Δευτέρα 25 Ιουλίου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΠΙΝΔΑΡΟΣ - •Πυθιονίκαις IV - Ἀρκεσιλάῳ Κυρηναίῳ ἅρματι (4.93-4.115)

τοὶ μὲν ἀλλάλοισιν ἀμειβόμενοι [στρ. ε]
γάρυον τοιαῦτ᾽· ἀνὰ δ᾽ ἡμιόνοις ξε-
στᾷ τ᾽ ἀπήνᾳ προτροπάδαν Πελίας
95 ἵκετο σπεύδων· τάφε δ᾽ αὐτίκα παπτά-
ναις ἀρίγνωτον πέδιλον
δεξιτερῷ μόνον ἀμφὶ ποδί. κλέπτων δὲ θυμῷ
δεῖμα προσήνεπε· «Ποίαν γαῖαν, ὦ ξεῖν᾽, εὔχεαι
πατρίδ᾽ ἔμμεν; καὶ τίς ἀνθρώ-
πων σε χαμαιγενέων πολιᾶς
ἐξανῆκεν γαστρός; ἐχθίστοισι μὴ ψεύδεσιν
100 καταμιάναις εἰπὲ γένναν.»

τὸν δὲ θαρσήσαις ἀγανοῖσι λόγοις [αντ. ε]
ὧδ᾽ ἀμείφθη· «Φαμὶ διδασκαλίαν Χί-
ρωνος οἴσειν. ἀντρόθε γὰρ νέομαι
πὰρ Χαρικλοῦς καὶ Φιλύρας, ἵνα Κενταύ-
ρου με κοῦραι θρέψαν ἁγναί.
εἴκοσι δ᾽ ἐκτελέσαις ἐνιαυτοὺς οὔτε ἔργον
105 οὔτ᾽ ἔπος ἐντράπελον κείνοισιν εἰπὼν ἱκόμαν
οἴκαδ᾽, ἀρχαίαν κομίζων
πατρὸς ἐμοῦ, βασιλευομέναν
οὐ κατ᾽ αἶσαν, τάν ποτε Ζεὺς ὤπασεν λαγέτᾳ
Αἰόλῳ καὶ παισὶ τιμάν.

πεύθομαι γάρ νιν Πελίαν ἄθεμιν λευ- [επωδ. ε]
καῖς πιθήσαντα φρασίν
110 ἁμετέρων ἀποσυλᾶσαι βιαίως ἀρχεδικᾶν τοκέων·
τοί μ᾽, ἐπεὶ πάμπρωτον εἶδον φέγγος, ὑπερφιάλου
ἁγεμόνος δείσαντες ὕβριν, κᾶδος ὡσ-
είτε φθιμένου δνοφερόν
ἐν δώμασι θηκάμενοι μίγα κωκυτῷ γυναικῶν,
κρύβδα πέμπον σπαργάνοις ἐν πορφυρέοις,
115 νυκτὶ κοινάσαντες ὁδόν, Κρονίδᾳ
δὲ τράφεν Χίρωνι δῶκαν.

***
Κι εκεί που μίλαγαν και τέτοια λόγια αλλάζαν, [στρ. ε]νά κι ο Πελίας που κατέφτασε γοργά95πάνω στο καλοδουλεμένο αμάξι του, που το ᾽σερναν μουλάρια.Πάγωσε, ξεκάθαρα σαν είδε πως μόνοστο πόδι το δεξί ο ξένος φόραγε σαντάλι.Και, στην καρδιά του κρύβοντας την ταραχή, του λέει:«Από ποιά χώρα, ξένε μου, παινεύεσαι πως είσαι;Και ποιά από τις γυναίκες που γεννήθηκαν στη γησ᾽ έβγαλε από τη σεβαστή κοιλιά της;100Πες τη γενιά σου και μ᾽ αισχρές ψευτιές μην τη μιάνεις».
Κι αυτός, με θάρρος και με λόγια ευγενικά, απεκρίθη: [αντ. ε]«Θα δείξω πως δάσκαλός μου ήταν ο Χείρωνας.Τώρα από τη σπηλιά του έρχομαι,από τη Χαρικλώ και τη Φιλύρα·εκεί μ᾽ ανάθρεψαν οι αγνές οι κόρες του Κενταύρου.Τα είκοσί μου χρόνια έκλεισα κοντά τους και ποτέ μου105κάτι άδικο δεν έπραξα, λόγο κακόν δεν είπα.Τώρα να πάρω του πατρός μου το αρχαίο αξίωμα γύρισα στην πατρίδα,που πια δεν κυβερνιέται καταπώς πρέπει,εκείνο το αξίωμα που ο Δίας κάποτε έδωσεστον αρχηγό του λαού, τον Αίολο, και τους γιους του.
Γιατί μαθαίνω πως αυτός ο άνομος Πελίας, [επωδ. ε]την κρυερή υπακούοντας καρδιά του,110στέρησε απ᾽ τους γονιούς μου με τη βίατην εξουσία που απ᾽ την αρχή και με το δίκιο τους κατείχαν·αυτοί, σαν πρωταντίκρισα το φως του κόσμου,τρέμοντας του υπερφίαλου ηγεμόνα την αγριάδα,κάναν τάχα πως πέθανα κι απλώσαν μαύρο πένθοςμες στο παλάτι, ανάμιχτο με γυναικείο θρήνο,και τυλιγμένο σε γεννοφάσκια πορφυρά115κρυφά με στείλανε —η νύχτα μόνο το ᾽ξερε— ταξίδικαι μ᾽ έδωσαν στον Χείρωνα, τον γιο του Κρόνου,να με αναθρέψει.

Η συνοπτικότητα της παιδείας στον Αριστοτέλη: Η σχέση ηθικής αρετής και πολιτικής πράξης

«Καί μεγίστη γέ, ἦν δ’ ἐγώ, πεῖρα διαλεκτικῆς φύσεως καί μή· ὁ μέν γάρ συνοπτικός διαλεκτικός, ὁ δέ μή οὔ» 
(Πλάτωνος Πολιτεία. 537c-d).

«Και ασφαλώς, είπα εγώ. αυτή η μάθηση αποτελεί και το πιο ση­μαντικό κριτήριο για το ποια φύση είναι διαλεκτική και ποια δεν εί­ναι· αυτός δηλαδή που είναι σε θέση να τα διακρίνει όλα με μιας εί­ναι και γνώστης της διαλεκτικής τέχνης, όποιος δεν είναι όχι».

    1. Εισαγωγή

Ο Πλάτων τοποθετεί τη διαλεκτική τέχνη στην ύψιστη βαθμίδα της γνώσης και την αξιολογεί ως κορωνίδα των επιστημών, το πολυτιμότερο δώρο της «Μούσας» στη φιλοσοφική ανθρώπινη φύση. χαρακτηρίζοντας τον κάτοχο της διαλεκτικής τέχνης ως εκλεκτό φίλο και συγγενή της αλήθειας, ικανότατη διάνοια προικισμένη με μεγαλοπρέπεια και με τη δυνατότητα να εποπτεύει όλο το φάσμα του χρόνου και της ουσίας των νοητών (όντως) όντων. Έτσι, η διαλεκτική αποτελεί το μέγιστο μάθημα για την ανέλιξη στην ηγεμονεύουσα τάξη των φιλοσοφούντων νοών και η γνώση της προϋποθέτει μια μακρά και επίπονη εκπαιδευτική διαδικασία-αξιολόγηση σε αυστηρά επιλεγμένα μαθήματα, υπό τις επιταγές που διαβιβάζουν οι νόμοι της ανθρώπινης φύσης (τάξις και κόσμος): Το πλατωνικό εκπαιδευτικό σύστημα συνίσταται σε ένα εγχείρημα εξέλιξης της ανθρώπινης φύσης μέσω επιστημονικά θεμελιωμένης αγωγής που θέτει ως τελεολογικό της στόχο την τελείωση του λόγου, της διάνοιας. Η εξέλιξη των δυνατοτήτων του ανθρώπινου λόγου κορυφώνεται με τη διαλεκτική, κύριο γνώρισμα της οποίας, στην πλατωνική της διάσταση, είναι η συνοπτικότητα: αυτός δηλαδή που είναι σε θέση να τα διακρίνει όλα με μιας είναι και γνώστης της διαλεκτικής τέχνης (συνοπτικός = διαλεκτικός) (Πλάτωνος, Πολιτεία. 537cd).

Ο Αριστοτέλης, από τη φοίτησή του κιόλας στην πλατωνική Ακαδημία, διακρινόταν για την οξύνοια αλλά και την ικανότητά του να διατρέχει στο­χαστικά τα παλαιότερα φιλοσοφικά δόγματα και να τα τακτοποιεί συστη­ματικά ανάλογα με την ποιότητα και τις θέσεις τους. λειτουργία που πα­ραπέμπει στον γνωστό από την ιστορία της φιλοσοφίας αναξαγόρειο Νου («πάντα χρήματα ἦν ὁμοῦ εἶτα νοῦς ἐλθών αὐτά διεκόσμησεν»). Αν και νε­ανίας ακόμη, κατείχε τη θαυμαστή ιδιότητα της ενόρασης των φιλοσοφικών γραφών και εξαγωγής συμπερασματικών περί αυτών θέσεων με θεωρητική ενάργεια. διακρινόταν από «συνοπτική» δεινότητα και επιφύλασσε για τον εαυτό του τον. κατά τον πλατωνικό ορισμό, τίτλο του κατόχου της διαλε­κτικής τέχνης. Παράλληλα εγκαινίασε έναν νέο τύπο διαλεκτικής μεθόδου, που έχει σφραγίσει την ερευνητική διαδικασία μέχρι σήμερα, τη διαλεκτική με τα κείμενα του παρελθόντος και τις θεωρίες που αυτά εμπερικλείουν. Διαλογίζεται δηλαδή διαλεκτικά, έχοντας ως αφετηρία όχι τις αρχές εκείνες που είναι αποδεδειγμένα αληθείς, αλλά τις απόψεις είτε των «πολλών» είτε των «σοφών» και. ειδικότερα, τις απόψεις της πλατωνικής σχολής.

Το δεύτερο βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων του Αριστοτέλη είναι αφιερωμένο στην ηθική αρετή. Έχει προηγηθεί η συμπερασματική κατά­ληξη του πρώτου βιβλίου που συνοψίζεται στην πρόταση «ο άνθρωπος μόνο με την αρετή μπορεί να κερδίσει την ευδαιμονία του». Έπεται ο ορισμός της αρετής στο δεύτερο βιβλίο (Β6, 14-16, 1107a) που εμφιλοχωρεί και διαθλάται σε κάθε ηθικοπολιτική πρόταση του αριστοτελικού φιλοσοφείν: «ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετή ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρός ἡμᾶς, ὡρισμένη λόγῳ καί ᾦ ἄν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. μεσότης δέ δύο κακιῶν, τῆς μέν καθ ὑπερβολήν της δέ κατ’ ἔλλειψιν»· [«η αρετή είναι (έξη) μόνιμη ιδιότητα της ψυχής που το άτομο επιλέγει με τη δική του θέληση, βρίσκεται στο σε «σε σχέση με εμάς» μέσο, το οποίο μέσο καθορίζεται από τον ορθό λόγο και, μάλιστα, για να το θέσω ακριβέστε­ρα, από τον ορθό λόγο φορέας του οποίου είναι ο φρόνιμος άνθρωπος. Είναι μεσότητα μεταξύ δύο κακών ακροτήτων, από τις οποίες η μία είναι υπερβολή και η άλλη έλλειψη»].

