Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2016

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ - Ὕμνος εἰς Ἄρτεμιν (3.46-3.109)

Αποτέλεσμα εικόνας για ?ρτεμισαὖθι δὲ Κύκλωπας μετεκίαθε· τοὺς μὲν ἔτετμε
νήσῳ ἐνὶ Λιπάρῃ —Λιπάρη νέον, ἀλλὰ τότ᾽ ἔσκεν
οὔνομά οἱ Μελιγουνίς— ἐπ᾽ ἄκμοσιν Ἡφαίστοιο
ἑσταότας περὶ μύδρον· ἐπείγετο γὰρ μέγα ἔργον·
50 ἱππείην τετύκοντο Ποσειδάωνι ποτίστρην.
αἱ νύμφαι δ᾽ ἔδδεισαν, ὅπως ἴδον αἰνὰ πέλωρα
πρηόσιν Ὀσσείοισιν ἐοικότα, πᾶσι δ᾽ ὑπ᾽ ὀφρύν
φάεα μουνόγληνα, σάκει ἴσα τετραβοείῳ,
δεινὸν ὑπογλαύσσοντα, καὶ ὁππότε δοῦπον ἄκουσαν
55 ἄκμονος ἠχήσαντος ἐπὶ μέγα, πουλύ τ᾽ ἄημα
φυσάων, αὐτῶν τε βαρὺν στόνον· αὖε γὰρ Αἴτνη,
αὖε δὲ Τρινακρίη, Σικανῶν ἕδος, αὖε δὲ γείτων
Ἰταλίη, μεγάλην δὲ βοὴν ἐπὶ Κύρνος ἀύτει,
εὖθ᾽ οἵ γε ῥαιστῆρας ἀειράμενοι ὑπὲρ ὤμων
60 ἢ χαλκὸν ζείοντα καμινόθεν ἠὲ σίδηρον
ἀμβολαδὶς τετύποντες ἐπὶ μέγα μυχθίσσειαν.
τῷ σφέας οὐκ ἐτάλασσαν ἀκηδέες Ὠκεανῖναι
οὔτ᾽ ἄντην ἰδέειν οὔτε κτύπον οὔασι δέχθαι.
οὐ νέμεσις· κείνους γε καὶ αἱ μάλα μηκέτι τυτθαί
65 οὐδέποτ᾽ ἀφρικτὶ μακάρων ὁρόωσι θύγατρες.
ἀλλ᾽ ὅτε κουράων τις ἀπειθέα μητέρι τεύχοι,
μήτηρ μὲν Κύκλωπας ἑῇ ἐπὶ παιδὶ καλιστρεῖ,
Ἄργην ἢ Στερόπην· ὁ δὲ δώματος ἐκ μυχάτοιο
ἔρχεται Ἑρμείης, σποδιῇ κεχριμένος αἰθῇ·
70 αὐτίκα τὴν κούρην μορμύσσεται, ἡ δὲ τεκούσης
δύνει ἔσω κόλπους θεμένη ἐπὶ φάεσι χεῖρας.
κοῦρα, σὺ δὲ προτέρω περ, ἔτι τριέτηρος ἐοῦσα,
εὖτ᾽ ἔμολεν Λητώ σε μετ᾽ ἀγκαλίδεσσι φέρουσα,
Ἡφαίστου καλέοντος ὅπως ὀπτήρια δοίη,
75 Βρόντεώ σε στιβαροῖσιν ἐφεσσαμένου γονάτεσσι,
στήθεος ἐκ μεγάλου λασίης ἐδράξαο χαίτης,
ὤλοψας δὲ βίηφι· τὸ δ᾽ ἄτριχον εἰσέτι καὶ νῦν
μεσσάτιον στέρνοιο μένει μέρος, ὡς ὅτε κόρσῃ
φωτὸς ἐνιδρυθεῖσα κόμην ἐπενείματ᾽ ἀλώπηξ.
80 τῷ μάλα θαρσαλέη σφε τάδε προσελέξαο τῆμος·
«Κύκλωπες, κἠμοί τι Κυδώνιον εἰ δ᾽ ἄγε τόξον
ἠδ᾽ ἰοὺς κοίλην τε κατακληῖδα βελέμνων
τεύξατε· καὶ γὰρ ἐγὼ Λητωιὰς ὥσπερ Ἀπόλλων·
αἰ δέ κ᾽ ἐγὼ τόξοις μονιὸν δάκος ἤ τι πέλωρον
85 θηρίον ἀγρεύσω, τὸ δέ κεν Κύκλωπες ἔδοιεν.»
ἔννεπες, οἳ δ᾽ ἐτέλεσσαν· ἄφαρ δ᾽ ὡπλίσσαο, δαῖμον.
αἶψα δ᾽ ἐπὶ σκύλακας πάλιν ἤιες· ἵκεο δ᾽ αὖλιν
Ἀρκαδικὴν ἔπι Πανός. ὃ δὲ κρέα λυγκὸς ἔταμνε
Μαιναλίης, ἵνα οἱ τοκάδες κύνες εἶδαρ ἔδοιεν.
90 τὶν δ᾽ ὁ γενειήτης δύο μὲν κύνας ἥμισυ πηγούς,
τρεῖς δὲ παρουαίους, ἕνα δ᾽ αἰόλον, οἵ ῥα λέοντας
αὐτοὺς αὖ ἐρύοντες, ὅτε δράξαιντο δεράων,
εἷλκον ἔτι ζώοντας ἐπ᾽ αὐλίον, ἑπτὰ δ᾽ ἔδωκε
θάσσονας αὐράων Κυνοσουρίδας, αἵ ῥα διῶξαι
95 ὤκισται νεβρούς τε καὶ οὐ μύοντα λαγωόν,
καὶ κοίτην ἐλάφοιο καὶ ὕστριχος ἔνθα καλιαί
σημῆναι, καὶ ζορκὸς ἐπ᾽ ἴχνιον ἡγήσασθαι.
ἔνθεν ἀπερχομένη —μετὰ καὶ κύνες ἐσσεύοντο—
εὗρες ἐπὶ προμολῇσ᾽ ὄρεος τοῦ Παρρασίοιο
100 σκαιρούσας ἐλάφους, μέγα τι χρέος· αἱ μὲν ἐπ᾽ ὄχθῃς
αἰὲν ἐβουκολέοντο μελαμψήφιδος ἀναύρου,
μάσσονες ἢ ταῦροι, κεράων δ᾽ ἀπελάμπετο χρυσός·
ἐξαπίνης δ᾽ ἔταφές τε καὶ ὃν ποτὶ θυμὸν ἔειπες·
«τοῦτό κεν Ἀρτέμιδος πρωτάγριον ἄξιον εἴη.»
105 πέντ᾽ ἔσαν αἱ πᾶσαι· πίσυρας δ᾽ ἕλες ὦκα θέουσα
νόσφι κυνοδρομίης, ἵνα τοι θοὸν ἅρμα φέρωσι·
τὴν δὲ μίαν Κελάδοντος ὑπὲρ ποταμοῖο φυγοῦσαν
Ἥρης ἐννεσίῃσιν, ἀέθλιον Ἡρακλῆι
ὕστερον ὄφρα γένοιτο, πάγος Κερύνειος ἔδεκτο.

