, πρῶτον μὲν τὴν φυλήν, ὅπου τέτακται, μετὰ ταῦτα δὲ τὴν τριττύν, εἶτα τριήραρχοι τίνες καὶ τριήρεις ποῖαι[, καὶ τριάκοντα μὲν ἡ φυλή, δέκα δ᾽ ἡ τριττὺς ἑκάστη τριήρεις ἔχῃ]. ἐὰν γὰρ ταῦθ᾽ οὕτως εἰς ὁδὸν καταστῇ, εἴ τι καὶ παραλείπομεν νῦν (πάντα γὰρ ἴσως εὑρεῖν οὐ ῥᾴδιον), αὐτὸ τὸ πρᾶγμ᾽ ἑαυτῷ εὑρήσει, καὶ μία σύνταξις καὶ πασῶν τῶν νεῶν καὶ μέρους ἔσται.

***
[14] Εγώ λοιπόν, Αθηναίοι, κάνοντας αυτές τις σκέψεις και παρόμοιες προς αυτές, δεν θα επιθυμούσα να εκφωνήσω κανέναν προκλητικό λόγο ούτε και να μακρηγορήσω μάταια· αντίθετα, εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο η προετοιμασία μας θα γίνει όσο το δυνατό καλύτερη και σε όσο πιο σύντομο χρόνο, αντιμετώπισα πολύ μεγάλες δυσκολίες. Νομίζω λοιπόν ότι πρέπει να ακούσετε το σχέδιό μου και, αν το εγκρίνετε, να το ψηφίσετε. Το πρώτιστο λοιπόν και το σημαντικότερο για την προετοιμασία σας, Αθηναίοι, είναι να έχετε τέτοια αποφασιστικότητα, ώστε να κάνει ο καθένας σας αυθόρμητα και πρόθυμα ό,τι τυχόν χρειάζεται.

[15] Γιατί βλέπετε, Αθηναίοι, ότι, όσα σχέδια ως τώρα καταστρώσατε συλλογικά και μετά ο καθένας σας χωριστά θεώρησε καθήκον του να πραγματοποιήσει, τίποτε ως αυτήν τη στιγμή δεν σας ξέφυγε· όσα όμως σχέδια κάνατε, αλλά μετά κοίταζε ο ένας τον άλλον, με τη σκέψη ότι ο καθένας δεν θα κάνει τίποτε προσωπικά, αλλά θα τα πραγματοποιήσει ο γείτονάς του, τίποτε από αυτά ως τώρα δεν πραγματοποιήσατε.

[16] Αφού όμως έχετε τέτοιες διαθέσεις και έχετε ξεσηκωθεί για πόλεμο, φρονώ ότι πρέπει να συμπληρωθεί ο κατάλογος των φορολογουμένων πολιτών και να διευρυνθεί από χίλιους διακόσιους σε δύο χιλιάδες, προσθέτοντας σ᾽ αυτόν οχτακόσιους ακόμη. Γιατί, αν φτάσετε σ᾽ αυτόν τον αριθμό, υπολογίζω ότι, και αν ακόμη εξαιρέσετε τους κηδεμονευομένους, τα ορφανά, τους κληρούχους, τους εξ αδιαιρέτου κληρονόμους και όσους δεν μπορούν να πληρώσουν, θα σας μείνουν αυτά τα χίλια διακόσια άτομα.

[17] Από αυτούς λοιπόν νομίζω ότι πρέπει να σχηματίσετε είκοσι φορολογικές ομάδες, όσες ακριβώς είναι και τώρα, με εξήντα άτομα η καθεμιά. Προτείνω επίσης την καθεμιά από αυτές τις ομάδες να τη διαιρέσετε σε πέντε υποομάδες των δώδεκα ανδρών συγκαταλέγοντας πάντοτε τους λιγότερο πλούσιους με τον πιο εύπορο πολίτη, ώστε να επέλθει ισορροπία. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο υποστηρίζω ότι πρέπει να οργανωθούν τα υπό φορολογίαν άτομα· το γιατί, θα το μάθετε, όταν ακούσετε το σχέδιο της οργάνωσης στο σύνολό του.

[18] Τις τριήρεις όμως πώς θα τις οργανώσουμε; Προτείνω, αφού ανεβάσουμε τον συνολικό αριθμό τους σε τριακόσιες, να σχηματίσουμε είκοσι μοίρες των δεκαπέντε τριήρων δίνοντας στην καθεμιά πέντε από τα πρώτα εκατό, πέντε από τα δεύτερα εκατό και πέντε από την τρίτη εκατοντάδα· στη συνέχεια να δώσουμε με κλήρο σε κάθε φορολογική ομάδα ανά μία μοίρα των δεκαπέντε πολεμικών σκαφών και αυτή με τη σειρά της να παραχωρήσει τρεις τριήρεις σε κάθε υποομάδα της.

