Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2016

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1751-1779)

Αποτέλεσμα εικόνας για Οἰδίπους ἐπὶ ΚολωνῷΘΗ. παύετε θρῆνον, παῖδες· ἐν οἷς γὰρ
χάρις ἡ χθονία νὺξ ἀπόκειται
πενθεῖν οὐ χρή· νέμεσις γάρ.
ΑΝ. ὦ τέκνον Αἰγέως, προσπίτνομέν σοι.
1755 ΘΗ. τίνος, ὦ παῖδες, χρείας ἀνύσαι;
ΑΝ. τύμβον θέλομεν
προσιδεῖν αὐταὶ πατρὸς ἡμετέρου.
ΘΗ. ἀλλ᾽ οὐ θεμιτὸν κεῖσ᾽ ‹ἐστὶ› μολεῖν.
ΑΝ. πῶς εἶπας, ἄναξ, κοίραν᾽ Ἀθηνῶν;
1760 ΘΗ. ὦ παῖδες, ἀπεῖπεν ἐμοὶ κεῖνος
μήτε πελάζειν ἐς τούσδε τόπους
μήτ᾽ ἐπιφωνεῖν μηδένα θνητῶν
θήκην ἱερὰν ἣν κεῖνος ἔχει.
καὶ ταῦτά μ᾽ ἔφη πράσσοντα καλῶς
1765 χώραν ἕξειν αἰὲν ἄλυπον.
ταῦτ᾽ οὖν ἔκλυεν δαίμων ἡμῶν
χὠ πάντ᾽ ἀίων Διὸς Ὅρκος.
ΑΝ. ἀλλ᾽ εἰ τάδ᾽ ἔχει κατὰ νοῦν κείνῳ,
ταῦτ᾽ ἂν ἀπαρκοῖ· Θήβας δ᾽ ἡμᾶς
1770 τὰς ὠγυγίους πέμψον, ἐάν πως
διακωλύσωμεν ἰόντα φόνον
τοῖσιν ὁμαίμοις.
ΘΗ. δράσω καὶ τάδε καὶ πάνθ᾽ ὁπόσ᾽ ἂν
μέλλω πράσσειν πρόσφορά θ᾽ ὑμῖν
1775 καὶ τῷ κατὰ γῆς, ὃς νέον ἔρρει,
πρὸς χάριν· οὐ δεῖ μ᾽ ἀποκάμνειν.
ΧΟ. ἀλλ᾽ ἀποπαύετε μηδ᾽ ἐπὶ πλείω
θρῆνον ἐγείρετε·
πάντως γὰρ ἔχει τάδε κῦρος.

***
ΘΗ. Κόρες, τον θρήνο σταματήστε. Το πένθοςδεν ταιριάζει σ᾽ όσους η χθόνια νύχτατους χαρίστηκε. Η αχαριστία αυτή δεν συγχωρείται.ΑΝ. Του Αιγέα γιε, προσπέφτουμε στα γόνατά σου.1755ΘΗ. Τί περιμένετε από μένα, κόρες;ΑΝ. Τον τάφο θέλουμε να δούμετου πατέρα μας.ΘΗ. Όμως αυτό δεν είναι θεμιτό, σε τόπο απρόσιτο —ΑΝ. Πώς είπες, της Αθήνας βασιλιά και κύριε;1760ΘΗ. Κόρες, μου το απαγόρευσε εκείνος·κανείς θνητός δεν επιτρέπεται να πλησιάσειτον ιερό του τύμβο όπου αναπαύεται,φωνή ανθρώπου εκεί δεν πρέπει ν᾽ ακουστεί.Αν, είπε, σεβαστώ την τάξη αυτή,1765τη χώρα θα κρατήσω απρόσβλητη από κακό.Τ᾽ άκουσε αυτά ο θεός μας, κι ο Όρκος τ᾽ άκουσε,του Δία ο γιος, που ακούει τα πάντα.ΑΝ. Αν είναι εκείνου η επιθυμία αυτή,μου φτάνει. Αλλά κι εσύ φρόντισε1770να μας στείλεις στην πανάρχαιη Θήβα,μήπως προλάβουμε και σταματήσουμετο αμοιβαίο φονικό που απειλεί τ᾽ αδέλφια μας.ΘΗ. Αυτό θα γίνει. Θα γίνουν όμωςκι όλα τ᾽ άλλα που μέλλεται να κάνωγια το δικό σας το καλό και για τη χάρηεκείνου, που λίγο πριν άφαντος έγινεκάτω απ᾽ τη γη. Με τίποτα δεν πρέπει 1775άπρακτος να μείνω.ΧΟ. Ήσυχα τώρα. Περίσσεψανοι τόσοι θρήνοι σας. Βρήκε εδώη ιστορία το τέλος της.

 

Η έννοια της αρετής στον Αριστοτέλη

Η έννοια της αρετής αποτελεί θεμελιώδη λίθο για την οικοδόμηση της ηθικής φιλοσοφίας του Αριστοτέλη, η οποία παρουσιάζεται, κατά κύριο λόγο, σε τρία έργα: τα Ηθικά μεγάλα, τα Ηθικά Ευδήμεια και τα Ηθικά Νικομάχεια. Σύμφωνα με τον Düring, «στα Ηθικά μεγάλα ο Αριστοτέλης απευθύνεται σε νεαρούς ακροατές και ρίχνει το βάρος στη λογική επιχειρηματολογία και ταξινόμηση· τα Ηθικά Ευδήμεια, με εξαίρεση την εισαγωγή, είναι επιστημονικό μάθημα (Kolleg) για προχωρημένους ακροατές της Ακαδημίας· τέλος, τα Ηθικά Νικομάχεια είναι μια έκθεση όχι χωρίς λογοτεχνική πνοή που απευθύνεται σε ευρύ κύκλο ακροατών και αναγνωστών»[1]. Η παρούσα μελέτη της αριστοτελικής έννοιας της αρετής βασίζεται στο τρίτο από αυτά.
  
         Τα Ηθικά Νικομάχεια ξεκινούν με την παρατήρηση πως «κάθε τέχνη και κάθε επιστημονική έρευνα όπως και κάθε πράξη και κάθε κατόπιν σκέψεως λαμβανόμενη απόφαση φαίνεται ότι αποβλέπει σε κάποιο αγαθό» (ΗΝ 1094a1-2)[2]. Ωστόσο, κάθε αγαθό που επιδιώκεται με τις επιμέρους πράξεις στη ζωή κάθε ανθρώπου αποτελεί απλώς ένα ενδιάμεσο στάδιο για την επίτευξη του ύψιστου αγαθού, της «ευδαιμονίας» (ΗΝ 1095a14-20). Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του υπέρτατου αυτού αγαθού: α) είναι τέλειο, δηλαδή επιδιώκεται για χάρη του εαυτού του και όχι κάποιου άλλου («τὸ καθ’ αὐτὸ διωκτὸν τοῦ δι’ ἕτερον καὶ τὸ μηδέποτε δι’ ἄλλο αἱρετὸν τῶν», ΗΝ 1097a32-33), β) είναι αύταρκες, δηλαδή ακόμη κι αν μείνει μόνο του είναι αρκετό για να κάνει τη ζωή άξια επιλογής («τίθεμεν ὁ μονούμενον αἱρετὸν ποιεῖ τὸν βίον καὶ μηδενὸς ἐνδεὰ», ΗΝ 1097b14-15) και γ) είναι μη συναριθμούμενο (ΗΝ 1097b17), δηλαδή συμπεριλαμβάνει οποιοδήποτε ανθρώπινο αγαθό[3].
 
         Για να ολοκληρώσει τον ορισμό της ευδαιμονίας ο Αριστοτέλης εισάγει και το επιχείρημα της λειτουργίας[4]: Το ιδιαίτερο γνώρισμα του ανθρώπου, που τον διακρίνει από όλα τα άλλα είδη έμβιων όντων, είναι η «ψυχής ενέργεια κατά λόγον»· τέλειος είναι ο άνθρωπος που εκτελεί τέλεια αυτή την λειτουργία· και την εκτελεί τέλεια όταν κάθε πράξη του επιτελείται σύμφωνα με την «οικείαν αρετήν» (ΗΝ 1098a8-16). Επομένως:
 
 «τὸ ἀνθρώπινον ἀγαθὸν ψυχῆς ἐνέργεια γίνεται κατ' ἀρετήν, εἰ δὲ πλείους αἱ ἀρεταί, κατὰ τὴν ἀρίστην καὶ τελειοτάτην. Ἔτι δ’ ἐν βίῳ τελείῳ.»
 (ΗΝ 1098a17-19)
 
         Με τον ισχυρισμό ότι η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής που καθοδηγείται από την αρετή ο Αριστοτέλης απομακρύνεται πλέον από την πλατωνική γραμμή της διερεύνησης της ιδέας του αγαθού και στρέφεται προς τη διερεύνηση των «κατ' αρετήν» πράξεων[5]. Πριν την εξέταση της αριστοτελικής έννοιας των ενάρετων πράξεων, ωστόσο, επιβάλλεται μια τελευταία διευκρίνηση όσον αφορά στην ευδαιμονία «εν βίω τελείω». Ο ευδαίμων βίος, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, αφορά το σύνολο της ανθρώπινης ζωής και όχι μόνο σύντομες περιόδους αυτής. Γι’ αυτό και η εύνοια της τύχης είναι απαραίτητη για την απόκτηση της ευδαιμονίας (ΗΝ 1099a29-b9). Εντούτοις, «αυτή η ταύτιση της ευδαιμονίας με την ολότητα του βίου δεν σημαίνει ότι ευδαίμων γίνεται κάποιος μόνο τη στιγμή του θανάτου του, αλλά ότι πρέπει να αντιμετωπίζει την ηθική του ποιότητα υπό την προοπτική της διάρκειας και της συνέχειας»[6].
 