***
Μετά τους Κύκλωπες πήγε να βρει. Τους βρήκεστον νησί της Λιπάρας (Λιπάρα, νέον όνομα· τότε το λέγανΜελιγουνίδα). Και στου Ηφαίστου τρόγυρα το αμόνιστέκονταν καθώς πύρωνε το μέταλλο, καθώς επείγονταν για μέγα έργο.50Ποτίστρα για τους ίππους μαστορεύανε του Ποσειδώνα.Οι νύμφες φοβηθήκανε τα τρομερά σαν αντικρίσαν όνταπου ᾽μοιαζαν βράχοι από την Όσσα. Κάτω από το φρύδιτο μοναδικό τους μάτι, όμοιο με ασπίδα από βοδιών τεσσάρων δέρμα,να κρυφοβλέπουν φοβερά. Κι ακούσανε το χτύπο55από το αμόνι που ήχησε μακριά και το μεγάλο φυσητό τού αγέρααπό το φυσερό, και από των ίδιων (των Κυκλώπων) τη βαριάν ανάσα. Γιατί και η Αίτνα βούιζεκαθώς και η Τρινακρία, όπου κατοικούν οι Σικανοί, και η γειτονικήΙταλία. Και βοή μεγάλη ακούγονταν από την Κύρνοόταν τις σφύρες σήκωναν επάνω από τους ώμους,60καθώς, μια το ζεματιστό χαλκό που ᾽βγαινε απ᾽ το καμίνικαι μια το σίδερο χτυπούσαν με μεγάλο μόχθο.Για τούτο και δεν άντεχαν οι αμέριμνες Ωκεανίδεςούτε στα μάτια να τους δούνε άφοβα, ούτε το χτύπο να δεχτούν στ᾽ αυτιά τους.Κι ήτανε τούτο εύλογο, αφού αυτούς ακόμα και οι μεγάλες65οι θυγατέρες των θεών ποτέ δεν τους κοιτάζουν δίχως φρίκη.Κι όταν απειθήσει στη μητέρα του κάποιο κοριτσάκι,τους Κύκλωπες αυτή καλεί να τη συντρέξουν,τον Άργη ή το Στερόπη. Και απ᾽ το βάθος του σπιτιούφτάνει ο Ερμής μουντζουρωμένος μαύρη στάχτη.70Στην κόρη τον μπαμπούλα κάνει ευθύς, που τότε στης μητέρας τηςβουτάει την αγκαλιά, τα χέρια βάζοντας μπροστά στα μάτια της.Μα κόρη εσύ, και πιο παλιά, τρίχρονη όταν ήσουν,η Λητώ στην αγκαλιά της σε οδήγησεστον Ήφαιστο, που την προσκάλεσε τα δώρα του καλωσορίσματος να της προσφέρει,75στα στιβαρά εκάθισες τα γόνατα του Βρόντηκι απ᾽ το μεγάλο στήθος του άδραξες τις πυκνές τρίχεςκαι τις ξερίζωσες με βια. Για τούτο μένει άτριχο και τώρα ακόματο μεσιανό μέρος του στέρνου του, καθώς ανθρώπουκεφάλι που την κόμη του την τρώει η ψώρα.80Και τότε θαρρετά πολύ είπες ετούτα:«Κύκλωπες, και για μένα ένα Κυδώνιο τόξοκαι βέλη και φαρέτρα βαθουλήνα φκιάξετε. Γιατί κι εγώ είμαι τέκνο της Λητώς, καθώς ο Απόλλωνας.Κι αν με το τόξο ζώο σκοτώσω ξεμοναχιασμένο85ή και θεριόν, θα είναι για το γεύμα των Κυκλώπων».Είπες, κι αυτοί στα φτιάξανε κι οπλίστηκες θεά αμέσως.Κι ήρθες αναζητώντας πάλι τα σκυλιά σου. Έφτασες στη σκηνήτου Πάνα την Αρκαδική. Κι εκείνος λιάνιζε κρέατα λύγκαΜαιναλιώτικου, για να τα φάνε οι λεχώνες σκύλες.90Τότε σου χάρισε ο γενειοφόρος δυο ασπρόμαυρα σκυλιά,στ᾽ αυτιά τα τρία με κηλίδες κι ένα πολύχρωμο. Ετούτα και λιοντάριασαν μυριστούν τ᾽ αρπάζουνε απ᾽ το σβέρκοκαι στην αυλή σου ζωντανά τα σέρνουν. Σου ᾽δωσε κι εφτάσκύλες απ᾽ την Κυνοσουρίδα, γρηγορότερες κι από την αύρα, που μπορούσαν να καταδιώξουν95λαφάκια γρήγορα, μα και λαγό τα μάτια που ποτέ δεν κλείνει,και κατοικίες ελαφιών να βρίσκουνε, μα κι αγριόχοιρων φωλιέςνα επισημαίνουν, και στα ίχνη να οδηγούνε ζαρκαδιών.Φεύγοντας αποκεί —σ᾽ ακολουθούνε τα σκυλιά—βρίσκεις στους πρόποδες του όρους Παρρασίου100ελάφια να πηδούν, θήραμα θαυμαστό — όπου στις όχθεςδιαρκώς βοσκούν του μαυροβότσαλου του Άναυρου,τρανύτερα από ταύρους, κι έλαμπε στα κέρατά τους ο χρυσός.Άξαφνα θαύμασες και είπες στην ψυχή σου:«Ετούτο είναι της Αρτέμιδας το πρώτο κι άξιο κυνήγι».105Πέντε οι λαφίνες, κι έπιασες τις τέσσερις γρήγορα τρέχοντας,δίχως λαγωναρόσκυλοι το γρήγορο άρμα να σου σέρνουν.Τη μια λαφίνα που ᾽φυγε πέρα απ᾽ τον Κελάδοντα τον ποταμόμε τη συναίνεση της Ήρας, για να γίνει άθλος του Ηρακλή,ο βράχος ο Κερύνειος τη δέχτηκε.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΩΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ TOΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΤΗΣ

Αποτέλεσμα εικόνας για ΗΘΙΚΗΗ ηθική, καθώς και κάθε άλλος κλάδος της φιλοσοφίας, δεν αποτελεί ένα αναλλοίωτο πεδίο αναφοράς, αλλά συνιστά ένα δυναμικό μέγεθος, υφιστάμενο κατά την πορεία των ιστορικών αιώνων τη διαφοροποίηση και την εξέλιξη, τις επιβαλλόμενες από τις τροπές των καιρών και τις μεγάλες και ενίοτε θεαματικές μεταβολές στο σώμα της παγκόσμιας κοινωνίας. Η φιλοσοφική ηθική, μπροστά στο κατώφλι του εικοστού πρώτου αιώνος και της νέας χιλιετίας, διατυπώνει τα ερωτήματα κι αναπτύσσει την προβληματική της πάνω σε διαχρονικές τάξεως ζητήματα, που αφορούν στη στάση και στη συμπεριφορά ατόμων κι ομάδων έναντι του εαυτού τους και της αντικειμενικής πραγματικότητας, καθώς και πάνω σε καίριας σημασίας νέα μορφώματα στον χώρο της πολιτικής κοινωνίας.
 
Σήμερα η ηθική δεν είναι μεταφυσική, όπως ήταν κατά την περίοδο των μεγάλων φιλοσοφικών συστημάτων της ελληνικής αρχαιότητος. Ωστόσο, είναι θεμιτό και πρέπον να γίνεται λόγος για μια μεταφυσική των αξιών της, οι οποίες, μετά από τις κοσμογονικές μεταβολές της σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας, καλύπτουν ένα ευρύ ηθικό τοπίο, με υποχρεωμένη τη φιλοσοφική συνείδηση να κατευθύνει την προσοχή της σε θέματα που καταλαμβάνουν το επίκεντρο της τρέχουσας πολιτισμικής επικαιρότητος, όπως είναι οι φυλετικές διακρίσεις, ο ρατσισμός σ' όλες του τις εκφάνσεις, η σεξουαλική απελευθέρωση, η ευθανασία, η τεχνητή γονιμοποίηση, η σχέση του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον, κ.λ.π. Η ηθική δεν έχει μόνον παρελθόν, αλλά και παρόν και μέλλον, δεδομένου ότι το θεμελιακό της ερώτημα: «τι πρέπει να πράξω;» έρχεται κι επανέρχεται κάθε φορά ανανεωμένο, με μιαν διάθεση ανοικτότητος στη διερεύνηση των πραγμάτων, υπονομεύοντας κι αυτήν ακόμη την θεμελιακή ατομική του υπόσταση. Πολλές ανήσυχες συνειδήσεις υποστήριξαν διαφορετικές αντιλήψεις όχι τόσο ως προς τη σκοπιμότητα της υπάρξεως θεωρητικής ηθικής καθεαυτήν, όσο ως προς την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής της στην ανθρώπινη δραστηριότητα, κατά την περίοδο της κυριαρχίας του homo econmicus και της εμφανούς θεαματικής τεχνολογικής αναπτύξεως. Το παρόν και το μέλλον της ηθικής φιλοσοφίας διαγράφονται με αφετηριακήν αρχή τα καίριας σημασίας προβλήματα, τα προκύπτοντα από τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της σύγχρονης κοινωνίας: την αποπροσωποποίηση, την αναγωγή της καθημερινής πράξεως και συμπεριφοράς στο άτεγκτο αίτημα και τους κανόνες μιας μηχανιστικής νοοτροπίας και την στήριξη, παντί σθένει, ενός ορθολογικού τρόπου γραφειοκρατικής συγκρότησης της εργασιακής, της παραγωγικής και επιχειρηματικής δραστηριότητος, καταδικαστικής των ηθικών συναισθημάτων, τα οποία εξοστρακίζονται χάριν της αυστηρής, ιεραρχικής διεκπεραιώσεως ρόλων, μ' απώτερο σκοπό την επιτυχία. Το αγαθό και το κακό δεν έχουν νόημα, όχι υπό την έποψη της αναποτελεσματικής καταλήξεως στη διερώτηση περί της ουσίας τους ή από τη σκοπιά της αδυναμίας του καθορισμού των μεταξύ τους ορίων, αλλά υπό την έννοια ότι στο ανωτέρω αντιθετικό ζεύγος επιδεικνύεται ηθική αδιαφορία, δεδομένου ότι στις πλείστες των περιπτώσεων υποκαθίσταται από της λογικής τάξεως κατηγορίες του ορθού - λανθασμένου.1
 