2. Οι τέσσερις παράμετροι της ορθής διαπαιδαγώγησης του ατόμου-πολίτη

Διαμέσου αυτών τον δύο παραπάνω φιλοσοφικών ετυμηγοριών ανα­πτύσσεται με συνοπτική ενδελέχεια ο κεντρικός άξονας του αριστοτελι­κού εκπαιδευτικού προγράμματος δομημένος από τέσσερις κατευθυντή­ριες διατυπώσεις.

    2.1 Έθος

«οὔτ’ ἄρα φύσει οὔτε παρά φύσιν ἐγγίγνονται αἱ άρεταί. ἀλλά πεφυκόσι μέν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάς. τελειουμένοις δέ διά τού έθους» ( Β 1. 1103a 25).

    «Οι αρετές επομένως δεν υπάρχουν μέσα μας από τη φύση. ούτε όμως είναι αντίθετο με τη φύση μας να γεννηθούν μέσα μας. αλλά αν και η φυση μας εκανε επιδεκτικούς στις αρετές, τελειοποιούμαστε ως ανθρώπινα όντα με τη διαδικασία του εθισμού σ' αυτές».

Η ηθική αρετή είναι απόρροια του έθους, της συνήθειας. Κατά πα­ρεμφερή τρόπο με την ετυμολογική προέλευση της λέξης ήθος από τη λέξη έθος. η πορεία προς ηθικοποίηση του ανθρώπου πραγματοποιείται διαμέσου του έθους, το οποίο εμπεριέχει την επιβολή, από τον άνθρω­πο στον εαυτό του ή από κάποιον εξωτερικό ρυθμιστή, της συνήθειας να εκτελεί συνεχώς και ομοιότροπα ορισμένου τύπου πράξεις. Διαπιστώνε­ται ότι η αριστοτελική ηθική πρόταση εξαρχής δεν αναλώνεται σε θεωρη τικού μόνο τύπου υποδείξεις αλλά αποκτά εμπειρική υπόσταση διαμέσου της εμπράγματης εφαρμογής της.

Απόρροια της ηθικής διαδικασίας που στοχεύει στην ενάρετη έξη είναι η συμπερασματική θέση ότι ηθική αρετή δεν αποτελεί φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου, η ανθρώπινη φύση δεν εμπεριέχει την ηθική πραγμάτωση. Η ηθική δεν αποτελεί έμφυτη ιδιότητα για τα ανθρώπινα όντα με τον ίδιο τρόπο που η σκληρότητα και η βαρύτητα (η έλξη της από τη γη) είναι φυ­σικό και αναλλοίωτο γνώρισμα της πέτρας: η ηθική αρετή αποτελεί επί­κτητο διά τού έθους αποκτώμενο χαρακτηριστικό του ανθρώπου και ως επίκτητη ιδιότητα είναι εντελώς ξένη με τα φύσει γνωρίσματα των όντων. Αν και η ηθική αρετή δεν εγγράφεται ως φυσική ιδιότητα του ανθρώ­που. η ανθρώπινη φύση επιδέχεται την ηθική διαμόρφωση. Η φύση δεν αντιτίθεται στη συνήθεια, αλλά αποτελεί την υποδοχή για την ανάπτυ­ξη της ηθικής δραστηριότητας. Η ορθή κατά φύσιν ηθική δραστηριότη­τα τελειοποιεί τις φυσικές δυνατότητες του ανθρώπου, η τελείωση του ανθρώπου ως όντος προϋποθέτει την ηθική εξάσκησή του. Κάθε έμφυτη (δυνάμει) ικανότητα του ανθρώπου είναι απαραίτητο να αναπτύσσεται έμπρακτα μέσω της συνήθειας ώστε να αποτελέσει αρετή (ενεργεία).

2.2 Χρονική διάρκεια

«διό δεῖ ἦχθαί πως εὐθύς ἐκ νέων, ὡς ὁ Πλάτων φησίν»
(Β3. 1104b. 10-15. Πρβλ. Πλάτωνος. Νόμοι. 653).

«αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει, όπως σημειώνει και ο Πλάτων, να λαμβάνει κανείς από τη νεαρή ηλικία αυτού του εί­δους την αγωγή».

Σε άμεση διαλεκτική συνάφεια με τις εκπαιδευτικές νόρμες του διδα­σκάλου του, ο Αριστοτέλης καθορίζει με νοητική διαύγεια και διεισδυτικό­τητα μια σημαντική παράμετρο της ηθικής διαπαιδαγώγησης, τη χρονική διάρκεια του εθισμού σε ηθικές πράξεις. Η ομοιότροπη επανάληψη ενερ­γειών που αποβλέπουν στην ηθικοποίηση του ατόμου εξαρτάται άμεσα από τη συχνότητά της. Η συχνότητα όμως ως φυσικός όρος είναι εγγενώς συνυφασμένη με τον χρόνο. Η συχνότερη επανάληψη μιας ενέργειας απαι­τεί μεγαλύτερη διάρκεια χρόνου. Όσο περισσότερες ομοιότροπες ενέργει­ες διαπράξει κάποιος εν είδει εξάσκησης στην ηθική αρετή τόσο περισσό­τερες πιθανότητες έχει να αποβεί ενάρετος σε σχέση με άλλους που επανέλαβαν τις ίδιες ενέργειες λιγότερες φορές. Απόληξη του εν λόγω συλλογισμού είναι ότι. όσο νωρίτερα κατά τον ρου του βίου του εκκινήσει κά­ποιος τον εθισμό του στην ηθική αρετή, μέσω της έκθεσής του σε κατάλλη­λα διαμορφωμένα εμπειρικά δεδομένα, τόσο μεγαλύτερες πρέπει να είναι οι προσδοκίες του σε έναν ορίζοντα ηθικο-πολιτικής επίτευξης.

Η ευαίσθητη και πλήρως επιδεκτική σε κανονιστικές νόρμες παιδική- νεανική ηλικία προσφέρει το πεδίο μιας εκ προοιμίου ηθικής διαμόρφω­σης, η οποία μάλιστα πραγματοποιείται στη στέρεη βάση της εμπέδωσης των διδακτικών-αρεταϊκών κανόνων που χαρακτηρίζει την εναρκτική πε­ρίοδο της ανθρώπινης ζωής.

Ο Αριστοτέλης υπόρρητα εδώ προτείνει με επιστημονική προγνωστικότητα ένα σχέδιο αγωγής του ανθρώπου-πολίτη. Το σχέδιο αυτό εστι­άζει την επιτευξιμότητά του στην όσο το δυνατόν πιο πρώιμη εκ μέρους της κανονιστικής αρχής ανάληψη της καθοδήγησης-εκπαίδευσης των αν­θρώπων που απαρτίζουν τη φύσει άριστη συλλογική κοινότητα, την πόλη. Επιπλέον, με τη διαπίστωση αυτή καταδικάζονται οποιεσδήποτε μοιρο­λατρικές εξηγήσεις στο πεδίο του πολιτικού. Η πολιτεία οδηγείται στη διαφθορά, οι θεσμοί παραπαίουν και δεν έχουν καμία προοπτική βελτι­ωτικής πολιτικής ακριβώς επειδή ο σχεδιασμός των θεσμών ως διαπαιδαγωγικών εργαλείων λανθάνει εξαρχής ή εφαρμόζεται καθυστερημένα στην πορεία ανάπτυξης της πολιτικής κοινότητας. Αν η καιρικότητα της κατάλληλης στιγμής (όσο το δυνατόν νωρίτερα στην πορεία της ανθρώπινης ανάπτυξης) όσον αφορά στη μετάδοση από την κανονιστική αρχή (πολιτεία ή διδάσκαλος) και εμπέδωση των κανόνων αγωγής που οδη­γούν στην ενάρετη έξη (σταθερή διάθεση της ψυχής) παρέλθει. τύτε το παιχνίδι ή ορθότερα ο αγών -με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου της αρετής- χάνεται οριστικά και η ευδαιμονία ως ατομική ή συλλογική στό- χευση απολλύει κάθε δυνητική προοπτική επίτευξης.

2.3 Η επιστήμη του «ορθού μέτρου»: η διαλεκτική σχέση με τον Πλάτωνα

«ὥστε χαίρειν τέ καί λυπεῖσθαι οἶς δεῖ»
(Β3, 1104b, 10-15.Πρβλ. Πλάτωνος, Νόμοι. 653).

«που θα τον κάνει να ευχαριστείται και να δυσαρεστείται με αυτά που πρέπει».

Εισερχόμαστε πλέον σε πρακτικότερες και μεθοδικότερες εκφάνσεις ης αριστοτελικής εκπαιδευτικής πρότασης, στην επισκόπηση της ουσίας ης αγωγής. Με αφόρμηση τους Νόμους (653a-e). το ύστατο πλατωνικό ργο. ο Αριστοτέλης διατυπώνει τον θεμελιακό κανόνα της αγωγής που διασφαλίζει τη νομοτελειακή πρόοδο προς την ευδαιμονία. Η ευδαιμονία είναι από τη φόση της κάτι ευχάριστο και μάλιστα ταυτίζεται με η μεγίστη δυνατή ευχαρίστηση συνάδοντας εγγενώς με την ορθότητα, συμπερασματική θέση που επικυρώνεται και από το πρώτο συνθετικό ης λέξης ευδαιμονία (το «εύ» στην ελληνική γλώσσα δηλώνει το ευχάριστο και κατ’ επέκταση το ορθό. διαχωρίζεται όμως από το «ήδύ» που αυτίζεται κατεξοχήν με την ηδονή, την ευχαρίστηση όχι όμως και με την ιρθότητα). Αν λάβουμε υπόψη μας την καταληκτική απόφανση του πρώτου βιβλίου «ο άνθρωπος μόνο με την αρετή μπορεί να κερδίσει, την ευδαιμονία του», τεκμαίρουμε ότι το κατ' άρετην ζην ταυτίζεται με το εύδαιμόνως ζην και συνεκδοχικά με το εύ ζην (πρβλ. Ηβικά Νικομάχεια L8. 1098b. 21). Η ευδαιμονία ταυτίζεται εγγενώς με την κατοχή της αρετής και σαφώς με την καλή την ευχάριστη ζωή την ευζωία. Η αρετή επίσης ως εθισμός σε επανάληψη ομοιότροπων ορθά καθορισμένων ενεργειών αποτελεί εΰπραξία (εύ πράττειν). Το τρίπτυχο κατ’ άρετην ην - εύδαιμόνως ζην - εύ ζην αποτελεί κατά επιστημονικά θεμελιωμένο και φύσει αναπόδραστο τρόπο τον τελικό σκοπό του ανθρώπου και των κοινωνιών που. επίσης κατά φυσική αναγκαιότητα, αυτός συγκροτεί.