[19] Και αφού ρυθμιστούν αυτά έτσι από την αρχή, επειδή το κατ᾽ εκτίμηση φορολογητέο ποσό για όλη την επικράτεια είναι έξι χιλιάδες τάλαντα, προτείνω να το μοιράσετε σε εκατό μέρη από εξήντα τάλαντα το καθένα, για να ρυθμίσετε προς το συμφέρον σας και τα χρήματα· κατόπιν να κληρώσετε πέντε υποομάδες των εξήντα ταλάντων σε καθεμιά από τις είκοσι μεγάλες φορολογικές ομάδες και κάθε μεγάλη φορολογική ομάδα να αναθέσει σε κάθε υποομάδα της την καταβολή εξήντα ταλάντων,

[20] ώστε, αν χρειάζεστε εκατό τριήρεις, τη δαπάνη να καλύπτουν εξήντα τάλαντα και οι τριήραρχοι να είναι δώδεκα· αν πάλι χρειάζεστε διακόσιες τριήρεις, τη δαπάνη να καλύπτουν τριάντα τάλαντα και οι τριήραρχοι να είναι έξι· τέλος, αν χρειάζεστε τριακόσιες τριήρεις, τότε τα τάλαντα που θα καλύψουν τη δαπάνη θα είναι είκοσι και οι τριήραρχοι τέσσερις.

[21] Με τον ίδιο τρόπο, Αθηναίοι, προτείνω να κατανείμουμε σε είκοσι μέρη και τα οφειλόμενα για τις τριήρεις εξαρτήματα εκτιμώντας τα όλα σύμφωνα με τον κατάλογο· εν συνεχεία να αναθέσουμε με κλήρο σε καθεμιά μεγάλη φορολογική μονάδα (: συμμορία) ένα μέρος των οφειλετών και η καθεμιά από αυτές με τη σειρά της να εκχωρήσει σε καθεμιά από τις υποομάδες της το χρέος σε ίσα μέρη· οι δώδεκα που αποτελούν την κάθε υποομάδα, αφού το εισπράξουν, να δώσουν πλήρως εξοπλισμένες τις τριήρεις που τυχόν θα τους έχουν κληρωθεί.

[22] Με αυτόν τον τρόπο νομίζω ότι θα εξασφαλίσουμε και θα οργανώσουμε άριστα τα έξοδα, τα πολεμικά σκάφη, τους τριηράρχους και την είσπραξη των χρημάτων για τον εξοπλισμό των τριήρων. Από εδώ και πέρα θα κάνω λόγο για την επάνδρωση των πολεμικών σκαφών, που και ξεκάθαρη θα είναι και εύκολη. Φρονώ ότι πρέπει να μοιράσουν οι στρατηγοί τα νεώρια σε δέκα μέρη προβλέποντας να υπάρχει σε κάθε μέρος ένας νεώσοικος για τριάντα περίπου τριήρεις, όσο γίνεται πιο κοντά ο ένας στον άλλο, και, αφού κάνουν αυτό, να κατανείμουν στο καθένα από τα δέκα αυτά μέρη δύο μεγάλες φορολογικές ομάδες και τριάντα τριήρεις· κατόπιν να μοιράσουν με κλήρο αυτά τα τμήματα στις φυλές·

[23] ο κάθε ταξίαρχος να χωρίσει το χώρο που θα τύχει με κλήρο στη φυλή καθώς και τις τριήρεις σε τρία μέρη· έπειτα να ορίσουν με κλήρο τις τριττύες, ούτως ώστε σε κάθε φυλή να αναλογεί ένα μέρος από το σύνολο των νεωρίων, η τριττύς να έχει το ένα τρίτο από κάθε μέρος, και, σε περίπτωση που προκύψει κάτι, να γνωρίζετε πρώτα πρώτα πού έχει ταχθεί η φυλή, ύστερα η τριττύς της κάθε φυλής, κατόπιν ποιοι είναι οι τριήραρχοι και ποιες οι τριήρεις· [έτσι, η φυλή θα έχει υπό τη φροντίδα της τριάντα τριήρεις και κάθε τριττύς δέκα]. Αν λοιπόν αυτά μπουν στον δρόμο τους, ο,τιδήποτε παραλείψουμε (γιατί ίσως δεν είναι εύκολο να τα προβλέψει κανείς όλα), αυτό θα διαπιστωθεί στην πράξη· έτσι, θα υπάρχει ένα σύστημα και για τον στόλο στο σύνολό του και για τις μοίρες του.