Κυριακή 5 Ιουνίου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΗΣΙΟΔΟΣ - Θεογονία (507-564)

κούρην δ᾽ Ἰαπετὸς καλλίσφυρον Ὠκεανίνην
ἠγάγετο Κλυμένην καὶ ὁμὸν λέχος εἰσανέβαινεν.
ἡ δέ οἱ Ἄτλαντα κρατερόφρονα γείνατο παῖδα,
510 τίκτε δ᾽ ὑπερκύδαντα Μενοίτιον ἠδὲ Προμηθέα,
ποικίλον αἰολόμητιν, ἁμαρτίνοόν τ᾽ Ἐπιμηθέα·
ὃς κακὸν ἐξ ἀρχῆς γένετ᾽ ἀνδράσιν ἀλφηστῇσι·
πρῶτος γάρ ῥα Διὸς πλαστὴν ὑπέδεκτο γυναῖκα
παρθένον. ὑβριστὴν δὲ Μενοίτιον εὐρύοπα Ζεὺς
515 εἰς ἔρεβος κατέπεμψε βαλὼν ψολόεντι κεραυνῷ
εἵνεκ᾽ ἀτασθαλίης τε καὶ ἠνορέης ὑπερόπλου.
Ἄτλας δ᾽ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχει κρατερῆς ὑπ᾽ ἀνάγκης,
πείρασιν ἐν γαίης πρόπαρ᾽ Ἑσπερίδων λιγυφώνων
ἑστηώς, κεφαλῇ τε καὶ ἀκαμάτῃσι χέρεσσι·
520 ταύτην γάρ οἱ μοῖραν ἐδάσσατο μητίετα Ζεύς.
δῆσε δ᾽ ἀλυκτοπέδῃσι Προμηθέα ποικιλόβουλον,
δεσμοῖς ἀργαλέοισι, μέσον διὰ κίον᾽ ἐλάσσας·
καί οἱ ἐπ᾽ αἰετὸν ὦρσε τανύπτερον· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἧπαρ
ἤσθιεν ἀθάνατον, τὸ δ᾽ ἀέξετο ἶσον ἁπάντῃ
525 νυκτός, ὅσον πρόπαν ἦμαρ ἔδοι τανυσίπτερος ὄρνις.
τὸν μὲν ἄρ᾽ Ἀλκμήνης καλλισφύρου ἄλκιμος υἱὸς
Ἡρακλέης ἔκτεινε, κακὴν δ᾽ ἀπὸ νοῦσον ἄλαλκεν
Ἰαπετιονίδῃ καὶ ἐλύσατο δυσφροσυνάων,
οὐκ ἀέκητι Ζηνὸς Ὀλυμπίου ὕψι μέδοντος,
530 ὄφρ᾽ Ἡρακλῆος Θηβαγενέος κλέος εἴη
πλεῖον ἔτ᾽ ἢ τὸ πάροιθεν ἐπὶ χθόνα πουλυβότειραν.
ταῦτ᾽ ἄρα ἁζόμενος τίμα ἀριδείκετον υἱόν·
καί περ χωόμενος παύθη χόλου, ὃν πρὶν ἔχεσκεν,
οὕνεκ᾽ ἐρίζετο βουλὰς ὑπερμενέι Κρονίωνι.
535 καὶ γὰρ ὅτ᾽ ἐκρίνοντο θεοὶ θνητοί τ᾽ ἄνθρωποι
Μηκώνῃ, τότ᾽ ἔπειτα μέγαν βοῦν πρόφρονι θυμῷ
δασσάμενος προύθηκε, Διὸς νόον ἐξαπαφίσκων.
τῷ μὲν γὰρ σάρκάς τε καὶ ἔγκατα πίονα δημῷ
ἐν ῥινῷ κατέθηκε, καλύψας γαστρὶ βοείῃ,
540 τοῖς δ᾽ αὖτ᾽ ὀστέα λευκὰ βοὸς δολίῃ ἐπὶ τέχνῃ
εὐθετίσας κατέθηκε, καλύψας ἀργέτι δημῷ.
δὴ τότε μιν προσέειπε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε·
«Ἰαπετιονίδη, πάντων ἀριδείκετ᾽ ἀνάκτων,
ὦ πέπον, ὡς ἑτεροζήλως διεδάσσαο μοίρας.»
545ὣς φάτο κερτομέων Ζεὺς ἄφθιτα μήδεα εἰδώς·
τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Προμηθεὺς ἀγκυλομήτης,
ἦκ᾽ ἐπιμειδήσας, δολίης δ᾽ οὐ λήθετο τέχνης·
«Ζεῦ κύδιστε μέγιστε θεῶν αἰειγενετάων,
τῶν δ᾽ ἕλευ ὁπποτέρην σε ἐνὶ φρεσὶ θυμὸς ἀνώγει.»
550φῆ ῥα δολοφρονέων· Ζεὺς δ᾽ ἄφθιτα μήδεα εἰδὼς
γνῶ ῥ᾽ οὐδ᾽ ἠγνοίησε δόλον· κακὰ δ᾽ ὄσσετο θυμῷ
θνητοῖς ἀνθρώποισι, τὰ καὶ τελέεσθαι ἔμελλε.
χερσὶ δ᾽ ὅ γ᾽ ἀμφοτέρῃσιν ἀνείλετο λευκὸν ἄλειφαρ,
χώσατο δὲ φρένας ἀμφί, χόλος δέ μιν ἵκετο θυμόν,
555 ὡς ἴδεν ὀστέα λευκὰ βοὸς δολίῃ ἐπὶ τέχῃ.
ἐκ τοῦ δ᾽ ἀθανάτοισιν ἐπὶ χθονὶ φῦλ᾽ ἀνθρώπων
καίουσ᾽ ὀστέα λευκὰ θυηέντων ἐπὶ βωμῶν.
τὸν δὲ μέγ᾽ ὀχθήσας προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·
«Ἰαπετιονίδη, πάντων πέρι μήδεα εἰδώς,
560 ὦ πέπον, οὐκ ἄρα πω δολίης ἐπελήθεο τέχνης.»
ὣς φάτο χωόμενος Ζεὺς ἄφθιτα μήδεα εἰδώς.
ἐκ τούτου δἤπειτα χόλου μεμνημένος αἰεὶ
οὐκ ἐδίδου μελίῃσι πυρὸς μένος ἀκαμάτοιο
θνητοῖς ἀνθρώποις οἳ ἐπὶ χθονὶ ναιετάουσιν·

***
Και ο Ιαπετός την κόρη του Ωκεανού με τους ωραίους αστραγάλουςπήρε γυναίκα του, την Κλυμένη, κι ανέβηκε μαζί της σε κοινό κρεβάτι.Εκείνη τον Άτλαντα το γενναιόψυχο του γέννησε παιδί,510γέννησε και το μεγαλοφάνταστο Μενοίτιο και τον Προμηθέα,τον εύστροφο με τους ποικίλους δόλους, και τον Επιμηθέα τον ασυλλόγιστο,που έγινε του κακού η αρχή για τους θνητούς τους σιτοφάγους.Αφού πρώτος αυτός υποδέχτηκε την πλασμένη από το Δία γυναίκα,την παρθένα. Τον υβριστή Μενοίτιο ο Δίας που μακριά ηχείστο έρεβος ξαπέστειλε χτυπώντας τον με τον γεμάτο αιθάλη κεραυνόγια την αλαζονεία του και την υπεροπτική του ανδρεία.Κι ο Άτλας τον πλατύ ουρανό βαστά με το κεφάλι και τα χέρια του τ᾽ ακάματασε κρατερή ανάγκη υποταγμένος, στα πέρατα στέκοντας της γης,μπροστά απ᾽ τις Εσπερίδες τις γλυκόφωνες.520Γιατί αυτόν τον κλήρο τού μοίρασε ο συνετός ο Δίας.Και μ᾽ αλυσίδες έδεσε πιεστικές τον Προμηθέα τον πολυμήχανο,μ᾽ αφόρητα δεσμά, αφού τα πέρασε απ᾽ τη μέση ενός κίονα,και μακροφτέρουγο σήκωσε εναντίον του αετό. Κι αυτόςτου ᾽τρωγε το αθάνατο συκώτι, μα εκείνο τη νύχτα αύξαινεαπό παντού το ίδιο, όσο τη μέρα ολόκληρη του ᾽τρωγε το μακροφτέρουγο πουλί.Κι αυτόν τον αετό ο γιος της Αλκμήνης της καλοστράγαλης ο δυνατός,ο Ηρακλής, τον σκότωσε και τούτη την κακιά αρρώστια απομάκρυνεαπό το γιο του Ιαπετού κι από τις στεναχώριες του τον ελευθέρωσε,όχι χωρίς τη θέληση του Δία που κυβερνά ψηλά,530για να ᾽ναι η δόξα του Ηρακλή του Θηβογέννητουακόμη πιο πολλή από πριν πάνω στη γη που πλήθος τρέφει ανθρώπους.Αυτήν σεβόμενος τιμούσε το γιο του τον επιφανή.Και την οργή του που ᾽χε πριν την έπαψε, κι ας ήταν θυμωμένοςπου ο Προμηθέας τον παντοδύναμο το γιο του Κρόνου παράβγαινε στις γνώμες.Γιατί όταν οι θεοί και οι θνητοί οι άνθρωποι χώριζαν μεταξύ τουςστη Μηκώνη, τότε μεγάλο βόδι με πρόθυμη ψυχή ο Προμηθέαςμοίρασε και παράθεσε, του Δία το νου να εξαπατήσει προσπαθώντας.Για το Δία τις σάρκες και τα πλούσια σε λίπος σπλάχναμες στο πετσί τα έβαλε και με του βοδιού την κοιλιά τα σκέπασε.540Για τους ανθρώπους τα άσπρα του βοδιού οστά τακτοποιώντας τα με δόλιατέχνη τα παρέθεσε, αφού με λίπος τα κάλυψε λευκό.Τότε του είπε ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων:«Γιε του Ιαπετού, απ᾽ όλους τους άρχοντες επιφανέστερε,καλέ μου, πόσο μεροληπτικά χώρισες τις μερίδες!»Έτσι είπε ο Δίας που αθάνατες σκέψεις έχει περιπαίζοντάς τον.Κι ο Προμηθέας πάλι ο δολοπλόκος τού απάντησε,με ήσυχο μειδίαμα, και το πανούργο τέχνασμά του δεν το ξέχασε:«Δία ενδοξότατε, μέγιστε απ᾽ τους αιώνιους θεούς,από τις δυο μερίδες διάλεξε όποια η καρδιά σου μες στα στήθη σε προστάζει.»550Έτσι είπε και δόλια σχέδια είχε. Κι ο Δίας που αθάνατες σκέψεις έχεικατάλαβε κι ο δόλος δεν του ξέφυγε. Πρόβλεπε όμως στην καρδιά του συμφορέςγια τους θνητούς ανθρώπους που έμελλε να γίνουν.Και με τα δυο του χέρια σήκωσε το λευκό το λίπος,θύμωσε μες στα σπλάχνα του κι οργή τού ήρθε στην καρδιά του,σαν είδε κόκαλα βοδιού λευκά με το δόλιο τέχνασμα.Και από τότε πάνω στη γη τα γένη των ανθρώπωνστους αθανάτους καίνε οστά λευκά επάνω στους ευωδιαστούς βωμούς.Κι ο Δίας που τα νέφη συγκεντρώνει του είπε βαριά θλιμμένος:«Γιε του Ιαπετού, που απ᾽ όλους πιο οξύνους είσαι,560καλέ μου, λοιπόν τη δόλια τέχνη σου δεν ξέχασες ακόμα.»Έτσι είπε ο Δίας, που αθάνατες σκέψεις έχει, οργισμένος.Και στο εξής την οργή του πάντα δίχως να ξεχνάδεν έδινε πλέον στις μελιές τη δύναμη της ακάματης φωτιάςγια τους θνητούς ανθρώπους που κατοικούν πάνω στη γη.

Η φύση του Ανθρώπου

η γαρ αληθής πατρίς των ψυχών ο νοητός εστί κόσμος’’
  –Ερμείας. Σχόλια στον Πλατωνικό «Φαίδρο»-
 
Εάν θέλουμε να κατανοήσουμε ποιες ενέργειες και ποιος τρόπος ζωής βρίσκονται σε συμφωνία με την φύση μας, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε ακριβώς ποια είναι η φύση μας. Τι είμαστε και τι σημαίνει άνθρωπος.
 
Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει να συλλογιστούμε τι είναι αυτό που είναι πάντοτε αμετάβλητο σε μας και μας καθιστά ξεχωριστές οντότητες με συγκεκριμένες αναμνήσεις εμπειρίες ,ιδέες και σκέψεις. Προφανώς αυτό δεν μπορεί να είναι το διαρκώς μεταβαλλόμενο υλικό μας σώμα, αφού κανένα μέρος του δεν παραμένει ίδιο από την γέννηση ως τον θάνατό μας ,παρά όλα τά μέρη του –κάθε κύτταρο- διαρκώς πεθαίνουν και άλλα δημιουργούνται στην θέση τους. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει τίποτα υλικό που να παραμένει ίδιο ,ώστε να δικαιολογείται το γεγονός ότι μπορούμε να αναγνωρίζουμε ως εαυτό μας το ον πού είμαστε από τα παιδικά μας χρόνια.
 
Αν όμως ο άνθρωπος δεν μπορεί να ταυτιστεί με το υλικό σώμα του, τότε θα πρέπει να ταυτιστεί με την ψυχή. Άλλωστε και ο Πλωτίνος μας λέει ότι:’’ο άνθρωπος ταυτίζεται με την λογική ψυχή και,όταν συλλογιζόμαστε, είμαστε αληθινά εμείς ,επειδή οί λογισμοί είναι ενέργειες της ψυχής’’.*1
 
Τι όμως είναι η ψυχή; Αφού ο λόγος που αποκλείσαμε την ταύτισή μας με το σώμα είναι το γεγονός ότι ως υλικό διαρκώς φθείρεται και μεταβάλλεται κι αφού δεν μπορούμε να αποκλείσουμε και το ενδεχόμενο να είμαστε ψυχή, καθώς τότε δεν θα μας μένει καμία επιλογή, αναγκαστικά καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η ψυχή πρέπει να είναι αμετάβλητη και άφθαρτη, άρα μη υλική .Σύμφωνα, λοιπόν , με τον Ιάμβλιχο :‘’Η ουσία της ψυχής είναι άυλη καθαυτή, ασώματος , αγέννητη , εντελώς και ανώλεθρη, έχοντας από τον εαυτό της την ύπαρξη και την ζωή της, εντελώς αυτοκινούμενη και αρχή της Φύσης και όλων των κινήσεων’’*2 .
 
Είπαμε, ωστόσο, ότι  αυτό πού είμαστε έχει σκέψεις και ιδέες, άρα είναι κάτι που νοεί. Όμως ό,τι νοεί είναι εξ ορισμού νοητικό. Άρα η ψυχή είναι οντότητα νοητική κι εκείνα πού νοεί είναι για αυτήν εξ ορισμού νοητά. Σύμφωνα δε με τον Πρόκλο: ’’η ψυχή είναι μια οντότητα που βρίσκεται στη μέση μεταξυ των αληθινών και των γεννημένων όντων,και αποτελείται από το κράμα των μεσαίων γενών,και έχει διαιρεθεί σε έναν ουσιώδη αριθμό,και συνδέθηκε με όλες τις μεσότητες, και εναρμονίστηκε σύμφωνα με την διατονική αρμονία,και ζει ζωή μία και ταυτόχρονα διπλή΄΄*3.
 