Η τελείωση όμως του ανθρώπου ή της πόλεως δεν αποτελεί αμελητέας δυσκολίας εγχείρημα. Είναι μια εξαιρετικά επίπονη διεργασία που μόνο ελάχιστοι άνθρωποι ή πόλεις μπορούν να επιτύχουν. Η ηδονή, η ευ­αρέστηση που συνοδεύει τη μόνιμη έξη της αρετής και ισοδυναμει με ευδαιμονία και ευζωία, δεν κατακτάται εν μέσω μιας εξασκητικής οδού ευκολίας και ηδυπάθειας. Η κατάκτηση της αρετής προϋποθέτει τη μέγιστη δυνατή δυσκολία για τον δοκιμαζόμενο βιολογικό ή πολιτικό οργανισμό, που πρέπει να βιώσει την οδύνη πολλές φορές προκειμένου να εθιστεί στον ορθό αρεταϊκό τρόπο. Όπως ο αθλητής στερείται των ηδύπηπτων τροφών και επιδίδεται καθημερινά σε επίπονη σωματική άσκη­μη με στόχευση τη σκληραγώγησή του η οποία θα του προσφέρει την περίλαμπρη νίκη στους αγώνες, έτσι και οι ασκούμενοι στους αγώνες της αρετής βιώνουν κατ’επανάληψη το οδυνηρό συναίσθημα της ένδειας της καθημερινής ηδονής για να επιτύχουν τη μόνη επικείμενη ευχαρίστηση. Έλλογη συνέπεια των παραπάνω συλλογισμών είναι ότι το ασκούμενο εις αρετήν άτομο ή κοινωνικό σύνολο αρμόζει να ευχαριστείται και να δυσαρεστείται με αυτά που πρέπει για να εθιστεί στις ορθά καθορι­σμένες αρεταΐκές επιταγές.

Ο Πλάτων στους Νόμους (653a-e) είχε συναγάγει με γλαφυρότητα ότι τα πρώτα ερεθίσματα για τον άνθρωπο είναι η ηδονή και η λύπη της παιδικής ηλικίας, και ότι αυστηρά εξαρτώμενη εξ αυτών εμφανίζεται στην ψυχή τους είτε η αρετή είτε η κακία, προοιωνίζοντας τις αριστοτε­λικές εκπαιδευτικές προτάσεις. Η εξάσκηση μάλιστα στη σωστή εκλογή της ηδονής ή της λύπης που αρμόζει να υφίσταται κανείς με αποτότερο στόχο-τέλος την αρετή συνιστά την ύψιστη φρόνηση που δύναται να κατέχει κάποιος όχι μόνο στη νεανική του ηλικία αλλά και στην ύστατη στιγμή του βίου του. στα βαθιά γηρατειά του. Προτού «ξυπνήσει» ο ορθολογισμύς στη νοητική σφαίρα του ατόμου, προτού η λογική εγείρει αξι­ώσεις αρχής επί του θυμοειδούς και του επιθυμητικοί) μέρους της ψυχής, ο νέος άνθρωπος πρέπει να εθιστεί (και μάλιστα ο πλατωνικός εθισμύς στις ορθές κανονιστικές νόρμες της αρετής συμπίπτει απόλυτα με την αριστοτελική έννοια του έθους) στον σωστό τρόπο επιλογής ανάμεσα στην ηδονή και την οδύνη. Αυτές οι ορθά διαμορφωμένες ηδονές και λύπες στις οποίες κανείς από τη νεανική ηλικία επιβάλλεται να εθίζεται αποτελούν το υλικό της παιδείας. Και όταν σημάνει το εγερτήριο του ορθού λόγου στη νόηση του ανθρώπου και τα αισθήματα περί της ηδονής και της οδύνης συνάδουν με τις επιταγές του ορθολογισμού τότε μπο­ρούμε να μιλάμε για ορθή-τέλεια διαμόρφωση ενός ανθρώπου- και ένας ορθά διαμορφομένος άνθρωπος είναι ενας ενάρετος άνθρωπος. Η πλα­τωνική παιδεία αποτελεί συμφωνία, αρμονική συσχέτιση ανάμεσα στον ορθό λόγο και την ορθή πράξη, όπου η έννοια ορθή πράξη ισοδυναμεί με εθισμό στην ορθή εκλογή ανάμεσα στην ηδονή και τη λύπη και πρέπει να λαμβάνει χώρα απύ την πρώιμη ακόμη ηλικία του ανθρώπου. Η σοφία της επιλογής ανάμεσα στο ορθό και στο εσφαλμένο, η σοφία του ορθού μέτρου αποτελεί επιστήμη και μάλιστα επιστήμη που εμπερικλείει την ηθική τελείωση και την πολιτική πράξη.

Ο άνθρωπος ως βιολογικά υφιστάμενο ον χαρακτηρίζεται από βιοτι­κές αναπόδραστες ανάγκες, δηλαδή ένδεια κάποιου βασικού συντελεστή του βίου (π.χ. νερό). Η ικανοποίηση των ελλείψεων-αναγκών αυτών γεννά το αίσθημα της ευχαρίστησης, δηλαδή την ηδονή ενώ η στέρηση της πλήρωσης-ικανοποίησης της ανάγκης προξενεί τον πόνο. Η μετρητική τέχνη είναι η μόνη αληθής τέχνη που μπορεί να ρυθμίσει και να κατευθύνει σωστά τις ανθρώπινες υποθέσεις και να οδηγήσει στη σωτηρία του βίου, καθώς αποτρέπει μέσω της επιλογής των κατάλληλοί ηδονών και πόνων την υπέρβαση του ορθού μέτρου και τη διατάραξη της ψυχι­κής αρμονίας, που επιφέρει αναρχία και ακολασία στην ψυχή. Αποτελεί την ύψιστη επιστήμη (Πλάτωνος, Πρωταγόρας. 377b: «Ἐπεί δέ μετρητική, ἀνάγκη δήπου τέχνη καί ἐπιστήμη»), που προβαίνει σε διεξοδική αι­τιολόγηση των αρχών της. εκμηδενίζει την κίβδηλη δόξα που επιφέρει η φαινομενικότητα και η ρευστότητα του γίγνεσθαι («ή του φαινομένου δύναμις»), διαβιβάζει την ορθή τάξη και αρμονία στην ψυχή που στηρί­ζεται στη γνώση της αληθούς φύσης των όντων και παρέχει τις σωτήριες κατευθυντήριες γραμμές για την ενάρετη τελείωση του βίου (Πλάτωνος, Πρωταγόρας, 356d) οριοθετώντας τον τρόπο που πρέπει να ζει κανείς (Γοργίας, 500c: «όντινα χρή τρόπον ζην»). Η «μετρητική τέχνη» ταυτί­ζεται με την ίδια τη φιλοσοφία. Είναι μια άκρως εξειδικευμένη διαδικα­σία. η οποία προϋποθέτει ακριβή ηθική γνώση και ασφαλώς δεν δύναται κάθε χαμηλής στάθμης πνεύμα να προβεί στην ορθή εκλογή της επωφε­λούς ηδονής ή οδύνης: είναι αναγκαία η συνδρομή ειδικού σε κάθε περίπτωση (Πλάτωνος. Γοργίας. 500a). Και ο εξειδικευμένος αυτός γνώστης δεν είναι άλλος από τον φιλόσοφο.

Πλατωνική και αριστοτελική θεώρηση τελούν υπό μέγιστη ενδοσυνά- ρεια και εποικοδομητική διαλεκτική σχέση. Ο διδάσκαλος αποφαίνεται προεικάζοντας την αριστοτελική αρεταϊκή προοπτική και ο μαθητής επικυρώνει τις πλατωνικές οδηγητικές σημάνσεις περί της κτήσεως της αρετής, άλλοτε συμπληρώνοντάς τις και άλλοτε υποτασσόμενος πλήρως σε αυτές χωρίς ουδεμία παρέκκλιση. Αν ο αριστοτελικός ορισμός της αρετής (Β6. 4-16, 1107a) διατυπωνόταν από τον Πλάτωνα αμέσως μετά το χωρίο που παρουσιάστηκε άνωθεν δεν θα προκαλούσε καμία δυσαρμονική εντύπω­ση στον αναγνώστη και ασφαλώς θα τον είχε εκ προοιμίου ενημερώσει για την ταυτότητα του φρονίμου ανδρός, φορέα του ορθολογισμού και κατόχου της «μετρητικής τέχνης». Ο φρόνιμος άνθρωπος που. κατά τον Αριστοτέλη. δύναται γνωσιολογικά και αρμόζει να ορίζει τους κανόνες της αγωγής με ορίζοντα την αρετή και την ευδαιμονία, δηλώνεται εκ στόματος Πλάτωνα ότι είναι ο φιλόσοφος (πρβλ. Πλάτωνος, Πολιτικός. 283b-311c).

    2.4 Η σχέση ηθικής αρετής και πολιτικής πράξης: ο θεσπίζων τους αρεταΐκούς κανόνες

 «Μαρτυρεῖ δέ καί τό γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν: οἱ γάρ νο μοθέται τούς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καί τό μέν βουλημα παντός νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δέ μή εὖ αὐτό ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν. καί διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθή φαύλης» (Β1. 1103b 1-5).

«Τις διαπιστώσεις μας (για τη διαδικασία απόκτησης της ηθι­κής αρετής) επικυρώνει και αυτό που συμβαίνει στις πόλεις- πραγματικά, οι νομοθέτες κάνουν τους πολίτες ενάρετους με τη διαδικασία του εθισμού σε συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφο­ράς. και σε αυτό το σημείο έγκειται η βούληση κάθε νομοθέτη. και όσοι δεν το κατορθώνουν αυτό με συνέπεια, αποτυγχά­νουν σε αυτό που επιδιώκουν, και σε αυτή την παράμετρο δι­αφέρει το ορθά δομημένο πολιτικό σύστημα από το μη ορθό».

Απομένει το εύλογο πέρασμα του φιλοσόφου από τη σφαίρα της ηθικής διαμόρφωσης στο πεδίο της πολιτικής πράξης, και τονίζουμε τη λέξη εύλογο διότι, στην αρχαιοελληνική σκέψη και, ιδιαίτερα, στην προαριστοτελική σκέψη, ηθική και πολιτική είναι δυο έννοιες χωρίς διακριτό περιεχόμενο, καθώς η μία εμπλέκεται και αποτελεί προέκταση της άλλης και το αντίστροφο. Πράγματι το πέρασμα αυτό πραγματοποιείται με την αφοπλιστική ρήση του Αριστοτέλη πως η κατεξοχήν πολιτική θέσμιση, η νομοθετική διεργασία και εφαρμογή επικυρώνει το αρεταϊκό εγχεί­ρημα και αποτελεί τον αλάθητο κριτή για την ορθότητα του. Η νομοθεσία αποτελεί αρεταϊκό εγχείρημα, οι νομοθέτες θεσπίζοντας νόμους προσπα­θούν να εναρμονίσουν τις πνευματικές περί της πόλεως συλλήψεις τους με το ήθος και τον χαρακτήρα και κατ' επέκταση τη δράση των πολιτών. Οι νόμοι δεν είναι τίποτε άλλο παρά επιστημονικά επί της εμπειρίας διατυπωμένοι κανόνες που άγουν στην ευδαιμονία των πολιτών. Η νο­μοθεσία. όπως και η διαδικασία απόκτησης της αρετής, αποβλέπει στο τρίπτυχο κατ’ άρετην ζην - εύδαιμόνως ζην - εύ ζην. που αποτελεί, όπως έδειξε και η αριστοτελική «ανατομία» της ανθρώπινης φύσης, τον τελικό σκοπό του ανθρώπου. Ο εθισμός στο νομοθετικό πρόγραμμα πραγματώ­νεται με την καθημερινή εφαρμογή των νόμων από τους πολίτες οι οποί­οι, όταν εθίζονται σε ομοιότροπες πράξεις που απορρέουν από τη νομική επιταγή και κάνουν έξη τους (σταθερή διάθεση της ψυχής) το πνεύμα του νόμου, τότε αποβαίνουν πραγματικά λειτουργικοί για την πόλη και περιβάλλονται με το στοιχείο της αρετής. Έπεται ότι όσο πιο πρώιμα εκκινήσει η εφαρμογή νομοθετικού προγράμματος τόσο πιο σύντομα και αποτελεσματικά οι πολίτες θα το εμπεδώσουν και θα το πραγματώσουν στον μέγιστο βαθμό.