        Η γλώσσα της ηθικής δεν έχει αντικειμενική υπόσταση, αλλά λαμβάνει εκάστοτε τον χαρακτήρα αυτού ο οποίος την ομιλεί. Έτσι, κατά καιρούς προέκυψαν ηθικές με μεταφυσικό, αγαθοκρατικό, ωφελιμοκρατικό, βουληστοκρατικό, ηδονοκρατικό κλπ περιεχόμενο. Η ηθική του παρόντος, με προοπτική μέλλοντος δεν μπορεί να είναι δογματικής τάξεως. Θα υποστηριχθεί, εν συνέχεια, με βάση τη σύγχρονη παγκόσμια ηθικοκοινωνική κρίση, ότι η ανθρωπότης μπορεί να ορθοτομήσει την πορεία της, προσβλέποντας στα πλατωνικά ηθικά πρότυπα, τα οποία, επανεπροσδιοριζόμενα, θα προσλάβουν τη λάμψη εκείνη που θα επιτρέψουν στην παγκόσμια κοινότητα να αμβλύνει και να ξεπεράσει τα αδιέξοδά της, ενώ στην ηθική θ' αναγνωρίσουν το δικαίωμα να επανακάμψει στο χώρο απ' όπου έχει εξοριστεί. Η ηθική ούτε ως καντιανή δεοντολογία ούτε ως οποιαδήποτε έκφανση του πραγματισμού μπόρεσε να επιβιώσει. Η ανθρωπότης έχει ανάγκη από μια επιστροφή που θα' ναι και πρόοδος. Θα ήταν δυνατόν να επικεντρώσει κανείς την προσοχή του στην αριστοτελική ηθική και κυρίως στη διδασκαλία των Ηθικών Νικομαχειών. Η κίνηση αυτή θα ήταν, ενδεχομένως, ενισχυτική της καθολικής επιθυμίας για μια λύση ή θα ήταν μια σοβαρή απόπειρα αντιμετώπισης του σύγχρονου ηθικού προβλήματος, για να μην πω του αδιεξόδου. Ωστόσο, η ανθρωπότης χρειάζεται έναν πιο μεγαλοφάνταστο και συνθετότερο χειρισμό των σύγχρονων προβλημάτων των οποίων η αντιμετώπιση θα πρέπει ν' αρχίσει ταυτοχρόνως απ' έξω κι από μέσα καλύπτοντας πολυδύναμα το σύνολό τους κι όχι να επιχειρεί σχεδιασμούς μ' αντικείμενο αναφοράς το συγκεκριμένο. Προς τούτο προσφέρεται η πλατωνική γνωσιολογία, η οποία έχει τόσο ηθικό όσο κι αισθητικό χαρακτήρα. Μια αναθεώρηση της πλατωνικής ηθικής, με βάση την πολυαίωνη φιλοσοφική εμπειρία, πιθανόν να αυγάσει με νέο φως την εν γένει στάση και τις αξίες μας.
 
Η ηθική συμπεριφορά του ανθρώπου, κατά Πλάτωνα, καταξιώνεται στο επίπεδο της πόλεως, πλην όμως διαμορφώνεται δια της παιδείας και της ανατροφής εντός της ανθρωπίνης εσωτερικότητος, έχοντας ως διακριτικά χαρακτηριστικά το εύρυθμον και το ευάρμονστον2. Τούτο δεν αφορά στην εσωτερίκευση μιας τεχνικής τυπικής γνώσεως αφορώσας στην καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά στην ομολογία της ψυχής του πολίτη προς την ψυχή της πολιτείας, η οποία συνιστά την προέκταση εκείνης, μέσα σε μία διαδικασία αλληλοτροφοδότησης. Η ισορροπία της ψυχής κατά την πυθαγορική και την πλατωνική της εκδοχή, ερειδόμενη στη βίωση του μετρίου, του πρέποντος, του καιρού και του δέοντος του πλατωνικού Πολιτικού3 διαμορφώνει άραγε τις προϋποθέσεις για μια ηθική πορεία της ανθρωπότητος, τώρα και στο μέλλον; Η αγάπη προς τη συμμετρία και τη χάρη οδηγούσε άλλοτε προς το ον καθεαυτό, και δεν γέμιζε τη συνείδηση μόνο μ' οντολογική αλλά και με ηθική πλησμονή. Αλλοτε η αισθητική και η τέχνη έρχονταν συνεπίκουροι της ηθικής. Σήμερα μεταξύ των εν λόγω μεγεθών παρατηρείται αντιπαράθεση, εξικνούμενη συχνά μέχρι της ρήξεως. Αλλοτε η δικαιοσύνη, καθώς και οι λοιπές αρετές κι αξίες συμπλήρωναν την ουσία τους με την ιδέα του αγαθού, καθιστάμενες χρήσιμες κι ωφέλιμες για τις συνειδήσεις4, οι οποίες, διαθέτοντας την ικανότητα να θέωνται την αιωνιότητα του χρόνου και το σύνολο της ουσίας5, δεν απέδιδαν αφενός σημασίαν τόσο μεγάλη στη βιοτική μέριμνα ούτε διαφωνούσαν στον βαθμό συγκρούσεως ως προς τη λογική ή τη διαισθητική αντίληψη για το τί πρέπει να πράξουν ή πώς πρέπει να διανοούνται και να ενεργούν μ' έναν συγκεκριμένο τρόπο. Η αναφής ουσία της ψυχής γινόταν θεατή από τον ηνίοχο της ψυχής, τον νουν, οπόταν πέριξ αυτής έδρευε η τέλεια επιστήμη, η περιέχουσα την αλήθεια ολόκληρη6: τη δικαιοσύνη, τη σωφροσύνη και την επιστήμη καθεαυτάς. Τα φτερά της ψυχής τρέφονταν άνωθεν7, ενώ στην αντίθετη περίπτωση αποδυναμώνονταν «συντυχία λήθης»8. Το αυτό παρετηρείτο και στην αριστοτελική ηθική διανόηση όπου η ενέργεια του νου ή του θειωτάτου εντός της ανθρώπινης εσωτερικότητος παρείχε την τέλειαν ευδαιμονίαν9.
 
Το παρόν και το μέλλον της ηθικής πως μπορεί να χαραχθεί πάνω σε πλατωνικά πρότυπα; Η σύγχρονη ηθική είναι ουσιαστικά προβληματική, δεδομένου ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά, προσωπική και κοινωνική, διαμορφώνεται πάνω στην αποτελεσματικότητα της επιτυχίας, ενώ δεν υπάρχει ηθική πρόταση που να μην υπόκειται στον σκεπτικισμό και την αμφισβήτηση. Η φιλοσοφική ηθική ή η ηθική φιλοσοφία θέτει ερωτήματα περί των αξιών, προχωρώντας στην ανάλυση και την ανάπτυξη του περιεχομένου τους. Η διαδικασία αυτή παραπέμπει τελικώς στη διερώτηση του τί είναι ο άνθρωπος, ποιο είναι το νόημα των ενεργημάτων του, της ίδιας της ζωής του και, κατ' εξοχήν του ίδιου του θανάτου του. Στις αθλοπαιδιές αλλάζουν συχνά οι κανόνες, προκειμένου ένα συγκεκριμένο άθλημα να καταστεί πιο συναρπαστικό για τους φιλάθλους. Στην πολιτική κοινωνία αλλάζουν ή συμπληρώνονται οι νομικές διατάξεις, επειδή, εξελισσόμενη μετασχηματίζεται η κοινωνία, στης οποίας τη λειτουργία οι κανονιστικές διατάξεις αναφέρονται10. Το αυτό δεν μπορεί να συμβεί στην ηθική, η οποία δεν αναπαράγει ή δεν εξεικονίζει αυτό που πράγματι συντελείται σ' έναν κοινωνικό χώρο, αλλά μάλλον αποβλέπει στην αναγωγή της συμπεριφοράς, ατομικής και συλλογικής, στο επίπεδο ενός δέοντος το οποίο καθιστά την κοινωνία πιο λειτουργική και πιο ευτυχή στην επίτευξη των στόχων της που είναι η ευημερία και η ευδαιμονία των πολιτών της. Η σύγχρονη ηθική δεν είναι στρατευμένη στην υπηρεσία της αλήθειας - η οποία έτσι κι αλλιώς δεν πιστεύεται ότι υπάρχει - αλλά συναρτημένη ή μάλλον εξαρτημένη από κάποιες δυνάμεις κι εξουσίες, ακολουθεί τα βήματά τους, πέφτοντας στο τέλος εξαντλημένη από τη προφανή αδυναμία της ν' αναπτερώσει τις ελπίδες της ανθρωπότητος για ένα λαμπρότερο μέλλον.
 
Ποια μορφή θα πάρει άραγε η ηθική του μέλλοντος; Πώς το μέλλον της ηθικής μπορεί να διαμορφωθεί, συν τοις άλλοις, στη βάση ενός επαναπροσδιορισμού του πλατωνικού παρελθόντος της; Αν η σύγχρονη ηθική είναι προβληματική κι αν το κοινωνικό άτομο, πέρα από υπευποκειμενικές και δογματικές αρχές, είναι υπεύθυνο για τις επιλογές και τον καθορισμό των αξιολογικών του κριτηρίων, η πλατωνική διανόηση, τόσο με το δογματικό όσο και με το κριτικό της πνεύμα, έχει τη δύναμη να ενοφθαλμίσει την ηθική συμπεριφορά του σύγχρονου ανθρώπου και να συμβάλει στην έξοδό της από την αβεβαιότητα και τον φόβο. Οι πλατωνικές ηθικές αρχές τις οποίες λαμβάνοντας υπόψη της κάθε σύγχρονη ηθική εμπλουτίζει κι ολοκληρώνει το περιεχόμενό της μπορούν να είναι: α) η απόβλεψη σ' έναν μεγάλο σκοπό· β) η φιλοσοφία ως μελέτη θανάτου· γ) η ισορροπία της ψυχής δια της δικαιοσύνης και δ) η αναζήτηση ενός μέτρου μεταξύ του πλούτου και της πενίας, προστατευτικού του χαρακτήρα των πολιτών, καθώς και των έργων της τέχνης και της ζωή.
 