         Η ηθική του Αριστοτέλη, επομένως, είναι σαφώς τελεολογική· «η ηθικότητα, κατά την άποψή του, έγκειται σε ορισμένες πράξεις που γίνονται, όχι επειδή είναι ορθές καθαυτές, αλλά επειδή θα μας φέρουν πιο κοντά στο “ανθρώπινο αγαθό”»[7]. Το υπέρτατο δε ανθρώπινο αγαθό συλλαμβάνεται από τον σταγειρίτη φιλόσοφο ως ένα σύνολο «ικανοτήτων και δραστηριοτήτων ορθολογικού αυτοκαθορισμού» που εκδηλώνεται μέσα από την καλλιέργεια των αρετών[8]. Σε τι συνίστανται όμως οι αρετές; Και ποια είναι εκείνη η «αρίστη και τελειοτάτη», μέσω της οποίας κατακτάται το ύψιστο αγαθό; Καταρχήν ο Αριστοτέλης περιγράφει τις αρετές ως εκείνες τις ψυχικές διαθέσεις που είναι άξιες επαίνου, και τις διαχωρίζει σε διανοητικές και ηθικές αρετές ανάλογα με το τμήμα της έλλογης ψυχής από το οποίο προέρχονται (ΗΝ A, ΧΙΙΙ ). Σύμφωνα με την αριστοτελική σύλληψη της νοητικής βαθμίδας της ψυχής[9], αυτή αποτελείται «από ένα λογικό μέρος (το οποίο με τη σειρά του διαιρείται στον θεωρητικόν λόγον και στον πρακτικόν λόγον) και από ένα άλογο, στο οποίο ανήκουν τα πάθη, οι επιθυμίες και η βούληση»[10]. Οι διανοητικές αρχές αντιστοιχούν στον θεωρητικό λόγο και οι ηθικές στον πρακτικό. Επιπλέον, οι διανοητικές αρετές βασίζονται, κατά κύριο, στην διδασκαλία – άρα απαιτείται εμπειρία και χρόνος για την ανάπτυξή τους –, ενώ οι ηθικές αρετές βασίζονται στο έθος (ΗΝ 1103a14-18). Λίγο αργότερα δίνεται ο ακριβής ορισμός της ηθικής αρετής:
 
 «Ἐστὶ ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμάς, ὡρισμένη λόγῳ καὶ ᾦ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν»
(ΗΝ 1106b36-1107b2)
 
         Η πρώτη συνιστώσα αυτού του ορισμού αφορά την έννοια της έξης. Σύμφωνα με αυτή, οι ηθικές αρετές δεν είναι ούτε φυσικές ούτε αφύσικες για τον άνθρωπο[11]· υπάρχει στον καθένα η ικανότητα να τις αποκτήσει, αλλά αυτό μπορεί να συμβεί μόνο μέσω του εθισμού (ΗΝ 1103a19-b2). Σημείο εκκίνησης για την διαμόρφωση των έξεων είναι η ηδονή και η λύπη που αισθανόμαστε μετά από κάθε πράξη (ΗΝ 1104b 3-5). Με την επαναλαμβανόμενη εκτέλεση ενάρετων πράξεων διαπλάθουμε σταδιακά το ήθος μας[12]. Λογικό επακόλουθο του συσχετισμού του έθους με τις ηθικές πράξεις είναι πως το αποτέλεσμα των πράξεων καθαυτό δεν αρκεί για να τις κρίνει ως αγαθές· αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ο πράττων να βρίσκεται στην κατάλληλη προδιάθεση, να πράττει «πώς έχων» (ΗΝ 1105a30). Η ηθική αρετή, με άλλα λόγια, «συνιστά τη “βιωματική προ-κατάληψη” που καθιστά δυνατή την ίδια τη φρόνηση (γι’ αυτό και δεν υφίσταται πραγματική “πράξη” όταν κάποιος ενεργεί υπό καθεστώς εξωτερικής βίας)»[13]. Αποκλειστικός δε υπεύθυνος για την δημιουργία του ηθικού του χαρακτήρα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος[14], με αρωγό όμως στην προσπάθειά του την κοινωνία ως καθοδηγητή και παιδαγωγό[15].
 
         Η δεύτερη συνιστώσα του παραπάνω ορισμού αποβλέπει, επίσης, στην υπευθυνότητα του ηθικού ατόμου: η αρετή είναι έξη προαιρετική. Αλλά δεν θα πρέπει να συγχέεται ο όρος προαίρεση, λέει ο Αριστοτέλης, με το εκούσιο. Γιατί εκούσιες είναι και οι ενέργειες των παιδιών και των ζώων, όμως η προαίρεση περιλαμβάνει, εκτός από την εθελούσια ενέργεια, και την επιθυμία, την σκέψη και την εκλογή αυτής (ΗΝ Γ, ΙΙ ). Εισάγεται, δηλαδή, ένα δεύτερο κριτήριο για να χαρακτηριστεί η πράξη ενός ανθρώπου αγαθή: «πρέπει να εκτελείται ύστερα από απόφαση παρμένη με πολύ σκέψη και συνείδηση της ενέργειας που εκτελεί» (ΗΝ 1105a30-31). Αναλυτικότερα, η διαδικασία εκτέλεσης μιας ηθικής πράξης ακολουθεί τέσσερα στάδια. Αρχικά το άτομο προσδιορίζει, αναλύει και συγκρίνει όλες τις εναλλακτικές πράξεις που αφορούν την προκειμένη περίπτωση, στα πλαίσια πάντα των δυνατοτήτων του (ΗΝ 1112a31) (βούλευση)· στη συνέχεια προχωρεί στην επιλογή της καλύτερης των εναλλακτικών πράξεων (κρίση)· έπειτα αποφασίζει ότι θα κάνει πράξη το αποτέλεσμα της κρίσης του (προαίρεση)· και τέλος προχωρά στην εκτέλεση της συγκεκριμένης πράξης (πράξη)[16].
 
         Κρίνουμε, λοιπόν, ως ηθικό έναν άνθρωπο όταν, αφενός, έχει αποκτήσει μια ηθική προδιάθεση μέσω της συνεχούς εκτέλεσης ηθικών πράξεων και, αφετέρου, προαιρείται τις αγαθές πράξεις που εκτελεί. Διότι δεν υφίσταται ηθικότητα χωρίς πράξη, σύμφωνα με τον σταγειρίτη φιλόσοφο. Για να κατορθώσουμε, επομένως, να καταλήξουμε σε πράξεις σύμφωνες με την αρετή, ο Αριστοτέλης μας παρέχει ένα μεθοδολογικό κριτήριο[17]: η αρετή είναι έξη προαιρετική, που βρίσκεται στο μέσον αναφορικά με μας.
 
 «Ἡ δ' ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολὴ ἁμαρτάνεται καὶ ἡ ἔλλειψις [ψέγεται], τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται· ταῦτα δ' ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου.»
 (HN 1106b24-28)
 
         Με βάση την θεωρία της μεσότητας, η ουσία της αρετής, «το τι ην είναι», έγκειται στο μέσον ανάμεσα στις ακρότητες της υπερβολής και της έλλειψης. Η αρετή, όμως, ως ενέργεια, ως άριστη πράξη, δεν αποτελεί μεσότητα αλλά ακρότητα (HN 1107a6-7). Ο ηθικός άνθρωπος οφείλει και δύναται να βρίσκει το μέσον σε μια κατάσταση και να το επιλέγει, και τούτο αποτελεί δύσκολο έργο· «διο και έργον εστί σπουδαίον είναι» (HN 1109a23-24). Η Αριστοτέλης δεν δίνει περισσότερες εξηγήσεις για την μεσότητα· προχωρεί στην περιγραφή των επιμέρους ηθικών αρετών και παρουσιάζει με παραδείγματα την μεσότητα κάθε αρετής σε αντίθεση με τις εκάστοτε ακρότητες. Όπως επισημαίνει ο Σαντάς, «η θεωρία της μεσότητας δε φαίνεται αρκετά λεπτομερής. Στερείται επαρκούς πρακτικού περιεχομένου για την καθοδήγηση των επιλογών»[18]. Ο Αριστοτέλης έχει επίγνωση αυτού του γεγονότος, θεωρεί όμως ότι δεν θα μπορούσε κανείς να μιλήσει με ακρίβεια γι’ αυτό το θέμα και να δώσει έναν κανόνα γενικής ισχύος, καθώς στη διαδικασία εύρεσης της μεσότητας θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι μεταβλητές που λαμβάνουν χώρα σε κάθε ειδική περίσταση (ΗΝ 1104a1-10). Γι’ αυτόν τον λόγο η ηθική πράξη στοχεύει στη μεσότητα «τη προς ημάς» και εναπόκειται «εν τη αισθήσει η κρίσις» (ΗΝ 1109b23).
 
         «Σ’ όλες τις έξεις, για τις οποίες μιλήσαμε, όπως ακριβώς και σ’ όλες τις άλλες υπεισέρχεται κάποιος σκοπός στον οποίο αποβλέπει ο λογικός άνθρωπος για να επιτείνει ή να χαλαρώνει (τις προσπάθειές του). Υπάρχει εξάλλου ένα όριο, δηλ. οι μεσότητες εκείνες, που βρίσκονται ανάμεσα στην υπερβολή και την έλλειψη και ανταποκρίνονται στον ορθό λόγο. [...] Γι’ αυτό και σχετικά με τις έξεις της ψυχής δεν αρκεί να είναι σωστό ό,τι είπαμε, αλλά πρέπει και να εξακριβώσουμε ποιος άραγε είναι ο ορθός λόγος και πώς είναι δυνατό να ορισθεί» (ΗΝ 1138b21-26, 32-34). Με αυτές τις φράσεις ξεκινά το 6ο βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων και εισάγει την ανάλυση της τέταρτης συνιστώσας του ορισμού της αρετής: καθορισμένη από τον λόγο. Ο τριμερής χωρισμός του ανώτερου μέρους της ψυχής αποτελεί την βάση και γι’ αυτήν την ανάλυση.
 
         Η διαδικασία για την εκτέλεση μιας ηθικής πράξης, όπως περιγράφηκε ανωτέρω, αναφέρεται μόνο στα μέσα με τα οποία θα επιτευχθεί ο τελικός στόχος και όχι στον προσδιορισμό του ίδιου του στόχου· επαφίεται δε στον πρακτικό λόγο της έλλογης ψυχής να την φέρει σε πέρας. Πριν από την έναρξη αυτής της διαδικασίας, ωστόσο, θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί δύο άλλες λειτουργίες. Πρώτον, ο θεωρητικός λόγος θα πρέπει να έχει θέσει τον τελικό στόχο, δηλαδή ποιο αγαθό πρέπει να αποκτηθεί ή, αλλιώς, ποια πράξη είναι καλή, καθώς έργο της διάνοιας είναι μόνο να αποφαίνεται για την αλήθεια και το ψέμα και δεν έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει κίνηση. Δεύτερον, το άλογο μέρος της ψυχής, η «όρεξις», θα πρέπει να έχει ενεργοποιηθεί κατάλληλα ώστε να επιθυμεί την επίτευξη του τελικού στόχου. Από τη στιγμή που η θεωρητική διάνοια αναγνωρίσει κάτι ως αληθές, ως καλό έργο, ο πρακτικός λόγος αναλαμβάνει δράση, αφενός, για να μεταβάλλει αυτή την κρίση σε επιθυμία σταθερή και αμετάβλητη (ΗΝ 1105b1) μέσω της όρεξης και, αφετέρου, για να θέσει το σχέδιο πλεύσης μέσω του νου[19]· «διο ή ορεκτικός νους ή προαίρεσις ή όρεξις διανοητική, και η τοιαύτη αρχή άνθρωπος» (ΗΝ 1139b4-5).
 
         Η ηθική τελειότητα, επομένως, επιτυγχάνεται όταν ο θεωρητικός λόγος αποφαίνεται αληθώς και ο πρακτικός λόγος δρα σωστά, δηλαδή η όρεξη είναι ορθή και ο νους πράττει ορθά.
 
     «ὥστ' ἐπειδὴ ἡ ἠθικὴ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἡ δὲ προαίρεσις ὄρεξις βουλευτική, δεῖ διὰ ταῦτα μὲν τόν τε λόγον ἀληθῆ εἶναι καὶ τὴν ὄρεξιν ὀρθήν, εἴπερ ἡ προαίρεσις σπουδαία, καὶ τὰ αὐτὰ τὸν μὲν φάναι τὴν δὲ διώκειν.»
 (ΗΝ 1139a22-26)
 
         Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό του φρόνιμου ανθρώπου, ο οποίος αποτελεί την τελευταία συνιστώσα του ορισμού της ηθικής αρετής. Αναγνωρίζει την αλήθεια και, μέσω της ορθής του επιθυμίας και πράξης, γίνεται ο κανόνας και το μέτρο της αρετής για τους άλλους ανθρώπους (ΗΝ 1113a32-33).[20] Εξάλλου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Βιρβιδάκης: «σύμφωνα με την αριστοτελική θέση για την ενότητα των αρετών (ΗΝ 1144b30-1145a2), θα συνοψίζει στο πρόσωπό του όλες εκείνες τις ιδιότητες που αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις της ευδαιμονίας»[21].
 