Η ουσία της λοιπόν είναι μαθηματική. Όμως, σύμφωνα πάλι με τον Πρόκλο:’’Η μαθηματική ουσία κατ΄ανάγκη δεν ανήκει στα πρώτα ούτε στα τελευταία όντα, τα οποία έχουν υποστεί την έσχατη διαίρεση σε πλήρη αντίθεση με την απλή ουσία, αλλά έχει λάβει την μεσαία θέση ανάμεσα στις αμερείς, απλές, ασύνθετες και αδιαίρετες υποστάσεις και στις διαιρεμένες υποστάσεις που έχουν χαρακτηριστεί από κάθε λογής συνθέσεις και ποικιλόμορφες διαφοροποιήσεις. Γιατί ο αναλλοίωτος, μόνιμος και αδιάψευστος χαρακτήρας των συλλογισμών που την αφορούν δείχνει ότι αυτή υπερβαίνει τα ένυλα είδη’’*4.
 
Και σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο :’Ας έχουν ληφθεί, λοιπόν, από εμάς ως δεδομένα τούτα τα αξιώματα για όλα τα μαθηματικά από κοινού:  ότι είναι ασώματα και αυθύπαρκτα, ενδιάμεσα μεταξύ των αμέριστων ουσιών και των περί τα σώματα μεριστών, ότι έχουν λάβει τη βαθμίδα μεταξύ του αδιαίρετου και του διαιρετού, ότι είναι καθαρότερα από τα δεύτερα και πιο ποικιλόμορφα από τα πρώτα, ότι χρησιμοποιούν τη σύνθεση και τη διαίρεση αλλά εξετάζουν με ασώματο και αιώνιο τρόπο αυτό που συντίθεται και διαιρείται, και ότι είναι υποδεέστερα από τα νοητά όντα αλλά ανώτερα από τα όντα που βρίσκονται μέσα στην Φύση, ότι υπερέχουν από τα ορατά αλλά υπολείπονται από τα νοητά σε συμμετρία, κάλλος και ακρίβεια, ότι διαθέτουν παρομοίως μια ενδιάμεση συμμετρία και συμφωνία, ότι έχουν μια δύναμη να προωθούν και να διαβιβάζουν προς τα αμέριστα είδη, επειδή είναι συγγενή με αυτά, ότι απομακρύνουν από τα σώματα όσους αποκτούν εξοικείωση μαζί τους, και ότι οδηγούν προς τα θεία όντα σαν μέσω μιας σκάλας που ανεβάζει ψηλά. Πρέπει, λοιπόν, να παρατηρήσουν ότι στα μαθηματικά κατεβαίνει μια χορηγία της ασώματης ουσίας όχι μόνο από το ένα γένος των όντων αλλά από όλα τα γένη που υπάρχουν στην αληθινή ουσία και στον νου. Γιατί από όλα αυτά κατεβαίνει στις ενδιάμεσες φύσεις των μαθηματικών η μεσολάβησή τους μεταξύ των αιτίων και των αποτελεσμάτων τους, και συνδέει τα όντα που γεννιούνται με τα όντα που υπάρχουν πάντα και προκαλεί τη μεταξύ τους επικοινωνία’’*5.
 
Από όλα αυτά μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ή φύση της ψυχής είναι η νόησή της. Είμαστε πραγματικά ζωντανοί μόνον όταν στρέφουμε τον νου μας προς τα νοητά. Άλλωστε σύμφωνα με τον Πλάτωνα:΄΄ Στον ουρανό συνέβει η πρώτη γέννηση της ψυχής και εκεί βρίσκονται οι ρίζες μας-εκεί η θεική ψυχή προσαρτά και ριζώνει το κεφάλι μας ,και απο εκεί ορθώνει προς τα κάτω όλο το σώμα΄΄.
Και συνεχίζει:’’ Αν λοιπόν κάποιος έχει αφοσιωθεί στις επιθυμίες και τις έριδες και σπαταλάει εκεί όλη την ορμή του, οι σκέψεις του γίνονται αναγκαστικά θνητές.Θα γινόταν μάλιστα εξ ολοκλήρου και ο ίδιος θνητός ,αν ήταν δυνατόν,στην πραγματικότητα ελάχιστα απέχει απ αυτό αφού έχει αναπτύξει μόνο το θνητό μέρος του. Αν όμως έχει αφιερωθεί στην αγάπη της μάθησης και της αληθινής σοφίας και καλλιεργεί αυτήν κυρίως την πλευρά του εαυτού του, για να προσεγγίσει την αλήθεια, είναι υποχρεωμένος να σκέφτεται τα αθάνατα και τα θεία’’*6.
 
Είναι, λοιπόν, η προσκόλληση στις έριδες και τις παντοειδής επιθυμίες αντίθετη στην ίδια την φύση της ψυχής. Σκορπίζεται ή ψυχή στα πάθη, όταν λησμονεί την φύση της και ταυτίζει τον εαυτό της με τα θνητά μέρη που φέρει όσο βρίσκεται στον κόσμο της γένεσης. Βυθίζεται τότε στις επιθυμίες των αισθήσεων και την συναισθηματική σύγχυση και κατακερματίζεται.
 
Γράφει, λοιπόν, ο Πορφύριος στην επιστολή του προς την Μαρκέλλα: ‘’εγώ δεν είμαι για σένα ο συγκεκριμένος χειροπιαστός άνθρωπος που τον αντιλαμβάνεσαι με τις αισθήσεις σου,αλλά ο τελείως απομακρυσμένος από το σώμα ,ο χωρίς χρώμα και μορφή,αυτός που τα χέρια δεν μπορούν να τον αγγίξουν και μόνο ο νους μπορεί να τον συλλάβει-ή όχι; Και τις αρχές που είναι εγκατεστημένες μέσα μας δεν τις παίρνουμε από τα εξωτερικά πράγματα. Παίρνουμε μόνο τον αρχικό σκοπό, όπως στην χορωδία, που μας κάνει να ανακαλούμε στην μνήμη μας τι εντολές μας έδωσε ο εντολέας μας όταν μας έστελνε στην περιπλάνησή μας. Πέρα απ’ αυτά, κάθε πάθος της ψυχής δεν είναι άραγε απόλυτα εχθρικό προς την σωτηρία της; Και μητέρα όλων των παθών δεν είναι η έλλειψη παιδείας; ΄΄*7.
 
Μητέρα όλων των παθών είναι, λοιπόν η άγνοια. Όταν η ψυχή γνωρίσει την φύση της κι ανα-γνωρίσει το οικείο της ,θα μπορέσει να θεραπεύσει τον εαυτό της από τα πάθη και θ αρχίσει να ενεργεί κατά την εαυτής φύση. Όσο περισσότερο στρεφόμαστε προς τα νοητά τόσο περισσότερο επιθυμούμε την επιστροφή στον εαυτό μας ,ενώ όσο περισσότερο στρεφόμαστε προς τα πάθη τόσο περισσότερο θρυματιζόμαστε μέσα σε αυτά και μεριζόμαστε έτσι ακόμα περισσότερο. Για τούτο μας λέει ο Ιεροκλής ότι:’’Καθαρμοί της ψυχής είναι οι μαθηματικές επιστήμες και ανυψωτική λύση η διαλεκτική εποπτεία των όντως όντων’’*8.
-------------------
*1-Πλωτίνος ‘’Εννεάδα 1η:Περί του τι το ζώον και τις ο άνθρωπος’’
*2-Στοβαίος’’Ανθολόγιο:από την επιστολή του Ιαμβλίχου στον Μακεδόνιο,για την Ειμαρμένη΄΄.
*3-Πρόκλος’’Εις Τίμαιον Πλάτωνος’’
*4-Πρόκλος ‘’Είς πρώτον Ευκλείδου Στοιχείων΄΄
*5-Ιάμβλιχος’’Περί κοινής Μαθηματικής Ουσίας
*6-Πλάτων’’Τίμαιος
*7-Πορφύριος’’προς Μαρκέλλαν’’
*8-Ιεροκλής ‘’Υπόμνημα στα Χρυσά Έπη των Πυθαγορείων

Πέρα απ' τα σύνορα του νου

Για λίγα δευτερόλεπτα, αν και τον χρόνο τον αντιλήφθηκα μετά, δε θυμόμουν ποιος είμαι και που βρίσκομαι. Μάλιστα θα έλεγα ότι για μια στιγμή δεν καταλάβαινα αν ήμουν εγώ που κοίταζα δύο γυναικεία μάτια ή τα μάτια που κοίταζαν εμένα. Όταν συνήλθα η έκπληξη και η συγκίνηση ήταν εμφανέστατες στο πρόσωπό μου. Για μερικά λεπτά ακόμη ο νους μου συνέχιζε να παραμένει άδειος από σκέψεις, ενώ η καρδιά μου ξεχείλιζε από αγάπη.

Μια σκέψη που συχνά κάνω είναι ότι ίσως όσο περισσότερο αναζητούμε τον εαυτό μας, τόσο να μην τον βρίσκουμε γιατί απλούστατα μπορεί τελικά να μην υπάρχει.

Ίσως όσο περισσότερο φορτώνουμε τον νου μας τόσο να απομακρυνόμαστε από τον πραγματικό μας εαυτό.

Τι είναι ο νους;

Ο νους μας είναι η μνήμη μας, το σύνολο όλων των αναμνήσεων μας. Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο στην υπηρεσία του νου, η δουλειά του οποίου είναι να συλλαμβάνει τις αναμνήσεις, όπως ένα κασετόφωνο συλλαμβάνει από την κασέτα τα τραγούδια. Ο νους είναι η κασέτα στην οποία γράφονται οι εντυπώσεις μας. Ο εγκέφαλος είναι το κασετόφωνο που είναι υπεύθυνο για την εγγραφή και την αναπαραγωγή.

Διαβάζουμε στη «δύναμη του τώρα» του Echart Tolle:

“Ο νους από μόνος του δεν είναι δυσλειτουργικός. Είναι ένα υπέροχο εργαλείο. Η δυσλειτουργία ξεκινάει όταν αναζητάμε σ’ αυτόν τον εαυτό μας και θεωρούμε λαθεμένα ότι είμαστε αυτός. Τότε γίνεται ο εγωικός νους και παίρνει στα χέρια του όλη μας τη ζωή.”

Έχουμε τόσο πολύ προσκολληθεί με τον νου μας, με τις αναμνήσεις μας, με τις εμπειρίες μας, με κάθε είδους γνώση που προέρχεται από το εξωτερικό μας περιβάλλον, που έχουμε ταυτίσει την ύπαρξη μας με αυτόν. Δηλαδή αυτό που είμαστε μέσα μας, εξαρτάται από αυτό που είναι έξω μας. Και συνεχίζουμε να προσθέτουμε και να προσθέτουμε εξωτερικές εμπειρίες στην κασέτα. Θα φτάσουμε πουθενά ; Μήπως «βρίσκω τον εαυτό μου» σημαίνει «σταματώ τις αναζητήσεις» ;

Μήπως πρέπει να αρχίσουμε την αντίστροφη διαδικασία ; Αντί δηλαδή να συνεχίσουμε να προσθέτουμε, να καταφύγουμε στην αφαίρεση, να αφαιρέσουμε δηλαδή ένα - ένα αυτά που δεν είμαστε.

Ας σταθούμε σ’ αυτό που είπαμε πιο πάνω. Ότι θεωρούμε ότι είμαστε οι εμπειρίες μας και οι εντυπώσεις μας. Αν λοιπόν είχαμε πάρει μέχρι σήμερα άλλες εντυπώσεις θα ήμασταν οι ίδιοι ή διαφορετικοί άνθρωποι ; Διαφέρουμε από τους άλλους διότι είμαστε από μόνοι μας διαφορετικοί ή διότι πήραμε από τη ζωή διαφορετικές εντυπώσεις, δηλαδή έχουμε διαφορετικές αναμνήσεις ;

Ας πούμε ότι δύο άνθρωποι δέχονται την επίθεση κάποιου. Θα εξελιχτούν άραγε με το ίδιο χαρακτήρα και οι δύο ; Θα γίνουν το ίδιο φοβισμένοι ή επιθετικοί ; Κι όμως η ίδια εμπειρία μπορεί τον ένα να τον κάνει επιθετικό και τον άλλο εχθρό της βίας. Άρα κάτι άλλο είναι υπεύθυνο για τις διαφορετικές αντιδράσεις των ατόμων. Μήπως αυτό είναι επιτέλους ο εαυτός του ; Ούτε αυτό είναι ο εαυτός του γιατί ο καθένας αντιδρά ανάλογα με τον χαρακτήρα του και ο χαρακτήρας του δεν είναι ο εαυτός του περισσότερο από όσο είναι το χρώμα των ματιών του !

Ο τρόπος που αντιδράμε στις καταστάσεις του περιβάλλοντος και ονομάζουμε «χαρακτήρα» έχει κυρίως σχέση με τις εμπειρίες μας, από προηγούμενες παρόμοιες εντυπώσεις. Αν το ένα παιδί φοβάται τα σκυλιά και το άλλο όχι, αυτό δε σημαίνει ότι το πρώτο είναι φοβιτσιάρικο και το δεύτερο γενναίο εκ χαρακτήρος. Απλώς το πρώτο παιδί έχει γραμμένη στην μνήμη του την εμπειρία κάποιου που δαγκώθηκε από σκύλο, και όχι απαραίτητα τη δική του εμπειρία. Μπορεί κάποιου προγόνου του.

Η επιστήμη παραδέχεται ότι γεννιόμαστε μέσα μας με έτοιμες τις αναμνήσεις των προγόνων μας αλλά δεν μπορεί ακόμα να αναλύσει τη διαδικασία της μεταφοράς τους από τη μία γενιά στην άλλη.

Βλέπουμε λοιπόν ότι ούτε ο χαρακτήρας μας είμαστε εμείς, αφού ο τρόπος που αντιδράμε σε κάτι, έχει σχέση με τις ανάλογες αναμνήσεις των άλλων που υπάρχουν μέσα μας !

Για να δούμε λοιπόν ποιοι είμαστε εμείς, θα’ πρεπε να αφαιρέσουμε όλες μας τις αναμνήσεις ! Μα τότε αυτό που απομένει για να είμαστε, θα είναι απαράλλαχτο μ’ αυτό που απομένει και στους άλλους, όταν κι εκείνοι αφαιρέσουν τις αναμνήσεις τους! Όσο ο νους παραμένει άγραφος από εξωτερικές εντυπώσεις ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΟΜΟΙΟΙ ! Μια άγραφη κασέτα δε διαφέρει από μια άγραφη κασέτα.

Αλήθεια αναλογίστηκες ποτέ ;

ποιος είσαι χωρίς τις αναμνήσεις σου ;

ποιος είμαι χωρίς τη μνήμη μου ;

και σε τι διαφέρουμε μεταξύ μας ;

Τι περιμένεις ;

Η αναμονή είναι μια κατάσταση του νου. Σημαίνει ότι δεν αντέχω το παρόν μου και ζητώ την λύτρωση στο μέλλον. Δεν θέλω αυτό που έχω και θέλω αυτό που δεν έχω. Κάθε είδους αναμονή δημιουργεί μια εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο εδώ και τώρα, που δε θέλω να είμαι και στο προβαλλόμενο μέλλον, που θέλω να είμαι. Αυτό μειώνει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της ζωής, γιατί το παρόν χάνεται.

Δεν είναι κακό να προσπαθώ να βελτιώσω την κατάσταση της ζωής μου. Άλλο όμως η κατάσταση της ζωής μου κι άλλο η ζωή μου. Μπορώ να βελτιώσω την κατάσταση της ζωής μου, αλλά δεν μπορώ να βελτιώσω την ζωή μου. Η ζωή είναι πρωταρχική. Η ζωή είναι η βαθύτερη εσωτερική μας ύπαρξη. Είναι ήδη ολόκληρη, πλήρης και τέλεια. Η κατάσταση της ζωής μας αποτελείται από τις περιστάσεις και τις εμπειρίες μας. Δεν υπάρχει τίποτα κακό, ίσα - ίσα θα έλεγα ότι επιβάλλεται να βάζουμε εξωτερικούς στόχους - σκοπούς και να προσπαθούμε να τους υλοποιήσουμε. Το λάθος βρίσκεται στο να χρησιμοποιούμε αυτό σαν υποκατάστατο για την αίσθηση της ζωής μας, για την Ύπαρξη.