Ο μεγάλος σκοπός στην πλατωνική γνωστολογία συνίσταται στην αναγωγή της ψυχής στον κόσμο των ιδεών και στην κορυφαίαν τούτων, το αγαθό. Η συνείδηση του παρόντος, με την αυτοπεποίθηση της λογικής της ικανότητος, υποστηρίζει ότι είναι μάταιο να πιστεύει ότι σ' ένα υπερουράνιο χώρο διάγουν εν μακαριότητι υποστασιοποιημένες οι ιδέες-αξίες της πλατωνικής μεταφυσικής. Ωστόσο, μ' αφορμή τη μεγαλόπνοη αυτή πλατωνική διδασκαλία, η σύγχρονη συνείδηση μπορεί να κατανοήσει την αναγωγική εν λόγων πορεία ως κατάδυση της ψυχής στο βάθος της εσωτερικότητός της, ώστε, δια της συμβολής των πολιτικών, ηθικών και διανοητικών αρετών, να επιτύχει την κάθαρση και την εξύψωσή της στο επίπεδο της αυθεντικότητος. Στην τάξη αυτή των ιδεών, η κατάδυση γίνεται άνοδος και η άνοδος κατάδυση. Αν με όρους του πλατωνικού Τιμαίου η ψυχή είναι διφυής, συνισταμένη από το ταυτόν και το έτερον, το είναι και το γίγνεσθαι, η σύγχρονη ψυχή αρέσκεται στην περιπλάνησή της στα πεδία του ετέρου, όπου καρπούται την ικανοποίηση από την χρήση των τέλειων μηχανικών και τεχνικών μέσων, καθώς και την παρακόλουθη οικονική επιτυχία, δεχόμενη ταυτοχρόνως τις συνέπειες των τιθέμενων συγκεχυμένων και ουτιδανών στόχων της. Εκείνο που επιβάλλεται να πράξει, υπό τις περιστάσεις, είναι η ενεργοποίηση του ενύπαρκτου μέσα της θείου στοιχείου που θα την καταστήσει πρωτίστως ενήμερη της πενίας της, για να γίνει, εν συνέχεια, ζητητική του πλούτου της. Το εγχείρημα δεν είναι διόλου εύκολο, επειδή οι δεσμεύσεις των δυνάμεων της αγοράς είναι ασφυκτικές, υποχρεώνοντας τη συνείδηση ν' ακολουθήσει πιστά τις προδιαγραφές του τυφλού πεπρωμένου της. Η μόνη διέξοδος η απομένουσα για τον άνθρωπο είναι η μεσολαβητική παρεμβολή του πλατωνικού θείου έρωτος, ο οποίος διαθέτει τη δύναμη να επιστρέψει στην ψυχή τα χαμένα φτερά της, για το τίναγμα προς τα άνω. Ο Πλάτων διδάσκει ότι το τέλος της διαλεκτικής αυτής πορείας, σηματοδοτείται από την παρουσία της ιδέας του Αγαθού. Ωστόσο η κορυφαία των ιδεών και αξιών είναι δυνατόν να υποκατασταθεί με κάθε άλλον αντιστοίχου κύρους σκοπόν, αρκεί η θέση του ως προτεραιότης των συνειδησιακών επιδιώξεων να δικαιώνει τον αγώνα του ανθρώπου για αυτοπραγμάτωση και δικαίωση, μέσα στο γενικό κλίμα ευημερίας της πολιτικής κοινωνίας. Το πλατωνικό ήθος της ψυχής συμβάλλει ώστε ο σύγχρονος άνθρωπος αν συγκροτήσει το δικό του, υπό την προϋπόθεση ότι είναι φιλοθεάμων της αλήθειας. Το μέγιστον μάθημα, η γυμνασία για τη μέθεξη της ιδέας του αγαθού ας λάβει όποιο περιεχόμενο η σύγχρονη συνείδηση επιθυμεί να του προσδώσει· αρκεί να είναι μάθημα περί του μεγίστου και να μην προδίδει την πλατωνική έννοια της αλήθειας, κινώντας την ζωή μεταξύ του ασήμαντου και του επουσιώδους.
 
Η επόμενη πτυχή της πλατωνικής διδασκαλίας που ενισχύει τις προσπάθειες για την αναζήτηση μιας νέας ηθικής, ανοικτής ή κλειστής δεν έχει σημασία, δεδομένου ότι δεν αίρεται το προβληματικό της φύσεώς της, είναι η πλατωνική έννοιας της φιλοσοφίας ως μελέτη θανάτου. Είναι αναγκαίο ή μάλλον απαραίτητο, όπως επισημαίνει νεοέλλην διανοητής, να επανατεθεί ο θάνατος στην ζωή και η ζωή στον θάνατο, ώστε να προσλάβει η ηθική τον κοσμικό της ρυθμό11. Η έννοια του θανάτου, κατά την πλατωνική εκδοχή της, δεν περιέχει μοναχά το βιολογικό τέλος της ζωής ούτε είναι περιληπτική της βίαιης λύσεως της αρμονικής συνύπαρξης ψυχής και σώματος. Έρως και θάνατος κατά την πλατωνική διδασκαλία, ως αδιάκριτο ζεύγμα, αποτελούν τις δυνάμεις δια των οποίων η συνείδηση εφορά όλο το φάσμα της ζωής, υπακούοντας στην κλήση να νεκρώσει μέσα της όλα εκείνα τα ενάντια, πάθη, μίση, φθόνους, κακίες, τα αποτρεπτικά της αναγωγής στην κορυφή του εαυτού της. Κατ' αυτό τον τρόπο, ο θάνατος κατεργάζεται την αρετή, αλλά και την επιστήμη στο πλατωνικό της νόημα, δυνάμεις, οι οποίες συνυπάρχουσες και στρατευμένες καθαρά στην υπηρεσία της ποιοτικής βελτιώσεως του ανθρώπου, καθίστανται η γέφυρα μεταγωγής της ψυχής από του γίγνεσθαι προς το ον και την ιδέα. Η ζωή στην άκρα απόλαυσή της δεν έδωσε στον άνθρωπο των ημερών μας τη προσδοκώμενη ευδαίμονα διάθεση. Ως εκ τούτου, προκειμένου να καταπολεμηθεί ως δύναμη, απαιτείται να στραφεί κατεναντίον της το δέος της αντίθετης δυνάμεως, η οποία είναι ο θάνατος ως ομολογία προς τη φιλοσοφία. Από αυτή την άποψη, η μέριμνα για τον θάνατο συνιστά μέριμνα για την ίδια τη ζωή12, με την έννοια ότι η ανθρωπότης φερόμενη πιο συνετά, και στοχαζόμενη πάνω στο φαινόμενο του θανάτου, θα προσκτηθεί την ικανότητα απαλλαγής από τη λοιμική του καταναλωτισμού και του στείρου εγωκεντρισμού, χάριν μιας πιο αυθεντικής ζωής, με λιγότερους φόβους και διαψεύσεις και με περισσότερες ελπίδες.
 
Η σύγχρονη πολιτική κοινωνία προσδιορίζεται ως πολυφωνική, ενώ η ιδιότης αυτή φαίνεται να προδιαγράφει και το προσεχές της μέλλον. Η θρυλούμενη παγκοσμιοποίηση μπορεί να καταστεί θεμιτό όραμα της ανθρωπότητος υπό τον όρον ότι θα ενθαρρύνει την αλληλεπίδραση των διαφορετικοτήτων, με την παράλληλη ενίσχυση της ατομικής ταυτότητος των εθνικών πολιτισμών. Το ευκταίο θα είναι, άνθρωποι, ανομοιογενών πολιτισμικών, θρησκευτικών και ηθικών καταβολών, να συναντώνται και να συναινούν σε θέματα, όπως είναι η ελευθερία της σκέψης, η ισότητα στην παροχή ευκαιριών, η κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η δίκαιη κατανομή των πολιτιστιμικών αγαθών και η εμπέδωση της έννομης τάξεως13. Πέρα από την τήρηση των θεσμικών κανόνων και των νομοτεχνικών διαδικασιών, εκείνο που συνεπιβάλλεται είναι η αλλαγή της νοοτροπίας και της ιδιοσυγκρασίας του ανθρώπου, πράγμα που κατά βάση συντελείται μέσω της παιδείας, η οποία θα πρέπει να μνησθεί και πάλι του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα της. Προς την κατεύθυνση αυτήν η πλατωνική ψυχολογία έχει να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο. Για να επιτευχθεί ένα οποιοδήποτε είδος εξωτερικής αρμονίας και ν' αποφευχθεί η μετατροπή της πολυφωνίας σε κακοφωνία, είναι αναγκαίο να συνυπάρξουν αρμονία και ισορροπία εντός της ανθρωπίνης εσωτερικότητος. Η ιδανική κοινότης είναι εκείνη της οποίας τα μέλη πραγματώνουν στο μέγιστο τις δυνατότητές τους εν αγαστή συμπνοία προς τους συμπολίτες τους και προς την κοινωνίαν καθόλου. Μια τέτοια στάση είναι εγγύτατα προς την πλατωνική διδασκαλία η οποία υποστηρίζει την πραγμάτωση ενός θείου σχεδίου για την ανθρωπότητα και για κάθε πρόσωπο ξεχωριστά, του οποίου η ψυχική πραγματικότης τελεί σε κατάσταση ισορροπίας με την εναρμόνιση των μορίων της ψυχής δια της δικαιοσύνης, της συνισταμένης των αρετών της σοφίας, της ανδρείας και της σωφροσύνης, των αντιστοιχούντων προς το λογιστικό, το θυμοειδές και το επιθυμητό μέρος της ψυχής14. Με τα δεδομένα αυτά, ο μικρόκοσμος της ατομικής ψυχής ευρίσκεται σε σχέση ομολογίας προς την πολιτική και κατ' επέκταση προς την κοσμική πραγματικότητα.
 