         Η φρόνηση, όμως, εκτός από κύριο γνώρισμα του φρόνιμου ανθρώπου – και συνεπώς μέρος του ορισμού της ηθικής αρετής – είναι και μία από τις διανοητικές αρετές[22]. Επιχειρώντας να την ορίσει ως τέτοια, ο Αριστοτέλης λέει ότι δεν είναι επιστήμη επειδή σχετίζεται με τη πράξη, και η πράξη αφορά τα «καθ’ καστα» και τα «ενδεχόμενα άλλως έχειν» ενώ η επιστήμη τα «καθόλου» και τα «εξ ανάγκης όντα». Δεν είναι ούτε τέχνη γιατί ο σκοπός της δημιουργίας είναι κάθε φορά διαφορετικός ενώ της πράξης πάντα ένας: η ευπραξία (ΗΝ Ζ, IV-VI). Δεν μένει, λοιπόν, παρά να είναι
 
                  «ἕξιν ἀληθῆ μετὰ λόγου πρακτικὴν περὶ τὰ ἀνθρώπῳ ἀγαθὰ καὶ κακὰ»
 (ΗΝ 1149b6-7)
 
         Ο ορισμός αυτός, βέβαια, δεν προσφέρει κανένα καινούργιο στοιχείο. Η χαρακτηριστική ποιότητα της φρόνησης, τελικά, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Βιρβιδάκης, «δεν περιγράφεται μέσα από κάποιο σύστημα κανόνων προς τους οποίους καλείται κανείς να συμμορφωθεί, αλλά καταδεικνύεται από την ικανότητα ευβουλίας που φαίνεται να αποτελεί μη μεταδόσιμο προσόν των προικισμένων με το κατάλληλο, πεπαιδευμένο «εκ της εμπειρίας» «όμμα της ψυχής», φρονίμων»[23].Ανακεφαλαιώνοντας, λοιπόν, «αντικείμενο της φρόνησης είναι τα ανθρώπινα πράγματα, τα πράγματα δηλαδή εκείνα σχετικά με τα οποία μπορεί να κρίνει και ν’ αποφασίζει ο άνθρωπος. Γιατί λέμε ότι η κυριότερη ενέργεια του φρόνιμου ανθρώπου είναι να κρίνει και να αποφασίζει σωστά. Αλλά, όταν πρόκειται για πράγματα που είναι αδύνατον να είναι διαφορετικά ή δεν επιδιώκουν ένα πραγματοποιήσιμο σκοπό, και μάλιστα σκοπό που αποβλέπει σ’ ένα αγαθό που μπορεί να επιτύχει, κανένας δεν μπορεί να κρίνει και να αποφασίζει. Επομένως, απόλυτα φρόνιμος άνθρωπος είναι εκείνος που γνωρίζει, έπειτα από ώριμη σκέψη, ν’ αποκτά αυτό που μπορεί να επιτευχθεί με τη δράση, το υπέρτατο αγαθό» (ΗΝ 1141b7-14).
 
         Θα ήταν, ίσως, λογικό να υποθέσουμε από τα παραπάνω ότι η φρόνηση είναι η τέλεια αρετή μέσω της οποίας προσεγγίζουμε το ύψιστο αγαθό, την ενάρετη ζωή στα πλαίσια του πολιτικού βίου. Ο Αριστοτέλης, όμως, θα μας διαψεύσει. Η σοφία, μας λέει, είναι εκείνη η «αρίστη και τελειοτάτη» αρετή, μέσω της οποίας ο άνθρωπος κατακτά την τέλεια ευδαιμονία. Επισημαίνει, βέβαια, ότι σοφία και φρόνηση είναι αρετές αναγκαίες καθαυτές, ακόμα και αν τίποτε δεν δημιουργούνταν από αυτές, γιατί αποτελούν τις αρετές των δύο μερών της ψυχής, του θεωρητικού και του πρακτικού λόγου, αντίστοιχα (ΗΝ 1144a1-3). Όμως και οι δύο δημιουργούν, αφού είναι απαραίτητες για την σωστή προαίρεση, καθώς «η μεν γαρ το τέλος η δε τα προς το τέλος ποιεί πράττειν» (ΗΝ 1145a5-6). Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που η σοφία είναι ανώτερη από την φρόνηση, όπως η υγεία είναι ανώτερη από την ιατρική (ΗΝ 1145a7-9). Πρόκειται για την αρετή του τελειότερου και θεϊκότερου μέρους του ανθρώπου, του θεωρητικού νου (ΗΝ 1177a12-17). Γι’ αυτό και η προτροπή του Αριστοτέλη «πάντα ποιείν προς το ζην κατά το κράτιστον των εν αυτώ» (ΗΝ 1177b33-34) «δεν μπορεί να ερμηνευθεί παρά μέσα από την μετοχή του ανθρώπου στο θεϊκό στοιχείο, που είναι ο νους»[24].
 
         Ως εκ τούτου, ο ιδεώδης βίος σύμφωνα με τον Αριστοτέλη έγκειται στην ενέργεια εκείνη που ανταποκρίνεται στην αρετή της σοφίας: «ωστ' είη αν η ευδαιμονία θεωρία τις» (ΗΝ 1178b32). Στόχος δε της θεωρίας είναι η θέαση της αλήθειας για το αιώνιο ον. Αυτό που περιγράφει, τελικά, ο Αριστοτέλης ως ιδανική ζωή δεν είναι άλλο από τον τέλειο φιλοσοφικό βίο. Σύμφωνα με τον σταγειρίτη φιλόσοφο, «χωρίς να καθορίζεται από τις ηθικές έξεις, χωρίς να έχει ανάγκη από διαλείμματα, χωρίς να υπόκειται στην τύχη, η θεωρία είναι η συνεχέστερη και πιο ευχάριστη δραστηριότητα που ταιριάζει στο ανθρώπινο ον»[25]. Εντούτοις, σε ελάχιστους και εκλεκτούς δίνεται η δυνατότητα και έχουν την ικανότητα να φτάσουν σε αυτό το επίπεδο τελειότητας. Στους υπόλοιπους αρμόζει να θέτουν ως στόχο ζωής την ευπραξία. Εξάλλου, ακόμα και αυτοί που θα θέσουν ως στόχο ζωής την θεωρία θα πρέπει να μην παραμελήσουν στη διάρκεια της ζωής τους το ευ πράττειν, ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν την νόησή τους καθαρή για να επιδοθούν ανενόχλητοι στις θεωρητικές επιστήμες όταν θα ολοκληρωθούν ως φιλόσοφοι[26]. Αυτός είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης θέτει ως δεύτερο, στην ιεραρχία της ευδαιμονίας, τον ενάρετο βίο στο πλαίσιο της πολιτικής ζωής (ΗΝ Κ, VIII). Δεν θα πρέπει να λησμονούμε, εξάλλου, ότι η νομοθεσία, ως «αρχιτεκτονική φρόνησις» (ΗΝ 1141b25), παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευδαιμονία της πολιτείας, εφόσον η μεγάλη μάζα του λαού «από τη φύση της δεν πειθαρχεί από σεβασμό, μα από φόβο, και δεν μένει μακριά από το κακό γιατί είναι ατιμωτικό, αλλά επειδή επιβάλλονται τιμωρίες εναντίον της» (ΗΝ 1179b10-12). Γύρω από αυτού του είδους την ευδαιμονία στρέφεται άλλωστε όλο το περί ηθικής έργο του Αριστοτέλη. Γι’ αυτό και ο Düring χαρακτηρίζει την ηθική του ως «κοινωνική ηθική, φιλοσοφία της ανθρώπινης συμβίωσης»[27].
-------------------
Βιβλιογραφία
 
Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια, 2 τόμοι, απόδ. Β. Μόσκοβη, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1993.
Βιρβιδάκης Σ., «Η αριστοτελική Ηθική και οι σύγχρονες αντιθεωρητικές τάσεις στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας», στο: Ανδριόπουλος Δ.Ζ., Αριστοτέλης, τ. Ι, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 2003.
Düring Ι., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, τ. Β΄, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003.
Κόντος Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Βιρβιδάκης Σ. κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: από την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, τ. Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα 2000.
Μιχαηλίδης Κ., «Η μεσότητα ως συνθετική αρχή της ψυχής κατά τον Αριστοτέλη», στο: Ανδριόπουλος Δ.Ζ., Ανδριόπουλος Δ.Ζ., Αριστοτέλης, τ. ΙΙ, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 2003.
Πεντζοπούλου-Βαλαλά Τ., Προβολές στον Αριστοτέλη, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 21998.
Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφρ. Μ. Μήτσου, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 3200a.
Σαντάς Γ., «Είναι η Ηθική του Αριστοτέλη αρεταϊκή;», στο: Ανδριόπουλος Δ.Ζ., Αριστοτέλης, τ. Ι, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 2003.
Σκαλτσάς Θ., Ο χρυσούς αιών της αρετής. Αριστοτελική ηθική, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1993.
Vegetti Μ., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, εκδ. Π. Τραυλός, Αθήνα 2000.
 ----------------
Παραπομπές - Σημειώσεις
 