Όταν νιώθεις πληρότητα, όταν «κατοικείς στην Ύπαρξη», ο εξωτερικός σκοπός είναι απλώς ένα παιχνίδι, που μπορείς να συνεχίζεις να παίζεις, μόνο και μόνο επειδή το απολαμβάνεις. Τελικά, όπως είναι φυσικό, κάθε εξωτερικός σκοπός είναι καταδικασμένος να «αποτύχει», αργά ή γρήγορα, μόνο και μόνο επειδή υπόκειται στο νόμο της παροδικότητας όλων των πραγμάτων. Όταν έχεις δει τα όρια του εξωτερικού σου σκοπού, τότε παραιτείσαι από τη μη ρεαλιστική προσδοκία σου, ότι θα πρέπει να σε κάνει ευτυχισμένο, και έτσι τον κάνεις υπηρέτη του εσώτερου σκοπού σου.

Αν όμως δεν είσαι ικανοποιημένος με αυτό που έχεις σήμερα, αν δε νιώθεις πληρότητα, αυτό μπορεί να σου δώσει κίνητρα να γίνεις πλούσιος και επιτυχημένος σύμφωνα με τα επιφανειακά κριτήρια της κοινωνίας μας. Θα συνεχίσεις όμως να βιώνεις την εσωτερική κατάσταση της έλλειψης και βαθιά μέσα σου θα συνεχίσεις να είσαι ανικανοποίητος. Μπορεί με τα χρήματα που θα κερδίσεις να αγοράσεις πολλές συναρπαστικές εμπειρίες, αλλά αυτές θα έρχονται και θα παρέρχονται, και θα σε αφήνουν πάντα με ένα αίσθημα κενού και με την ανάγκη για περισσότερη σωματική ή ψυχολογική ικανοποίηση. Δεν θα κατοικείς στην Ύπαρξη, ώστε να νιώθεις την πληρότητα της ζωής τώρα. Αυτή και μόνο αυτή είναι ο αληθινός πλούτος.

Όταν τσακώσεις τον εαυτό σου να γλιστράει στην αναμονή… βγες αμέσως από κει ! Μπες στην παρούσα στιγμή. Άφησε τον εαυτό σου απλώς να υπάρχει και να το απολαμβάνει. Όταν είσαι παρών δεν υπάρχει ποτέ ανάγκη να περιμένεις για οτιδήποτε. Έτσι την επόμενη φορά που κάποιος θα σου πει : «Συγγνώμη που σε έκανα να περιμένεις» μπορείς να απαντήσεις : «Κανένα πρόβλημα. Δεν περίμενα. Καθόμουν και απολάμβανα – απολάμβανα τον εαυτό μου !»
 

Αναζητώντας τον εαυτό μας μέσα από τους άλλους

Μια ολόκληρη ζωή γυρεύουμε τον εαυτό μας μέσα από τους άλλους Σε όλες μας τις επαφές, γυρεύουμε τον εαυτό μας εκφράζοντας τον. Αλλά ελάχιστοι άνθρωποι γύρω μας είναι ικανοί να αντικατοπτρίσουν την ψυχή μας, να μας δουν όπως δεν είμαστε, όπως δεν εκφραζόμαστε. Λίγοι μπορούν να μας πλησιάσουν αληθινά γιατί λίγοι ξέρουν πως είμαστε ΕΝΑ. Κι αυτοί οι λίγοι άνθρωποι εκπέμπουν τέτοια ακτινοβολία που οι υπόλοιποι τρέχουν από πίσω τους, για να αντλήσουν απ’ αυτήν, για να γεμίσουν τις μπαταρίες της ψυχής τους. Τους ονομάζουν συχνά «είδωλα» χωρίς να ξέρουν γιατί. Για ποιο άλλο λόγο, αν όχι γιατί μέσα στην ακτινοβολία αυτή που εκπέμπουν, βρίσκεται η αγάπη, που γίνεται καθρέπτης του εαυτού τους και το είδωλο δεν είναι άλλο από τον ίδιο τους τον εαυτό ;

Μια ολόκληρη ζωή γυρεύουμε τον εαυτό μας μέσα από τους άλλους γιατί στην πραγματικότητα είμαστε οι άλλοι! Ο στόχος μας είναι πάντα ο ίδιος σε όλες μας τις εκδηλώσεις: Στον έρωτα, στη φιλία, στην τέχνη, στη δημιουργία ! Μια ολόκληρη ζωή εμποδιζόμαστε από το νου για να την πετύχουμε. Κι αν κάποτε την καταφέρουμε, τότε φτάνουμε στη γνώση, στην αγάπη και στην ελευθερία. Τότε θέλουμε να τα μεταδώσουμε, αλλά πάλι ο νους μας εμποδίζει, γιατί πρέπει να χρησιμοποιήσουμε λέξεις. Αλλά οι λέξεις δεν είναι η αλήθεια! Είναι μόνο το μεταφορικό της μέσο.

Δεν έχουμε προς το παρόν παρά μόνο λέξεις για να κυκλοφορήσουμε την αλήθεια, και η αλήθεια που κυκλοφορεί πάνω σε λέξεις μοιάζει με το νερό που κυκλοφορεί μέσα στους σωλήνες : Δεν είναι αυτή η αληθινή μορφή του νερού αλλά μόνο έτσι θα το συλλάβουμε στα σπίτια μας ! Συλλαμβάνουμε το νερό με οποιουδήποτε σχήματος σωλήνα, όπως συλλαμβάνουμε και την αλήθεια με οποιοδήποτε σχήμα λόγου.

«Αυτή δεν είναι η αληθινή πραγματικότητα. Η αληθινή πραγματικότητα βρίσκεται πίσω από την αυλαία. Ουσιαστικά δεν βρισκόμαστε εδώ. Εδώ βρίσκεται μόνο η σκιά μας»
Τζαλαλαουντίν Ρουμί

Τα επτά μυστικά του Παναθηναϊκού Σταδίου-Τί κρύβεται κάτω από τα κατάλευκα μάρμαρα

Τι κρύβεται κάτω από τα κατάλευκα μάρμαρα και τους γύρω λόφους. Τα στοιχεία- κλειδιά για να καταλάβουμε το μεγαλοπρεπές έργο της αρχαιότητας…

Μια μνημειώδης κλίμακα άρχιζε από το Παναθηναϊκό Στάδιο και ανέβαινε στον Αρδηττό, όπου βρισκόταν ο ναός της θεάς Τύχης, που κυβερνούσε τους πάντες στην πόλη. Στην απέναντι πλευρά μια δεύτερη κλίμακα έφθανε στην κορυφή του λόφου της Αγρας.

Εκεί φυλασσόταν το ιερό πλοίο των Παναθηναίων. Στη ρίζα τους το ίδιο το Στάδιο αποτελούσε θαύμα τελειότητας. Τότε όπωςκαι τώρα. Ελάχιστοι όμως σήμερα γνωρίζουν τι κρύβεται κάτω από τα κατάλευκα μάρμαρα, γύρω από το Στάδιο και στους διπλανούς λόφους.

Τα μυστικά του είναι καλά κρυμμένα: το νεκροταφείο, ο λεγόμενος τάφος του Ηρώδη, η σαρκοφάγος που βρέθηκε δίπλα του, η αφετηρία των αγώνων δρόμου, η κρυπτή (στοά) εισόδου στο στάδιο, τα αρχαία αποδυτήρια… Νεότερες έρευνες που έχουν διεξαχθεί αποκαλύπτουν στοιχεία-κλειδιά για την κατανόηση αυτού του μεγαλοπρεπούς έργου της αρχαιότητας.

Οι γραπτές πηγές είναι σαφείς παραδίδοντας ότι χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για την τέλεση των γυμνικών αγώνων στα Μεγάλα Παναθήναια του 330-329 π.Χ.

Μια χαράδρα ανάμεσα σε δύο λόφους είχε επιλεγεί ως το ιδανικό σημείο κατασκευής του Σταδίου, που ήταν ευθύγραμμο αρχικώς, για να αλλάξει ριζικά από τον Ηρώδη Αττικό, που το έκανε πεταλόσχημο και του προσέθεσε λάμψη:

Εδώλια από λευκό, πεντελικό μάρμαρο για 50.000 θεατές! (Αργότερα θα γινόταν ασβέστης ή άλλο οικοδομικό υλικό.) Η λαμπρή κατασκευή του Σταδίου προκαλούσε τον γενικό θαυμασμό και εθεωρείτο από τους συγχρόνους του συγγραφείς ότι δεν υπήρχε εφάμιλλο έργο στον τότε κόσμο.

Ο Ερνέστος Τσίλλερ έκανε την πρώτη ανασκαφή (1869-1870) αποκαλύπτοντας μεταξύ άλλων και ένα αμφιθέατρο της Ρωμαϊκής Εποχής όπου ελάμβαναν χώρα μονομαχίες, θηριομαχίες και άλλα θεάματα.

Τα επτά αρχαιολογικά μυστικά του Παναθηναϊκού Σταδίου:

1. Η κρύπτη εισόδου στο στάδιο
Επάνω από την είσοδο της αρχαίας υπόγειας διόδου την οποία χρησιμοποιούσαν οι αθλητές για να εισέλθουν στον στίβο βρίσκεται σήμερα το αποδυτήριο, το οποίο κατασκευάστηκε για τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μια σκάλα οδηγεί από το εσωτερικό του στη δίοδο, ενώ η δεύτερη είσοδός της βρίσκεται στη σημερινή οδό Αρχιμήδους. Η στοά πρέπει να διανοίχθηκε την εποχή του Λυκούργου, έχει μήκος 57 μέτρα και πλάτος 4 μ.

2. Ο ναός της Τύχης
Μόνο τα ίχνη από την υποδομή της κλίμακας που οδηγούσε στον ναό της Τύχης έχουν απομείνει σήμερα στην ανατολική κλιτύ του Αρδηττού. Στην κορυφή του λόφου εξάλλου είναι ορατή μια εντυπωσιακή κατασκευή από λίθους και ισχυρό κονίαμα ως βραχώδες έξαρμα, ύψους περίπου 15 μέτρων, που ήταν το ανάλημμα του ανδήρου. Στον μικρό ιωνικό ναό υπήρχε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς, πρώτη ιέρεια της οποίας ήταν η γυναίκα του Ηρώδη, η Ρήγιλλα.

3. Το ιερό πλοίο
Μια ιδιαίτερα επιμήκης κατασκευή στην κορυφή του λόφου της Άγρας (στην φωτογραφία) ήταν το κτίσμα στο οποίο τοποθετούσαν οι Αθηναίοι το ιερό πλοίο, που μετέφερε το πέπλο της θεάς Αθηνάς κατά την Πομπή των Παναθηναίων. Για την άνοδο του πλοίου στον λόφο, είχε κατασκευαστεί κρυφός μηχανισμός!

4. Νεκροταφείο
Ποιός από τους επισκέπτες του Σταδίου μπορεί να φαντασθεί σήμερα ότι εκεί όπου βρίσκεται το νέο κτίριο των χώρων υγιεινής (υπώρειες του Αρδηττού), υπήρχε ένα αρχαίο νεκροταφείο.. Το έφεραν στο φως οι εργασίες συντήρησης του Σταδίου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, κατά τη διάρκεια των οποίων ανασκάφηκαν 31 τάφοι διαφόρων ειδών, οι οποίοι χρονολογούνται από τον 3ο-4ο αι.μ.Χ.

5. Σαρκοφάγος
Μια μαρμάρινη σαρκοφάγος του 2ου αι.μ.Χ. που περιβάλλεται από κτιστό τοίχο και έχει εξαιρετική διακόσμηση αποκαλύφθηκε στον ανατολικό περιμετρικό διάδρομο του Σταδίου, πολύ κοντά στο σημείο όπου είχε εντοπισθεί από τον Α. Σκιά το 1904 η λεγόμενη σαρκοφάγος του Ηρώδη Αττικού. Από τις ανασκαφές αποκαλύφθηκαν επίσης τέσσερις κεραμοσκεπείς τάφοι και τρεις κτιστοί (τέλος του 3ου- αρχές του 4ου αι.μ.Χ.).

6. Η βαλβίδα
Μόνο το εξασκημένο μάτι ενός ειδικού μπορεί να παρατηρήσει ότι στο σημείο γένεσης της σφενδόνης του Σταδίου, όπου βρίσκεται ένας αρράβδωτος κιονίσκος, έχουν απομείνει τα κατάλοιπα της σειράς των μαρμάρινων πλακών των βαλβίδων. Στις πλάκες αυτές που έφεραν δύο παράλληλες αυλακώσεις πατούσαν οι δρομείς στην αφετηρία των αγώνων δρόμου.

7. Η λεγόμενη, σαρκοφάγος του «Ηρώδη Αττικού»
Στην εξωτερική ανατολική πλευρά του Σταδίου μπορεί και σήμερα να δει κανείς μια ιδιαίτερα επιμελημένη σαρκοφάγο που βρέθηκε πριν από έναν αιώνα. Στο εσωτερικό της υπήρχε σκελετός τοποθετημένος σε λάρνακα από μολύβι και αυτή σε δεύτερη από ξύλο, ενώ στον τοίχο που την περιέβαλλε ένα μαρμάρινο βάθρο φέρει την επιγραφή «ήρωι τω Μαραθωνίω». Στοιχεία αρκετά για ορισμένους μελετητές να θεωρήσουν ότι πρόκειται για το ταφικό μνημείο του Ηρώδη, αν και ο σκελετός ήταν πολύ μεταγενέστερος.

Οι ψυχολόγοι συμβουλεύουν: Πώς θα νιώσετε καλύτερα με την εικόνα σας

Το παγκόσμιο “κίνημα” για την ειλικρινή αποδοχή από τον κάθε άνθρωπο της εικόνας του σώματός του, χωρίς ενδοιασμούς και ψέμματα, κέρδισε πολύ έδαφος μέσα στο 2015. Για την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας, οι ψυχολόγοι προτείνουν έναν απλό, αλλά πολύ δυνατό τρόπο για να ενδυναμώσετε, να αποδεχτείτε και να γεμίσετε με συναισθήματα ειλικρινούς αυτοεκτίμησης:

Κοιτάξτε τον εαυτό σας γυμνό στον καθρέφτη, όταν βγαίνετε από το ντους.

Σκεφτείτε το. Είναι κάτι που μάλλον δεν κάνετε ποτέ, ή, τουλάχιστον, το κάνετε πολύ σπάνια. Σχεδόν το αποφεύγετε, έτσι δεν είναι; Απαντήστε ειλικρινά. Οι περισσότεροι από εμάς αποφεύγουμε να κοιτάξουμε το σώμα μας γυμνό στον καθρέφτη.

Το πιο πιθανό είναι ότι, όταν κοιτάμε τον καθρέφτη μετά από το ντους, είμαστε τυλιγμένοι πολύ καλά με μια πετσέτα, επιδιώκοντας υποσυνείδητα να μην βλέπουμε σχεδόν τίποτα από τα γόνατα μέχρι το στήθος μας.

Ψυχολόγοι, όπως η δρ Sari Shepphird, η οποία θεωρείται εμπειρογνώμονας σε ό,τι αφορά την εικόνα του σώματος, υποστηρίζουν ότι όσο περισσότερο αποφεύγει κανείς να κοιτάζει τον εαυτό του γυμνό, τόσο πιο δύσκολο είναι να τον αποδεχτεί και να τον αγαπήσει γι' αυτό που είναι.

“Μας εκπαιδεύει η κοινωνία να σκεφτόμαστε διαρκώς τρόπους να βελτιώσουμε τους εαυτούς μας. Αλλά όσο περισσότερο επικεντρωνόμαστε στις ατέλειες ή τις αδυναμίες μας, τόσο περισσότερο αυτές μεγεθύνονται στο μυαλό μας και στη συνέχεια φτάνουμε στα άκρα απλά και μόνο για να αποφύγουμε να κοιτάξουμε το σώμα μας και τον εαυτό μας γενικότερα”, λέει η δρ Shepphird.