Ειρήσθω εν παρόόω. η νομοθεσία πρέπει με τον εθισμό των πολιτών σε ομοιότροπου τύπου ενέργειες να τους διαμορφώνει έτσι ώστε να χαίρονται και να λυπούνται με αυτά που πρέπει. Η νομοθεσία επιβάλ­λεται να προβαίνει σε εκλογή της αρμόζουσας ηδονής ή οδύνης που προσφέρεται στους πολίτες. Η παροχή κατά το δοκούν του επαίνου ή του ψόγου, της επιβράβευσης ή της τιμωρίας δεν αποτελεί αξιόλο­γο νομοθετικό έργο αλλά τυφλό ερασιτεχνισμό, ίδιον φαύλου και όχι ενάρετου νομοθέτη. Πώς όμως η νομοθετική τέχνη δύναται να εκλέξει τις ηδονές ή τις οδύνες που πρέπει να υποστεί το πολιτικό σώμα στην οδό για την κατάχτηση της ευδαιμονίας; Οι νομοθέτες επιβάλλεται να είναι γνώστες της αληθούς φύσης των όντων. να συνδιαλέγονται με την ορθότητα και όχι με τη φαυλότητα. να γνωρίζουν τους νόμους που διέπουν τον ανθρώπινο οργανισμό αλλά και το πολιτικό σύνολο πρέπει ακόμα να έχουν επισταμένη γνώση του ατομικού και του γενικού τελι­κού σκοπού, του ανθρώπινου και του πολιτικού, και να εφαρμώζουν τις κατευθυντήριες νομικές επιταγές τους ανάλογα με την καταλληλότητα του καιρού, την κατάλληλη στιγμή. Κατά την πλατωνική και αριστοτε­λική ετυμηγορία, η ιδιότητα του νομοθέτη προϋποθέτει την κατοχή της «μετρητικής τέχνης». της σοφίας του ορθού μέτρου, και η χρήση του επιρρήματος εύ από τον Αριστοτέλη δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτη­σης ότι το κατ' αρετήν νομοθετείν ισοδυναμεί με το ορθός νομοθετείν. Ο νομοθέτης που νομοθετεί όσο το δυνατόν πλησιέστερα στη φύση και τον τελικό σκοπό του ανθρώπου και της πολιτείας δημιουργεί ένα ορθά δομημένο πολιτικό σύστημα, που δύναται να εξασφαλίσει την ευζωία και την ευδαιμονία της πολιτικής κοινότητας. Ο νομοθέτης που κι­νείται στην οδό της επιστήμης είναι εκλεκτός φίλος τε και συγγενής άληθείας (Πλάτωνος. Πολιτεία. 487a). έχει το κατεξοχήν ήθος του πλα­τωνικού φιλοσόφου-επιστήμονα. Ο επιστήμων της «μετρητικής τέχνης» νομοθέτης και ο φιλόσοφος δεν έχουν καμία ουσιαστική διαφορά και πραγματικά η «προκλητική» τοποθέτηση της λέξης βούλημα από τον Αριστοτέλη θα δημιουργούσε μεγάλη ερμηνευτική σύγχυση, αν αγνο­ούσαμε κάποιες άλλες δομικές θέσεις του αριστοτελικού φιλοσοφείν. Ο σφάλλων νομοθέτης είναι αυτός που αγνοεί τόσο τη φύση όσο και τον τελικό σκοπό του ανθρώπου και της πολιτείας και ασφαλώς αυτή η γνωστική παράμετρος είναι που διαχωρίζει το ορθό από το φαύλο πολίτευμα.

3. Επίλογος

Πληθώρα κειμενικών αναφορών έχει ως θεματική της την αριστοτε­λική ηθική στην παιδαγωγική και πολιτική της διάσταση. Αναμφίλεκτα ο Αριστοτέλης, με την επιστημονικά θεμελιωμένη ηθική του. εξάλειψε κάθε χροιά εικασίας από το πεδίο της ανθρώπινης αγωγής και της πο­λιτικής προέκτασης που αυτή αναπόδραστα έχει. Η ενδοσκόπηση όμως του αριστοτελικού κειμένου εν είδει «ανατομικής πράξης» (βλ. Πλάτω­νος, Φαίδρος. ‘264c. 256e-266c) και η διάγνωση των κατευθυντήριων γραμμών που αυτό ενέχει και σχεδόν νομοτελειακά αναπτύσσει μας αναγκάζει να αποσαφηνίσουμε την υπόρρητη αλλά και απολύτως σημαντική δομή του. Ο αριστοτελικός στοχασμός περί της αρετής κινείται διαμέσου τεσσάρων προτάσεων από τον ορισμό της ατομικής αρετής στη θέσμιση ενός νομοθετικού κώδικα που θα κατευθύνει το πολιτικό σώμα στο εύ ζην. στην ευδαιμονία, και είναι αυστηρά δομημένος υπό τις βιολογικές δυνατότητες των όντων στα οποία απευθύνεται, δηλα­δή των ανθρώπων. Ποιος καθορίζει όμως ή είναι σε θέση να καθορίζει αυτές τις αρεταϊκές-νομοθετικές επιταγές; Οι οδηγητικές νόρμες του κειμένου αλλά και η ηθελημένη αναφορά του Αριστοτέλη στον διδά­σκαλό του μας άγουν στη συμπερασματική κατάληξη ότι ο φρόνιμος άνθρωπος-νομοθέτης στον οποίο ρητά παραπέμπει ο ορισμός του (Β6. 14-16, 1107a) δεν είναι άλλος από τον φιλόσοφο, τον εξειδικευμένο γνώ­στη του τελικού σκοπού των όντων και των φυσικοόν δυνατοτήτων τους (πλατωνικά θεωρούμενος ένας τέτοιος εξειδικευμένος γνώστης ορίζεται ως φιλόσοφος-κυβερνήτης).

Ο Αριστοτέλης λοιπόν δεν είναι μόνο κατ' επίφαση αλλά κατ' ουσίαν διαλεκτικός (και όχι εριστικός) απέναντι στον θεμελιωτή της διαλεκτι­κής Πλάτωνα. Είναι επίσης συνοπτικότατος, καθώς με λακωνική ευστο­χία επικαθορίζει μέσω τεσσάρων θέσεων μια επιστημονικά θεμελιωμένη αγωγή του ατόμου-πολίτη. Η τελική δήλωσή του, «ή γάρ όρθή παιδεία αύτη έστίν», ομοιάζοντας με σωκρατική διαλεκτική ενόραση, δεν αφήνει περιθώριο αμφισβήτησης για το πόσο πεπεισμένος ήταν ο φιλόσοφος αναφορικά με την επιστημονική εγκυρότητα των θέσεών του.

Ρίξε μαύρη πέτρα πίσω σου και συνέχισε τη ζωή σου

Ο άνθρωπος γεννιέται με σκοπό να χαίρεται τη ζωή. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από εμάς δεν το αντιλαμβανόμαστε νωρίς κι αναμοχλεύουμε τις στάχτες μας για καιρό. Έρμαια των ανασφαλειών και του εγωισμού μας κατατρώμε το μέσα μας και χάνουμε το νόημα της ζωής, που είναι να προχωράμε. Ό,τι και να συμβαίνει, όπως κι αν έρθουν τα πράγματα, έχουμε υποχρέωση στον εαυτό μας να προχωράμε. Γιατί η ζωή συνεχίζεται.

Είναι δύσκολη η απόφαση να κάνεις την αυτοκριτική σου και να δώσεις ένα τέλος στην αδηφάγα, αυτοκαταστροφική τάση σου να γυρίζεις στο παρελθόν και να αποζητάς δικαίωση. Καμιά δικαίωση αγάπη μου δεν έρχεται για τον κολασμένο. Πόσο μάλλον για τον ερωτευμένο.

Μόνος σου πρέπει να ζήσεις τη δοκιμασία σου στο έπακρον για να βγεις νικητής. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι ένα πράγμα· να ρίξεις μαύρη πέτρα πίσω σου. Nα μην επιτρέψεις σε κανένα «αν» να φωλιάσει μέσα σου και σε καμία αμφιβολία να βρει έδαφος ν’ αναπτυχθεί.

Αν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, δε θα ήσουν εδώ που είσαι σήμερα, δε θα έκανες αυτά τα βασανιστικά ερωτήματα στον εαυτό σου. Θα ήσουν προφανώς ευτυχισμένος κι όχι ένας άνθρωπος που προσπαθεί. Όσο προχωράς θα νιώθεις τη μικρότητα όλων όσων άφησες πίσω και θα νιώθεις όλο και πιο δυνατός, όλο και πιο σίγουρος για την απόφασή σου.

Όποιος σε έφερε εδώ που είσαι σήμερα, δεν πρόκειται να σε βγάλει απ’ το αδιέξοδο. Αν δεν τον αφήσεις για πάντα πίσω σου, δεν πρόκειται ποτέ να ξεφύγεις απ’ το παρελθόν. Πού είναι τόσο καιρό αυτός ο άνθρωπος; Ζει τη ζωή του με τις επιλογές του κι εσύ δεν είσαι μέσα σ’ αυτές.

Σεβάσου την απόφασή του και φύγε. Για σένα το κάνεις, όχι για ‘κεινον. Εκείνος έχασε έναν άνθρωπο που τον ήθελε και τον αγάπησε πολύ. Ήταν λίγος για το πολύ σου. Δε θέλησε ούτε μια στιγμή να μπει στα παπούτσια σου, να σε νιώσει. Τι περιμένεις; Ρίξε την πέτρα και προχώρα. Μη γυρίσεις ποτέ να την ψάξεις. Δε θα τη βρεις μέσα στις λάσπες και στα χόρτα που την έχουν καλύψει.

Οι αναμνήσεις είναι κακοί σύμβουλοι της λογικής. Εικόνες, φίλοι, μυρωδιές μπορεί να σου φέρνουν μνήμες. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να σηκώσεις αυτό το φορτίο, να ευχαριστήσεις τη μοίρα για την εμπειρία που σου έδωσε και να ξεκινήσεις για το επόμενο ταξίδι. Μη γυρίσεις να κοιτάξεις ποτέ πίσω. Να κοιτάς μόνο μπροστά.

Να στέφεις τον εαυτό σου με αισιοδοξία για την επόμενη μέρα. Ν’ ανοίγεις τα πανιά σου για νέες περιπέτειες, ν’ αδημονείς να γνωρίσεις ανθρώπους άξιους να σ’ ολοκληρώσουν, εκείνους που θα σεβαστούν αυτό που είσαι και δε θα σκεφτούν ποτέ να σε πληγώσουν.

Κι αν καμιά φορά υπερέβαλαν θα είναι ικανοί να ζητήσουν «συγγνώμη». Εκείνοι που θα σε πάνε κάθε φορά ένα βήμα παραπέρα, γιατί θ’ αγαπήσουν αυτό που είσαι χωρίς να ζητιανεύεις, να παρακαλάς, να το απαιτείς. Θα το κάνουν με δική τους βούληση κι αυτό θα σε κάνει να συνειδητοποιήσεις, ότι τόσο καιρό έψαχνες σε λάθος μέρος.

Η απελευθέρωση της ψυχής μας απ’ τα δεσμά του παρελθόντος είναι λύτρωση. Ο χρόνος που απαιτείται για να τα καταφέρεις δεν είναι ίδιος για όλους. Ανέβα στο σκαλοπάτι της αυτοεκτίμησης και ξεφορτώσου ανθρώπους που σε γεμίζουν ανασφάλειες. Η πολυτιμότητά σου θα ειδωθεί από εκείνον που είναι άξιος να σ’ αγαπήσει.