[1] Düring Ι., Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, τ. Β΄, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003, σσ. 237-8.
[2] Τα μεταφρασμένα αποσπάσματα είναι απόδοση του Β. Μόσκοβη (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη).
[3] Βλ. Σκαλτσάς Θ., Ο χρυσούς αιών της αρετής. Αριστοτελική ηθική, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1993, σ. 23. Πρβλ. επίσης την ερμηνεία της Πεντζοπούλου-Βαλαλά ότι το ύψιστο αγαθό είναι πολυσήμαντο· Πεντζοπούλου-Βαλαλά Τ., Προβολές στον Αριστοτέλη, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 21998, σ. 260.
[4] Για πλήρη ανάλυση του επιχειρήματος βλ. Σαντάς Γ., «Είναι η Ηθική του Αριστοτέλη αρεταϊκή;», στο: Ανδριόπουλος Δ.Ζ., Αριστοτέλης, τ. Ι, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 2003, σσ. 138-9.
[5] Βλ. και Πεντζοπούλου-Βαλαλά Τ., ό.π., σ. 260.
[6] Κόντος Π., «Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Ηθική και πολιτική φιλοσοφία», στο: Βιρβιδάκης Σ. κ.ά., Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: από την Αρχαιότητα έως τον 20ο Αιώνα, τ. Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα 2000, σ. 207.
[7] Ross W.D., Αριστοτέλης, μτφρ. Μ. Μήτσου, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 32001, σ. 266.
[8] Βιρβιδάκης Σ., «Η αριστοτελική Ηθική και οι σύγχρονες αντιθεωρητικές τάσεις στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας», στο: Ανδριόπουλος Δ.Ζ., ό.π., τ. Ι, σ. 179.
[9] Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η ψυχή χωρίζεται σε τρεις ιεραρχικές βαθμίδες: τη θρεπτική, την αισθητική και τη νοητική. Η θρεπτική υπάρχει σε όλα τα έμβια όντα, η αισθητική υπάρχει στα ζώα και η νοητική υπάρχει μόνο στον άνθρωπο. Βλ. Μιχαηλίδης Κ., «Η μεσότητα ως συνθετική αρχή της ψυχής κατά τον Αριστοτέλη», στο: Ανδριόπουλος Δ.Ζ., ό.π., τ. ΙΙ, σ. 291.
[10] Vegetti M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, μτφρ. Γ.Α. Δημητρακόπουλος, εκδ. Π. Τραυλός, Αθήνα 2000, σ. 247.
[11] Αναφερόμαστε φυσικά στον ελεύθερο πολίτη, καθώς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Vegetti (ό.π., σ. 248), «ενώ η αρετή που μπορούν να επιδείξουν οι δούλοι, οι χειρώνακτες, τα τέκνα και οι γυναίκες έγκειται ουσιαστικά στην – διαφορετικού είδους για τον καθένα – υπακοή που οφείλουν στον αρχηγό της οικογένειας, τα πραγματικά ηθικά προβλήματα τίθενται μόνο όσον αφορά στη συμπεριφορά αυτού του αρχηγού – του μόνου που είναι ελεύθερος να αποφασίσει για τη διαγωγή του στα πλαίσια της οικογένειας και της πόλης, του μόνου που έχει πλήρη ευθύνη για τις πράξεις του και, συνεπώς, του μόνου που επιδέχεται ηθική αξιολόγηση».
[12] Στο σημείο αυτό διαφαίνεται ο κίνδυνος ενός φαύλου κύκλου: οι ενάρετες πράξεις προϋποθέτουν το έθος, το οποίο με τη σειρά του προϋποθέτει ενάρετες πράξεις. Τη λύση στο πρόβλημα αυτό δίνει ο Σκαλτσάς (ό.π., σσ. 51-8).
[13] Κόντος Π., ό.π., σ. 208.
[14] Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ross (ό.π., σ. 286): «Στο χέρι του φαύλου ανθρώπου ήταν να μη γίνει φαύλος· τούτο βέβαια δεν σημαίνει ότι αυτή τη στιγμή μπορεί να πάψει να είναι».[15] Βλ. Σκαλτσάς Θ., ό.π., σ. 54.
[16] Βλ. στο ίδιο, σσ. 27-40.
[17] Ένα κριτήριο «καλής λειτουργίας», όπως το ονομάζει ο Σαντάς (ό.π., σ. 148).
[18] Σαντάς Γ., ό.π., σ. 153.
[19] Βλ. και Düring I., ό.π., σσ. 243-5 και Ross W.D., ό.π., σσ. 283-4.
[20] Αντίθετα, η ορθή πράξη που συνοδεύεται από ορθό λόγο αλλά όχι και από ορθή όρεξη είναι χαρακτηριστικό του εγκρατούς ανθρώπου· ενώ η λανθασμένη πράξη που εκκινά από έλλειψη ορθής όρεξης ή από έλλειψη ορθού λόγου χαρακτηρίζει τον ακρατή και τον ακόλαστο, αντίστοιχα (ΗΝ VII, Ι-Χ ). Βλ. και Σκαλτσάς Θ., ό.π., σ. 47-66.
[21] Βιρβιδάκης Σ., ό.π., σ. 173.
[22] Οι διανοητικές αρετές είναι πέντε: η τέχνη, η επιστήμη, ο νους, η φρόνηση και η σοφία (ΗΝ 1139b15).
[23] Βιρβιδάκης Σ., ό.π., σ. 175.
[24] Πεντζοπούλου-Βαλαλά Τ., ό.π., σ. 272.
[25] Κόντος Π., ό.π., σ. 211.
[26] Βλ. Düring Ι., ό.π., σ. 233.
[27] Στο ίδιο, σ. 206.

Aποδοχή

Σχετική εικόναΑποδέχομαι δεν σημαίνει συμβιβάζομαι, ανέχομαι αυτό που δεν συμφωνεί με τη δική μου ύψιστη αλήθεια, την οποία είμαι διατεθειμένος να ψάχνω και να επανεξετάζω κάθε στιγμή.

Αποδέχομαι δεν σημαίνει υπομένω, υποτιμώντας τον εαυτό μου και τις δικές μου ανάγκες, τις οποίες αναγνωρίζω μέσα από τις πεποιθήσεις μου.

Αποδέχομαι δεν σημαίνει πως συμφωνώ και επηρεάζομαι από την άποψη και την ανάγκη σου, τα οποία εκτιμώ και λογαριάζω με ισότιμο σεβασμό με τα δικά μου.

Αποδέχομαι δεν σημαίνει υποκύπτω σε λογικοφανή επιχειρήματα που βασίζονται σε αισθητικά και συναισθηματικά συμπεράσματα.

Αποδέχομαι σημαίνει κατανοώ, επιτρέπω, εμπιστεύομαι, ακολουθώντας παράλληλα την εσωτερική μου καθοδήγηση, δηλώνοντας την καθαρή πρόθεσή μου.

Αποδέχομαι σημαίνει απενεχοποιούμαι πλήρως, απαλλάσσοντας κι εσένα από οποιαδήποτε κατηγορία, υποχρέωση ή οφειλή προς εμένα.

Αποδέχομαι σημαίνει πως αναγνωρίζω ταυτόχρονα την διαφορετικότητα και μοναδικότητα σου ενώ παράλληλα βλέπω καθαρά τις διασυνδέσεις της ενιαίας ουσίας μας.

Αποδέχομαι σημαίνει πως έχοντας απαλλαγεί από συναισθηματικές ταυτίσεις, μπορώ να υπάρξω ισότιμα δίπλα σου, προσφέροντας την ενέργεια εκείνη που θα ανυψώσει και τους δύο μας αλλά και ολόκληρη την ανθρωπότητα μαζί.

Η αποδοχή είναι συνύπαρξη σε πνευματικό επίπεδο που δεν εξαρτάται και δεν πτοείται από κανένα φόβο ή εικονική πραγματικότητα. Είναι κατάκτηση και ταυτόχρονα προϋπόθεση στο μονοπάτι της συνειδητής ζωής μας.

Η αποδοχή είναι ζωντανή, παλλόμενη ενέργεια σε υψηλότερες δονήσεις και συχνότητες, που μεταμορφώνει την αντίληψη και διευρύνει με ασύλληπτους τρόπους το νου.

Είναι επιλογή και συνειδητή, πηγαία απόφαση κάθε στιγμή. Είναι αποτέλεσμα ενός εσωτερικού διαλόγου με Εμένα και Εσένα μαζί.

Η ευχή μου είναι να θελήσεις να δεις την κάθε παράγραφο ξεχωριστά, μέσα από το βίωμα της ζωής σου, κατανοώντας τις λέξεις που έχουν παραμορφωθεί...

Η μαγεία του μεσήλικου μυαλού

Αν είστε άνω των 40 ετών, σας εγγυώμαι ότι η ανάγνωση αυτού του άρθρου θα σας φτιάξει το κέφι.

Έχετε παρατηρήσει ότι ξεχνάτε ονόματα; Ότι αφαιρείστε και δεν μπορείτε να θυμηθείτε τι ακριβώς πήγατε να κάνετε στην κουζίνα; Ότι πρέπει να γράφετε ατέλειωτες λίστες με όλα τα μικροκαθήκοντα που ξεχνάτε; Ότι τα παιδιά σας μουγκρίζουν από ανυπομονησία όταν δεν μπορείτε να χειριστείτε κάποιο καινούργιο γκάτζετ;

Αν απαντάτε «ναι» σε κάποιο ή σε όλα από αυτά, μήπως συμπεραίνετε κατόπιν ότι το μεσόκοπο μυαλό σας αρχίζει να διαλύεται και ότι έχετε πάρει τον κατήφορο που οδηγεί αργά αλλά σταθερά στο γεροντικό ξεκούτιασμα;

Και μήπως προσθέτετε στον φόβο αυτόν την πικρή ταπείνωση ότι έχετε καταντήσει να σας αφήνουν πίσω οι τεχνολογικές δεξιότητες των παιδιών του δημοτικού;

Αν συμβαίνει αυτό, το βιβλίο της Μπάρμπαρα Στράουτς θα σας κάνει να πηδάτε από χαρά.

Υποστηρίζει ότι σε ένα μεγάλο φάσμα γνωσιακών δεξιοτήτων, ο νους των μεσηλίκων (ηλικίας περίπου από 40 έως 68) ξεπερνάει σε επιδόσεις κάθε άλλη ηλικιακή ομάδα. Υπάρχουν κάποια πράγματα που χάνουμε (π.χ. η γοργή ανάκληση πληροφοριών όπως τα ονόματα, καθώς και κάποια ελάττωση της ταχύτητας), αλλά αυτά αντισταθμίζονται με το παραπάνω από τα μεγάλα κέρδη σε πολλές σημαντικές μορφές διανοητικής λειτουργίας.

Το μεσήλικο μυαλό έχει αναπτύξει «ισχυρά συστήματα που ξεπερνούν τις δυσκολίες περίπλοκων προβλημάτων για να φτάσουν σε συγκεκριμένες λύσεις.
Χειρίζεται πιο ήρεμα τα συναισθήματα και τις πληροφορίες. Είναι πιο εύκαμπτο, πιο ευέλικτο, ακόμα και πιο ευδιάθετο». Σε τέσσερις από έξι διανοητικές ικανότητες, η κορύφωση έρχεται στη μέση ηλικία.

Ο μεσήλικας αναγνωρίζει καλύτερα τις λεπτές αποχρώσεις και τα διφορούμενα. Μπορεί να συλλάβει με μεγαλύτερη ακρίβεια καταστάσεις, να κάνει τους συσχετισμούς και να δει το ευρύτερο πλαίσιο. Αυτό επιτρέπει την καλύτερη κρίση.

Και στην αναζήτηση της σοφίας -τι είναι και ποιος την έχει- μια μελέτη συμπεραίνει ότι κορυφώνεται γύρω στα 65, έπειτα από μια σταθερή συσσώρευση στη διάρκεια της ζωής.

Η έρευνα πιθανόν να καταλήξει σύντομα σε αποδείξεις σχετικές με τη φυσιολογία. Η μυελίνη, η κρίσιμης σημασίας λευκή λιπαρή ουσία που καλύπτει τις νευρικές ίνες, κάνει τις συνδέσεις στην εγκεφαλική λειτουργία. Σε δύο θέσεις-κλειδιά του εγκεφάλου η μυελίνη εξακολουθεί να αυξάνεται κατά τη μέση ηλικία, συχνά και μετά τα 60.

Το πιο αξιοπερίεργο εύρημα αυτής της έρευνας είναι ίσως ότι ο νους του μεσήλικα είναι πιο χαρούμενος. Σε μια σειρά από τεστ έγινε φανερό ότι οι μεσήλικες αγχώθηκαν λιγότερο από τα αρνητικά ερεθίσματα και ανταποκρίθηκαν πολύ έντονα στα θετικά.

Αν λοιπόν οι μεσήλικες είναι τόσο ευνοημένοι, γιατί η περίοδος αυτή της ζωής μας είναι τόσο δυσφημισμένη;

Εδώ η Μπάρμπαρα Στράουτς γκρεμίζει με εκπληκτική μαεστρία τη δαιμονοποίηση της μέσης ηλικίας κατά τον 20ό αιώνα.