Την επόμενη φορά που θα κάνετε ντους, μην διστάσετε να αφήσετε την πετσέτα στην άκρη για λίγα λεπτά και να δείτε καλά τον εαυτό σας στον καθρέφτη. Κάντε το ολοένα και πιο συχνά, για να βοηθήσετε τον ίδιο σας τον εγκέφαλο να αποδεχτεί τις “ατέλειες” που η κοινωνία σας περνάει ότι έχετε και άρα να φτάσετε στο σημείο να αποδεχτείτε και να αγαπήσετε ειλικρινά αυτό που είστε.

Πιστεύω εις έναν Θεόν...

Κατ’ αρχάς, όταν λέτε ότι πιστεύετε στον θεό, σε ποιον θεό αναφέρεστε; Στον Βάαλ, τον Δία, τον Κετζαλκοάτλ, τον Όντιν, τις ινδουϊστικές θεότητες ή τον θεό των μονοθεϊστικών θρησκειών (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλάμ); Με ποιο κριτήριο έχετε επιλέξει τον έναν από τον άλλο; Και μη μου πείτε “τα ιερά βιβλία που λένε για θαύματα”. Γιατί τα ιερά βιβλία ΚΑΘΕ θρησκείας λένε για θαύματα τα οποία έγιναν “τότε” και, κατά διαβολική σύμπτωση, έπαψαν να επαναλαμβάνονται.

Ας υποθέσουμε όμως ότι επιλέγετε τον θεό των μονοθεϊστικών θρησκειών. Αυτό τι σημαίνει αυτομάτως; Σημαίνει ότι οι πιστοί όλων των άλλων θρησκειών είναι ανόητοι ενώ εσείς έξυπνοι. Γιατί, αν είναι καθαρά θέμα λογικής, τότε γιατί δεν καταλήγουν όλοι οι άνθρωποι να λατρεύουν τον δικό σας θεό; Αρκεί απλώς να τους ενημερώσετε για την επιχειρηματολογία σας και αμέσως θα τους προσηλυτίσετε.

Αν λοιπόν δεν θέλετε να βγάλετε όλους τους αλλόθρησκους εκ γενετής χαζούς, πρέπει να δεχτείτε ότι είναι θέμα πίστης. Αλλά αν είναι μόνο θέμα πίστης, τότε πού υπερέχει η δική σας θρησκεία από οποιαδήποτε άλλη; Όσο αυθαίρετα πιστεύω εγώ στον ένα και μοναδικό θεό, πιστεύει και ο γείτονάς μου στον Δία.

Άντε όμως και καταλήξαμε στον συγκεκριμένο θεό. Από εκεί και πέρα πώς προχωράμε; Πώς επιλέγουμε ανάμεσα σε Ιουδαϊσμό, Χριστιανισμό ή Ισλάμ; Αν επιλέξουμε Χριστιανισμό, ποιο είναι το ασφαλές κριτήριο για να επιλέξουμε ανάμεσα σε ορθόδοξη και καθολική πίστη; Ανάμεσα στο παλιό και το νέο ημερολόγιο; Ανάμεσα στα διδάγματα του Άνθιμου ή του Ιερώνυμου; Μπορείτε να βρείτε όποιο (αυθαίρετο προφανώς) κριτήριο θέλετε. Και πριν μου πείτε ότι δεν είναι αυθαίρετο, αναλογιστείτε ξανά. Αν λόγου χάρη είστε καθολικοί, τόσα εκατομμύρια ορθόδοξοι είναι ανόητοι και εσείς είστε οι έξυπνοι; Δηλαδή αυτοί είναι βλάκες που δεν πιστεύουν ότι το Άγιο Πνεύμα είναι “και εκ του υιού εκπορευόμενο”; Και πώς ακριβώς μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ή να διαψεύσουμε ότι συμβαίνει το ένα ή το άλλο; Δεν μπορούμε φυσικά. Αφού δεν μπορούμε λοιπόν, τι δηλώνει για τη διανοητική μας κατάσταση ότι επιλέγουμε τη μία εκδοχή ή την άλλη;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ, αν ο θεός υπάρχει και είναι ένας και έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις από εμάς, γιατί υπάρχουν τόσο πολλές θρησκείες και αιρέσεις; Γιατί ο καθένας λέει το μακρύ του και το κοντό του για τον θεό και δίνει τη δική του ερμηνεία για τη φύση και τη θέλησή του; Αν υπήρχε πράγματι θεός, δεν θα έλυνε αυτόματα όλα αυτά τα ζητήματα με κάποιον, απλό για εκείνον, τρόπο; Λόγου χάρη να στείλει από έναν άγγελο στον επικεφαλής κάθε θρησκείας για να του εξηγήσει ότι το θέλημά του εκφράζεται σωστά μόνο από τους χριστιανούς ορθοδόξους νεοημερολογίτες και ότι πρέπει όλοι οι υπόλοιποι να ακολουθήσουν τα διδάγματα των τελευταίων.

Το ότι δεν μπαίνει ο θεός σε μια τόσο απλή και εύκολη διαδικασία, αφήνοντας το μεγαλύτερο κομμάτι της ανθρωπότητας στην άγνοια και την αμαρτία, δεν εξηγείται πολύ εύκολα αν σκεφτούμε ότι ο θεός, όπως τον κατανοείτε τουλάχιστον, δεν υπάρχει;

Αν είστε χριστιανοί, σκεφτείτε το εξής: Αν υπήρχε ο θεός, όπως τον περιγράφει η θρησκεία σας και όπως τον κατανοείτε, θα επέτρεπε ποτέ να δημιουργηθεί το σχίσμα; Θα επέτρεπε ποτέ στο Ισλάμ να γίνει μια τόσο μεγάλη θρησκεία;

Αν είστε μουσουλμάνοι, αναρωτηθείτε: Αν υπήρχε ο παντοδύναμος θεός, όπως τον περιγράφει η θρησκεία σας και όπως τον κατανοείτε, δεν θα έβρισκε κάποιον καλύτερο τρόπο για να κάνει γνωστό το θέλημά του από έναν αγράμματο καμηλιέρη; Θα χρειαζόταν άραγε να βάλει τους πιστούς του να κάνουν ιερούς πολέμους για να προσηλυτίσουν τους αλλόδοξους λαούς; Δεν θα είχε πετύχει μέχρι σήμερα τον συνολικό προσηλυτισμό κάθε ανθρώπου και κάθε κοινωνίας στον ορθό δρόμο; Θα επέτρεπε ποτέ τη διάσπαση του ισλάμ σε σουνίτες και σιίτες;

Μα καλά, θα μου αντιπροτείνετε: Αν δεν υπάρχει θεός, πώς γίνονται τόσα θαύματα;

Δεν γίνονται. Ακριβώς επειδή δεν υπάρχει θεός.

Κατ’ αρχάς δεν έχουμε ακριβή στατιστικά στοιχεία για το πόσοι “θεραπεύονται” κάθε χρόνο από τις κατά τόπους Παναγίες. Επιπλέον δεν έχουμε ακριβή στοιχεία για το τι ακριβώς είχαν και αν η ασθένεια επανήλθε. Π.χ. μπορεί κάποιος να έχει διαγνωστεί με μια ασθένεια και να κάνει τάμα στη Μεγαλόχαρη προκειμένου να γίνει καλά. Και πράγματι, μετά από κάποιο διάστημα, οι εξετάσεις να δείξουν ότι θεραπεύτηκε. Αυτό όμως δεν είναι κριτήριο για την αποτελεσματικότητα της Μεγαλόχαρης.

- Πρώτον, δεν ξέρουμε αν είχε γίνει λάθος διάγνωση.

- Δεύτερον, δεν ξέρουμε αν πρόκειται για κάποια περίπτωση αυτοΐασης. Όπως ίσως να γνωρίζετε, κάποιοι άνθρωποι θεραπεύονται, ακόμη και από πολύ σοβαρές ασθένειες, μόνοι τους.

- Τρίτον, μπορεί η ασθένεια μετά από κάποιο διάστημα να επανήλθε.

- Τέταρτον, μπορεί, αν ο συγκεκριμένος άνθρωπος είχε ξεκινήσει θεραπεία, να ήταν η θεραπεία που τον θεράπευσε και όχι το τάμα. Ούτε που σας είχε περάσει από το μυαλό, ε;

Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι ούτε η Μεγαλόχαρη ούτε κανένας άλλος άγιος δεν κατάφεραν ποτέ να κάνουν ένα ακρωτηριασμένο χέρι να ξαναφυτρώσει; Και ότι θαύματα γίνονται μόνο εκεί που θα μπορούσε η θεραπεία να οφείλεται σε άλλους, μη θεϊκούς, παράγοντες; Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι αν υπήρχε ο πανάγαθος και παντοδύναμος θεός, δεν θα υπήρχε τόσος πόνος, τόσο κακό και τόση οδύνη στον κόσμο; Φυσικά οι θεολόγοι κάνουν πολύπλοκα νοητικά κατασκευάσματα του τύπου “ναι, αλλά θα ανταμειφθούν στην επόμενη ζωή”, “το κάνει για να μας δοκιμάσει”, ”άγνωστες οι βουλές του Κυρίου”, και άλλα παρόμοια.

Αντί να χρησιμοποιείτε τέτοια νοητικά τερτίπια, για σκεφτείτε το λίγο. Θα επέτρεπε πράγματι ένας πανάγαθος και παντοδύναμος θεός να πραγματοποιούνται όλες αυτές οι φρικαλεότητες που ακούμε να συμβαίνουν σε πολέμους, εγκλήματα, ασθένειες, λιμούς και τόσα άλλα; Αντί να πούμε “άγνωστες οι βουλές του Κυρίου”, δεν είναι πιο λογικό να υποθέσουμε ότι ο Κύριος δεν υπάρχει; Και ότι μυθολογίες 2.000 ετών και βάλε δεν είναι καλοί λόγοι για να διαμορφώνουμε την καθημερινότητά μας;

Γιατί δεν είναι απλά θέμα πίστης, όπως αντιλαμβάνεστε. Αν εγώ θέλω να είμαι σωστός χριστιανός, πρέπει να νηστεύω, να μην παίζω το πουλί μου, να μην κάνω σεξ πριν το γάμο ή με άτομα του ίδιου φύλου με εμένα και ένα σωρό άλλα πράγματα. Γενικώς να έχω ένα εκατομμύριο περιορισμούς στην καθημερινότητά μου. Αν πράγματι υπάρχει θεός και μπορώ να εξασφαλίσω οικόπεδο στον παράδεισο, άντε να στερηθώ τις παρτούζες και τα λουκάνικα τη Μεγάλη Παρασκευή. Αν όμως δεν υπάρχει θεός, δεν θα ήμουν λίγο αφελής να χάσω τόσες απολαύσεις χωρίς τελικά να υπάρχει λόγος; Και όταν λέω αφελής, να καταλαβαινόμαστε, έτσι;

Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι οι περισσότερες θρησκευτικές απαγορεύσεις αφορούν φυσικές και εγγενείς τάσεις του ανθρώπου; Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί υπάρχει απαγόρευση για τη μοιχεία, αλλά όχι για την κατανάλωση περιττωμάτων; Επειδή το να ξενοπηδάμε το έχουμε στη φύση μας αλλά το να τρώμε σκατά δεν το έχουμε. Άρα δεν χρειαζόταν να δημιουργηθεί απαγόρευση για το συγκεκριμένο θέμα. Αν ο θεός ήθελε να μην κάνουμε κάποια πράγματα, δεν θα ήταν πιο απλό να μας “προγραμματίσει” ώστε να μη μας αρέσουν; Και μη μου πείτε τώρα για ελευθερίες βούλησης και άλλες τέτοιες χαζομάρες. Γιατί και σκατά είμαστε ελεύθεροι να φάμε αν το επιθυμούμε. Απλώς ΔΕΝ το επιθυμούμε. Και όχι απλώς δεν το επιθυμούμε, μας αηδιάζει. Δεν θα ήταν πιο απλό για τον θεό να κάνει κάτι αντίστοιχο για τη μοιχεία ή το σεξ πριν το γάμο αντί να μας λέει “ου μοιχεύσεις”;

Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι η πλειονότητα των θρησκευτικών απαγορεύσεων έχουν κοινωνικές προεκτάσεις; Λόγου χάρη, επειδή η κλοπή ως φαινόμενο δημιουργεί προβλήματα στο κοινωνικό σύνολο, δεν αρκεί να την απαγορεύσω νομικά. Είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να την συμπεριλάβω στις αμαρτίες που οδηγούν στην κόλαση. Αν θέλω να ντύνονται οι γυναίκες πιο σεμνά, αντί να τις κυνηγάω, αρκεί να πω ότι είναι θέλημα θεού. Ξέρετε, οι μουσουλμάνες που φοράνε τις μαντίλες, δεν το κάνουν απαραίτητα επειδή τους το επιβάλλουν οι σύζυγοι τους. Συνήθως ντύνονται έτσι θεωρώντας ότι αυτό επιθυμεί ο θεός τους.

Αν και τα πιο πάνω νομίζω ότι καλύπτουν το θέμα, θα ήθελα να μείνω σε κάποια επιμέρους ζητήματα, όπως είναι τα θαύματα.

Πριν μου πείτε για τις εικόνες που δακρύζουν, θα σας ρωτήσω: Και πού το ξέρω εγώ ότι δεν υπάρχει κάποιος πίσω από την εικόνα που της καθαρίζει κρεμμύδια; Ή, για να σοβαρευτούμε λίγο: Μια καλή ερμηνεία για τα “άγια” δάκρυα είναι η υγρασία. Επίσης αν μια εκκλησία έχει αφραγκιές, μπορεί με μια σύριγγα να ρίξει σταγονίτσες υγρού μέσα από το τζάμι της εικόνας και να την κάνει αυτόματα να δακρύσει. Αντιλαμβάνεστε φυσικά πόσα χρήματα θα εισπράξει η εκκλησία από τα κεριά που θα αγοράσουν οι χιλιάδες πιστοί που θα συρρεύσουν να δουν το “θαύμα”. Και για να βάλουμε και λίγο το μυαλό μας να δουλέψει: Το γεγονός ότι για κάτι δεν έχουμε λογική εξήγηση, δεν σημαίνει ότι είναι θαύμα. Σημαίνει ότι δεν έχουμε, αυτήν τη στιγμή, λογική εξήγηση. Αν δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τους κεραυνούς, αυτό δεν σημαίνει ότι τους ρίχνει ο Δίας. Αν δεν έχουμε ερμηνεία για τους σεισμούς, αυτό δεν σημαίνει ότι τους προκαλεί ο Εγκέλαδος.

Πριν καταφύγετε στην εκδοχή του “θαύματος”, σκεφτείτε αν το γεγονός στο οποίο αναφέρεστε είναι ΑΔΥΝΑΤΟ να ερμηνευθεί με τον νόμο των πιθανοτήτων ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο. Αλλά ακόμη και αυτό να συμβαίνει, πάλι δεν σημαίνει τίποτε. Σημαίνει απλώς ότι, αυτήν τη στιγμή, δεν μπορούμε να δώσουμε μια ικανοποιητική ερμηνεία. Αν πράγματι υπάρχει θεός, αντί να κάνει εικόνες να δακρύζουν, ας στείλει πέντε αγγέλους στην πλατεία Συντάγματος και ας κάνει μερικά χέρια ή πόδια να ξαναφυτρώσουν. Ή, ακόμη καλύτερα, ας κάνει μια κατάθεση μερικών εκατομμυρίων ευρώ στον τραπεζικό μου λογαριασμό.