Φόρα το πιο όμορφο χαμόγελό σου, άφησε το φως σου να κατακλύσει τους άλλους και να ‘σαι σίγουρος πως μία νέα σελίδα γεμάτη υποσχέσεις σε περιμένει. Ρίξε μια πέτρα πίσω σου και πίστεψε στο θαύμα της ζωής. Αυτό που περιμένεις ίσως να κρύβεται στο επόμενο βήμα, ίσως και παρακάτω.

Κάθε φορά που απογοητεύεσαι από τους ανθρώπους...

Κάθε φορά που απογοητεύεσαι από τους σημαντικούς για σένα ανθρώπους σκέψου πως περίμενες περισσότερα από όσα είχαν σκοπό να σου δώσουν. Το έβλεπες, το ήξερες, παρόλα αυτά ήλπιζες. Δεν σου φταίει κανείς για τις προσδοκίες που καλλιέργησες. Πόσες φορές άραγε έχει επαναληφθεί το ίδιο;

Μπορείς να σταματήσεις τουλάχιστον να περιμένεις. Φρόντισε την επόμενη φορά να κοιτάξεις την πραγματικότητα, όπως είναι και όχι όπως θα ήθελες να είναι. Δες τους ανθρώπους γύρω σου, ανάλογα με το πόσο θέλουν να είναι μέρος της ζωής σου και όχι με βάση το πόσο εσύ θα ήθελες να είναι. Και μπορείς να αποφασίσεις τι θέλεις: τι θέλεις να προσδοκάς και τι όχι, τι επιλέγεις να ζεις και με ποιους;

Όταν κάποιος σου δείχνει ότι είσαι η τελευταία του επιλογή, δεν μπορείς να μένεις ελπίζοντας να καταλάβεις μια πιο σημαντική θέση. Σε σένα ανήκει η απόφαση: ή μένεις και συμβιβάζεσαι με τη θέση που σου δόθηκε ή αποχωρείς.

Κάθε φορά που απογοητεύεσαι από τους σημαντικούς για σένα ανθρώπους που θεωρούσες πως υπάρχουν στη ζωή σου σκέψου ότι εσύ τους επέλεξες ή τουλάχιστον εσύ τους έδωσες μια σημαντική θέση στη ζωή σου. Ίσως σκεφθείς ότι είναι αναισθησία ή έλλειψη κοινωνικότητας το να αποχωρήσεις. Όμως, σκέψου ότι είναι έλλειψη σεβασμού προς τον εαυτό σου το να θέλεις να είσαι μέρος στη ζωή κάποιων ανθρώπων που αυτοί διαρκώς σου δείχνουν ότι δεν θέλουν να σ’ έχουν μέρος της δικής τους ζωής.

Όταν οι ανάγκες του καθενός είναι διαφορετικές και τα κριτήρια που ο καθένας θεωρεί σημαντικά διαφοροποιούνται καλείσαι να επιλέξεις τι θέλεις και ποιους θέλεις στη ζωή σου. Δεν θα μείνουμε στο αν είναι σωστό ή όχι να απογοητευόμαστε με τους ανθρώπους που υπάρχουν στη ζωή μας. Ας μείνουμε σε αυτό που νιώθουμε.

Απογοήτευση: ένα συναίσθημα είναι. Το ζήτημα είναι τι θα κάνουμε με αυτό το συναίσθημα.
Θα ήταν βοηθητικό να μας κινητοποιήσει ώστε να δούμε τι κάνουμε λάθος ως προς τις επιλογές μας ή ως προς τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε ή αντιλαμβανόμαστε τις επιλογές μας.

Μήπως διαρκώς ζητάμε περισσότερα από τους ανθρώπους που απλώς θέλουν να μείνουν σε επιφανειακές και εφήμερες αλληλεπιδράσεις μαζί μας;
Μήπως επενδύουμε σε ανθρώπους που ποτέ δεν επένδυσαν στη σχέση που εμείς πιστεύαμε πως είχαμε;
Μήπως πρέπει να ξεπεράσουμε τη ρομαντική θεώρηση και θέαση των σχέσεων;
Μήπως ο ωφελισμός είναι σημαντικότερος από το συναίσθημα;
Μήπως οι σχέσεις εξαρτώνται περισσότερο από τις ανάγκες που μπορούν να καλύψουν τη δεδομένη στιγμή;
Μήπως πάντα περιμέναμε περισσότερα από ανθρώπους που δεν ήταν πρόθυμοι να είναι εδώ για εμάς;

Επομένως, για να είσαι η επιλογή μου θα πρέπει να το θέλεις. Για να γίνεις μέρος της ζωής μου, θα πρέπει να το επιθυμείς. Όσο και να ελπίζω και όσο και να τα ονειρεύομαι αυτά αν δεν υπάρχει ανταπόκριση, το μόνο που θα καταφέρω είναι για άλλη μια φορά να απογοητευτώ από τους ανθρώπους γύρω μου… από τους ανθρώπους που θεωρούσα σημαντικούς και πίστευα πως αποτελούν μέρος της ζωής μου και εγώ μέρος της δικής τους ζωής…

ΘΥΜΗΣΟΥ: δεν σε απογοητεύουν οι άνθρωποι, απογοητεύεσαι από τις προσδοκίες που εσύ έχεις για τους ανθρώπους γύρω σου...

Over-thinking: «ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΣΚΕΨΗ»

Τι γίνεται με τους ανθρώπους που έχουν την τάση να σκέφτονται σε υπερβολικό βαθμό τα πάντα που τους αφορούν; Πόσο κουραστικό είναι αυτό και που μπορεί να μας οδηγήσει.

Η υπερβολική σκέψη (over-thinking) αφορά την τάση ορισμένων ανθρώπων να αναλύουν σε μεγάλο βαθμό στο μυαλό τους οτιδήποτε συμβαίνει. Ακόμη, και ασήμαντα πράγματα που κάποιος απλά θα τα προσπερνούσε ή θα τα άφηνε γρήγορα στην άκρη, το άτομο που λειτουργεί με αυτό τον τρόπο μπαίνει σε μια διαδικασία επεξεργασίας, με αποτέλεσμα όλα να παίρνουν τεράστιες διαστάσεις στο μυαλό του.

Όσο πιο πολύ σκέφτομαι κάτι και όσο πιο πολύ το αναλύω τόσο πιο πολύ πείθω τον εαυτό μου ότι πρόκειται για ένα τεράστιο βουνό που δεν μπορώ να περάσω. Είναι μια ικανότητα να κάνω σημαντικό και υπερβολικό οτιδήποτε συμβαίνει, ενώ συχνά φτάνω σε αδιέξοδο, γιατί χάνομαι μέσα στις ίδιες μου τις σκέψεις.

Όταν εντοπίσουμε ότι έχουμε την τάση να υπεραναλύουμε τα πάντα γύρω μας και κυρίως όλα όσα –άμεσα ή έμμεσα- μας αφορούν, θα πρέπει να παρατηρήσουμε τις συνέπειες που έχει αυτό σε εμάς τους ίδιους. Πόσο φορτώνουμε το μυαλό μας, πόσο ταλαιπωρούμε τον εαυτό μας και πόσο μεγεθύνουμε τις καταστάσεις; Πόσο εύκολα χάνουμε τη διάθεσή μας και γεμίζουμε το μυαλό μας με φόβους και ανασφάλειες;

Αν το δούμε απ’ έξω, με βάση τη λογική, βάζουμε τον εαυτό μας σε μια δύσκολη κατάσταση δημιουργώντας προβλήματα από το πουθενά. Αν έχουμε περάσει χρόνια αναπτύσσοντας αυτόν τον τρόπο σκέψης δεν είναι και τόσο εύκολο να το ελέγξουμε. Ωστόσο, θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας σε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης ώστε να απαλλαγούμε από την υπερβολική σκέψη.

Κάθε φορά που βλέπουμε πως μπαίνουμε σε μια διαδικασία υπερανάλυσης, ας σκεφτούμε:

Με ωφελεί σε κάτι αυτό;
Σε τι με βοηθάει να σκέφτομαι τώρα αυτό;
Τι ζω αυτή τη στιγμή;
Πόσο με αφορούν τώρα όλα αυτά που σκέφτομαι;
Πόσο ισχύει αυτό που σκέφτομαι;

Βασικοί στόχοι για να σταματήσω να υπερ-αναλύω τα πράγματα είναι:

- Να μην χάνομαι σε άσκοπες σκέψεις, σε υποθετικές καταστάσεις και σε πιθανά σενάρια
- Να μην οδηγούμε σε σενάρια καταστροφής ή σε αρνητικές σκέψεις
- Να μένω σε όσα γνωρίζω και όσα βιώνω αυτή τη στιγμή
- Να επιλέγω πράγματα που με χαλαρώνουν και μου αποσπούν την προσοχή από αυτό που με απασχολεί και με οδηγεί στην υπερανάλυση
- Να σταματήσω να σκέφτομαι το χειρότερο- δεν με βοηθάει σε τίποτα
- Να εστιάσω στα θετικά που υπάρχουν στη ζωή μου και στα θετικά που μπορώ να φέρω στη ζωή μου
- Να κάνω διαλείμματα μέσα στην ημέρα αδειάζοντας το μυαλό μου, εστιάζοντας στις βαθιές αναπνοές και προσπαθώντας να μην σκέφτομαι τίποτα
- Να ζω το τώρα

Ας μην ξεχνάμε ότι η υπερβολική σκέψη αρέσκεται στη δημιουργία προβλημάτων, μας οδηγεί στις αρνητικές σκέψεις και αποτελεί τη βασικότερη πηγή δυστυχίας και κακής διάθεσης. Φορτώνουμε τον εαυτό μας με τόσες άχρηστες σκέψεις, που δεν αφήνουμε χώρο για θετικές σκέψεις, για δημιουργικότητα και εξέλιξη, ή τουλάχιστον λίγο χρόνο να ασχοληθούμε με τα όμορφα που συμβαίνουν στη ζωή μας. 

Είμαστε οι σκέψεις μας και η πραγματικότητα που ζούμε είναι αυτή που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε. Ζούμε αυτό που σκεφτόμαστε. Οι σκέψεις διαμορφώνουν τη ζωή μας και καθορίζουν τα βιώματά μας. Ίσως, έφτασε ο καιρός να αλλάξουμε αυτά που σκεφτόμαστε, εξασφαλίζοντας μια πιο ήρεμη και ισορροπημένη ζωή…

Για να απαλλαγούμε από την υπερβολική σκέψη θα πρέπει πρώτα να απαλλαγούμε από κάποιες πεποιθήσεις ή πιστεύω μας: δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, δεν μπορούμε να ελέγξουμε όλα όσα μας αφορούν και δεν μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι για ότι ακολουθεί…

Η υπερβολική σκέψη δημιουργεί προβλήματα που δεν υπάρχουν, μεγεθύνει προβλήματα που δεν έχουν τόση σημασία και παράγει αρνητικές σκέψεις. Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η υπερβολική σκέψη εξαρτάται από εμάς, όπως τη δημιουργούμε, έτσι μπορούμε σταδιακά να απαλλαγούμε από αυτή.

Κάποια στιγμή μαθαίνεις, μέσα από το πόνο μαθαίνεις

Κάποια στιγμή μαθαίνεις ...μέσα από το πόνο μαθαίνεις:

Να μην περιμένεις να ανοίξουν μισόκλειστες πόρτες.
Να μην συμβιβάζεσαι με ψίχουλα στην συντροφικότητα.
Να μην διεκδικείς τα αυτονόητα όταν δεν προκύπτουν αυθόρμητα.
Να μην ζητάς από άνθρωπο που δεν μπορεί να σου δώσει.
Να μην λαμβάνεις σοβαρά τα λόγια κάποιου που δεν είναι διάφανος.
Να μην δίνεις σημασία στα θέλω, αν δεν γίνονται πράξη.