Δεν υπάρχουν αποδείξεις ούτε για την ανδρική «κρίση μέσης ηλικίας» ούτε για το γυναικείο «σύνδρομο της άδειας φωλιάς». Η μέση ηλικία είναι εξίσου επιρρεπής σε κρίσεις όπως όλες οι άλλες ηλικίες, αλλά σε γενικές γραμμές η ικανοποίηση από τη ζωή αυξάνεται και φτάνει στο απόγειό της στα χρόνια της όψιμης ωριμότητας. Και αυτό παρά τα όσα λέγονται για τους ανθρώπους «σάντουιτς», που φροντίζουν και παιδιά και γέρους γονείς.

Η αλήθεια είναι πως οι μεσήλικες είναι πολύ ικανοί ζογκλέρ στις πολλαπλές υποχρεώσεις τους.

Η μέση ηλικία είναι ένα μοντέρνο φαινόμενο – πριν από έναν αιώνα, το προσδόκιμο επιβίωσης ήταν 47 χρόνια. Αντί, όμως, να δούμε τις ευκαιρίες από αυτήν την εκτεταμένη περίοδο ζωής μετά τη φροντίδα των παιδιών και πριν από την έναρξη των γηρατειών, την καταδικάσαμε ως εποχή απώλειας, παρακμής και στενοχώριας.

Ένας λόγος αυτής της αρνητικότητας πιθανόν να είναι το γεγονός ότι χρησίμευσε για να σπρώξει τους αγχωμένους μεσήλικες καταναλωτές να αγοράζουν φανταχτερά αυτοκίνητα και αντιρυτιδικές κρέμες.

Όπως λέει η συγγραφέας Μάργκαρετ Γκιούλετ, έχουμε γίνει θύματα μιας «ιδεολογίας της παρακμής», αφεθήκαμε να μας «ορίσει ως γέρους η κουλτούρα».

Ευτυχώς, η επιστήμη συστηματικά υπονομεύει όλους αυτούς τους μύθους. Και ίσως τα καλά μαντάτα να μας βοηθήσουν να οργανώσουμε καλύτερα την εργασιακή ζωή μας, που την έχουμε στριμώξει στις κρίσιμες δεκαετίες της δημιουργίας οικογένειας και της ανατροφής των παιδιών.

Στο μεταξύ, είναι καιρός για ανακωχή. Ας μην ανησυχούμε για τα ξεχασμένα ονόματα, τα χαμένα κλειδιά και την αφηρημάδα: όλα αυτά είναι ασήμαντα.

Σε γενικές γραμμές, το μυαλό μας είναι μια χαρά. Νιώθετε καλύτερα τώρα;

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΧΥΡΗ ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΜΑΣ, ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ

Αποτέλεσμα εικόνας για Η ΦΩΝΗ της γνωσηςΤο να είσαι μια αυθεντική φωνή της αλλαγής μπορεί να είναι αυτό που θα διαπεράσει τις συλλογικές αυταπάτες - ειδικά όταν είναι δύσκολο ακόμα και να ακουστεί η φωνή σου πάνω από τον εκκωφαντικό θόρυβο της ανυπαρξίας της συνειδητότητας, της κριτικής και του κοινωνικού προγραμματισμού. Η αυθεντικότητα έχει τη δύναμη να διαλύει τα πέπλα του διαχωρισμού, να αφυπνίζει εκείνους που κοιμούνται, και να θυμίζει σε εκείνους που ίσως έχουν ξεχάσει τι υπέροχα ισχυρά, πνευματικά ενεργειακά όντα του φωτός είμαστε στην πραγματικότητα.

Το να δίνεις φωνή στα ισχυρά θεία μηνύματα που θέλουν να ρέουν μέσα από τον καθένα μας, με τους δικούς τους μοναδικούς τρόπους, μπορεί να κινήσει βουνά που έμοιαζαν ακίνητα. Μπορεί να είναι το μαγικό φιλί που ξυπνά την Ωραία Κοιμωμένη από τον 100 χρόνων λήθαργο της. Μπορεί να είναι μια υπενθύμιση της αλήθειας, που υψώνεται πάνω από τις κόκκινες πεδιάδες των παπαρούνων της μη συνειδητότητας, που λέει στη Ντόροθι ότι η δύναμη να αφήσει το OZ, να επιστρέψει στην πατρίδα της και πάλι και να αφυπνιστεί, ήταν πάντα μέσα της.

Υπάρχει τόσο πολύ μαγικό δυναμικό, όταν έχουμε εμπιστοσύνη στην καθοδήγηση της ψυχής μας και βρίσκουμε το κουράγιο να μοιραστούμε γενναία την αυθεντική αλήθεια της ψυχής μας.

Στον άπειρο ωκεανό της «πραγματικότητας», το να είσαι το κύμα που δημιουργεί τον κυματισμό της αλλαγής, η φωνή της οποίας είναι το μήνυμα, αντηχώντας μέσα από τα στρώματα της συλλογικής συνείδησης, φυτεύει σπόρους μαγικής δυνατότητας, για να συνδεθεί και να εμπνεύσει εκείνους πάνω στον πλανήτη που χρειάζονται για να ακούσουν την μοναδική αυθεντική αλήθεια σου, τις πραγματικές και γυμνές εμπειρίες σου, τους θριάμβους σου πάνω από τον πόνο - θα στηρίξει αυτούς που έχουν κολλήσει, να υψωθούν πάνω από τους δικούς τους περιορισμούς και τις ιστορίες αγώνων, να αποκτήσουν πρόσβαση και να εκφράσουν τη δική τους όμορφη ροή του υψηλής συχνότητας φωτός και πληροφοριών .

Αυτό δεν πρόκειται να φαίνεται και να ακούγεται το ίδιο σε κάθε ένα από εμάς, καθώς όλοι μας έχουμε τη δική μας μαγική λάμψη και το δικό μας μοναδικό τρόπο να εκφράζουμε τον εαυτό μας και την αλήθεια μας. Και ευτυχώς! Γιατί αυτό θα σήμαινε μια απίστευτα βαρετή θάλασσα ομοιότητας και δεν είμαστε εδώ για να δημιουργήσετε ένα κόσμο γεμάτο πανομοιότυπα ρομπότ «αυθεντικότητας» συνηθισμένα να πράττουν όλα και να σκέφτονται και να είναι και να ακούγονται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. (Θυμηθείτε, Ενότητα δεν σημαίνει ότι είμαστε όλοι οι κλωνοποιημένα αντίγραφα ο ένας το άλλου.)

Ο κάθε ένας από εμάς είναι μια πτυχή της Πηγής της Συνειδητότητας, η μία και μοναδική νιφάδα χιονιού, που εκφράζει τον θεϊκό εαυτό της στο ευρύτερο συλλογικό χιόνι.

Και ενώ μπορεί να υπάρχει ένα παρόμοιο μήνυμα που ρέει μέσα από πολλούς από εμάς, ο τόνος που ο καθένας φέρνει θα έχει τη δική του γεύση - τη δική του μοναδική ενεργειακή υπογραφή (τη δική του συγκεκριμένη συχνότητα μελωδίας) - του οποίου η αγνή αυθεντική ουσία, θα αντηχεί με πολύχρωμες μελωδίες, κουδουνίζοντας το τραγούδι της αλήθειας μέσα από το συλλογικό νου, σώμα και ψυχή. Εκείνοι που πρέπει να ακούσουν το συγκεκριμένο μήνυμα μας, θα νιώσουν την πραγματική αυθεντική φύση (την αγνή ουσία) πίσω από τα λόγια μας, καθώς ή ηχηρή δόνηση του τόνου τους διαπερνά.

Είμαστε εδώ για να μοιραστούμε τη μοναδική μαγική λαμπερή ουσία μας με τον κόσμο, να αφυπνιστούμε και να γιορτάσουμε την όμορφη αντίθεση που είμαστε όλοι, με την ιδιαίτερη ενεργειακή υπογραφή μας να εκφράζεται μέσα στο απείρως διαθέσιμο φάσμα της υψηλής συχνότητας δόνησης φωτός.

Το ισχυρό μήνυμα που ρέει ειδικά από μέσα μου, αφορά την Έμπνευση και Ενδυνάμωση της Ανθρωπότητας να Αφυπνιστεί. Έχει σχέση με το να Υλοποιήσουμε και να Εκφράσουμε την Αυθεντική Αλήθεια της Ψυχής μας για να αποκτήσουμε πρόσβαση στο δικό μας υψηλής συχνότητας φως και πληροφορίες. Ρίχνοντας το φως μας στις στρεβλώσεις και τη διαφθορά που μας κρατούν κολλημένους στις αυταπάτες του διαχωρισμού και του φόβου - να αλχημίσουμε το σκοτάδι, αφυπνίζοντας τους ανθρώπους για το τι πραγματικά συμβαίνει - έτσι ώστε να μπορέσουμε όλοι να θυμηθούμε ποιοι είμαστε πραγματικά σαν ωραία, απίστευτα ισχυρά, ενεργειακά πνευματικά όντα φωτός.

Και να επιλέξουμε να το κάνουμε αυτό από ένα χώρο αγάπης, ενδυνάμωσης, χάρης, ακεραιότητας, καλοσύνης, ευγνωμοσύνης, θάρρους, αυθεντικότητας, εμπιστοσύνης και αλήθειας.

Ο τρόπος που εμφανιζόμαστε και μοιραζόμαστε το μήνυμά μας, είναι τόσο σημαντικός όσο το ίδιο το μήνυμα. Η δονητική συχνότητα που εκπέμπουμε (πώς είμαστε και υπάρχουμε), είναι η ουσία της μετάδοσης, πίσω από τα λόγια μας.

Τι είναι αυτό που μας κρατά από το να εμφανιστούμε και να μοιραστούμε με τον κόσμο ακριβώς ποιοί και πώς είμαστε;

Να το θέσουμε απλά, μπορεί να είναι φοβερά τρομακτικό - ειδικά εάν όταν μιλούσαμε στο παρελθόν μας δίνονταν αρνητικό και σκληρό feedback, τιμωρηθήκαμε, κριθήκαμε, επικριθήκαμε, κατηγορηθήκαμε, ντροπιαστήκαμε, απειληθήκαμε, ενοχληθήκαμε, ή με κάποιο τρόπο κακοποιηθήκαμε.

Αν έχουμε απορριφθεί συναισθηματικά, νοητικά, σωματικά, ψυχολογικά, ενεργειακά με κάποιο τρόπο, αυτό έχει κλειδώσει την μνήμη του τραύματος στα κύτταρα μας, έχει δημιουργήσει ένα αυλάκι στον εγκέφαλό μας, και έχει αφήσει ένα ενεργειακό αποτύπωμα στην ψυχή μας, κάνοντας μας να αποφεύγουμε δυνητικά παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον (που σημαίνει: μαθαίνουμε να αποφεύγουμε τα πράγματα που προκαλούν πόνο).

Ουσιαστικά έχουμε τραυματιστεί τόσο πολύ από σκουπίδια στο παρελθόν, που δεν θέλουμε να βιώσουμε ποτέ αυτό το είδος του πόνου και πάλι!

Έτσι προσαρμοζόμαστε και αναπτύσσουμε ολόκληρα συστήματα πεποιθήσεων γύρω από αυτό που λένε: «Αυτό που πιστεύουν οι άλλοι είναι πιο σημαντικό από αυτό που εγώ αισθάνομαι». «Είμαι απωθητικός, και δεν αξίζω, εκτός αν είμαι (κάνω, και ενεργώ) με ένα κάποιο συγκεκριμένο τρόπο». «Πρέπει να είμαι τέλειος για να αποφύγω να πληγωθώ ξανά». Και η λίστα συνεχίζεται.