Σε αυτό το πνεύμα, της λογικής ερμηνείας, συμπεριλαμβάνεται και η απάντηση για το θέμα της δημιουργίας του σύμπαντος. Δεν ξέρω πώς ακριβώς δημιουργήθηκε το σύμπαν. Το ότι δεν ξέρω όμως και πιθανόν να μην το κατανοήσω ποτέ, δεν σημαίνει ότι το δημιούργησε κάποιος. Γιατί, τότε τίθεται το ερώτημα, ποιος δημιούργησε αυτόν τον κάποιον. Αν μπορώ να δεχτώ αυθαίρετα ότι ο θεός υπήρχε πάντα, μπορώ να δεχτώ, εξίσου αυθαίρετα, και ότι το σύμπαν υπήρχε πάντα. Γιατί δηλαδή η μία αυθαίρετη σκέψη είναι καλύτερη από την άλλη; Ακόμη όμως και αν δεχτώ ότι κάποια δύναμη δημιούργησε τον κόσμο, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα ότι αυτή η δύναμη ακούει τις προσευχές μου, ενδιαφέρεται για μένα, τι κάνω, πώς ζω τη ζωή μου και ότι μου έχει εξασφαλίσει οικόπεδο στον Παράδεισο αν νηστέψω τη Μεγάλη Παρασκευή. Το ένα δεν συνεπάγεται το άλλο.

Ας πάρουμε τώρα και το επιχείρημα “μα καλά, αν δεν πιστεύεις, σε ποιον θα έχεις να στραφείς όταν αισθάνεσαι αδύναμος;”. Αντιλαμβάνεστε, ελπίζω, ότι η ανάγκη μου να στραφώ σε κάποιον, δεν συνεπάγεται και την ύπαρξή του. Η ανάγκη μου για δώρο την Πρωτοχρονιά, δεν συνεπάγεται την ύπαρξη του Άγιου Βασίλη.

Ένα ακόμη επιχείρημα που μπορεί κανείς να ακούσει είναι “αν δεν υπάρχει Θεός, τότε επιτρέπονται τα πάντα”. Τη “λογική” αυτού του επιχειρήματος δεν χρειάζεται καν να την σχολιάσω. Το ότι δεν σας αρέσει ένα συμπέρασμα, δεν σημαίνει ότι οι προκείμενες που οδηγούν σε αυτό είναι εσφαλμένες. Σε κάθε περίπτωση, ο λόγος για τον οποίο δεν σκοτώνετε, κλέβετε, ψεύδεστε είναι μόνο ότι απαγορεύονται από τη θρησκεία σας; Αν ναι, σκεφτείτε τι γνώμη θα σχηματίσουν για εσάς εκείνοι που δεν τα κάνουν όλα αυτά παρ’ όλο που δεν πιστεύουν ότι θα τιμωρηθούν στην επόμενη ζωή.

Τι γίνεται όμως με όσους είχαν μια “βιωματική” εμπειρία του θεού; Κατ’ αρχάς θα πρέπει να τους υπενθυμίσουμε ότι, ανά τους αιώνες και ανά τις θρησκείες, πάντα υπήρχαν άνθρωποι που είχαν βιωματική εμπειρία του θείου. Ποιος έχει δίκιο λοιπόν; Αυτός που έχει βιωματική εμπειρία του Απόλλωνα, της θεάς Κάλι, του θεού των χριστιανών ή των εξωγήινων που τον απήγαγαν; Και πώς συμβαίνει οι χριστιανοί, οι ινδουϊστές και οι λοιποί θρήσκοι να έχουν ο καθένας βιωματική εμπειρία του δικού τους θεού και ποτέ το αντίστροφο; Γιατί δεν εμφανίζεται η θεά Κάλι σε έναν χριστιανό καλόγερο ή ο Ιησούς σε έναν ινδουιστή ιερέα;

Το μυαλό μάς παίζει περίεργα παιχνίδια. Μια εμπειρία την οποία βιώνουμε ως αληθινή, δεν είναι απαραίτητα και αληθινή. Νευρολόγοι και ψυχίατροι έχουν μελετήσει και εξηγήσει αυτές τις “βιωματικές” εμπειρίες εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά είναι σχεδόν αδύνατο να πείσεις έναν πιστό, ο οποίος νοιώθει ξεχωριστός επειδή ο θεός του τον “επέλεξε”, ότι αυτό που βίωσε ήταν κάτι που θα μπορούσε να να συμπεριληφθεί στην ευρύτερη κατηγορία των παραισθήσεων. Εξάλλου, εκείνος το ένιωσε σαν να ήταν πραγματικό.

Θεός μάλλον δεν υπάρχει. Ζήστε λοιπόν τη ζωή σας ελεύθεροι από ψεύτικους περιορισμούς και παραμυθάκια! Δηλαδή όλοι αυτοί που πιστεύουν στο θεό είναι χαζοί; Όχι, δεν είναι χαζοί. Όχι περισσότερο από εμένα και από εσένα.

Κοιτάξτε τι γίνεται όμως... Η πίστη στον θεό συνεπάγεται πολλά πράγματα....

Συνεπάγεται ότι δεν χανόμαστε στο τίποτε όταν φεύγουμε από τη ζωή. Ότι συνεχίζουμε να υπάρχουμε κάπου αλλού.

Συνεπάγεται ότι οι αγαπημένοι μας βρίσκονται κάπου ψηλά και μας κοιτάζουν και ότι θα τους ξανασυναντήσουμε κάποια στιγμή.

Συνεπάγεται ότι οι καλές μας πράξεις θα ανταμειφθούν, ενώ όλοι αυτοί οι κακοί άνθρωποι θα εισπράξουν τη δίκαιη τιμωρία τους –αν όχι σε αυτήν– τουλάχιστον στην επόμενη ζωή.

Συνεπάγεται ότι υπάρχει μια οντότητα η οποία, σαν στοργικός πατέρας, μας ακούει όταν του απευθυνόμαστε, μας προσέχει και μπορεί να μας στηρίξει στις δυσκολίες που περνάμε.

Συνεπάγεται ότι σε πολλά ηθικά θέματα υπάρχουν έτοιμες και εύκολες απαντήσεις.

Αν κάποιος αρνηθεί την πίστη στον θεό, τα χάνει όλα αυτά. Στερείται ένα πολύ ισχυρό ψυχικό δεκανίκι. Η καθημερινότητά μας δεν είναι μια παιδική χαρά. Αντιθέτως. Είναι γεμάτη πόνο, αποτυχίες, δυσκολίες και απογοητεύσεις. Η πίστη στον θεό σε βοηθάει να τα αντιμετωπίσεις όλα αυτά. Σου δίνει δύναμη και ελπίδα. Εξάλλου, εκείνος που αρνείται την πίστη του, πρέπει επίσης να δεχτεί ότι όλα όσα άκουγε τόσα χρόνια από σχολείο, γονείς και εκκλησία είναι ψέμματα. Πρέπει να αναθεωρήσει την ταυτότητά του. Το πώς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του εντός του σύμπαντος, αλλά και εντός της κοινωνίας και της οικογένειάς του.

Είναι πολύ δύσκολο για έναν άνθρωπο να σηκώσει αυτό το βάρος. Και το δεκανίκι του να στερηθεί και να πρέπει να αντιληφθεί τον εαυτό του σε έναν διαφορετικό κόσμο. Δεν είναι χαζομάρα λοιπόν, ούτε αφέλεια. Είναι απλώς αδυναμία χαρακτήρα. Και η αδυναμία χαρακτήρα είναι κάτι ανθρώπινο.

 Πολύ ανθρώπινο...

Τα υπέρ και τα κατά στις βασικές θεωρίες για το σύμπαν

Κάθε συζήτηση που επιχειρεί να θίξει τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα καταλήγει, αργά ή γρήγορα, σε παράξενες σφαίρες εικασίας, που κάνουν τους περισσότερους επιστήμονες να νιώθουν αμηχανία. Παρακάτω αναφέρονται τα υπέρ και τα κατά των βασικών θεωριών που μιλάνε για τον τρόπο σχηματισμού του σύμπαντος. Κάθε θεωρία έχει τους δικούς της ταγμένους υποστηρικτές, επιστήμονες και φιλοσόφους.
 
A. Το παράλογο σύμπαν
Πρόκειται για τη θεωρία που εκφράζει ενδεχομένως την πλειονότητα του επιστημονικού κόσμου. Σύμφωνα με αυτήν, η φύση του σύμπαντος είναι μυστηριώδης και η βιοφιλικότητά του τυχαία. Το σύμπαν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό, έτυχε όμως να αποκτήσει τη μορφή που βλέπουμε. Αν ήταν διαφορετικό, δε θα βρισκόμασταν εδώ να το συζητάμε. Μπορεί το σύμπαν να διαθέτει κάποια βαθιά υποκείμενη ενότητα, μπορεί όμως και όχι. Σε κάθε περίπτωση, δε διαθέτει κανένα σχεδιασμό, στόχο ή σκοπό – τουλάχιστον από όσα μπορούμε να καταλάβουμε. Δεν υπάρχει κανένας θεός ή σχεδιαστής, καμία τελολογική αρχή, κανένα πεπρωμένο. H ζωή εν γένει και τα ανθρώπινα όντα ειδικότερα αποτελούν τυχαία διακοσμητικά στοιχεία σε έναν πελώριο, παράλογο κόσμο, η ύπαρξη του οποίου παραμένει ανεξιχνίαστη.
 
Το πλεονέκτημα αυτής της θέσης είναι ότι μπορούμε εύκολα να την υποστηρίξουμε, τόσο εύκολα, που μοιάζει με βολική διέξοδο. Εάν, όμως, δεν υπάρχει κανένα βαθύτερο νόημα ή σχέδιο στο σύμπαν, προφανώς δεν έχει κανένα νόημα και να τα αναζητούμε. Είναι άσκοπο να ψάχνουμε για συνδέσεις ανάμεσα στη ζωή, το νου και τον κόσμο: Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, &r υπάρχει καμία τέτοια σύνδεση, αν εξαιρέσουμε το ασήμαντο και απολύτως συμπτωματικό γεγονός ότι ο κόσμος γέννησε τη ζωή και αυτή, με τη σειρά της, γέννησε το νου.
 
Το μειονέκτημα της θεωρίας του παράλογου σύμπαντος είναι το εξής: Μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δε θα πρέπει να περιμένουμε από την επιστήμη να ανακαλύπτει νέα και βαθύτερα επίπεδα τάξης, ούτε περισσότερες συνδέσεις ανάμεσα στα φυσικά φαινόμενα. Εάν δεν υπάρχει κανένα συνεκτικό λογικό ερμηνευτικό σχήμα των πραγμάτων, αυτό σημαίνει ότι όλες οι μέχρι τώρα επιτυχίες της επιστημονικής έρευνας είναι αινιγματικές και ότι ο μόνος λόγος για να τη συνεχίσουμε είναι η τελείως αναπόδεικτη πεποίθηση ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσαμε μέχρι τώρα θα συνεχίσουν να είναι αποτελεσματικές στην αποκάλυψη της -στερημένης από κάθε σκοπό ή νόημα- τάξης που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων.
 
Το γεγονός ότι η ζωή υπάρχει, σε πείσμα των δυσμενέστατων πιθανοτήτων, αποδίδεται σε μια απίστευτη τύχη. Όμως, η τύχη, όπως και τα θαύματα, δε συνιστούν ιδιαίτερα ικανοποιητικές ερμηνείες. Καλούμαστε, επίσης, να αποδώσουμε στην καλή μας τύχη το γεγονός ότι η ζωή εξελίχτηκε σε τέτοιο σημείο, ώστε να εμφανιστούν νοήμονα όντα. Όσο για το γεγονός ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι ικανοί να κατανοήσουν το σύμπαν με τη δύναμη της διάνοιας τους, κι αυτό αποδίδεται άλλοτε στην τύχη και άλλοτε σε ασαφείς ιδέες. Σύμφωνα με αυτές, ο εγκέφαλος αναπτύχθηκε έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται μοτίβα και σχήματα και – πάλι χωρίς κανένα βαθύτερο λόγο – τα θεμελιώδη μοτίβα της φυσικής και της κοσμολογίας έτυχε να μοιάζουν με τα μοτίβα του καθημερινού κόσμου του πλανήτη μας (στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό δεν ισχύει).
 
B. Το μοναδικό σύμπαν
Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, υπάρχει μια βαθιά, λανθάνουσα φυσική ενότητα, ενώ «κάπου εκεί έξω» κρύβεται μια μαθηματική θεωρία που θα τα συνταιριάξει όλα σε ένα ενιαίο σύνολο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να έχουμε την οξυδέρκεια να τη διατυπώσουμε. Αυτή η μαθηματική θεωρία μπορεί να είναι η θεωρία των χορδών/θεωρία M ή κάποια άλλη.
 
Όποια κι αν είναι, πάντως, θα αποδειχτεί ότι εδράζεται σε κάποια βαθιά μαθηματική αρχή, χωρίς ελεύθερες παραμέτρους. Όλοι οι νόμοι της φυσικής, όλες οι παράμετροι του Καθιερωμένου Μοντέλου, όλες οι σταθερές της φύσης, η ύπαρξη του τρισδιάστατου χώρου και του,        μονοδιάστατου χρόνου, η προέλευση του σύμπαντος, η κβαντομηχανική, ο χωροχρόνος της σχετικότητας και οι αιτιακές ιδιότητες του – για να μη μακρηγορώ, τα πάντα – θα ερμηνευτούν εξ ολοκλήρου και θα προκύπτουν αναπόφευκτα από αυτή την τελική ενοποιημένη θεωρία – από μια θεωρία κυριολεκτικά των πάντων.
 
Στην ακραία εκδοχή αυτής της θέσης, την οποία μπορούμε να ονομάσουμε B1 το σύμπαν έχει υποχρεωτικά τη μορφή που έχει και δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικό. Υπάρχει μόνο μία και μοναδική αυτοί συνεπής περιγραφή της φυσικής πραγματικότητας. Εάν υπάρχει Θεός, αυτό το ον κάθεται άπραγο και αδρανές, και η μόνη του ενασχόληση είναι ενδεχομένως να «δίνει πνοή στις εξισώσεις», καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια επιλογής, ούτε ελεύθερες παράμετροι: Δεν υπάρχει χώρος για κανένα σχεδιασμό.
 
Στη λιγότερο ακραία εκδοχή αυτής της θέσης, ας την πούμε Β2, το σύμπαν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό: Θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλές ενοποιημένες θεωρίες, που θα περιέγραφαν πολλές διαφορετικές αυτοσυνεπείς πραγματικότητες. Απλώς η συγκεκριμένη που αναζητούμε εμείς είναι η μία και μοναδική που, για κάποιον ανεξήγητο λόγο, λειτουργεί. Υπό αυτό το πρίσμα, η ύπαρξη του συγκεκριμένου σύμπαντος είναι είτε μυστηριώδης είτε παράλογη, από τη στιγμή που δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο αυτή η κατά τα άλλα αυτοσυνεπής πραγματικότητα είναι και «η εκλεκτή».
 
Τη θέση Β2 ενστερνίζονται οι περισσότεροι από τους φυσικούς που εργάζονται στο πρόγραμμα ενοποίησης της φυσικής και σε άλλες πτυχές της θεμελιώδους φυσικής, όπως στη φυσική υψηλών ενεργειών. Το πλεονέκτημα της θέσης του μοναδικού σύμπαντος είναι ότι διατηρεί ζωντανό το όνειρο ότι κάποτε θα καταφέρουμε την πλήρη κατανόηση της φυσικής ύπαρξης. Τίποτα δε θα μείνει ανεξήγητο. Τίποτα θεμελιώδες δε θα είναι αυθαίρετο, ούτε θα χρειάζεται την επίκληση της τύχης ή τη δημιουργική παρέμβαση κάποιου άγνωστου σχεδιαστή. Εάν μπορεί να υπάρχει μόνο ένα σύμπαν (B1), τότε η τελική θεωρία θα είναι ο μεγαλύτερος θρίαμβος της ανθρώπινης νόησης. Επιτέλους, θα γνωρίζουμε το νόημα της ύπαρξης: Τα πράγματα ακολούθησαν υποχρεωτικά τη συγκεκριμένη πορεία (διαφορετικά, δε θα υπήρχαν καν).
 