Ότι το θέλω αλλά δεν μπορώ, είναι απλά μια δικαιολογία.
Ότι η δοτικότητα δεν είναι αδυναμία, αλλά μοίρασμα του γεμάτου εαυτού.
Ότι η χαρά υπάρχει στις μικρές στιγμές και σε απλά πράγματα.
Ότι το βλέμμα που δεν σου μεταφέρει καθαρότητα, δεν έχει αξία.
Ότι τα λόγια που δεν έχουν αντίκρισμα σε έργα, δεν περιέχουν αλήθεια.
Ότι η αποδοχή συμβαίνει όταν ο άλλος μπορεί να είναι ο Εαυτός του και να είναι αληθινός.
Ότι το Τώρα είναι ο μόνος χρόνος και τα θέλω που δεν υλοποιούνται στο Τώρα, δεν έχουν ζωή μέσα τους.

Κάποια στιγμή μαθαίνεις, ότι ο πόνος δεν είναι ο μόνος δρόμος για να πάρεις τα μαθήματα σου, υπάρχει και ο δρόμος της χαράς.

Κάποια στιγμή μαθαίνεις να μην κάνεις έκπτωση σε αυτό που είσαι, για να αισθάνεται ο άλλος καλά.

Κάποια στιγμή μαθαίνεις να είσαι ο εαυτός σου και αυτό γίνεται η μοναδική σου επιλογή!

Ο σεβασμός είναι όμορφη λέξη

Ο σεβασμός είναι όμορφη λέξη. Είναι ένα από τα πιο όμορφα σύμβολα. Φανταστείτε ότι δεν έχετε ξανακούσει ποτέ τη λέξη. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να την επινοήσουμε και να καταλήξουμε σε μια συμφωνία για τη σημασία της. Άλλωστε, όπως συμβαίνει με όλα τα σύμβολα, πρέπει να συμφωνήσουμε με το σύμβολο, ειδάλλως αυτό δεν θα σημαίνει τίποτα για εμάς. Ο σεβασμός, όπως πολλά σύμβολα, αρχίζει από τον εαυτό μας και επεκτείνεται στους γύρω μας. Αν δεν σεβόμαστε τον εαυτό μας, πώς είναι δυνατόν να σεβαστούμε οτιδήποτε ή οποιονδήποτε άλλο;

Όταν σεβόμαστε τον εαυτό μας, αποδεχόμαστε τον εαυτό μας έτσι όπως είναι. Όταν σεβόμαστε τους άλλους, αυτό σημαίνει ότι τους αποδεχόμαστε έτσι όπως είναι. Όταν σεβόμαστε τα πάντα στη φύση —τα ζώα, τους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα, τη γη- αποδεχόμαστε όλη την φύση έτσι όπως είναι.

 Όταν ερχόμαστε στον κόσμο, όλα είναι ήδη δημιουργημένα. Δεν ήταν δική μας επιλογή να εκτεθούμε στα δημιουργημένα πράγματα. Συνέβη, και το σεβόμαστε. Μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο; Δεν νομίζω. Σεβασμός είναι η πλήρης αποδοχή των πάντων, έτσι όπως είναι, όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια ερμηνεία της λέξης σεβασμός.

Μόλις αποδεχτούμε τον εαυτό μας έτσι όπως είναι, παύουμε να επικρίνουμε τον εαυτό μας. Τότε, μας συμβαίνει κάτι εκπληκτικό: γαληνεύουμε. Παύουμε να έχουμε ψυχικές εντάσεις και δεν αντιμαχόμαστε κανέναν. Όλες οι εντάσεις που βιώνει η ανθρωπότητα οφείλονται στην έλλειψη σεβασμού. Όλοι οι πόλεμοι οφείλονται στο ότι κάποιοι δεν σεβάστηκαν τον τρόπο ζωής ορισμένων καλλιτεχνών. Αντί να σεβόμαστε τα δικαιώματα των άλλων, προσπαθούμε να τους επιβάλουμε τις δικές μας πεποιθήσεις. Και έτσι ξεσπά πόλεμος.

Αυτό που κανείς δεν μπορεί να μας το πάρει αλλά ούτε και να μας το δώσει

Αυτό που έχουμε μέσα μας, αυτό που μας συντροφεύει ακόμα και στην άκρα μοναξιά, αυτό που κανείς δεν μπορεί να μας το πάρει αλλά ούτε και να μας το δώσει, είναι πολύ πιο ουσιαστικό απ’ όλα τα αγαθά που μπορεί να διαθέτουμε, απ’ όλες τις εντυπώσεις που μπορεί να δίνουμε στους άλλους.

Ο πλούσιος πνευματικά άνθρωπος απασχολείται και διασκεδάζει έξοχα, ακόμα και σε απόλυτη μοναξιά με τις δικές του σκέψεις και φαντασιώσεις: ενώ ο περιορισμένος, παρά τη συνεχή εναλλαγή έργων, εορτών και ταξιδιών, νιώθει αγιάτρευτη πλήξη. – Ένας καλός, ολιγαρκής, ελαφρός χαρακτήρας μπορεί να νιώθει ικανοποιημένος ακόμα και σε συνθήκες στέρησης, ενώ ένας κακός, άπληστος, ζηλόφθονος χαρακτήρας δε νιώθει ευτυχία όσα πλούτη κι αν κατέχει.

(Λέει πολύ σωστά ο Γκαίτε στο Ντιβάν: «Η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η προσωπικότητα». Ο άνθρωπος μπορεί ν’ αφομοιώσει από έξω πολύ λιγότερα πράγματα απ’ ό,τι συνήθως νομίζουμε). – Πόσες και πόσες απολαύσεις δεν είναι περιττές, ίσως μάλιστα ενοχλητικές και επαχθείς για τον άνθρωπο που διαθέτει τη μόνιμη απόλαυση μιας εξαίρετης ατομικότητας!

Σωκράτης, Οράτιος [εδώ ο Σοπενχάουερ παραπέμπει στην πρόταση του Σωκράτη σε σχέση με μια έκθεση ειδών πολυτελείας: «Πόσα πράγματα υπάρχουν λοιπόν που αν δεν τα’χω δε θα μου λείψουν καθόλου» και στο στίχο του Οράτιου: «Φίλντισι, μάρμαρο, κοσμήματα, τυρρηνικά αγάλματα, πίνακες, ασημικά, λουσάτα ρούχα βαμμένα στην πορφύρα. Τα λιμπίζονται πολλοί, αλλά υπάρχουν μερικοί που ούτε καν ρωτούν γι’ αυτά». (Οράτιος, Επιστολές, II, 2,180-182.)]

Άρθουρ Σοπενχάουερ, Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ

ΑΝΑΤΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μια φορά ήτανε ένας σουλτάνος αιμοβόρος και τον καταριότανε όλος ο κόσμος. Τη νύχτα γινότανε «τεπτίλι», δηλ. έβαζε ξένα ρούχα, και γύριζε μέσα στα σοκάκια και στα μαγαζιά, για να δει τι έλεγε ο κόσμος γι’ αυτόν. Από παντού άκουγε κατάρες και βλαστήμιες. Μα δεν απελπιζότανε. Δυο – τρία χρόνια έβγαινε στη βόλτα, μα δεν άκουσε μήτε έναν άνθρωπο να πει καλόν λόγο για τον σουλτάνο.

Απάνω στα τρία χρόνια, εκεί που περπατούσε ένα βράδυ σ’ έναν δρόμο, μια γρηά, πολύ γρηά, τον γνώρισε, κ’ είπε: «Πολυχρονεμένε μου σουλτάνε, μέρες να κόβει ο Αλλάχ από μένα, χρόνια να σου τις δίνει». Ο σουλτάνος παραξενεύτηκε πως βρέθηκε άνθρωπος να τον ευχηθεί, και ρώτησε τη γρηά τι καλό είχε δει από αυτόν και τον ευχιότανε...

Κι η γρηά του είπε: «Εγώ θα σου πω την αλήθεια και δεν με μέλει αν με σκοτώσεις, γιατί είμαι γρηά. Εγώ έφταξα τρεις σουλτάνους, τον παππού σου, τον πατέρα σου κ’ εσένα».
«Λοιπόν της λέγει ο σουλτάνος, τι άνθρωπος ήτανε ο παππούς μου;» «Ο παππούς σου, λέει η γρηά, ήτανε κακός άνθρωπος. Κρέμαζε, παλούκωνε, έσφαζε».
«Κι ο πατέρας μου;» τη ρωτά ο σουλτάνος.
«Ο πατέρας σου ήτανε χειρότερος από τον παππού σου», λέει η γρηά. «Κ’ εγώ τη ρωτά ο σουλτάνος, τι άνθρωπος είμαι;»
«Εσύ είσαι πιο παληάνθρωπος από τον πατέρα σου».
«Και τότε, γιατί με πολυχρονίζεις;» τη ρωτά πάλι ο σουλτάνος.
«Σε πολυχρονίζω, επειδή ο πατέρας σου ήτανε χειρότερος από τον παππού σου, κ’ εσύ χειρότερος από τον πατέρας σου, παρακαλώ τον Αλλάχ να σε πολυχρονίζει, γιατί αυτός που θα ’ρθει ύστερα από σένα, θα ’ναι ακόμα χειρότερος!»

Οι αλήθειες που πονάνε για τις ανθρώπινες σχέσεις

«Σ’ αγαπώ μη γνωρίζοντας πώς, από πού και πότε,
σ’ αγαπώ στα ίσια δίχως πρόβλημα ή περηφάνια:
σ’ αγαπώ έτσι γιατί δεν ξέρω μ’ άλλον τρόπο…» – Πάμπλο Νερούδα

Τον τελευταίο καιρό μ΄απασχολεί πολύ το θέμα των σχέσεων. Βλέπω ολοένα και πιο συχνά γύρω μου τους ανθρώπους να κλείνονται ερμητικά στο μικρόκοσμό τους, τη ίδια στιγμή που λαχταρούν να εισπράξουν ενδιαφέρον και νοιάξιμο. Σαν να θέλουν να κερδίσουν την πιο όμορφη φιλική, ερωτική ή συναδελφική σχέση χωρίς όμως να χάσουν τίποτα από τη βολή τους, χωρίς να παραχωρήσουν χιλιοστό από το ζωτικό τους χώρο, χωρίς να επιτρέπουν ούτε μια ρωγμή στο προσωπείο που διάλεξαν να τους αντιπροσωπεύει στον έξω κόσμο.

Κάποτε αυτό θα με πλήγωνε, τώρα πια αρχίζω να αποδέχομαι πως οι αληθινές σχέσεις – αυτές που για χάρη τους βάζεις το χέρι σου στη φωτιά – είναι λιγοστές. Κατέγραψα εδώ ό,τι έχω προσωπικά αντιληφθεί για το θέμα των σχέσεων, προσπαθώντας να ξεκαθαρίσω τις προτεραιότητές μου και να βεβαιωθώ πως αφήνω χώρο στις σχέσεις που αξίζουν να εξελιχθούν και ν΄ανθίσουν:

1. Κάποιες σχέσεις είναι ευλογία ενώ κάποιες είναι μαθήματα ζωής. Οι άνθρωποι που περνούν από τη ζωή σου άλλοτε σε στηρίζουν, άλλοτε σε δοκιμάζουν, άλλοτε σε χρησιμοποιούν και άλλοτε σε ωθούν να βγάλεις τον καλύτερο (ή χειρότερο εαυτό σου). Ολ΄αυτά είναι πολύτιμες εμπειρίες που σε ωριμάζουν και σ’ αναγκάζουν να πάρεις θέση για το τι λογής σχέσεις θέλεις τελικά να έχεις στη ζωή σου.