Έχουμε επίσης μια έμφυτη βιολογική ανάγκη (καλωδιωμένοι μέσα στο ίδιο το DNA μας σε κυτταρικό επίπεδο) να είμαστε αποδεκτοί – που βασίζεται στην αρχέγονη ενστικτώδη βασική ανάγκη επιβίωσης μας - και αν και το τοπίο έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, το να αποτελούμε μέρος μιας ομάδας / φυλής είναι ακόμα ένας ουσιαστικό κομμάτι της επιβίωσης και ευημερίας (δεν είμαστε πλάσματα απομονωμένα από τη φύση μας, και χρειαζόμαστε ένα χωριό).

Οι πιέσεις των συλλογικών κανόνων, οι κρίσεις και κρίσιμες αξιολογήσεις από τις οποίες οι άνθρωποι ασυνείδητα (και συχνά συνειδητά) συνεχώς μας περνούν, χρησιμεύουν στο να μας κρατούν συμμορφωμένους -με ό, τι είναι συχνά ανθυγιεινές κοινωνικές νόρμες για να ξεκινήσουμε. Απλά για να κερδίσουμε την επιφανειακή έγκριση, στην οποία έχουμε μάθει να πιστεύουμε ότι τόσο απεγνωσμένα χρειαζόμαστε για να επιβιώσουμε σε αυτήν την εποχή, που δεν υπάρχουν πλέον αληθινές άγριες τίγρεις για να μας φάνε μόλις στρίψουμε την επόμενη γωνία.

Αυτά θέτουν σε ενέργεια τόσο τα τωρινά μοτίβα μας για να ευχαριστούμε τους άλλους και τις εικόνες από τα τραύματα που κρατάμε μέσα μας, μαζί με τις αναμνήσεις μας / εικόνες του πόνου στο παρελθόν που κρατάμε στο ενεργειακό μας σώμα, καθώς επίσης ενεργοποιούν και βιολογικά βασικά ένστικτα επιβίωσης.

Αυτό όλο παίζει ένα ρόλο στο να μας κρατάει δεμένους στον πυθμένα του ωκεανού, που γυρίζει πάνω σε ένα ατελείωτο τροχό αναζητώντας απεγνωσμένα την αγάπη και την έγκριση, νιώθοντας αποκομμένοι και μικροί και ανίσχυροι, συχνά παραμένουμε σιωπηλοί για το πώς πραγματικά αισθανόμαστε - καθώς συνεχίζουμε να μένουμε μπλεγμένοι σε κόμπους του φόβου, αιώνια παίζοντας τα εσωτερικά δράματα μας, που προβάλλουμε προς τα έξω σε αυτό που γίνεται η εξωτερική βασισμένη στο φόβο πραγματικότητα μας. Κολλάμε σε μια κατάσταση συναισθηματικής παράλυσης, ανίκανοι να βρούμε, πόσο μάλλον πραγματικά να χρησιμοποιήσουμε, την ισχυρή φωνή που ζει μέσα στον καθένα μας.

Και τότε υπάρχει ο όμορφος δυνατός ωκεανός. Η θεϊκά θηλυκή θάλασσα δεν ασχολείται με το πώς παρουσιάζεται η ίδια, με το τι οι άλλοι άνθρωποι θα σκεφτούν, ούτε η ίδια κρίνει ούτε καταδικάζει τίποτα. Αυτή απλά είναι. Και όντας ακριβώς όπως αυτή δημιουργήθηκε για να είναι, η επίδραση που έχει στον κόσμο δεν είναι τίποτα λιγότερο από επική.

Έτσι, να είσαι σαν ένα κύμα στον ωκεανό και να σηκώνεσαι πάνω από την αρνητικότητα που επιδιώκει να σε κρατάει μικρό, ή να μειώνει το λαμπερό εσωτερικό σου φως. Να εκφράζεις την αλήθεια σου, χωρίς να την επικαλύπτεις με ζάχαρη η επιζητώντας την έγκριση έξω από τον εαυτό σου – και πάντα λέγοντας την αλήθεια σου από ένα μέρος καλοσύνης, δύναμης και αναίσχυντης αυθεντικότητας.

Να είσαι ακριβώς αυτός που είσαι και αυτός που θεϊκά δημιουργήθηκες για να είσαι. Να λάμπεις το μαγικό σου φως λαμπερά για να το βλέπουν όλοι. Ο κόσμος πρέπει να ακούσει την αυθεντική φωνή σου, να δει την μοναδική σου σπίθα, να νιώσει την μαγική ουσία σου.

Χρειάζεται μόνο μία σταγόνα βροχής για να δημιουργήσει ένα κύμα ισχυρού κινήματος.
Ποτέ δεν ξέρεις πραγματικά ένα μικρό πράγμα που θα πεις, τι μαγική φλόγα αυθεντικής αλήθειας μπορεί να ανάψει μέσα σε κάποιον άλλο, δημιουργώντας ένα ολόκληρο κύμα ισχυρής αλλαγής. Συχνά τα μικρότερα πράγματα είναι που δημιουργούν τους μεγαλύτερους κυματισμούς και έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στην ανθρωπότητα.

Έτσι, όπως και αν η προσωπική αυθεντική φωνή σου μοιάζει και ακούγεται, χρησιμοποίησε την για να επιφέρεις την αλλαγή. Αυτό είναι όλο μέρος αυτού του μαγικού ταξιδιού που έχω ονομάσει «Η Αλχημεία της Αφύπνισης». Και έτσι είναι.
 

Ο ανδρικός απογαλακτισμός

Η βασική συνθήκη της νευρωτικής αγάπης έγκειται στο γεγονός ότι ο ένας ή και αμφότεροι οι “ερωτευμένοι” έχουν παραμείνει προσκολλημένοι σε μια γονική φιγούρα και μεταβιβάζουν τα αισθήματα, τις προσδοκίες και τους φόβους που είχαν άλλοτε απέναντι στον πατέρα ή τη μητέρα τους, στο πρόσωπο που αγαπούν τώρα, στην ενήλικη ζωή τους.

Πρόκειται για άτομα τα οποία δεν απελευθερώθηκαν ποτέ από την παιδική τους εξάρτηση και αναζητούν το ίδιο αυτό πρότυπο στις απαιτήσεις που έχουν από τις σχέσεις τους κατά την ενήλικη ζωή τους.

Σε αυτήν την περίπτωση, το άτομο έχει παραμείνει συναισθηματικά ένα παιδί άλλοτε δύο ετών, άλλοτε πέντε και άλλοτε δώδεκα, ενώ διανοητικά και κοινωνικά βρίσκεται στο επίπεδο της πραγματικής του ηλικίας. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, αυτή η συναισθηματική ανωριμότητα οδηγεί σε διαταραχές όσον αφορά την κοινωνική αποτελεσματικότητα του ατόμου· στις λιγότερο σοβαρές, η σύγκρουση και η κρίση περιορίζονται στη σφαίρα των στενών προσωπικών σχέσεων.

Σε σχέση με την εξέταση της μητροκεντρικής και της πατροκεντρικής προσωπικότητας, το ακόλουθο παράδειγμα για αυτό τον τύπο της νευρωτικής ερωτικής σχέσης που συναντάμε συχνά σήμερα έχει να κάνει με τους άντρες, οι οποίοι στη συναισθηματική τους ανάπτυξη έμειναν προσκολλημένοι σε μία νηπιακή εξάρτηση από τη μητέρα.

Αυτοί είναι οι άντρες που ποτέ δεν αποκόπηκαν από το μητρικό στήθος. Εξακολουθούν να αισθάνονται σαν μικρά παιδιά, αποζητούν τη μητρική προστασία, την αγάπη, τη θαλπωρή, τη φροντίδα και το θαυμασμό, θέλουν την άνευ όρων μητρική αγάπη, μία αγάπη η οποία δεν τους προσφέρεται για κανέναν άλλο λόγο εκτός από το γεγονός πως τη χρειάζονται, ότι είναι παιδιά της μητέρας, ότι είναι ανίσχυροι. Τέτοιου είδους άντρες συχνά είναι πολύ τρυφεροί και γοητευτικοί, όταν προσπαθούν να κάνουν μία γυναίκα να τους αγαπήσει και παραμένουν έτσι ακόμη και όταν πετυχαίνουν το στόχο τους. Αλλά η σχέση τους με τη γυναίκα (όπως στην πραγματικότητα και με όλους τους άλλους ανθρώπους) παραμένει επιφανειακή και ανεύθυνη. Ο σκοπός τους είναι να αγαπηθούν, όχι να αγαπήσουν.

Κατά κανόνα, υπάρχει μια γερή δόση ματαιοδοξίας σε αυτό τον τύπο του άντρα και κρύβει μέσα του ιδέες μεγαλομανίας, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Αν βρει την κατάλληλη γυναίκα, νιώθει ασφαλής, νιώθει σαν να είναι στην κορυφή του κόσμου και μπορεί να διαθέσει πολλή στοργή και πολλή γοητεία· αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που τέτοιοι άντρες είναι συχνά τόσο απατηλοί. Διότι, όταν έπειτα από κάποιο διάστημα η γυναίκα παύει να ανταποκρίνεται στις φανταστικές τους προσδοκίες, αρχίζουν να εμφανίζονται συγκρούσεις και μνησικακίες.

Αν η γυναίκα δεν τους θαυμάζει συνεχώς, αν έχει αξιώσεις για μία δική της ζωή, αν θέλει κι εκείνη να την αγαπούν και να την προστατεύουν και, σε ακραίες περιπτώσεις, ο άντρας νιώθει βαθιά πληγωμένος και απογοητευμένος και συνήθως δικαιολογεί αυτά του τα αισθήματα με τη σκέψη πως η γυναίκα του «δεν τον αγαπά, είναι εγωίστρια ή αυταρχική».

Ο,τιδήποτε δεν αντιστοιχεί στη στάση μίας στοργικής μητέρας απέναντι σε ένα χαριτωμένο, γοητευτικό παιδί, εκλαμβάνεται ως απόδειξη έλλειψης αγάπης. Αυτοί οι άντρες συνήθως μπερδεύουν τη στοργική τους συμπεριφορά, την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν, με την ειλικρινή αγάπη, κι έτσι φτάνουν στο συμπέρασμα ότι υφίστανται μία μεγάλη αδικία· φαντάζονται τον εαυτό τους ως μεγάλο εραστή και παραπονιούνται πικρά για την αχαριστία της ερωτικής συντρόφου τους

Σε σπάνιες περιπτώσεις, ένα τέτοιο μητροκεντρικό άτομο κατορθώνει να λειτουργήσει χωρίς σοβαρά προβλήματα. Αν η μητέρα του το αγαπούσε πραγματικά, κι ας ήταν υπερπροστατευτική (ίσως κυριαρχική αλλά όχι ισοπεδωτική), αν βρει μία γυναίκα που να ανήκει στον ίδιο αυτό μητρικό τύπο, αν τα ιδιαίτερα χαρίσματά του και τα ταλέντα του, τού επιτρέπουν να ασκεί γοητεία και να προκαλεί θαυμασμό (αυτή είναι μάλιστα η περίπτωση κάποιων επιτυχημένων πολιτικών), τότε “προσαρμόζεται καλά” με την κοινωνική έννοια, ακόμη και χωρίς ποτέ να φτάνει σε ένα υψηλότερο επίπεδο ωριμότητας.