Οι εν λόγω πλατωνικές αξιωματικές ηθικές αρχές υποβάλλουν, με δεδομένη την ψυχική αυτήν ισορροπία και αυτοκατοχύρωση, την ανάγκη της βιώσεως ενός μέτρου μεταξύ του πολλού πλούτου και της ταπεινωτικής πενίας, προκειμένου η συνείδηση, αφενός να μην διατρέχει τον κίνδυνο να περιπέσει στην τρυφή και την αργία κι αφετέρου ν' αποτραπεί το ενδεχόμενο να υπόκειται στην ανοικτή δυνατότητα της ανελευθερίας και της κακοεργίας. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο άνθρωπος, «ευσχήμων εν πάσι» διαμορφώνει έναν χαρακτήρα ευεπίφορον προς το βέλτιστο, έτσι ώστε δια της ευνομίας, εξωτερικής κι εσωτερικής, να καθίσταται ικανός να σέβεται εαυτόν και τους συνανθρώπους του15, γεγονός που αποτελεί την πεμπτουσία κάθε ηθικού ευαγγελίου, παλαιού και σύγχρονου. Η ηθική του παρόντος, κατά την διδασκαλία του I. Levinas, απηχώντας το πλατωνικό παρελθόν της, καταθέτει ως κύρια και καίριας σημασίας ηθική στάση, σε μίαν κοινωνία αμοιβαιότητος κι αλληλεγγύης, το να υπάρχει κανείς για τον Αλλο, συνειδητοποιώντας την ευθύνη του γι' αυτόν, χωρίς την αναμονή της ανταποδόσεως.
 
Η ανθρωπότης πορεύεται προς το μέλλον και τα πεπρωμένα της, έχοντας στη διάθεσή της μιαν πλησμονή πλούτου και γνώσεων. Ο παλμός της ζωής και η ένταση της υπάρξεως αναπαράγουν λάμψεις φωτός και φθόγγους ευφροσύνου λόγου από την πλατωνική μήτρα της καταβολής τους, προκειμένου ν' αρχιτεκτονηθεί ένα σχήμα ηθικού βίου, ανταποκρίσιμου στη φύση και στα οράματα του σύγχρονου ανθρώπου. Έτσι, είναι μάλλον βέβαιο ότι θα καταστεί η γη το ευάρεστο κατάλυμα των υιών του ανθρώπου. 
 ------------------------
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 I. Z. Bauman, Και πάλι μόνοι: η ηθική μετά τη βεβαιότητα, ελλ. μετ. Ρίκας Μπενβενιστέ - Κ. Χατζηκυριάκου, Αθήνα, Έρασμος (1994) 1998, σ. 23.
2 Πλατωνοσ, Πολ., Γ 413 e 2-5.
3 Του αυτου, Πολιτ., 284 e 5-8.
4 Πλατωνοσ, Πολ., ΣΤ' 505a 2-4.
5 Πβ αυτόθι, 486 a 8-9.
6 Του αυτου, Φαίδρ., 247 c 3-8.
7 Αυτόθι, 248 c 1-2.
8 Αυτόθι, 248 c 6-7.
9 Πβ. Αριστ., Ηθ. Νικομ., Κ7, 1177 a 12-18. Πβ Α. ΜΑΝΟΥ, Η ευδαιμονία ως θεωρία κατά τον Αριστοτέλη, Φιλοσοφία των αξιών. Πλατωνική και μεταπλατωνική διανόηση, Αθήνα, 1996,
σ. 68
10 P. Edwards, The Future of Ethics, The Future of Philosophy towards the 21st Century (OI. Leaman ed.,) London - N.Y. 1998, σ. 44. Πβ Θ. Πελεγρινη, Η θεμελίωση του ηθικού βίου, Αθήνα, Καρδαμίτσας, 1986, σ 92-94.
11 Πβ Κ. Αξελου, Για μια προβληματική ηθική, β' εκδ., ελλ. μετ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, (1974) 1992, σ. 62.
12 Πβ. FR. Dastur, Ο θάνατος. Δοκίμιο για το πεπερασμένο, ελλ. μετ. Βίκυ Σιδηροπούλου,
Αθήνα, Scripta. 1999, σ. 30.
13 Πβ. Z. Bauman, Και πάλι μόνοι: η ηθική μετά τη βεβαιότητα, σ. 56-57.
14 Για την έννοια της δικαιοσύνης παρά Πλάτωνι, Πβ R.C. Ledge, Plato's Theory of Ehtics, London Kegan Paul & Co., N.Y., Harcourt & Co., 1928, σ. 415-424
15 Πλατ., Πολ., 412b7-c6

Είμαστε συνειδητοί;

Αποτέλεσμα εικόνας για Είμαστε συνειδητοί;Κάποιες φορές γίνομαι επιθετικός… το τι ονομάζει ο καθένας «επιθετικότητα» είναι επίσης ένα υποκειμενικό θέμα. Αλλά ναι, ας το πάρουμε ως αληθινό…. Κάποιες φορές γίνομαι επιθετικός!

Το θέμα είναι ότι μπορώ να γίνω ό,τι θέλω, φτάνει να είναι συνειδητό! Όμως, ΚΑΙ αυτό χωράει πολλές παρερμηνείες. Τι σημαίνει να είναι κάτι «συνειδητό»; Να γνωρίζω ότι το κάνω; Όχι βέβαια, οι περισσότεροι από μας γνωρίζουν ακριβώς τι κάνουν όταν το κάνουν.

Γνωρίζουμε όταν φωνάζουμε, όταν είμαστε τρυφεροί, όταν θυμώνουμε, όταν αγωνιούμε κλπ. Τα ξέρουμε αυτά, τα αντιλαμβανόμαστε. Ξέρουμε ακριβώς και τι λέμε και τι κάνουμε… άσχετα αν επικαλούμαστε το γνωστό «δεν ήξερα τι έκανα». Αλλά αυτό δεν σημαίνει και ότι είμαστε συνειδητοί!

Το να είμαστε συνειδητοί ή όχι, περιλαμβάνει πολλές περισσότερες λειτουργίες παρά μόνο τον «εντοπισμό» της αντίδρασής μας ή της οποιασδήποτε δράσης. Είναι μια σύνθεση πολλών εσωτερικών διεργασιών που περιλαμβάνουν εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό μας, αμφισβήτηση των προγραμματισμών, των απόψεων και πεποιθήσεών μας, αναγνώριση των πραγματικών αναγκών και προθέσεών μας, αναγνώριση όλων των μερών (εγώ) μας. Είναι μια σύνθετη διεργασία που παραβλέπει το γραμμικό χρόνο, που αντλεί πληροφορίες από πολλά επίπεδα, που αναγνωρίζει τον (οποιονδήποτε) Άλλον, ως ισότιμο και σεβαστό μέρος της πραγματικότητάς μας.

Μετά απ’ όλα αυτά, που φυσικά γίνονται κατανοητά μόνο βιωματικά, το να ΕΙΣΑΙ ό,τι θέλεις να είσαι, περιλαμβάνει επίσης πολλά, και όχι το συνηθισμένο απλό «το κάνω γιατί απλά μπορώ». Φυσικά και μπορείς… το θέμα είναι τι επιλέγεις και γιατί! Αν οι ρόλοι, οι προθέσεις σου, οι ανάγκες σου, οι Άλλοι είναι φανερά σε σένα, τότε, αυτό που θέλεις και είσαι, είναι συνειδητό!

Συνειδητό σημαίνει και σωστό; Και ναι και όχι…

Η έννοια του «σωστού» και του «λάθους» είναι βεβαρυμμένη με άπειρες φιλοσοφικές θεωρίες, θρησκευτικές και «πνευματικές» πεποιθήσεις, που πλέον δεν έχει κανένα νόημα, πέραν από αυτό που εμείς του δίνουμε κάθε φορά… είτε απελευθερώνοντας είτε περιορίζοντας τη βούλησή μας.

Και ο αόρατος κριτής μας, καραδοκεί… παίζοντάς μας (και τους άλλους στα θέατρα της ζωής μας) σαν μπαλάκι του πιγκ πογκ, πέρα δόθε...

Αβάσταχτο, το κενό της ψευδαίσθησης

Αποτέλεσμα εικόνας για Αβάσταχτο, το κενό της ψευδαίσθησης Μπορούμε να ζήσουμε με ασφάλεια, ηρεμία, σκοπό, ισορροπία, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, φαίνεται να χάνεται και να τρέφεται ακόμα με ψευδαισθήσεις;

Οι απαντήσεις είναι πάντα απλές, φτάνει να τολμούμε τις ερωτήσεις. Φτάνει να αναζητούμε πραγματικά. Γιατί οι περισσότεροι κάνουμε τις ερωτήσεις μόνο νοητικά, μόνο θεωρητικά, συμπληρώνοντας αυτόματα τις γνώριμες απαντήσεις που έχουμε συνηθίσει να δίνουμε. Ένα πρόγραμμα που επαναλαμβάνεται μέσα μας, κάθε κλάσμα του δευτερολέπτου, εντελώς χωρίς τη δική μας συνειδητή βούληση.