Το μειονέκτημα της Β2 είναι ότι, αν και θα έχουμε αποκτήσει επιτέλους μια ενοποιημένη συνεπή θεωρία χωρίς ελεύθερες παραμέτρους, το τελικό ερώτημα «γιατί αυτή η συγκεκριμένη θεωρία» θα παραμείνει αναπάντητο. Έχω την αίσθηση ότι για τους περισσότερους επιστήμονες αυτό δεν είναι πρόβλημα. Δεν τους απασχολεί, δηλαδή, το γεγονός ότι θα παραμείνει αναπάντητο το τελικό ερώτημα της ύπαρξης. Θα μας πουν «Είναι ένα μυστήριο!» και θα αρχίσουν να ασχολούνται με κάτι άλλο.
 
Ένα μειονέκτημα τόσο της B1 όσο και της Β2 είναι ότι θέτουν στο περιθώριο τη βιοφιλικότητα του σύμπαντος, καθώς τη θεωρούν μια σύμπτωση άνευ σημασίας. Δεδομένου ότι η εν λόγω τελική θεωρία θα τα λύσει όλα με τη μία, θα πρέπει να ευχαριστούμε την καλή μας τύχη για το γεγονός ότι η συγκεκριμένη ρύθμιση των παραμέτρων ήταν ό,τι έπρεπε ώστε να εμφανιστούν η ζωή και ο νους (για να μη μιλήσουμε καν για την ικανότητα της αντίληψης).
 
Γ. Το πολυσύμπαν
Μια επιστημονική μειοψηφία, η οποία όμως διευρύνεται συνεχώς, υποστηρίζει κάποια εκδοχή της θεωρίας του πολυσύμπαντος. Τα σύγχρονα κοσμολογικά μοντέλα μάς δίνουν ισχυρές ενδείξεις για τη φυσιολογική και καθολική ύπαρξη πολλαπλών κοσμικών σφαιρών (που μπορεί να αποτελούνται από σύμπαντα φυσαλίδες, από σύμπαντα τσέπης ή από ποικιλόχρωμες κοσμικές περιοχές).
 
Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η Μεγάλη Έκρηξη που γέννησε το δικό μας σύμπαν δεν είναι παρά μία από τις πολλές (ενδεχομένως και άπειρες) εκρήξεις από τις οποίες γεννήθηκε μια πανσπερμία από «σύμπαντα». Επιπλέον, πολλές θεωρίες που διατυπώνονται στο πλαίσιο της ενοποίησης της φυσικής προβλέπουν τη διακύμανση, αν όχι όλων, τουλάχιστον ορισμένων φυσικών σταθερών – δηλαδή των παραμέτρων που εντάσσονται στο επονομάζαμενο Καθιερωμένο Μοντέλο της Σωματιδιακής Φυσικής-, ενώ κάποιες από αυτές τις θεωρίες επιτρέπουν τη διαφοροποίηση ακόμα και της μαθηματικής μορφής των νόμων της φυσικής χαμηλών ενεργειών. Αυτό ανοίγει το δρόμο για τη διαφοροποίηση των φυσικών νόμων από κοσμική περιοχή σε κοσμική περιοχή, καθώς τα διάφορα σύμπαντα ψύχονται μετά τη γέννηση τους μέσα από το χωνευτήρι των μεγάλων εκρήξεων. Το πιο δημοφιλές μοντέλο (ή μοντέλα) ενοποίησης ονομάζεται θεωρία των χορδών/θεωρία M. Προβλέπει την ύπαρξη ενός «τοπίου» από έναν τεράστιο αριθμό πιθανών συμπάντων χαμηλής ενέργειας, όπου τίποτα δε διακρίνει κάποιο ξεχωριστό σύμπαν.
 
Το πλεονέκτημα της θεωρίας του πολυσύμπαντος είναι ότι δίνει μια φυσική και εύκολη ερμηνεία στο ερώτημα γιατί το σύμπαν είναι τόσο τέλεια ρυθμισμένο να φιλοξενεί τη ζωή: Οι παρατηρητές υπάρχουν μόνο στα σύμπαντα όπου οι συνθήκες είναι συμπτωματικά «ιδανικές», σαν το χυλό στο παραμύθι της Χρυσομαλλούσας. Τα εχθρικά προς τη ζωή σύμπαντα εξαπλώνονται με τεράστιους ρυθμούς, όμως είναι εξ ορισμού άγονα και περνούν απαρατήρητα.
 
Το μειονέκτημα της θεωρίας του πολυσύμπαντος είναι ότι μιλά για ένα αχανές πλήθος από οντότητες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι αδύνατο να παρατηρηθούν, ακόμα και θεωρητικά. Αυτή η «πληθωρικότητα» φαίνεται σε πολλούς ένας μάλλον υπερβολικός και υπερφίαλος τρόπος για να ερμηνευτεί η βιοφιλικότητα του σύμπαντος.
  
Πέραν τούτου, είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί η συγκεκριμένη θεωρία. Από τη στιγμή που οι παρατηρητές θεωρείται ότι είναι απλοί φορείς επιλογής, η μυστηριώδης ικανότητα του ανθρώπου να κατανοεί το σύμπαν παραμένει αυτό ακριβώς: μυστηριώδης.
 
To πολυσύμπαν δεν αποτελεί μια ολοκληρωμένη ερμηνεία της ύπαρξης, καθώς αφήνει πολλά ερωτήματα αναπάντητα και προϋποθέτει να αποδεχτούμε αξιωματικά κάποια πολύ «βολικά» φυσικά δεδομένα. Για παράδειγμα, προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιου μηχανισμού παραγωγής συμπάντων, την ικανότητα της κβαντομηχανικής να περιγράφει τα πάντα και τη «δεδομένη» ύπαρξη κάποιων ενοποιημένων νόμων (όπως αυτών που θα προκύψουν, λόγου χάρη, από τη θεωρία των χορδών/θεωρία M). Επομένως, το πολυσύμπαν, τουλάχιστον στη μετριοπαθή εκδοχή του, δεν έχει τη στιβαρότητα της B1 (της θεωρίας του ενός και μοναδικού σύμπαντος), χωρίς όμως να υστερεί σε σχέση με τη Β2 Μένει και πάλι ανεξήγητος ένας ευφυής μηχανισμός επιλογής, με τη μόνη διαφορά ότι η επιλογή δεν αφορά μόνο ένα σύμπαν, αλλά ένα πολυσύμπαν.
 
Δεν απαντά στο ερώτημα της ύπαρξης, απλώς το μεταθέτει σε υψηλότερη κλίμακα. Πάντως, αυτή η αδυναμία δεν πλήττει το ακραίο μοντέλο του πολυ-σύμπαντος που εισηγήθηκε ο Μαξ Τέγκμαρκ. Συμφωνά με αυτό, υπάρχουν όλοι ανεξαιρέτως οι πιθανοί κόσμοι, και όχι μόνο αυτοί που προκύπτουν από κάποιο συγκεκριμένο μαθηματικό μοντέλο, όπως η θεωρία των χορδών/θεωρία M ή ο πληθωρισμός. Το πλεονέκτημα της ακραίας εκδοχής του πολυσύμπαντος είναι ότι εξηγεί τα πάντα, διότι περιλαμβάνει τα πάντα. Ασκεί τη γοητεία της απλότητας και της «φυσικότητας».
 
Το πολύ μεγάλο μειονέκτημα της, όμως, είναι η προφανής κενότητα της. Μια θεωρία που μπορεί να εξηγήσει τα πάντα, στην πραγματικότητα δεν εξηγεί τίποτα. Εάν επιστρέψουμε στην εκδοχή ενός πολυσύμπαντος που περιέχει λιγότερα από «τα πάντα», θα πρέπει να υπάρχει κάποιος κανόνας, μια αρχή που διαχωρίζει όσα υπάρχουν από αυτά που θα μπορούσαν να υπάρχουν, αλλά δεν υπάρχουν. Όμως, αυτός ο κανόνας παραμένει ανεξήγητος.
 
Ένα άλλο μειονέκτημα όλων των θεωριών του πολυσύμπαντος είναι ότι μας οδηγούν στην πρόβλεψη ότι υπάρχουν και ψεύτικα σύμπαντα, τα οποία ξεπερνούν (τουλάχιστον ποσοτικά) τα αληθινά. Καταλήγουμε, δηλαδή, στο παράδοξο συμπέρασμα ότι το δικό μας παρατηρούμενο σύμπαν είναι κατά πάσα πιθανότητα ψεύτικο, άρα ούτως ή άλλως δεν πρέπει να παίρνουμε και πολύ στα σοβαρά τις φυσικές ιδιότητες του.
 
Οι υποστηρικτές της θεωρίας του πολυσύμπαντος δέχονται πυρά από δύο κατευθύνσεις. Για τους πιστούς των παραδοσιακών θρησκειών, η θεωρία του πολυσύμπαντος δεν είναι παρά μια αγωνιώδης προσπάθεια να αποκλειστεί η ύπαρξη του Θεού: Αποτελεί «το τελευταίο οχυρό του απεγνωσμένου αθεϊστή», για να χρησιμοποιήσω την έκφραση του φιλοσόφου Neil Manson.
 
Για τους θιασώτες της θεωρίας των χορδών/θεωρίας M, από την άλλη, η θεωρία του πολυσύμπαντος είναι αποτέλεσμα της λιγοψυχίας των υποστηρικτών της, οι οποίοι «λύγισαν» μπροστά στις δυσκολίες των μαθηματικών υπολογισμών.
 
Δ. Ευφυής σχεδιασμός
Σύμφωνα με την παραδοσιακή προσέγγιση των μονοθεϊστικών θρησκειών, το σύμπαν δημιουργήθηκε από τον Θεό και σχεδιάστηκε σκόπιμα για να είναι φιλόξενο προς τη ζωή, επειδή η εμφάνιση νοημόνων όντων αποτελεί μέρος του ευρύτερου θεϊκού σχεδίου. Αυτή η θεωρία έχει το πλεονέκτημα ότι δίνει μια απλή εξήγηση για τον ακριβή συντονισμό και τη βιοφιλικότητα του σύμπαντος, ενώ συνιστά επίσης μια «φυσική» ερμηνεία για όσους ανθρώπους έχουν προαποφασίσει, για άλλους λόγους, ότι υπάρχει Θεός. Επιπλέον, αποδίδει την εντύπωση του σχεδιασμού που δίνουν ορισμένες ιδιότητες του σύμπαντος σε ένα σχεδιαστή, κάτι που φαντάζει αρκετά εύλογο.
 
Πάσχει, όμως, από το προφανές μειονέκτημα ότι είναι μια θεωρία που κόβει τη διάθεση για κάθε συζήτηση. Λέγοντας κάποιος ότι κάτι είναι απλώς «έργο Θεού», δεν εξηγεί τίποτα για οτιδήποτε, εκτός εάν αυτός που το υποστηρίζει μπορεί να εξηγήσει πώς και γιατί ο Θεός έκανε ό,τι έκανε. Αυτή η προσέγγιση συναντά, επίσης, το πρόβλημα του ποιος σχεδίασε το σχεδιαστή, εκτός εάν αποδειχτεί η έννοια του αναγκαίου όντος, το οποίο διαφέρει και είναι ανώτερο από το αναγκαίο σύμπαν (υπό την έννοια της B1).
 
Ένα άλλο βασικό πρόβλημα του ευφυούς σχεδιασμού είναι ότι δεν προκύπτει από πουθενά ότι ο όποιος σχεδιαστής θα πρέπει να έχει την παραμικρή σχέση με τον Θεό του παραδοσιακού μονοθεϊσμού. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, ο «φορέας του σχεδιασμού» να είναι μια επιτροπή θεών. Ή μπορεί να είναι κάποιο φυσικό ον ή όντα, ας πούμε μια υπερευφυΐα, ή ένας υπερπολιτισμός που αναδείχτηκε σε κάποιο προγενέστερο σύμπαν ή κατοικεί σε άλλη περιοχή του δικού μας σύμπαντος και δημιούργησε το σύμπαν μας χρησιμοποιώντας τις απίστευτες τεχνολογικές δυνατότητες του. Μπορεί, πάλι, ο σχεδιαστής να είναι κάποιο είδος υπερυπολογιστή και το σύμπαν μας να μην είναι τίποτε άλλο παρά μια προσομοίωση. Συνεπώς, η ανάθεση του ρόλου της μετεωριζόμενης υπέρ-χελώνας σε κάποιο υπερευφυές ον μαστίζεται από πλήθος προβλημάτων.
 
E. H ζωτική αρχή
Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η βιοφιλικότητα του σύμπαντος οφείλεται σε κάποια καθολική κυριαρχούσα αρχή ή κάποιο νόμο, που υποχρεώνει το σύμπαν/πολυσύμπαν να εξελιχτεί προς τη ζωή και το νου. Το πλεονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι «παίρνει τη ζωή στα σοβαρά», καθώς δεν την αποδίδει σε κάποια απίστευτη και ανεξήγητη τύχη, όπως κάνουν οι θεωρίες A και Β, ούτε τη θεωρεί έναν απλό και παθητικό επιλογέα, όπως κάνει η θεωρία Γ. Παράλληλα, δε δίνει την αίσθηση του «εκλογικού μαγειρέματος» που αποπνέει η θεωρία A, καθώς αντικαθιστά τον παρεμβατικό (φυσικό ή υπερφυσικό) Θεό με μια πιο μετριοπαθή τελολογική αρχή. Με δυο λόγια, αυτή η θεωρία αποδίδει θεμελιώδη σκοπό και όχι τυχαίο χαρακτήρα στις λειτουργίες του σύμπαντος, χωρίς όμως να επικαλείται κάποιον ανεξήγητο προϋπάρχοντα παράγοντα, ο οποίος αποδίδει θαυματουργά στο σύμπαν το λόγο της ύπαρξης του.
 
Το μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι η τελολογία έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την παραδοσιακή επιστημονική σκέψη, η οποία απορρίπτει ως αντιεπιστημονικό καθετί που παραπέμπει σε σκοπό ή εξέλιξη με τελικό προορισμό. Οι επικριτές της θεωρίας ρωτούν: Πώς είναι δυνατό το σύμπαν να «γνώριζε» τη μελλοντική εμφάνιση της ζωής, ενορχηστρώνοντας έτσι την εν καιρώ εμφάνιση της;
  
Πρόκειται για ένα πρόβλημα αιτιότητας, το οποίο έχει δύο πτυχές. H πρώτη αφορά το πώς θα μπορούσαμε να προσθέσουμε αυτή τη ζωτική αρχή στο υπάρχον σύστημα των φυσικών νόμων, από τη στιγμή που υποτίθεται ότι το εν λόγω σύστημα μπορεί ήδη να εξηγήσει τα πάντα από μόνο του. H δεύτερη έχει να κάνει με την παραδοξότητα της προς τα πίσω αιτιότητας ή της ροής οποιουδήποτε άλλου φαινομένου προς τα πίσω στο χρόνο. Τελικά αυτά τα προβλήματα μπορεί να μην αποδειχτούν μοιραία, είναι όμως βέβαιο ότι προκαλούν αμηχανία στους επιστήμονες. Οι άθεοι επιστήμονες θεωρούν ότι κάθε συζήτηση για κατευθυντήριες αρχές λειτουργεί ως προκάλυμμα για την παρέμβαση του Θεού, ανοίγοντας την κερκόπορτα για την επιστροφή του στην επιστήμη, παρόλο που εδώ έχουμε κάτι τελείως διαφορετικό από τον Θεό του μονοθεϊσμού.
 
H ζωτική αρχή πάσχει και από ένα άλλο πρόβλημα: Ξεχωρίζει, χωρίς να εξηγεί το γιατί, τη ζωή και το νου, χρήζοντας τα «σκοπούς» της κοσμικής εξέλιξης. Με το ίδιο σκεπτικό, ο καθένας θα μπορούσε να επιλέξει μια άλλη περίπλοκη κατάσταση της ύλης και να την αποδώσει σε μια τελολογική αρχή. Άρα, καλούμαστε να αποδεχτούμε αξιωματικά τη ζωτική αρχή, μαζί με τους νόμους της φυσικής, χωρίς να μας δίνεται η παραμικρή εξήγηση. Μια απάντηση σε αυτή την κριτική μπορεί να δοθεί εάν η τελολογική αρχή συνδυαστεί με το πολυ-σύμπαν και υποστηριχθεί ότι μόνο τα σύμπαντα με νόμους που έχουν ενσωματωμένες ζωτικές αρχές μπορούν να παρατηρηθούν. Av, όμως, προσθέσουμε στην εξίσωση το πολυσύμπαν, απλώς μεταθέτουμε το πρόβλημα της προέλευσης της ζωτικής αρχής στο πρόβλημα της προέλευσης του πολυσύμπαντος.
 