Όμως κάτω από λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες – και βέβαια αυτές είναι πιο συχνές- η ερωτική του ζωή, αν όχι και η κοινωνική επίσης, θα είναι μία σοβαρή απογοήτευση. Κι όταν ένας άνθρωπος με τέτοια προσωπικότητα απομένει μόνος του, τότε εμφανίζονται συγκρούσεις και υψηλά επίπεδα άγχους ή κατάθλιψη. Σε μία ακόμη πιο σοβαρή παθολογική περίπτωση, η προσκόλληση στη μητέρα είναι βαθύτερη και περισσότερο ανορθολογική. Σε αυτό το επίπεδο η επιθυμία δεν είναι συμβολικά μιλώντας, να επιστρέψει το άτομο στην προστατευτική αγκαλιά της μητέρας ούτε στο μητρικό στήθος που το τρέφει, αλλά να επιστρέφει σε αυτό που όλα τα δέχεται και όλα τα αφανίζει -στην ίδια τη μήτρα. Αν η φύση της υγιούς προσωπικότητας είναι να αναπτυχθεί έξω από τη μήτρα, στον κόσμο, η φύση της σοβαρής διανοητικής διαταραχής που προκαλείται είναι να αποζητήσει το άτομο τη μήτρα για να απορροφηθεί από αυτήν και πάλι. Με άλλα λόγια, να ξεφύγει από την ίδια τη ζωή.

Αυτό το είδος της προσκόλλησης προκύπτει συνήθως στην περίπτωση που και οι ίδιες οι μητέρες δένονται με το παιδί τους με έναν τέτοιο καταστροφικό και ολέθριο τρόπο. Κάποιες στο όνομα της αγάπης, κάποιες άλλες στο όνομα του καθήκοντος, θέλουν να κρατήσουν μέσα τους το παιδί, τον έφηβο, τον άντρα· δεν θα πρέπει να αναπνέει παρά μόνο μέσω αυτών και δεν θα πρέπει να μπορεί να αγαπά παρά μόνο σε ένα επιφανειακό, σεξουαλικό και μόνο επίπεδο, απαξιώνοντας όλες τις άλλες γυναίκες. Δεν θα πρέπει τελικά να μπορεί να είναι ελεύθερος και ανεξάρτητος παρά ένας αιώνιος ανάπηρος ή ένας “μητροκτόνος”.

Αυτή η όψη της μητέρας, η σαρωτική και καταστροφική, είναι η αρνητική όψη της μητρικής φιγούρας. Η μητέρα μπορεί να δώσει τη ζωή και μπορεί να πάρει τη ζωή.

Είναι εκείνη που θα αναγεννήσει αλλά κι εκείνη που θα αφανίσει- μπορεί να κάνει θαύματα με την αγάπη της, αλλά και κανείς άλλος δεν μπορεί να τραυματίσει περισσότερο από όσο αυτή.

Πολύπλοκες οι επιπτώσεις της κατάθλιψης - Η ζωή μετά την νόσο

Αποτέλεσμα εικόνας για Πολύπλοκες οι επιπτώσεις της κατάθλιψης - Η ζωή μετά την νόσοΗ κατάθλιψη είναι μια νόσος που συνήθως έχει πολύπλοκες επιπτώσεις στη ζωή του ανθρώπου. Ακόμα και μετά την ύφεση των συμπτωμάτων και την ανάρρωση, οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να επιμένουν και να θέτουν σοβαρές προκλήσεις στην καθημερινότητα, την κοινωνική μας ζωή και την εργασία μας.

Ζώντας την κατάθλιψη, μπορούμε να εντοπίσουμε τα εμφανή σημάδια της στη ζωής μας: αλλαγές στον ύπνο, σωματική κούραση, ευερεθιστότητα, απαισιοδοξία, αυτολύπηση, αλλαγές στην όρεξη, απομόνωση και κυρίως ένας συνεχόμενος, βαθύς, ψυχικός πόνος. Όλα αυτά σε πρώτο πλάνο. Είναι ο τρόπος που το σώμα μας και η ψυχή μας μας ενημερώνουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Στο φόντο όμως, μια σειρά από άλλες, πολύ σοβαρές αλλαγές, συμβαίνουν στην ζωή ενός ανθρώπου που αντιμετωπίζει την κατάθλιψη. Οι αλλαγές αυτές παραμένουν ακόμα και όταν αρχίζουμε να νιώθουμε καλύτερα ή ακόμα και όταν νιώσουμε ότι έχουμε αφήσει πίσω μας τη σκοτεινιά της κατάθλιψης.

• Κοινωνική ζωή και διαπροσωπικές σχέσεις
Πρώτα από όλα, σε κοινωνικό επίπεδο η κατάθλιψη απλώνει τα «δίχτυα» της σε όλη τη λειτουργία της οικογένειας. Τα επεισόδια κατάθλιψης μπορεί να συμβάλλουν σε έντονες συγκρούσεις με τους πιο κοντινούς μας ανθρώπους και να μας κάνουν να επιζητούμε την απομόνωση ακόμα και από εκείνους που χρειαζόμαστε περισσότερο.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Οι πληγές στις κοντινές μας σχέσεις δεν κλείνουν από την μια μέρα στην άλλη. Αν για μεγάλο χρονικό διάστημα η κατάθλιψη μας έχει απομονώσει ή έχει επηρεάσει το πώς φερόμαστε στους άλλους, είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι κοντινοί μας άνθρωποι έχουν επηρεαστεί επίσης. Χρειάζεται χρόνο για να εκτιμήσουμε σωστά ποιες σχέσεις μας είναι σημαντικό να φροντίσουμε και να αποδεχθούμε ότι και οι άλλοι θέλουν το χρόνο τους για να επανασυνδεθούν πιο λειτουργικά μαζί μας.

• Εργασία
Η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που οι άλλοι σκέφτονται και συμπεριφέρονται απέναντί μας στον εργασιακό χώρο. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να μας κάνουν να φαινόμαστε ασυνεπείς, μη αξιόπιστοι και μη αποτελεσματικοί.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Είναι σημαντικό να βγούμε από τον φαύλο κύκλο της αυτολύπησης και να θέσουμε μικρούς και ρεαλιστικούς στόχους σε σχέση με τη δουλειά. Χρειάζεται χρόνος για να νιώσει κανείς καλύτερα με τον εαυτό του. Το στοίχημα δεν είναι η παραγωγικότητα, αλλά η επίγνωση των δυνατοτήτων μας και η ανάκτηση της εμπιστοσύνης στον εαυτό μας.

• Σωματική υγεία
Η ζωή με την κατάθλιψη αλλάζει πολλές φορές τον τρόπο που φερόμαστε στο σώμα μας. Κάποιος που βγαίνει από την κατάθλιψη μπορεί να συνεχίσει να δυσκολεύεται αν για μεγάλο διάστημα είχε παραμελήσει την εμφάνιση και τη σωματική του υγεία. Αλλαγές στο βάρος και την προσωπική φροντίδα είναι συχνά συμπτώματα της κατάθλιψης που μπορεί να εμπλέκονται στην προσπάθειά μας να νιώσουμε καλύτερα για τον εαυτό μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Το κλειδί είναι η αποδοχή. Ο λόγος που παραμελούμε το σώμα και την εμφάνισή μας όταν «βλέπουμε» μέσα από το φακό της κατάθλιψης, είναι η βαθιά (και πολλές φορές μη συνειδητή αίσθηση) ότι δεν αξίζουμε. Χρειάζεται πρώτα να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, να «αποφασίσουμε» ότι αξίζουμε και σταδιακά να φροντίσουμε για εκείνον με μικρά βήματα και πολύ επιμονή.

Το τηλεσκόπιο Hubble χαρτογραφεί το βαρυτικό πεδίο της σκοτεινής ύλης

macs1206Οι κοσμολόγοι γνωρίζουν πλέον ότι η ύλη που βλέπουμε στο Σύμπαν δεν είναι παρά το ένα πέμπτο της συνολικής ύλης -το υπόλοιπο αντιστοιχεί στη μυστηριώδη σκοτεινή ύλη, της οποίας η σύσταση παραμένει άγνωστη ως σήμερα.
 
Στην περιφέρεια της εικόνας του Hubble διακρίνονται πολλαπλά, παραμορφωμένα είδωλα μακρινών γαλαξιών.
 
Ωστόσο οι επιδράσεις του μυστηριώδους αυτού υλικού είναι εμφανείς στις τελευταίες εικόνες από το Hubble: το διαστημικό τηλεσκόπιο εξέτασε το πώς το βαρυτικό πεδίο της σκοτεινής ύλης παραμορφώνει τα είδωλα μακρινών γαλαξιών.
 
Τα ιδανικά γαλαξιακά σμήνη
Όπως προέβλεψε πρώτος ο Αϊνστάιν, τα σώματα που συγκεντρώνουν μεγάλες ποσότητες μάζας εκτρέπουν τις ακτίνες φωτός που περνούν από μέσα τους ή κοντά τους. Και όσο μεγαλύτερη αυτή η παραμόρφωση, τόσο μεγαλύτερη πρέπει να είναι η μάζα.
 
Στη νέα μελέτη, η διεθνής ερευνητική ομάδα CLASH (Έρευνα σμηνών και σουπερνόβα με βαρυτικό εστιασμό) μελέτησε ένα σμήνος γαλαξιών που βρίσκεται σε απόσταση 4 δισ. ετών φωτός και ονομάζεται MACS 1206. Δεδομένου ότι πρόκειται για τις βαρύτερες δομές του Σύμπαντος, τα γαλαξιακά σμήνη αυτού του είδους είναι ιδανικά για τη μελέτη των βαρυτικών επιδράσεων της σκοτεινής ύλης.
 
Οι βαρυτικοί φακοί
Συγκεκριμένα, τα σώματα μεγάλης μάζας μπορούν να εκτρέπουν και να ενισχύουν το φως όπως οι οπτικοί φακοί -για το λόγο αυτό λειτουργούν ως «βαρυτικοί φακοί». Ο βαρυτικός φακός του MACS 1206 όχι μόνο εκτρέπει το φως αλλά μπορεί επιπλέον να σχηματίζει πολλαπλές εικόνες αντικειμένων που βρίσκονται πίσω του. Στις εικόνες του Hubble, οι ερευνητές εντόπισαν 47 πολλαπλά είδωλα που αντιστοιχούν σε 12 μακρινούς γαλαξίες.
 
Η παρουσία τόσο πολλών πολλαπλών ειδώλων αποτελεί απόδειξη ότι το γαλαξιακό σμήνος περιέχει περισσότερη ύλη από αυτή που βλέπουμε -περιέχει δηλαδή τεράστιες ποσότητες σκοτεινής ύλης. Τα ευρήματα υποδεικνύουν επίσης ότι τα πρώτα γαλαξιακά σμήνη σχηματίστηκαν νωρίτερα από ό,τι εκτιμούν σήμερα οι κοσμολόγοι.
 
Η ομάδα CLASH συνεχίζει τώρα τις παρατηρήσεις σε άλλα γαλαξιακά σμήνη, ενώ περισσότερα στοιχεία για την εξέλιξη των γαλαξιακών σμηνών αναμένεται να προσφέρει ο μελλοντικός διάδοχος του Hubble, το υπέρυθρο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb.