2. Οταν η ζωή σού φέρνει αλλαγές – ακόμα και προς το καλύτερο – κάποιοι άνθρωποι απομακρύνονται από κοντά σου. Ισως γιατί η προηγούμενη φάση σου τούς πήγαινε περισσότερο, ίσως γιατί ο νέος τρόπος ζωής σου δεν τους ταιριάζει πια, ίσως γιατί πατιούνται κουμπιά που πονάνε…, πάντως είναι κάτι που συμβαίνει και χρειάζεται να το αποδεχτείς, όσο δυσάρεστο κι αν είναι.

3. Οταν είσαι σε δύσκολη θέση και νιώθεις την ανάγκη για υποστήριξη, ποιος παραμένει δίπλα σου; Ποιος αφιερώνει χρόνο και ενέργεια για σένα; Οι άνθρωποι αυτοί είναι οι αληθινοί σου φίλοι. Μαζί στη χαρά και στη λύπη, στα εύκολα και στα δύσκολα.

4. Οι άνθρωποι σου φέρονται με τον τρόπο που τους επιτρέπεις. Εσύ βάζεις τον πήχυ ψηλά ή χαμηλά, εσύ θέτεις τα όρια. Σίγουρα δεν μπορείς να ελέγξεις τη συμπεριφορά τους, είσαι σε θέση όμως να ελέγχεις το τι θα δεχτείς και τι όχι.

5. Ενα λάθος μπορεί να είναι τυχαίο. Τα απανωτά ψέματα και οι δόλιες συμπεριφορές δεν είναι τυχαία. Αν είσαι αποδέκτης τέτοιων συμπεριφορών συστηματικά, και με ένα «συγγνώμη» υποχωρείς και παραμένεις στη σχέση, τότε κρύβεσαι πίσω από το δάχτυλό σου και ξεγελάς τον ίδιο σου τον εαυτό.

6. Βεβαιώσου πως αναγνωρίζεις τις σχέσεις που αξίζουν πραγματικά. Μήπως έχεις γίνει ο εγωπαθής που παραπονιέται γιατί ο κόσμος δεν ασχολείται αδιάλειπτα με την ευτυχία του; Αυτό που ζητάς από τους αγαπημένους σου το προσφέρεις εσύ ο ίδιος; Καμιά φορά ο φίλος που πονάει ίσως σου πει «μην ανησυχείς, είμαι καλά», αλλά αυτό που χρειάζεται στ’ αλήθεια είναι να τον κοιτάξεις στα μάτια και να του πεις «όχι, ξέρω πως δεν είσαι καλά. Μίλησέ μου, είμαι δίπλα σου».

7. Οι «βαριές» κουβέντες πληγώνουν περισσότερο από τον φυσικό πόνο. Εχε το νου σου μήπως, θεωρώντας δεδομένους τους δικούς σου ανθρώπους, ξεφορτώνεις άθελά σου πάνω τους τα καταπιεσμένα συναισθήματα από σχέσεις που σε πόνεσαν και τις κουβαλάς ακόμα. Οι άλλοι, όσο κι αν μας αγαπούν, δεν είναι τα συναισθηματικά μας υποζύγια.

8. Οι πράξεις μετράνε, όχι τα λόγια. Συνήθως όσοι αγαπούν δεν το διατυμπανίζουν, αρκούνται στο να το δείχνουν με μικρές ή μεγάλες κινήσεις μέσα στην καθημερινότητα.Μην παρασύρεσαι από τα μεγάλα λόγια, άφησε τις συμπεριφορές να μιλήσουν για την αλήθεια.

9. Κανείς δεν μπορεί να σου προσφέρει την ευτυχία, ούτε να ανακαλύψει το σκοπό της ζωής για λογαριασμό σου. Μην κάνεις το λάθος να περιμένεις τους άλλους να σου ανοίξουν το δρόμο στην προσωπική σου ολοκλήρωση. Ο μόνος που μπορεί είσαι εσύ ο ίδιος.

10. Η γνήσια αγάπη σε μια σχέση ανθίζει όταν εξαλείφονται οι παντός είδους «χειρισμοί». Οταν αποδέχεσαι τον άνθρωπο που είναι δίπλα σου γι΄αυτό που είναι κι όχι γι’ αυτό που θα μπορούσε να είναι. Οταν έχεις τη δυνατότητα να αποκαλύψεις πόσο ευάλωτος κι ανασφαλής νιώθεις. Κι όλο αυτό κερδίζεται όταν βάζουν πλάτη και οι δύο, με αφοσίωση και ακεραιότητα. Διαφορετικά απλώς δεν γίνεται να συμβεί.

Κλείνω αυτή την ανάρτηση με τη σημείωση πως δεν έχω την πρόθεση να δώσω συμβουλές σε κανένα. Γράφω μόνο τις σκέψεις μου, που ίσως να είναι και αφελείς και εκτός πραγματικότητας. Πολύ θα το ήθελα οι σχέσεις μας να έχουν όλες χάπι-εντ, μάλλον όμως αυτό δεν συμβαίνει. Ο χορός της ζωής έχει τους δικούς του ρυθμούς κι εμείς μαθαίνουμε αδιάκοπα τα βήματα που ολοένα αλλάζουν καθώς κυλάει ο καιρός… Πολύ θα ήθελα να διαβάσω τα σχόλιά σας. Αναρωτιέμαι αν όλα τα παραπάνω είναι δική μου αίσθηση ή υπάρχουν κι άλλοι που έχουν την ίδια γνώμη με μένα.

Το πιο οικονομικό όχημα στον κόσμο!

Στο βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες εισήλθε το Πολυτεχνείο του Μονάχου για το ηλεκτρικό όχημα με τη χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας. Με την υποστήριξη της Audi, η ομάδα TUfast του γερμανικού εκπαιδευτικού ιδρύματος έσπασε το σχετικό ρεκόρ με το πρωτότυπο όχημα eLi14.
 
Κατασκευασμένο από πλαστικό ενισχυμένο με ανθρακόνημα και ζυγίζοντας μόλις 23 kg, το ηλεκτρικό όχημα κινήθηκε επί μία ώρα σε οβάλ πίστα της Audi, με ταχύτητα 25 km/h. Αμέσως μετά και υπό την εποπτεία κριτών του οργανισμού των Ρεκόρ Γκίνες, μετρήθηκε η κατανάλωση ενέργειας από τις μπαταρίες. Αυτή βρέθηκε μόλις 81,16 Wh ανά 100 km, που αναλογεί σε 1 lt. βενζίνης ανά 10.956 km!
 
Δείτε το εκπληκτικό επίτευγμα στο ακόλουθο video (μέσω των ρυθμίσεων μπορείτε να επιλέξετε αγγλικούς υπότιτλους)
 

Ο μαγνητισμός βοηθά τη βαρύτητα στη δημιουργία των άστρων

stars_formationΤα μαγνητικά πεδία παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο στο σχηματισμό ενός άστρου από όσο προηγουμένως νομίζαμε. Η απλή εικόνα που έχουμε για τον σχηματισμό ενός άστρου μέσα στα τεράστια νέφη της σκόνης και των αερίων που υπάρχουν διάχυτα στο σύμπαν, είναι αυτά να συγκρούονται λόγω της βαρύτητας και να γίνονται ολοένα πυκνότερα και θερμότερα μέχρι να ξεκινήσει η πυρηνική σύντηξη. Στην πραγματικότητα κι άλλες δυνάμεις εκτός της βαρύτητας παίζουν ρόλο στη γέννηση των άστρων.

Νέες έρευνες δείχνουν ότι κάποια κοσμικά μαγνητικά πεδία παίζουν ένα πολύ σπουδαίο ρόλο. Αν η θεωρία αυτή επαληθευτεί, τότε θα λύσει ένα μακρόχρονο μυστήριο σχετικά με τη διαδικασία σχηματισμού των άστρων, γιατί οι αστρονόμοι, εδώ και καιρό, διαφωνούν σχετικά με τον τρόπο που τα άστρα προκύπτουν από τα νεφελώματα της σκόνης και των αερίων.

Ένα μοριακό νέφος είναι ένα νέφος αερίων που δρα σαν ένα αστρικό βρεφοκομείο. Όταν ένα τέτοιο νέφος συμπιέζεται μόνο ένα μικρό τμήμα του υλικού του νεφελώματος σχηματίζει άστρα, Και οι επιστήμονες δεν ξέρουν το γιατί; Δηλαδή, αναρωτιούνται γιατί τα γιγάντια νέφη, διαμέτρου χιλιάδων ετών φωτός, δεν «καταρρέουν» πλήρως λόγω της βαρύτητας για να σχηματίσουν σούπερ-άστρα. Άρα κάποια άλλη δύναμη αντισταθμίζει τη βαρύτητα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων.

Η βαρύτητα ευνοεί το σχηματισμό των άστρων αναγκάζοντας το υλικό να συσσωρευτεί μαζί, ως εκ τούτου κάποια επιπλέον δύναμη πρέπει να παρεμποδίζει αυτή την διαδικασία. Τα μαγνητικά πεδία και οι αναταράξεις είναι οι δύο μεγαλύτεροι υποψήφιοι γι’ αυτό το ζήτημα. (Ένα μαγνητικό πεδίο παράγεται από την κίνηση των ηλεκτρικών φορτίων. Τα άστρα και οι περισσότεροι πλανήτες, συμπεριλαμβανομένης και της Γης, παρουσιάζουν ένα μαγνητικά πεδία). Τα μαγνητικά πεδία αναγκάζουν το αέριο να βρίσκεται σε ‘κανάλια΄, γεγονός που καθιστά δύσκολο να σύρεται το αέριο από όλες τις κατευθύνσεις προς ένα σημείο, ενώ οι αναταράξεις ανακατεύουν το αέριο και προκαλείται μία προς τα έξω πίεση που αντιδρά στην βαρύτητα.

Οι αναταράξεις των αερίων μέσα στα νεφελώματα διαταράσσουν την ομοιομορφία τους και επιτρέπουν στη βαρύτητα να έλκει την αραιή ύλη σε πυκνότερες συσσωματώσεις, οι οποίες τελικά θα συμπιεστούν περαιτέρω, ώσπου να πάρουν την τελική μορφή των άστρων, χωρίς να χρειάζεται καθόλου η βοήθεια του μαγνητισμού.

Από την άλλη τα νέφη της σκόνης και των αερίων είναι υπερβολικά διάχυτα, για να μπορέσει μόνη της η βαρύτητα να τα μετατρέψει σε τόσο μεγάλα ουράνια σώματα όπως τα άστρα, συνεπώς ο μαγνητισμός πρέπει να παίζει ρόλο.

Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή η κίνηση των φορτισμένων ατόμων στα νεφελώματα σχηματίζει ένα μαγνητικό πεδίο που αμβλύνει τις αναταράξεις εντός των νεφών και αντισταθμίζει εν μέρει την ελκτική δύναμη της βαρύτητας. Όπως το γήινο μαγνητικό πεδίο εμποδίζει τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου να προσκρούσουν στον πλανήτη μας, έτσι και ο μαγνητισμός στα νεφελώματα ρυθμίζει την μερική – και όχι ολική – βαρυτική κατάρρευσή τους σε άστρα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα νέφη είναι τόσο μακρινά που δεν παρατηρηθούν με μεγάλη λεπτομέρεια, με συνέπεια το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας των επιστημόνων σε αυτό τον τομέα, μέχρι σήμερα, να είναι θεωρητικό και να μην μπορεί να αποδειχτεί εμπειρικά.