ΣΤ. To αυτοερμηνευόμενο σύμπαν
Όλες οι παραπάνω εκδοχές «σκοντάφτουν» στο πρόβλημα του πύργου-με-τις-χελώνες, με εξαίρεση τη θεωρία B1, την εκδοχή του κατά Τέγκμαρκ πολυσύμπαντος (δηλαδή τη θεωρία Γ) και τη θεωρία της ύπαρξης ενός αναγκαίου Θεού (τη θεωρία Δ). Όλες οι υπόλοιπες μας καλούν να αποδεχτούμε αξιωματικά κάτι πάνω στο οποίο οικοδομείται ad hoc το υπόλοιπο ερμηνευτικό σχήμα. Ένας τρόπος για να αποφύγουμε αυτή την παγίδα είναι να επικαλεστούμε έναν κλειστό ερμηνευτικό βρόχο (ένα βρόχο ανατροφοδότησης). Σε αυτή την περίπτωση, το σύμπαν (ή το πολυσύμπαν, δεν έχει διαφορά) ερμηνεύει τον εαυτό του. Υπάρχουν, μάλιστα, μοντέλα που περιλαμβάνουν τα στοιχεία των βρόχων ανατροφοδότησης και της προς τα πίσω αιτιότητας και σύμφωνα με τα οποία το σύμπαν δημιουργεί τον εαυτό του.
 
Το πλεονέκτημα αυτού του σχήματος έγκειται στην αυτοσυνέπειά του, ενώ παράλληλα αποφεύγει τόσο την αδιάκοπη παλινδρόμηση στον πύργο των χελωνών όσο και το στοιχείο της αξιωματικής αποδοχής των παντός είδους μετεωριζόμενων υπέρ-χελωνών.
  
Το μειονέκτημα της συγκεκριμένης προσέγγισης είναι ότι και πάλι δεν εξηγεί το ερώτημα γιατί υπάρχει αυτό το συγκεκριμένο σύμπαν – αυτό το συγκεκριμένο αυτοερμηνευόμενο και αυτοδημιουργούμενο σύστημα -, και όχι κάποιο από όλα τα άλλα. Μια πιθανή απάντηση είναι ότι υπάρχουν όντως όλα τα αυτοερμηνευόμενα συστήματα, αλλά παρατηρούνται μόνο αυτά που μοιάζουν με το δικό μας, αφού είναι φιλόξενα προς τη ζωή, οπότε έχουμε μια άλλη εκδοχή του πολυσύμπαντος. Ακόμα καλύτερη είναι η εκδοχή ότι η ύπαρξη δεν είναι κάτι που κληρονομούμε από κάποιον εξωγενή παράγοντα (για παράδειγμα, από κάποιον υπερβατικό μηχανισμό παραγωγής της ύπαρξης), ο οποίος «δίνει πνοή» σε κάποια από τις πιθανότητες. Ίσως η ύπαρξη να είναι κι αυτή αυτοδημιουργούμενη. Ας σημειωθεί ότι μόνο οι αυτοσυνεπείς και αυτοερμηνευόμενοι βρόχοι μπορούν να δημιουργήσουν τον εαυτό τους. Άρα, τα μόνα σύμπαντα που υπάρχουν είναι αυτά που φιλοξενούν (ή, τουλάχιστον, έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν) τη ζωή και το νου.
 
Z. Τα ψεύτικα σύμπαντα
Ζούμε σε μια προσομοίωση, και αυτό που νομίζουμε ότι είναι ο πραγματικός κόσμος είναι απλώς ένα καλοστημένο θέαμα εικονικής πραγματικότητας. Πρόκειται για μια παραλλαγή του σεναρίου του ευφυούς σχεδιαστή, προσαρμοσμένη, όμως, στις επιταγές της εποχής της πληροφορίας. Αυτή η θεωρία έχει το πλεονέκτημα της εύκολης λύσης, που εμφανίζει και ο ευφυής σχεδιασμός, πάσχει όμως από ένα σημαντικό μειονέκτημα: Υπονομεύει την επιστημονική αναζήτηση. Εάν το σύμπαν είναι ψεύτικο, δεν υπάρχει κανένας λόγος να μπαίνουμε στον κόπο να μάθουμε πώς λειτουργεί.
 
H. Καμία από τις παραπάνω
Μήπως ξεχάσαμε τίποτα;
Ο Paul Davis – συγγραφέας του βιβλίου Συμπαντικό τζακ-ποτ – λέει ότι κλίνει προς τις θεωρίες E και Στ, αν και λείπουν ακόμα πολλά κομμάτια του παζλ. Και συνεχίζει:
“Προσωπικά, παίρνω πολύ στα σοβαρά τόσο τη ζωή και το νου, όσο και την έννοια του σκοπού, και θεωρώ ότι το σύμπαν, αν μη τι άλλο, δίνει την εντύπωση ότι είναι σχεδιασμένο ευφυώς και με υψηλό βαθμό επινοητικότητας. Δεν μπορώ να αποδώσω αυτές τις ιδιότητες του σύμπαντος σε ένα σύνολο θαυμάτων, τα οποία απλώς έτυχαν και υφίστανται χωρίς κανέναν απολύτως λόγο. Νιώθω ότι το σύμπαν διαθέτει μια γνήσια συστηματικότητα, ότι έχει «κάτι στο μυαλό του». Είμαι, όμως, απρόθυμος να εναποθέσω όλα τα προβλήματα στους ώμους κάποιου αυθαίρετου θεού ή να παραιτηθώ από κάθε αναζήτηση, δηλώνοντας ότι η ύπαρξη είναι απόλυτα μυστηριώδης.
 
Θα ακούσετε συχνά να λένε ότι η επιστήμη είναι ή θα έπρεπε να είναι ελεύθερη από ηθικές αξίες. Δε χωρά αμφιβολία ότι η επιστήμη, όταν ασκείται σωστά, αποτελεί εκείνο το πεδίο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που πλήττεται λιγότερο από προκαταλήψεις και ιδεολογίες. Όμως, οι απόψεις των επιστημόνων (και εδώ βάζω και τον εαυτό μου) διαμορφώνονται και επηρεάζονται από την ευρύτερη κοσμοθεωρία τους. Αναπόφευκτα δέχονται ατομικές, πολιτισμικές, ακόμα και θρησκευτικές επιρροές. Πολλοί επιστήμονες θα ψέξουν ως σχεδόν θρησκευτική την προτίμηση μου στις θεωρίες Ε/Στ.
 
Θα ισχυριστούν ότι η άποψη μου -ότι ο ανθρώπινος νους και η απίστευτη ικανότητα μας να κατανοούμε τον κόσμο μέσω της επιστήμης και των μαθηματικών είναι ένα γεγονός με θεμελιώδη σημασία- προδίδει τη νοσταλγία μου για μια θεϊστική κοσμοθεωρία, στην οποία η ανθρωπότητα κατέχει ιδιαίτερη και προνομιακή θέση. Θα το υποστηρίξουν αυτό, παρόλο που αρνούμαι ότι ο Homo sapiens είναι κάτι περισσότερο από το αποτέλεσμα αμεθόδευτων φυσικών διαδικασιών. Παρά αυτή την άρνηση μου, εξακολουθώ να πιστεύω ότι η ζωή και ο νους είναι γραμμένα στο κοσμικό DNA, ενδεχομένως με τη μεσολάβηση κάποιας μυστηριώδους ζωτικής αρχής, από την οποία έχουμε πάρει μόνο μία γεύση. Για να είμαι απολύτως ειλικρινής, οφείλω να παραδεχτώ ότι αυτή η ερμηνεία αγγίζει περισσότερο την καρδιά παρά το μυαλό μου. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, αυτό να είναι κάποιο είδος θρησκευτικού πιστεύω.
 
Από την άλλη, όσοι ασπάζονται πιο συμβατικές θρησκευτικές πεποιθήσεις θα θεωρήσουν ότι η ερμηνεία Δ είναι αυταπόδεικτα αληθής και θα απορρίψουν κάθε απόπειρα μου να υπερβώ την ιδέα του παραδοσιακού Θεού, ως σημάδι ότι έχω ενδώσει στις επιταγές του επιστημονισμού. Αντίθετα, οι περισσότεροι επιστήμονες που μοχθούν με πάθος για να αποδείξουν τη θεωρία B δεν κρύβουν ότι πιστεύουν σε μια μορφή ιδεολογίας.
 
Δε θα απογοητευόμουν από μια επιτυχία των επιστημόνων που ασχολούνται με τις ενοποιημένες θεωρίες. Εάν πραγματικά πετύχουν την ενοποίηση, δε θα έχουν διατυπώσει απλώς τη σημαντικότερη επιστημονική θεωρία όλων των εποχών, αλλά τη θεωρία που θα θέσει τέλος σε όλες τις άλλες. Όμως, η εχθρική στάση ορισμένων από αυτούς προς τις θεωρίες Γ (το πολυσύμπαν), A, E και Στ φέρει φανερά τα σημάδια μιας πρακτικής που ξεφεύγει από το πλαίσιο της επιστήμης.
 
Υπάρχει, επίσης, μια σημαντική μερίδα επιστημόνων οι οποίοι, αντιδρώντας ενδεχομένως στον ανθρωποκεντρισμό της παραδοσιακής θρησκείας ή από απόγνωση για την ανθρώπινη βαρβαρότητα και την καταστροφή του περιβάλλοντος, θέλουν να υποβαθμίσουν ή και να υπονομεύσουν ακόμα τη σημασία του ανθρώπου, και μαζί με αυτήν και τις ανθρώπινες ιδιότητες, όπως την ευφυΐα και τη νόηση. Για τη συγκεκριμένη ομάδα, ακόμα και η παραμικρή νύξη για κάποια τελολογική τάση ή για τη σταδιακή εξέλιξη προς τη συνείδηση ή έστω προς τη μεγαλύτερη πολυπλοκότητα είναι ανάθεμα.
 
Τα επιχειρήματα τους, ωστόσο, δεν μπορούν να κρύψουν τις σκοπιμότητες της ιδεολογικής ατζέντας τους. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, δε διαφέρουν ιδιαίτερα από όσους έχουν προαποφασίσει για την ορθότητα της μίας ή της άλλης θρησκευτικής ερμηνείας της φύσης, κόβοντας και ράβοντας στη συνέχεια τα επιστημονικά δεδομένα στα μέτρα των προκαταλήψεων τους. Πρέπει, τέλος, να ομολογήσουμε ότι οι περισσότεροι επιστήμονες απέχουν από αυτές τις διαμάχες, μένουν πιστοί σε κάποια εκδοχή της θεωρίας A και συνεχίζουν το έργο τους, αφήνοντας τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα στους φιλοσόφους και τους ιερείς.”

Η ιστορία της υπερ-χελώνας
Είναι πολύ γνωστή η εξής ιστορία, που αποδίδεται άλλοτε στον Μπερτραντ Ράσελ και άλλοτε στον Αμερικανό φιλόσοφο του δέκατου ένατου αιώνα William James: Στο μέσο μιας διάλεξης με θέμα τη φύση του σύμπαντος, μια γυναίκα σηκώνεται από τις πίσω θέσεις χου ακροατηρίου και κατακεραυνώνει τον ομιλητή, ισχυριζόμενη ότι γνωρίζει την δομή που έχει το σύμπαν: H Γη κάθεται στη ράχη ενός κολοσσιαίου ελέφαντα, ο οποίος με τη σειρά του στέκεται στο καβούκι μιας γιγάντιας χελώνας. O σαστισμένος ομιλητής άπαντα ρωτώντας τη σε τι βασίζεται η χελώνα. «Μπορεί να είσαι πολύ έξυπνος, νεαρέ», ανταποδίδει τα πυρά η γυναίκα, «αλλά εμένα δεν μπορείς να με ξεγελάσεις. Υπάρχουν άπειρες χελώνες, η μία κάτω από την άλλη!»
 
Αυτό το διασκεδαστικό ανέκδοτο αναδεικνύει ένα φαινομενικά αναπόφευκτο πρόβλημα, που συνοδεύει κάθε απόπειρα να δοθεί μια πλήρης περιγραφή της πραγματικότητας. Το πρόβλημα είναι που θα τερματίσουμε την αιτιακή αλυσίδα. Για να μπορέσουμε να «εξηγήσουμε» κάτι, με την καθημερινή έννοια του όρου, είμαστε υποχρεωμένοι να ξεκινήσουμε από κάπου. Για να αποφύγουμε την αιώνια επιστροφή στο ίδιο σημείο – σε έναν ατέρμονα πύργο από χελώνες -, θα πρέπει σε κάποιο σημείο να αποδεχτούμε κάτι ως «δεδομένο», κάτι που οι άλλοι άνθρωποι μπορούν να δεχτούν ως αληθές χωρίς να χρειάζονται περαιτέρω εξηγήσεις. Στη γεωμετρία, για παράδειγμα, για να περιγράψουμε ένα θεώρημα, ξεκινάμε από τα γεωμετρικά αξιώματα, τα οποία θεωρούνται αυταπόδεικτα και χρησιμοποιούνται ως βάση για τη λογική και βήμα προς βήμα διατύπωση του θεωρήματος.
 
Για να επιστρέψουμε στην παρομοίωση από το βασίλειο των ζώων, τα γεωμετρικά αξιώματα είναι σα μια μετεωριζόμενη «υπέρ-χελώνα», η οποία μπορεί να αιωρείται στο κενό χωρίς να χρειάζεται εξωτερική υποστήριξη. Το ίδιο σκεπτικό ισχύει και στην αναζήτηση μιας τελικής ερμηνείας της φυσικής εμπειρίας.
 
Το πρόβλημα είναι ότι ο καθένας έχει τη δική του αγαπημένη υπέρ-χελώνα και απορρίπτει περιπαικτικά τις υπέρ-χελώνες των άλλων.
 
Για παράδειγμα, οι επιστήμονες που λαχταρούν να ανακαλύψουν μια θεωρία των πάντων χωρίς ελεύθερες παραμέτρους είναι πρόθυμοι να αναθέσουν το ρόλο της μετεωριζόμενης υπέρ-χελώνας στις εξισώσεις της θεωρίας τους (π.χ. της θεωρίας M). Αυτό είναι το δικό τους σημείο εκκίνησης, πάει και τελείωσε. Οι εξισώσεις πρέπει να γίνουν αποδεκτές ως «δεδομένες» και να χρησιμοποιηθούν ως το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται η περιγραφή του συνόλου της φυσικής ύπαρξης.
 
Οι οπαδοί του πολυσύμπαντος (εξαιρουμένου, ενδεχομένως, του Τέγκμαρκ) αποδέχονται, με τη σειρά τους, ως δική τους υπέρ-χελώνα ένα πλήθος από θαύματα, όπως είναι ο μηχανισμός δημιουργίας συμπάντων, η κβαντομηχανική, η σχετικότητα και πολλές ακόμα επιστημονικές προϋποθέσεις.
 
Οι θεολόγοι των μονοθεϊστικών θρησκειών αποδίδουν το ρόλο της υπέρ-χελώνας σε έναν αναγκαίο Θεό. Και τα τρία στρατόπεδα απορρίπτουν και χλευάζουν τις υπέρ-χελώνες των ανταγωνιστών τους.
Σε αυτή τη διαμάχη είναι αδύνατο να αναδειχτεί νικητής με ορθολογικά κριτήρια, διότι, εν τέλει, και οι τρεις υπέρ-χελώνες πρέπει να γίνουν αποδεκτές αξιωματικά (ή τουλάχιστον ως υποθέσεις εργασίας), άρα η προτίμηση του καθενός αντανακλά, αναπόφευκτα, τις πολιτισμικές προκαταλήψεις του. Δεν μπορούμε να διαψεύσουμε την ύπαρξη ενός υπερφυσικού θεού με όπλο την επιστήμη, όπως δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη θρησκεία για να διαψεύσουμε την ύπαρξη αυτόνομων φυσικών νόμων.