Ενδεχομένως δυνατή η επιβίωση μέσα σε μαύρες τρύπες

life--in-blackholeΗ ανθρωπότητα κάποια στιγμή μπορεί να φθάσει στο σημείο να ζει μέσα σε μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα του σύμπαντος, κάτι που ήδη μερικοί εξελιγμένοι πολιτισμοί εξωγήινων ίσως κάνουν, ακόμα και στον δικό μας γαλαξία. Αυτό ισχυρίζεται τουλάχιστον ένας Ρώσος κοσμολόγος, υποστηρίζοντας πως είναι θεωρητικά εφικτό, αν και θα χρειαστεί ασφαλώς πολύς χρόνος για να αποδειχτεί αν κάτι τέτοιο έχει βάση αλήθειας.
Ο άνθρωπος μπορεί να αντέξει και μέσα στη μαύρη τρύπα του σύμπαντος.
 
Ο Vyacheslav Dokuchaev, του Ινστιτούτου Πυρηνικών Ερευνών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών στην Μόσχα, ο οποίος δημοσίευσε σχετική μελέτη στο online επιστημονικό περιοδικό arXiv, υποστηρίζει ότι, παρόλο που οι μαύρες τρύπες θεωρούνται η πιο καταστροφική δύναμη στο σύμπαν, άρα η ζωή σε αυτές φαντάζει αδιανόητη, τελικά μπορεί να φιλοξενούν συνθήκες κατάλληλες για ζωή στο εσωτερικό τους.
 
Μάλιστα θεωρεί ότι, αν όντως υπάρχει οργανωμένη ζωή μέσα σε κάποια τεράστια μαύρη τρύπα, θα πρόκειται πλέον για τον πιο εξελιγμένο πολιτισμό του γαλαξία μας. Οι μαύρες τρύπες διαθέτουν τρομακτικές βαρυτικές και ελκτικές δυνάμεις, «ρουφώντας» κάθε τι που βρίσκεται στον περίγυρό τους, ακόμα και το φως. Οτιδήποτε διασχίζει τον λεγόμενο «ορίζοντα γεγονότων» τους, δηλαδή τα όρια της επίδρασής τους, δεν ξαναεμφανίζεται ποτέ πια, καθώς έχει περάσει το σημείο χωρίς επιστροφή.
 
Όμως, σύμφωνα με τον Vyacheslav Dokuchaev, μέσα σε μια περιστρεφόμενη μεγάλη μαύρη τρύπα μπορεί να υπάρχουν περιοχές, όπου τα φωτόνια είναι δυνατό να επιβιώσουν σε σταθερές περιοδικές τροχιές. Αν όντως αυτό συμβαίνει, τότε, όπως θεωρεί, δεν υπάρχει λόγος να μην μπορούν να υπάρχουν στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας σταθερές τροχιές και για πολύ μεγαλύτερα αντικείμενα, όπως ολόκληροι πλανήτες.

stable-orbits
Σταθερές τροχιές: Αυτό το διάγραμμα του Dokuchaev δείχνει την τροχιά ενός φωτονίου που βρίσκεται σε μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα, με τη λεπτή γραμμή να δείχνει το σημείο εκκίνησης και η παχύτερη γραμμή το τελικό σημείο
 
Τέτοιες περιοχές και τέτοιες τροχιές όμως θα υπήρχαν μόνο αφότου κάποιο αντικείμενο έχει διασχίσει το «κατώφλι» του ορίζοντα γεγονότων (με άλλα λόγια, πρώτα σε ρουφάει η μαύρη τρύπα και μετά μαθαίνεις αν μπορείς να συνεχίσεις να υπάρχεις!). Πέρα από τον εξωτερικό ορίζοντα γεγονότων, υπάρχει και μια άλλη -προς το παρόν μαθηματική, άρα θεωρητική- «επικράτεια», ο εσωτερικός «ορίζοντας Cauchy», όπου ο χρόνος και ο χώρος επιστρέφουν σε σταθερές καταστάσεις και εκεί ακριβώς είναι που, σύμφωνα με τον ρώσο επιστήμονα, μπορεί πιθανώς να υπάρξει ζωή.
 
Όμως, όπως αναφέρει ο Dokuchaev, επειδή σε αυτές τις υποθετικές περιοχές μέσα στην μαύρη τρύπα οποιαδήποτε μορφή ζωής θα υφίσταται τρομερές διακυμάνσεις παλιρροιακών δυνάμεων, οπότε θα πρέπει να έχει εξελιχτεί πολύ πέρα από τον δικό μας πολιτισμό, για να καταφέρνει να επιβιώνει σε τέτοιες συνθήκες.
 
Η τυχόν ζωή που θα μπορούσε να υπάρχει εκεί μέσα θα είναι ένας πολιτισμός που κατατάσσεται ως τύπου ΙΙΙ της κλίμακας Kardashev. Υπάρχουν τρία επίπεδα: αυτό με την κλίμακα Ι είναι το χαμηλότερο και αυτό με ΙΙΙ το υψηλότερο. Η ανθρωπότητα η δική μας προσπαθεί μα φτάσει στο επίπεδο Ι.
 
«Οι εσωτερικοί χώροι των υπερβαρέων μαύρων οπών μπορεί να κατοικούνται από προηγμένους πολιτισμούς αόρατος από το εξωτερικό», λέει.
 
Αυτή όμως η άποψη του Dokuchaev θα μείνει μια θεωρητική σκέψη μόνο, επειδή τίποτα δεν μπορεί ποτέ να δραπετεύσει από μια μαύρη τρύπα λόγω της τεράστιας βαρυτικής έλξης, οπότε δεν θα ξέρουμε αν είναι αλήθεια.

Ο Γαλαξίας μας ‘κρέμεται’ από μια κοσμική κλωστή

large-scale-structure-universe
Ο Γαλαξίας μας κάθεται σαν μια χάντρα πάνω σε ένα κοσμικό νήμα, σύμφωνα με αυστραλιανούς αστρονόμους οι οποίοι έχουν εντοπίσει τη θέση του Γαλαξία μας σε μια μεγάλης κλίμακας δομή του σύμπαντος. Σύμφωνα με την έρευνα τους τα κοσμικά αυτά νήματα – ιστοί, που είναι κοσμικές δομές, διασυνδέουν τους γαλαξίες μεταξύ τους και ουσιαστικά ενώνουν όλο το Σύμπαν.

Κάθε κουκκίδα στην μεγάλης κλίμακας δομή του σύμπαντος είναι ένας γαλαξίας ή σμήνος γαλαξιών. Τα δεδομένα επιβεβαιώνουν τη σύνδεση του Γαλαξία μας με το υπόλοιπο Σύμπαν μέσω ενός κοσμικού ιστού

Ο Stefan Keller, από το Ερευνητικό Τμήμα Αστρονομίας και Αστροφυσικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας και οι συνεργάτες του έκαναν αυτή την ανακάλυψη μελετώντας αρχαία σφαιρωτά σμήνη άστρων, που είναι πυκνές αστρικές περιοχές.


Ο Γαλαξίας μας είναι συνδεδεμένος με κοσμικά νήματα – σαν ένας ιστός – με τεράστια κενά αλλά και με άλλους γαλαξίες

Αντί αυτά τα σμήνη να είναι τυχαία τοποθετημένα στο διάστημα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι κατά κύριο λόγο βρίσκονται κατά μήκος ενός στενού επιπέδου γύρω από τον Γαλαξία μας.

«Ήταν κατά κάποιο τρόπο μια απροσδόκητη ανακάλυψη," ανέφερε ο Keller.

"Ξέραμε ότι οι δορυφόροι νάνοι γαλαξίες γύρω από τον Γαλαξία μας ήταν απλωμένοι στο ίδιο επίπεδο και αναρωτιόμαστε αν και τα σφαιρωτά σμήνη έκαναν το ίδιο. "Έτσι κάναμε μερικούς υπολογισμούς και βρήκαμε ότι βρίσκονταν πράγματι στο ίδιο επίπεδο."

Γαλαξιακός κανιβαλισμός

Ο Keller πιστεύει ότι κοσμικός ιστός συνδέει, επίσης, τα σφαιρωτά σμήνη και τους δορυφόρους γαλαξίες.

"Τα σφαιρωτά σμήνη αντί να είναι συλλογές άστρων από τον δικό μας γαλαξία, μπορεί να είναι τα απομεινάρια άλλων γαλαξιών που συγκρούστηκαν κάποτε με τον δικό μας και ενσωματώθηκαν μαζί του, μέσω της διαδικασίας του γαλαξιακού κανιβαλισμού”, εξήγησε.

Τα ευρήματα που ανακοινώθηκαν έχουν υποβληθεί για δημοσίευση στο Astrophysical Journal, και υποστηρίζουν την υπόθεση ότι η μεγάλης κλίμακας δομή του σύμπαντος αποτελείται από μακριές ‘ίνες’, αποτελούμενες από γαλαξίες και τεράστια κενά – μήκους εκατομμύρια έτη φωτός και τα οποία δεν έχουν σχεδόν τίποτα μέσα τους.

Έτσι, οι γαλαξίες δεν είναι σαν τα νησιά που πλέουν αυτόνομα μέσα στο διαστημικό κενό αλλά ότι υπάρχει ένας κοσμικός ιστός – σαν ίνα – που τους ενώνει. Οι κοσμικές δομές που αποτελούν αυτόν τον ιστό ονομάστηκαν «νήματα» τα οποία σύμφωνα με τους θιασώτες της νέας θεωρίας αποτελούνται από συγκεντρώσεις ύλης και οι γαλαξίες συγκεντρώνονται γύρω από αυτά τα νήματα. Γι αυτό και στις «διασταυρώσεις» του ιστού δημιουργούνται τεράστια σμήνη γαλαξιών.

"Βρισκόμαστε σαν σάντουιτς ανάμεσα σε δύο τεράστια κενά, ‘καρφιτσωμένοι’ πάνω σε ένα κοσμικό ιστό, συνδεδεμένο στο ένα άκρο του με το μεγάλο σμήνος γαλαξιών της Παρθένου και το άλλο άκρο του νήματος με το σμήνος γαλαξιών της Καμίνου," λέει ο Stefan Keller.

«Αφρός στην κορυφή ενός κύματος»

Ο Keller πιστεύει ότι η δομή των νημάτων πιθανότατα διαμορφώθηκε από τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της σκοτεινής και της συνηθισμένης ύλης.

«Μια συνέπεια από το Big Bang και την κυριαρχία της σκοτεινής ύλης είναι ότι η συνηθισμένη ύλη καθοδηγείται, όπως ο αφρός στην κορυφή ενός κύματος, σε μεγάλα διασυνδεδεμένα φύλλα και νήματα τεντωμένα πάνω από τα τεράστια κοσμικά κενά», τόνισε.

"Η βαρύτητα σπρώχνει την ύλη πάνω σε αυτά τα νήματα συνδέοντας την προς μεγαλύτερα κομμάτια ύλης. Τα ευρήματά μας δείχνουν λοιπόν πως τα σφαιρωτά σμήνη και οι γαλαξίες δορυφόροι του Γαλαξία μας ανιχνεύονται πάνω σε αυτές τις ίνες."

    Ο Κοσμικός Ιστός ή Πώς φαίνεται το σύμπαν σε μια πολύ μεγάλη κλίμακα