Οι άνθρωποι φοβούνται το κενό, όπως φοβούνται και το θάνατο και τη ζωή. Δεν αντέχουν να μην ξέρουν, να μην παρασύρονται από αυτά που οι αισθήσεις τους παρουσιάζουν. Αγνοούν πως οι αισθήσεις υπηρετούν το πρόγραμμα, πως δεν τους ανήκει πια τίποτα. Τίποτα δεν είναι πραγματικά δικό τους.

Είναι αδύνατον να αντιληφθεί οποιοσδήποτε το παιχνίδι που παίζεται κάτω από τη μύτη του, από τον ίδιο του το νου, αυτόματα, αυτόβουλα. Αναγκαστικά όμως, πρέπει να υποθέσει πως γνωρίζει τα παιχνίδια που παίζονται στην κοινωνία, από άλλους, από «το σύστημα» γιατί διαφορετικά μένει ακάλυπτος, παραμένει ανασφαλής…ή έτσι πιστεύει.

Οπότε, συμπληρώνει τα εσωτερικά κενά με θεωρίες συνομωσιολογίας που δεν καταλαβαίνει και πολύ, όμως υιοθετεί. Ξεκινά και διεξάγει άπειρους πολέμους, επαναστάσεις, αλλαγές, όλα βασισμένα στις «καλύτερες προθέσεις» για έναν «καλύτερο κόσμο», που θεωρεί πως επιχειρεί.

Ακόμα κι αν σταματήσει για λίγο για να αναρωτηθεί, γιατί δεν δουλεύουν οι αλλαγές, γιατί δεν έχουν αποτέλεσμα οι επαναστάσεις, γιατί δεν επικρατεί το «καλό», το «ωφέλιμο», το «σωστό», συμπληρώνει άμεσα, ακαριαία το εσωτερικό κενό, με γνώριμα, αποδεκτά συμπεράσματα:

Οι άλλοι δεν θέλουν/δεν προσπαθούν αρκετά.

Το σύστημα δεν το επιτρέπει.

Οι δυνατοί/οι ελίτ/οι κακοί μας πολεμούν.

Θέλει πολύ χρόνο να επικρατήσει κάτι καλό.

Εγώ θα είμαι ο μάρτυρας που φυτεύει το σπόρο.

Κάποια μέρα θα γίνει.

Χρειάζονται περισσότεροι για να γίνει η ανατροπή.

Και μετά επιστρέφει στη γωνίτσα του, θεωρώντας αλαζονικά πως αυτός διαφέρει από «τους υπόλοιπους» που δεν έχουν πάρει μυρωδιά τι πραγματικά συμβαίνει. Διαφορετικά, δημιουργεί μια ομάδα, στην οποία κλείνεται, εκφράζεται, ανήκει, για να αισθάνεται ασφάλεια με τους ομοίους του. Οποιαδήποτε ερώτηση, αμφισβήτηση, διαφωνία έρθει «απ’ έξω» είτε την αγνοεί, δείχνοντας «ανωτερότητα», ενώ ουσιαστικά δεν μπορεί να την απαντήσει, είτε απαντάει με λόγια άλλων και παραπομπές, που θεωρεί δικά του.

Όμως, η φθορά και το γκρέμισμα συνεχίζονται, άσχετα αν κάποιοι (πολλοί) θέλουν να ζουν τα δικά τους παραμύθια. Αθέατο, αδυσώπητο, κατακλυσμιαίο, όμως σε τέτοια «αργή κίνηση» λόγω της πυκνότητας της ενέργειας, που δεν γίνεται αντιληπτό.

Οι υπεκφυγές εξακολουθούν να είναι όσες και οι άνθρωποι. Πού να τις εντοπίσεις; Ειδικά αν θέλεις να τις αγνοείς.

Σε κάθε κατακλυσμιαίο γκρέμισμα, ακμάζουν ταυτόχρονα, άπειρες θεωρίες αναστύλωσης, διατήρησης του «ορθού», προσπάθειες δημιουργίας, που παγιδεύουν τους φοβικούς και παρασύρουν τους ευκολόπιστους. Είναι πάγια λειτουργία ανά τους αιώνες που έχουμε μάθει και εύκολα βασιζόμαστε σε αυτήν για να μας «λυτρώσει» από την άγνοιά μας. Έτσι καταφέρουν, εικονικά, να ξεχωρίζουν οι «καλοί» από τους «κακούς» σπρώχνοντας επικίνδυνα τις πολικότητες σε σύγκρουση.

Τίποτα από όλα αυτά δεν φαίνεται. Δεν μπορεί κάποιος να σου τα φανερώσει. Πρέπει να μπορείς να τα δεις μόνος σου, εσύ με τον Εαυτό σου. Είναι βιωματική διαδικασία, που ο νους, η προσωπικότητα, η κοινωνία, το «σύστημα» δεν θα σε αφήσει να κάνεις. Πρέπει να το παλέψεις… όχι όπως έμαθες να παλεύεις. Γιατί, το σύστημα είσαι εσύ, εγώ, ο διπλανός σου. Κανείς, και τίποτ' άλλο!

Πρέπει να το θέλεις πάνω από όλα, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο και πρέπει να είσαι κάθε στιγμή αφοσιωμένος σε αυτό, να ξεμάθεις για να μάθεις, να απαλλαγείς από τα έτοιμα προγράμματα που διατηρείς, να εγκαταλείψεις τη γνώση που πιστεύεις πως έχεις. Κάθε φορά!

Διαφορετικά, ο δρόμος είναι ήδη στρωμένος. Θα ξυπνάς κάθε πρωί, νομίζοντας πως έχεις τη μέρα σου (και τη ζωή σου) στρωμένη μπροστά σου, κυνηγώντας τις άπειρες ψευδαισθήσεις σου και θα πέφτεις για ύπνο το βράδυ με άπειρα ερωτήματα που θα βιάζεσαι να απαντάς με τις υπάρχουσες ελκυστικές θεωρίες:

Πρόσεχε τη διατροφή σου

Να κάνεις το καλό όπου μπορείς

Κάνε οικονομία

Γυμνάσου

Επέλεξε εναλλακτικούς τρόπους ζωής

Καλλιέργησε την τροφή σου

Άλλαξε τη δουλειά σου

Φτιάξε κοινότητα με τους ομοίους σου.

Βρες τον/την  ιδανικό σύντροφο.

Απομάκρυνε όσους δεν σε εμπνέουν, κλπ κλπ ...

 Όμως, παρόλα αυτά, θα συνεχίζεις να πονάς, να ψάχνεις, να θυμώνεις (αν και το κρύβεις γιατί έχεις διαβάσει για το νόμο της έλξης)), να αισθάνεσαι ενοχή (την οποία θα προσπαθείς να ξεφορτωθείς, χωρίς να το εντοπίζεις όμως), να συναντάς τοίχους και αδιέξοδα, να αρρωσταίνεις, να συρρικνώνεσαι, να απομονώνεσαι… Και φυσικά να υποστηρίζεις ακόμα πιο σθεναρά τις απόψεις σου.

Γιατί φοβάσαι, τρέμεις, αυτόν τον κόσμο που φαίνεται να χάνεται και εσύ έχεις ταχθεί να αναστυλώσεις, να διατηρήσεις... ή να υπερβείς! Πώς όμως να παραιτηθείς απ' όλα όσα έμαθες, πιστεύεις και υποστηρίζεις; Πώς να υπάρξεις χωρίς την πανίσχυρη προσωπικότητα που φαίνεται να είναι το Παν και ονοματίζει τα πάντα, καταχωρώντας τα σε κουτάκια, που ούτε καν γνωρίζεις πως υπάρχουν ή πού;

Γιατί, η πραγματική δύναμη δεν επιβάλλεται, η αληθινή γνώση δεν πείθει, η εσωτερική ηρεμία δεν χρειάζεται οπαδούς, η ζωή δεν είναι παζάρια!

Είναι όλα αυτά «καταστροφολογία»; Και ναι και όχι. Ο εκπαιδευμένος σου νους σίγουρα θα τα απορρίψει, θα πάει παρακάτω, σε κάτι πιο «ελπιδοφόρο» που έχεις ακόμα ανάγκη να πιστεύεις και να διατηρείς. Αλλά έτσι πρέπει να γίνει… γιατί η ελευθερία θέλει «αρετή και τόλμη» και δεν μπορεί να είναι για όλους. Σίγουρα δεν προσφέρεται η Γνώση «δωρεάν», με κρυφά ανταλλάγματα ή με δάνεια, όπως εκπαιδευτήκαμε να λαμβάνουμε τα πάντα στον "πολιτισμένο" κόσμο μας.

Τι προσφέρει ο Άλλος Δρόμος;

Το γκρέμισμα. Το τέλος των ψευδαισθήσεων.

Την αληθινή Γνώση που δεν υπάρχει σε πακεταρισμένα κουτάκια με όμορφες κορδέλες.

Την αμφισβήτηση του εικονικού κόσμου σου.

Το τσούξιμο των ματιών σου.

Το ξεβόλεμα.

Την ειλικρίνεια με το πραγματικό της νόημα.

Τη δημιουργική, αυθεντική σκέψη.

Τη μοναχικότητα.

Το άγνωστο.