“Η σχετική σημασία των μαγνητικών πεδίων έναντι των αναταράξεων είναι ένα θέμα μεγάλης συζήτησης", δήλωσε ο αστρονόμος Hua-bai Li του Κέντρου Αστροφυσικής στο Χάρβαρντ. “Η ανακάλυψη μας χρησιμεύει ως η πρώτη παρατηρησιακή δέσμευση για το θέμα αυτό."

Ο Li και η ομάδα του μελέτησε 25 πυκνά σμήνη, ή πυρήνες νεφελωμάτων, που το καθένα είναι διαμέτρου περίπου ένα έτος φωτός. Οι πυρήνες, που δρουν ως σπόροι από τους οποίους σχηματίζονται τα αστέρια, βρίσκονταν μέσα σε μοριακό νέφη σε απόσταση 6.500 ετών φωτός από τη Γη.

Οι ερευνητές μελέτησαν πολωμένο φως (ως γνωστόν έχει ένα ηλεκτρικό και ένα μαγνητικό ορισμένης διεύθυνσης). Από την πόλωση, οι ερευνητές μέτρησαν τα μαγνητικά πεδία μέσα σε κάθε πυρήνα του νέφους και τα σύγκριναν με τα πεδία στα περιβάλλοντα ισχνά νέφη.

Στις περισσότερες περιπτώσεις το πολωμένο φως από τα πυκνότερα τμήματα των νεφελωμάτων ευθυγραμμίστηκε απόλυτα με το πολωμένο φως από όλο το νεφέλωμα και άρα με τις γραμμές του μαγνητικού πεδίου. Αν οι αναταράξεις ήσαν η κυρίαρχη δύναμη, όπως συμπέραναν οι επιστήμονες, θα προέκυπτε μια πολύ πιο χαοτική εικόνα, συνεπώς ο μαγνητισμός πρέπει όντως να παίζει καθοριστικό ρόλο στο σχηματισμό των άστρων.

“Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι οι πυρήνες στο μοριακό νέφος που βρίσκονται κοντά μεταξύ τους, δεν συνδέονται μόνο με τη βαρύτητα, αλλά και μέσω του μαγνητικού πεδίου”, δήλωσε ο Li. "Αυτό δείχνει ότι οι προσομοιώσεις σε υπολογιστή για τον σχηματισμό των άστρων πρέπει να λάβουν υπόψη τους ισχυρά μαγνητικά πεδία."

Το πιο ψυχρό μέρος στο ηλιακό μας σύστημα βρίσκεται στο νότιο πόλο της Σελήνης.

Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ότι η πιο ψυχρή περιοχή του ηλιακού μας συστήματος βρίσκεται πιο κοντά από ό,τι μπορούσαμε να φανταστούμε. Το νέο διαστημικό σκάφος Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO), που δημιουργεί τον πρώτο πλήρη χάρτη θερμοκρασιών του δορυφόρου της Γης, ανακάλυψε ήδη ότι στο νότιο πόλο της Σελήνης, μέσα σε κρατήρες που ποτέ δεν τις βλέπει ο ήλιος, η θερμοκρασία είναι πιο χαμηλή και από τον μακρινό Πλούτωνα.

Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες που μετρήθηκαν στη Σελήνη, είναι περίπου 203 βαθμοί Κελσίου κάτω από το μηδέν. Ο Πλούτων είναι τουλάχιστον ένα βαθμό πιο ζεστός, αν και απέχει 40 φορές περισσότερο από τον ήλιο.

"Ακριβώς στο κατώφλι μας υπάρχουν με βεβαιότητα τα πιο κρύα πράγματα που έχουμε ποτέ μετρήσει", δήλωσε ο Ντέηβιντ Πέιτζ του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Λος Άντζελες, ερευνητής της NASA, ο οποίος πάντως δεν απέκλεισε, αλλού στο ηλιακό μας σύστημα να υπάρχουν ακόμα πιο κρύα μέρη, που ακόμα δεν έχουν βρεθεί.

Οι πιο κρύες θερμοκρασίες εντοπίστηκαν σε μικρούς κρατήρες που βρίσκονταν μέσα σε άλλους μεγαλύτερους, ιδίως στους κρατήρες Φαουστίνι, Σουμέικερ και Χάγουορθ. Μερικά από τα πιο κρύα μέρη στο φεγγάρι είναι τόσο μακρινά και ανεξερεύνητα, που ακόμα δεν έχουν όνομα.

Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες στη Σελήνη έχουν επιστημονική σημασία, επειδή μπορούν να παγιδέψουν πτητικές χημικές ουσίες, όπως τον νερό και το μεθάνιο, σύμφωνα με τον επιστήμονα Ρίτσαρντ Βόντρακ του διαστημικού κέντρου Γκόνταρντ της NASA.

Οι παγιδευμένες αυτές ουσίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από τις μελλοντικές αποστολές των αστροναυτών, αλλά και να βοηθήσουν τους επιστήμονες να καταλάβουν καλύτερα την προέλευση του ηλιακού μας συστήματος. Η επιστημονική αποστολή του σκάφους LCO, σε εξέλιξη εδώ και μια μόλις εβδομάδα, έχει επίσης βρει αρκετές ενδείξεις υδρογόνου στη Σελήνη, μια πιθανή ένδειξη για παγιδευμένους πάγους κάτω από την επιφάνεια του φεγγαριού.

Η αποστολή εστιάζει στο νότιο πόλο της Σελήνης, που ουσιαστικά είναι ανεξερεύνητος μέχρι τώρα και παρουσιάζει τις καλύτερες πιθανότητες για εύρεση υπόγειων πάγων

Ο μικρότερος εξωπλανήτης φαίνεται να είναι ένας σταθερός, βραχώδης κόσμος

Η αναζήτηση για έναν εξωπλανήτη κατοικήσιμο είναι ένα από τα ιερά δισκοπότηρα στην αστρονομία. Ένα από τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση αυτού του στόχου είναι η ανίχνευση των πλανητών γύρω από άστρα σαν τον ήλιο μας. Ειδικά προγράμματα με τηλεσκόπια στο διάστημα και τη Γη έχουν δείξει ότι υπάρχουν εκατοντάδες πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Η πλειοψηφία όμως αυτών είναι αέριοι γίγαντας πλανήτες, σαν τον Δία, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί και μικροί πλανήτες σχεδόν σαν τη Γη, που αποδεικνύουν ότι η ανακάλυψη εξωπλανητών με μάζα σαν τη Γη ή σε μία τροχιά γύρω από έναν άλλο ήλιο με ακτίνα σαν τη Γης – δηλαδή σε απόσταση περίπου 1 αστρονομική μονάδα – είναι εφικτή. 
Πάνω: Η επιβεβαίωση της φύσης του Corot-7b, σαν ο πρώτος βραχώδης πλανήτης εκτός του ηλιακού μας συστήματος, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την αναζήτηση γήινων εξωπλανητών. Η ανίχνευση από το παρατηρητήριο Corot και ακολούθως οι μετρήσεις της ακτινικής ταχύτητας του με το Harps δείχνουν ότι ο Corot-7b, έχει πυκνότητα παρόμοια με αυτή του Ερμή, της Αφροδίτης, του Άρη και της Γης κάνοντας τον σαν τον πέμπτο γνωστό γήινο πλανήτη στο Σύμπαν, που μάλλον αποτελείται από στερεά πετρώματα και όχι από αέρια.

Έως σήμερα έχουν εντοπιστεί περίπου 330 εξωηλιακοί πλανήτες, ωστόσο ο νέος εξωπλανήτης Corot-7b, που είναι σε απόσταση 500 ετών φωτός από τη Γη, είναι ο πρώτος βραχώδης πλανήτης.

Για την ανακάλυψη του χρησιμοποιήθηκε το ισχυρό τηλεσκόπιο των 3.6 μέτρων του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητήριου (ESO ) στη Χιλή, όπου βρίσκεται ο φασματογράφος Harps, με τη βοήθεια του οποίου οι αστρονόμοι υπολόγισαν την ακτινική του ταχύτητα και από εκεί ότι ο πλανήτης έχει πενταπλάσια μάζα σε σχέση με τη Γη και διάμετρο περίπου 80% μεγαλύτερη. Αυτό σημαίνει ότι η πυκνότητά του (5.5 g/cm3) είναι συγκρίσιμη με της Γης και επομένως αποτελείται από βραχώδη υλικά.

Αν και τα βασικά χαρακτηριστικά του μοιάζουν με του δικού μας πλανήτη, ο Corot-7b είναι αδύνατο να φιλοξενεί ζωή, αφού απέχει από το μητρικό του άστρο μόνο 2,5 εκατομμύρια χιλιόμετρα, συγκριτικά με τα 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα που χωρίζουν τη Γη από τον Ήλιο.

Η απόσταση από το μητρικό του άστρο είναι τόσο μικρή ώστε το έτος του διαρκεί μόλις 20,4 γήινες ώρες και η θερμοκρασία στην επιφάνειά του κυμαίνεται από 1.000 έως 1.500 βαθμούς Κελσίου.

Η ανακάλυψη του έγινε με μία από τις γνωστές τεχνικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην αναζήτηση των εξωπλανητών: φασματοσκοπική ακτινική ταχύτητα, αστρομετρία, βαρυτικός μικροεστιασμός, φωτομετρικές διελεύσεις. Από αυτές, η αναζήτηση για διελεύσεις – το πέρασμα των εξωπλανητών μπροστά από το μητρικό αστέρι – παρέχει μια άνευ προηγουμένου πρόσβαση στις φυσικές ιδιότητες του πλανήτη. Ειδικότερα, ο συνδυασμός της φωτομέτρησης στην διάρκεια της διέλευσης και οι μετρήσεις της ακτινικής ταχύτητας μας δίνει άμεσες και πολύ ακριβείς εκτιμήσεις της πλανητικής μάζας και της ακτίνας, και ως εκ τούτου τη μέση πυκνότητα. Οι παράμετροι αυτές με τη σειρά τους παρέχουν αυστηρούς περιορισμούς σχετικά με τη σύνθεση και τη φυσική δομή του πλανήτη και ακολούθως την πιθανότητα του πλανήτη να είναι μία πραγματικά όμοια Γη.

Η διαστημική αποστολή COROT ερευνά για εξωπλανήτες με τη μέθοδο της φωτομέτρησης καθώς ο πλανήτης διέρχεται μπροστά από τον ήλιο του. Για να βρεθεί έγιναν παρατηρήσεις 46 άστρων για διελεύσεις μεταξύ των οποίων και το Corot-7, που βρίσκεται στην κύρια ακολουθία σαν τον Ήλιο μας,

Αν και έχουν εντοπιστεί περίπου δώδεκα υπερ-γαίες ο πλανήτης Corot-7b είναι ο πρώτος για τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμες τόσο η μάζα όσο και η ακτίνα του. Συνδυάζοντας τις εκτιμήσεις για την ακτίνα και τη μάζα του από τις μετρήσεις του φασματογράφου Harps βγήκε ότι η μέση του πυκνότητα είναι 5,5 g/cm3, . Υπάρχουν μόνο τρεις άλλοι γνωστοί πλανήτες με παρόμοια πυκνότητα: δηλαδή οι γήινοι πλανήτες.