Κάπου εδώ αποφασίζεις.... προσπερνάς ή ξαναδιαβάζεις. Έπειτα, αποφασίζεις ξανά. Τίποτα δεν είναι δεδομένο, τίποτα ξεκάθαρο. Όμως εσύ θα δράσεις, σύμφωνα πάντα με τη Βούλησή Σου. Και αυτό είναι δίκαιο! Γιατί, έχεις παραπλανηθεί: η Γνώση αποκαλύπτεται ΜΕΤΑ το γκρέμισμα, η Αλήθεια φανερώνεται μετά το τέλος των ψευδαισθήσεων. Δεν παίρνεις τίποτα μαζί σου. Ξαναγεννιέσαι εκ νέου. Αναγκαστικά! Ή συνεχίζεις όλα όσα ήδη γνωρίζεις....εκεί υπάρχουν πολλοί να σου κάνουν παρέα...

Τοποθετήστε τα πράγματα στη σωστή τους προοπτική

Αποτέλεσμα εικόνας για Τοποθετήστε τα πράγματα στη σωστή τους προοπτικήΕνώ είναι εύκολο να επιτρέψουμε σε μικροπράγματα να κυριαρχήσουν στη ζωή μας, υπάρχουν κάποια άλλα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε το στρες στη ζωή μας. Ένα από τα σημαντικότερα που μπορούμε να κάνουμε είναι, να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους προοπτική.

Ίσως αυτή η πρόταση να σας φαίνεται λίγο ακατανόητη. Στο κάτω κάτω, τι σημαίνει στην πραγματικότητα; Έχω σκεφτεί πάρα πολύ πάνω σ’ αυτό το θέμα και για μένα σημαίνει απλώς να θυμάμαι ότι τα περισσότερα από τα πράγματα που μας στρεσάρουν δεν αποτελούν καταστάσεις ζωής ή θανάτου.

Για την ακρίβεια, εγώ βρίσκω πολύ γοητευτικό το γεγονός πως όταν οι άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με πραγματικά «σοβαρές καταστάσεις» – φυσικές καταστροφές, διαζύγια, οικονομικές κρίσεις, αρρώστιες, το θάνατο των αγαπημένων τους προσώπων, τα γηρατειά των γονιών τους – οι περισσότεροι φανερώνονται εξαιρετικά θαρραλέοι και καινοτόμοι. Για κάποιο λόγο η αντίδρασή μας στα σημαντικά γεγονότα της ζωής είναι να υψώσουμε το ανάστημά μας, να ανακαλέσουμε την εσωτερική μας δύναμη και να πάρουμε οτιδήποτε έχει να μας προσφέρει η ζωή.

Παρ’ όλα αυτά, οι ίδιοι άνθρωποι που καταφέραμε να ξεπεράσουμε κάποια εξάρτησή μας, μια επαγγελματική καταστροφή, ή κάποια άλλη κρίση, είμαστε πολύ συχνά απογοητευμένοι, στενοχωρημένοι, ενοχλούμαστε εύκολα, είμαστε στρεσαρισμένοι και μας εκνευρίζουν όλα αυτά τα «μικροπράγματα» που αποτελούν τμήμα της καθημερινότητας όλων μας. Κατά κάποιο τρόπο είναι τα μικροπράγματα και όχι τα σοβαρά θέματα εκείνα που μας βασανίζουν περισσότερο.

Τα περισσότερα δεν είναι θέματα ζωής ή θανάτου. Και αν δω όλα τα πράγματα που αντιμετωπίζω σαν μικροπράγματα και όχι σαν μια σειρά καταστάσεων επείγοντος, θα μου φανούν όλα πολύ πιο εύκολα και αντιμετωπίσιμα.

Η σωστή προοπτική των καταστάσεων κάνει τη ζωή πιο εύκολη και αντιμετωπίσιμη.

Είμαστε όλοι ευλογημένοι με το δώρο της ζωής, η φύση μάς φιλοξενεί στον υπέροχο πλανήτη της. Είτε κάνουμε τριάντα λεπτά, είτε σαράντα πέντε για να πάμε από το σπίτι στη δουλειά μας, δεν είναι απαραίτητο να νιώθουμε λιγότερη ευγνωμοσύνη για τη ζωή μας. Αν τα σπίτια μας δεν είναι τελείως καθαρά, μπορούμε να νιώσουμε ανάξιοι, ή μπορούμε να θυμηθούμε πόσο τυχεροί είμαστε που έχουμε μια στέγη πάνω από το κεφάλι μας…

Μπορούμε να παραπονιόμαστε πως η ζωή δεν είναι τέλεια και να περιμένουμε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις μας, ή μπορούμε να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους προοπτική και να τα δούμε όλα πιο ανάλαφρα.

Η Τετραφάρμακος του Επίκουρου

 
Κείμενο της Τετραφάρμακου από τη Βίλα των Παπύρων
Η Τετραφάρμακος αποτελεί την συμπύκνωση των κυριότερων διδασκαλιών του Επίκουρου αναφορικά με το πώς να διάγει κανείς τη ζωή του. Μας είναι γνωστή από ένα κείμενο του Επικούρειου φιλοσόφου Φιλόδημου που διασώθηκε στην λεγόμενη βίλα των παπύρων στο Ηράκλειο της Ιταλίας (σημ. Ercolano, αρχαίο Herculaneum).

"Ο θεός δεν είναι για φόβο, ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία και το καλό εύκολα αποκτιέται, το δε κακό εύκολα αντέχεται." (Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον).

Ανάλυση:
Άφοβον ο θεός

Σύμφωνα με τον Επίκουρο και πολλούς άλλους Έλληνες της εποχής του οι Θεοί δεν ήταν όπως οι άνθρωποι, με επιθυμίες και πάθη αλλά τέλεια όντα χωρίς καμία επιθυμία που εξ ορισμού δεν ανακατεύονταν στα ανθρώπινα πράγματα. Αυτό γιατί η όποια ενέργεια των Θεών θα φανέρωνε κάποιο σκοπό και ως εκ τούτου κάποια επιθυμία. Αυτό με τη σειρά του θα φανέρωνε κάποια έλλειψη που αυτομάτως θα καθιστούσε το Θεό λιγότερο από τέλειο. Σύμφωνα με τον Επίκουρο επομένως οι Θεοί υπάρχουν μεν αλλά δεν ασχολούνται εξ ορισμού με τα ανθρώπινα πράγματα.

Ανύποπτον ο θάνατος

Σύμφωνα με τον Επίκουρο «Ο θάνατος δεν σημαίνει τίποτε για εμάς…όταν υπάρχουμε ο θάνατος δεν είναι παρών ενώ όταν ο θάνατος είναι παρών εμείς έχουμε πάψει να υπάρχουμε.» Οι Επικούρειοι δεν συμμερίζονταν την κοινή πεποίθηση της εποχής στην ύπαρξη ζωής μετά θάνατον και θεωρούσαν ότι με τον θάνατο όλα τελειώνουν καθώς δεν έβλεπαν κάποιο αποδεικτικό στοιχεία για την ύπαρξη της υποτιθέμενης μετά θάνατον ζωής. Σύμφωνα με τον Επίκουρο ο θάνατος είναι η μεγαλύτερη από όλες τις αγωνίες, τόσο σε διάρκεια όσο και σε ένταση. Αυτή οδήγησε και στη δημιουργία της θεωρίας περί μετά θάνατον ζωής η οποία όμως με τη σειρά της δημιουργεί αγωνία στους ανθρώπους καθώς συνεπάγεται είτε μια αιωνιότητα ευτυχίας για τους ηθικούς είτε μια αιωνιότητα δυστυχίας για τους ανήθικους. Οι Επικούρειοι διαλύουν αυτή την αγωνία μη πιστεύοντας στη θεωρία περί μετά θάνατον ζωής.

Ταγαθόν μεν εύκτητον

Εδώ ο φιλόσοφος εννοεί ότι τα απολύτως απαραίτητα (τροφή, στέγη, κτλ) είναι πολύ εύκολο να αποκτηθούν από οποιονδήποτε. Όταν κάποιος θέλει περισσότερα από όσα χρειάζεται (λαιμαργία, φιλαργυρία, ζήλια, φιληδονία, κτλ) τότε δημιουργεί ανάγκες οι οποίες μένοντας ανεκπλήρωτες οδηγούν στη δυστυχία. Οι ανάγκες όμως αυτές είναι για τον Επίκουρο πλασματικές ενώ αυτά που πραγματικά χρειάζεται κάποιος είναι πολύ εύκολο να αποκτηθούν.

Το δε δεινόν ευκαρτέρητον

Σύμφωνα με του Επικούρειους ο πόνος είναι είτε σύντομος είτε χρόνιος και είτε δριμύς είτε μικρός ενώ ο πόνος που είναι και δριμύς και χρόνιος είναι πολύ ασυνήθιστος καθώς εξ ορισμού ο οργανισμός συνηθίζει συν τω χρόνο και υπομένει αυτό που παλιότερα φαινόταν πολύ επίπονο. Έτσι δεν χρειάζεται κανείς να αγωνιά και να φοβάται τον πόνο και την δυστυχία.

Ο θάνατος είναι πολλών ειδών

Σχετική εικόναΑν σε ηλικία ώριμη και δύσκολη, μια γυναίκα —αλλά και άντρας, γιατί, ως γνωστόν, η κλιμακτήριος αφορά και στα δύο φύλα, μόνο που οι άντρες κρύβουν πιο συ­στηματικά και πιο νοσογόνα τα αισθήματα τους και δεν τα μαθαίνουμε – συνεχίζει να υποφέρει επί χρόνια με τα κλασικά συμπτώματα της δυσθυμίας, της κατάθλι­ψης, της παραίτησης, των ψυχοσωματικών, της υστερίας, κι όλα όσα χαρακτηρίζουν την κλιμακτήριο, είναι επει­δή, ξανά, κάτι αρνείται να κάνει για τον εαυτό της σω­στά.

Θάβει ξανά τη νέα, μεγάλη της ευκαιρία. Είναι που δεν αξιοποιεί τη νέα πρόταση για ζωή αληθινή, ζωή δι­κή της, του πεπρωμένου της, και αυτοπροδίδεται πάλι.

Ο εαυτός της, έστω και αργότερα, έστω και μέσα σε γκρί­ζο σκηνικό, την καλεί σπαραχτικά να συμφιλιωθούν, να συνομιλήσουν, να ενωθούν, να υπερβούν τον χρόνιο δι­χασμό που τους τυράννησε.

Είναι υπεύθυνη για το πώς θα ανταποκριθεί στην κλή­ση, πολύ περισσότερο υπεύθυνη από τότε, κατά τη φουρ­τουνιασμένη της, ερωτευμένη, άπειρη, καταπιεσμένη από γονείς, νιότη.

Και το ξέρει. Γι’ αυτό θυμώνει, πικραίνε­ται, απελπίζεται και το ρίχνει στις διάφορες επιφανεια­κές φυγές: στα χαρτιά, στο φαγητό, στα ψώνια, στο άψυ­χο σεξ, στις γελοίες προσωρινές ερωτοδουλειές, στις πλαστικές εγχειρίσεις, στο κουτσομπολιό.

Όμως το να φεύγεις απ’ τον εαυτό σου είναι προσπάθεια μάταιη. Όσο του φεύγεις τόσο εκείνος σε αλυσοδένει και σε τραβάει με βία πίσω. Όλο και πιο θυμωμένος.

Και πάλι εσύ αποφασίζεις.
Σε όλα και για όλα αποφασίζεις εσύ.
Ακόμα και για το θάνατο σου εσύ αποφα­σίζεις, υποστηρίζουν κάποιες αρχαίες διδασκαλίες.
Και ο θάνατος είναι πολλών ειδών.

Για να θυμηθούμε εκεί­νο το εύστοχο: «Πέθανε στα είκοσι του και τον έθαψαν στα ογδόντα πέντε του».

Η φιλοσοφία του Σπαρτιάτη πολεμιστή: Είναι ηδονή να κερδίζεις μάχες σ' έναν πόλεμο χαμένο

Ποια ήταν η φιλοσοφία του Σπαρτιάτη πολεμιστή; Η απάντηση του Αγησιλάου στον Αθηνάδη τα λέει όλα! «Γιατί να αγωνιζόμαστε;» ρώτησε ο Αθηνάδης . «Γιατί κοπιάζουμε και προσπαθούμε τόσο επίμονα;Γιατί δεν απολαμβάνουμε την καθημερινότητα και τις μικρές χαρές της ζωής, όπως οι υπόλοιποι Έλληνες;… Ποιος είναι ο σκοπός;

Σ” έχει απασχολήσει ποτέ αυτό το ερώτημα, Αγησίλαε;»
«Με απασχολεί κάθε μέρα. Κάθε μέρα, όμως, δίνω την ίδια απάντηση. Είναι απλό. Υπερασπιζόμαστε έναν μάταιο σκοπό. Έναν πόλεμο χαμένο πριν καν διεξαχθεί. Υπερασπιζόμαστε έναν τρόπο ζωής μοναδικό σε όλη την Ελλάδα. Έναν τρόπο ζωής αυστηρό, λιτό και στερημένο, έναν τρόπο ζωής που αργά η γρήγορα θα εκλείψει. Δεν μπορούμε να κερδίσουμε».

«Άρα;»
«Άρα, απόλυτη ηδονή. Ηδονή της ψυχής, όχι του σώματος, Ηδονή πραγματική. Συνεχής και μόνιμη. Ηδονή λυτρωτική. Να αγωνίζεσαι σ έναν αγώνα που δεν μπορεί να κερδηθεί. Να κερδίζεις μάχες σε έναν πόλεμο χαμένο. Να έχεις πάντα σκοπό σου τη νίκη. Να την επιδιώκεις ακόμα κι όταν γνωρίζεις ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί. Οι έμποροι έχουν σκοπό το κέρδος. Οι πολεμιστές τη νίκη. Ποια νίκη όμως;

Τη νίκη στη ζωή, όχι μόνο στη μάχη. Ηττημένος στη ζωή, τι αξία έχει αν νικήσεις στη μάχη;
Ηττημένος στον εαυτό σου, τι αξία έχει να νικήσεις τον αντίπαλο; Αυτό μόνο μπορεί να επιθυμήσει πραγματικά ο πολεμιστής. Ν” αγωνίζεται εναντίον του εχθρού που υποδεικνύουν οι ανώτεροί του, αλλά, πρώτα απ όλα, να αγωνίζεται εναντίον του εαυτού του, εναντίον των ενστίκτων, των παθών, των αδυναμιών του. Αυτή η αντίληψη είναι που μας διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους Έλληνες.
Γι” αυτό μας θεωρούν απόκοσμους. Επειδή έχουμε πετύχει το ακατόρθωτο. Μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις στηριγμένες στον πλούτο ή την καταγωγή. Μία κοινωνία ομοίων. Αυτό είναι που εξαγριώνει όσους έχουν συμφέρον από την διατήρηση της διαφορετικής κοινωνικής κατάστασης στις δικές τους πόλεις. Γι” αυτό δυσφημούν, συκοφαντούν, διασπείρουν ψέματα και τερατολογίες για μας.

Είμαστε στρατοκρατική κοινωνία; Σίγουρα ναι, αλλά για ποιον σκοπό; Για να διαφυλάξουμε τα υλικά κεκτημένα μας, τις φτωχικές οικίες, τον ελάχιστο κλήρο, τον ανύπαρκτο πλούτο; Δεν νομίζω.

Είμαστε οργανωμένοι στρατιωτικά μόνο και μόνο για να προστατεύσουμε το μοναδικό, πράγματι, τρόπο ζωής μας. Την αντίληψη μια κοινωνίας ομοίων υπερασπιζόμαστε κι αυτό ακριβώς ενοχλεί τους ξένους. Αυτό όμως που τους ενοχλεί, εμάς μας γοητεύει. Αυτό θέλουμε. Να ξεχωρίζουμε στο πλήθος. Όχι επειδή συσσωρεύσαμε πλούτο, αλλά επειδή καταφέραμε να ζούμε διαφορετικά την κάθε μικρή και ασήμαντη στιγμή, την κάθε λεπτομέρεια της ζωής.

Το άστρο με την πιο γρήγορη περιστροφή

sn-starspinΠόσο γρήγορα μπορεί ένα περιστραφεί ένα άστρο; Ο ήλιος μας για παράδειγμα περιστρέφεται ήρεμα, με μια ταχύτητα 2 χιλιομέτρων ανά δευτερόλεπτο, όμως τώρα οι αστρονόμοι έχουν ανακαλύψει ότι ένα αστέρι σε ένα άλλο γαλαξία περιστρέφεται 300 φορές πιο γρήγορα, με μία ταχύτητα ρεκόρ: 600 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Με αυτή η ταχύτητα, ένα αεροπλάνο θα μπορούσε να κάνει την περιστροφή της Γης σε κάτι περισσότερο από ένα λεπτό.
 
Το αστέρι, που ονομάζεται VFTS 102, είναι ένα καυτό, μπλε και νεαρό, που κατοικεί στο νεφέλωμα Tarantula, ένα τεράστιο νέφος αερίου και σκόνης όπου γεννιούνται πολλά άστρα και βρίσκεται κάπου 160.000 έτη φωτός μακριά στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, τον πιο φωτεινό γαλαξία που περιφέρεται γύρω από τον δικό μας.
 
Όπως αναφέρουν οι αστρονόμοι σε μια δημοσίευση τους στο Astrophysical Journal Letters, το VFTS 102 περιστρέφεται γρηγορότερα από οποιοδήποτε άλλο κανονικό αστέρι που μετρήθηκε ποτέ. Τα μόνα γνωστά αστέρια που περιστρέφονται πιο γρήγορα είναι τα πάλσαρ (ταχύτατα περιστρεφόμενα άστρα νετρονίων).
 
Στην πραγματικότητα, κοντά στο άστρο VFTS 102  βρίσκεται ένα πάλσαρ που φαίνεται να προσπαθεί να ξεφύγει από το πολύ γρήγορα περιστρεφόμενο άστρο, γεγονός που υποδηλώνει τα δύο άστρα ήταν κάποτε ένα ζευγάρι που χώρισαν όταν το από αυτά εξερράγη και έγινε το πάλσαρ που βλέπουμε σήμερα.
 
Πριν από την έκρηξη, αέριο από το συνοδό αστέρι (πάλσαρ σήμερα) μπορεί να είχε πέσει πάνω στο VFTS 102, στριφογυρίζοντας με ακραίες ταχύτητες (όπως κάνει το νερό που πέφτει μέσα σε μια τρύπα). Εάν το αστέρι περιστρεφόταν  μόλις 20% γρηγορότερα, τότε η φυγόκεντρος δύναμη θα το είχε σχίσει σε πολλά κομμάτια.