«Φυσαλίδες» λόγω της σπασμένης συμμετρίας στην σούπα των κουάρκ

Επιστήμονες του Σχετικιστικού Επιταχυντή Βαρέων Ιόντων (RHIC), έναν επιταχυντή σωματιδίων στο Brookhaven, δημοσίευσαν μια έρευνα που κάνει τους πρώτους υπαινιγμούς για μεγάλους μετασχηματισμούς στην συμμετρία της καυτής σούπας από κουάρκ, αντικουάρκ, και γκλουόνια που παράγονται στις πιο ενεργητικές συγκρούσεις στον επιταχυντή. Ειδικότερα, τα νέα αποτελέσματα, που αναφέρθηκαν στο περιοδικό Physical Review Letters, υποδηλώνουν ότι οι ‘φυσαλίδες’ που σχηματίστηκαν μέσα στη καυτή σούπα μπορεί να υπακούουν εσωτερικό την λεγόμενη "συμμετρία καθρέφτη" που χαρακτηρίζει συνήθως τις αλληλεπιδράσεις των κουάρκ και των γκλουονίων.
 
"Οι συγκρούσεις στον RHIC των βαρέων πυρήνων με σχεδόν την ταχύτητα του φωτός είναι σχεδιασμένες για να δημιουργήσουν εκ νέου, σε μικρή κλίμακα βεβαίως, τις συνθήκες του πρώιμου σύμπαντος. Τα νέα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο επιταχυντής RHIC μπορεί να έχει μια μοναδική ευκαιρία να δοκιμάσει στο εργαστήριο ορισμένα κρίσιμα χαρακτηριστικά των φυσαλίδων από την αλλαγή της συμμετρίας, που πιθανολογείται ότι έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του πρώιμου σύμπαντος", δήλωσε ο Steven Vigdor, Διευθυντής του Εργαστηρίου Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής στο Brookhaven, ο οποίος επιβλέπει την έρευνα.
Στα πειράματα αναπτύχθηκαν ακραίες θερμοκρασίες των 4 τρισεκατομμυρίων  βαθμών, η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ, που μετρήθηκε εξετάζοντας το χρώμα της ακτινοβολίας που εξέπεμψε η «σούπα». Συγκριτικά, ένα τυπικό σουπερνόβα τύπου ΙΙ δεν ξεπερνά τους 2 δισεκατομμύρια βαθμούς. Βέβαια οι ερευνητές του RHIC δεν ενθουσιάστηκαν με το ρεκόρ της θερμοκρασίας, αλλά με τα στοιχεία που προσέφερε το πείραμα για τις πρώτες στιγμές του Σύμπαντος.
 
Οι φυσικοί έχουν προβλέψει ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ανεύρεσης τέτοιων φυσαλίδων, δηλαδή τοπικές περιοχές με "σπασμένη" συμμετρία, σε ακραίες θερμοκρασίες κοντά στις μεταβάσεις από τη μία φάση της ύλης σε μία άλλη. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η ύλη στο εσωτερικό αυτών των φυσαλίδων θα παρουσιάζει διαφορετικές συμμετρίες – ή συμπεριφορές κάτω από ορισμένους απλούς μετασχηματισμούς του χώρου, του χρόνου, καθώς και των τύπων των σωματιδίων – από ό,τι η περιβάλλουσα ύλη των φυσαλίδων. Εκτός από τις παραβιάσεις της συμμετρίας που δοκιμάζονται στον RHIC, οι επιστήμονες θεωρούν ότι ανάλογες φυσαλίδες με αλλαγή της συμμετρίας δημιουργήθηκαν σε ένα μεταγενέστερο χρόνο στο σύμπαν, που βοήθησε στην υπεροχή  της ύλης έναντι της αντιύλης μέσα στον κόσμο μας.
 
Οι πιο ενεργητικές συγκρούσεις στον RHIC δημιουργούν το είδος των ακραίων συνθηκών που θα μπορούσαν να παράγουν αυτές τις τοπικές περιοχές της αλλαγής της συμμετρίας: Η θερμοκρασία του είναι αρκετά τρισεκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, ή περίπου 250.000 φορές θερμότερη από το κέντρο του ήλιου, και η μετάβαση σε μια νέα φάση της πυρηνικής ύλης είναι γνωστή ως πλάσμα γκλουονίων-κουάρκ. Επιπλέον, καθώς συγκρούονται οι πυρήνες πλησιάζουν πολύ κοντά ο ένας με τον άλλο, οπότε παράγουν έναν εξαιρετικά ισχυρό μαγνητικό πεδίο που διευκολύνει τον εντοπισμό των αποτελεσμάτων της μεταβολής της συμμετρίας.
Συμμετρία κατόπτρου – είναι σπασμένη στην αριστερή εικόνα, ενώ παραμένει ίδια στη δεξιά εικόνα, όπου είναι αδύνατο να αποφασίσεις αν η λέξη είναι στον δικό σου κόσμο ή του κατόπτρου.
 
Τώρα, τα πρώτα δεδομένα από τον ανιχνευτή STAR υπαινίσσονται την παραβίαση της συμμετρίας κατόπτρου ή ομοτιμία (parity). Αυτός ο κανόνας της συμμετρίας υποδηλώνει ότι τα γεγονότα θα πρέπει να συμβαίνουν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, είτε τα βλέπουμε άμεσα είτε σε έναν καθρέφτη, δηλαδή να μην εξαρτώνται από καμιά κατεύθυνση. Οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι τα θετικά φορτισμένα κουάρκ μπορεί να προτιμούν να εμφανίζονται παράλληλα με το μαγνητικό πεδίο σε μια δεδομένη περίπτωση σύγκρουσης, ενώ τα αρνητικά κουάρκ προτιμούν να πάνε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Επειδή αυτή η προτίμηση θα εμφανιστεί αντίστροφα εάν η κατάσταση εμφανιζόταν μέσω ανάκλασης από έναν καθρέφτη, φαίνεται να παραβιάζει τη συμμετρία κατόπτρου.
 
Στον επιταχυντή RHIC, οι φυσαλίδες που παραβιάζουν την ομοτιμία σχηματίζονται με ένα τυχαίο τρόπο σε φυσαλίδες που βρίσκονται σε διάφορες θέσεις. Όμως κατά μέσο όρο κατά τη διάρκεια πολλών γεγονότων (συγκρούσεων)  φαίνεται να μην υπάρχει παραβίαση ομοτιμίας, έστω και αν υπήρξαν παραβιάσεις τοπικά σε κάθε περίπτωση. Παρά το γεγονός ότι επιτρέπεται από την κβαντική χρωμοδυναμική (QCD), την βασική θεωρία που περιγράφει την ισχυρή πυρηνική δύναμη, τέτοιες τοπικά ισχυρές παραβιάσεις ομοτιμίας δεν έχει εντοπιστεί άμεσα.
 
Η θεωρία προτείνει ότι σωματίδια με το ίδιο πρόσημο ηλεκτρικού φορτίου θα πρέπει να τείνουν να εκπέμπονται από τέτοιες τοπικές περιοχές που παραβιάζουν την ομοτιμία στην ίδια κατεύθυνση, είτε και τα δύο παράλληλα, ή και τα δύο αντι-παράλληλα, με το μαγνητικό πεδίο που προκύπτει από τη σύγκρουση, ενώ αντίθετα τα σωματίδια με διαφορετικό πρόσημο θα πρέπει να εκπέμπονται σε αντίθετες κατευθύνσεις.
 
Τα στοιχεία του ανιχνευτή STAR δείχνουν επίσης το τοπικό σπάσιμο μιας άλλης μορφής συμμετρίας, γνωστή ως αναλλοίωτη συμμετρία φορτίου-ομοτιμίας ή CP. Σύμφωνα με την θεμελιώδη αυτή αρχή της φυσικής, όταν η ενέργεια μετατρέπεται σε μάζα ή αντιστρόφως σύμφωνα με την περίφημη εξίσωση του Αϊνστάιν Ε = mc2, θα πρέπει να δημιουργηθεί ή να εξαϋλωθεί ίσος αριθμός σωματιδίων και αντισωματιδίων. Εάν η CP συμμετρία δεν είχε σπάσει σε κάποια στιγμή, πάρα πολύ νωρίς στην εξέλιξη του σύμπαντος, τότε θα είχε δημιουργηθεί ίσος αριθμός από σωματίδια και αντισωματίδια με το Big Bang, που θα έπρεπε στη συνέχεια να εξαϋλωθούν μεταξύ τους ανά ζεύγη, μην αφήνοντας καμιά ύλη διαθέσιμη για να σχηματιστούν τα αστέρια, οι πλανήτες, και οι άνθρωποι που κατοικώ τώρα τον κόσμο μας.
 
CP_transform
Συνδυασμένος μετασχηματισμός CP στο ηλεκτρόνιο
 
Παρά το γεγονός ότι έχουν βρεθεί ορισμένες μικρές παραβιάσεις της συμμετρίας CP σε προηγούμενα εργαστηριακά πειράματα, οι παραβιάσεις αυτές είναι πολύ λίγες για να δικαιολογήσουν για το ποσό της κανονικής ύλης που παραμένει στο σύμπαν σήμερα. Ομοίως, τα σημάδια της πιθανής τοπικής CP παραβίασης στον ανιχνευτή STAR δεν μπορεί να εξηγήσει την παγκόσμια κυριαρχία της ύλης στο σημερινό κόσμο, αλλά μπορεί να προσφέρει μια άποψη για το πώς πραγματοποιούνται τέτοιες παραβιάσεις της συμμετρίας.
“Τα χαρακτηριστικά που παρατηρήθηκαν στο STAR είναι ποιοτικά σύμφωνα με τις προβλέψεις της διάσπασης της συμμετρίας σε περιοχές μέσα στην καυτή σούπα από κουάρκ”, λένε οι ερευνητές.  "Μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν μερικά από τα πιο θεμελιώδη αινίγματα του σύμπαντος, ενώ θα αποτελέσει αντικείμενο έντονης μελέτης στα μελλοντικά πειράματα του RHIC," λέει ο Vigdor.

Υπαινιγμοί για την ανίχνευση WIMPs που είναι το πιο πιθανό σωματίδιο της σκοτεινής ύλης

Υπάρχουν πολλές πιθανότητες οι φυσικοί να έχουν δει ένα σωματίδιο που θεωρείται ότι είναι το βασικό συστατικό της μυστηριώδους σκοτεινής ύλης,- την φευγαλέα, αόρατη ουσία που αποτελεί περίπου το 85% όλης της μάζας του σύμπαντος – όμως αναγνωρίζουν ότι τα αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι σίγουρα και οριστικά.

Μία 9-ετής έρευνα από ένα παρατηρητήριο μέσα σε ένα παλιό ορυχείο σιδήρου, κάπου 600 μέτρα κάτω από τη γη, απέφερε έως τώρα μόνο δύο πιθανές ανιχνεύσεις των Σωματιδίων με Μάζα που Αλληλεπιδρούν Ασθενώς, ή WIMPs.

Οι φυσικοί, πάντως, παραδέχονται ότι υπάρχει μια 75% πιθανότητα οι ανιχνεύσεις να ήταν απλώς θόρυβος του περιβάλλοντος – που σημαίνει ότι το παγκόσμιο κυνήγι για τα WIMPs από δύο ντουζίνες διαφορετικά παρατηρητήρια και εκατοντάδες άλλους επιστήμονες, θα συνεχιστεί.

"Με ένα ή δύο γεγονότα που έχουν ανιχνευτεί, είναι δύσκολο να πούμε με σιγουριά τι συμβαίνει. Οι αριθμοί είναι πολύ μικροί”, δήλωσε ο Tarek Saab, βοηθός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φλόριδας και ένας από τους δεκάδες φυσικούς που συμμετέχουν στην Έρευνα Κρυογενικής Σκοτεινής Ύλης, ή CDMS ΙΙ, ένα πείραμα που γίνεται στο ορυχείο Soudan στη Βόρεια Μινεσότα.

Μια δημοσίευση σχετικά με τα αποτελέσματα ήδη έχει εμφανιστεί στο Science

Οι επιστήμονες πριν από δεκαετίες, αναγνώρισαν ότι οι ταχύτητες περιστροφής των γαλαξιών καθώς και η συμπεριφορά των γαλαξιακών σμηνών δεν μπορούσαν να εξηγηθούν από τις παραδοσιακές δυνάμεις της βαρύτητας, λόγω της ορατής μάζας των άστρων. Κάτι άλλο – κάτι αόρατο, μη ανιχνεύσιμο ακόμη αλλά εξαιρετικά ισχυρό – θα έπρεπε να ασκεί την δύναμη που απαιτείται για να αναγκάζει τους γαλαξίες να στρέφονται πιο γρήγορα από την αναμενόμενη ταχύτητα περιστροφής και άλλες παρόμοιες ανώμαλες παρατηρήσεις.

Αυτό το κάτι άλλο έγινε γνωστό ως "σκοτεινή ύλη" – σκοτεινή, διότι δεν αντανακλά ούτε απορροφά φως σε οποιαδήποτε μορφή, ορατή ή άλλη – και εκτιμάται πλέον ότι αποτελεί το 23% του σύμπαντος. Όμως, παρά τα πολλά στοιχεία για την επίδραση του, κανείς δεν έχει παρατηρήσει ποτέ σκοτεινή ύλη άμεσα.

Υπάρχουν πολλές δυνατότητες για τη σύνθεση αυτής της μυστηριώδους, πανταχού παρούσας ουσίας. Η σωματιδιακή φυσική δέχεται τα WIMPs ως έναν από τους πιο πιθανούς υποψήφιους. Που οι φυσικοί πιστεύουν ότι είναι νετραλίνα δηλαδή τους υπερ-εταίρους των γνωστών νετρίνων σύμφωνα με μια εξωτική θεωρία, την υπερσυμμετρική θεωρία.

Τα WIMPs "αλληλεπιδρούν ασθενώς", διότι, αν και οι υποθετικές μάζες τους είναι συγκρίσιμες με τη μάζα των γνωστών πυρήνων, έχουν μικρή επίδραση ή δεν επηρεάζουν καθόλου την συνηθισμένη ύλη.

Μεταξύ άλλων, αυτό είναι που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο να τα ανιχνεύσουμε.

Ωστόσο, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα πρέπει τα WIMPs περιστασιακά να συγκρούονται και να αναπηδούν προς τα πίσω με τους κανονικούς ατομικούς πυρήνες, αφήνοντας πίσω τους μια μικρή ποσότητα ενέργειας που θα πρέπει να είναι δυνατή να ανιχνευθεί.

Το παρατηρητήριο CDMS II βρίσκεται 600 μέτρα κάτω από ένα βραχώδες όγκο που μπλοκάρει τα περισσότερα σωματίδια, όπως αυτά που συνοδεύουν τις κοσμικές ακτίνες. Στην καρδιά του Παρατηρητηρίου είναι 30 ανιχνευτές από γερμάνιο και πυρίτιο κρυογονικά ψυγμένο σε θερμοκρασίες κοντά στο απόλυτο μηδέν. Θεωρητικά, τα WIMPs θα είναι μεταξύ των λίγων σωματιδίων που θα μπορούν να διαπεράσουν τους βράχους κάτω από τη γη και να φτάσουν στους ανιχνευτές. Τα WIMPs θα μπορούσαν να συγκρουστούν περιστασιακά με τα άτομα μέσα στους ανιχνευτές, δημιουργώντας ένα πολύ μικρό ποσό θερμότητας, ένα μήνυμα ότι μπορούν να παρατηρούνται και να καταγράφονται στους υπολογιστές του πειράματος.

Ο Durdana Balakishiyeva, μεταδιδακτορικός συνεργάτης στη φυσική στο Πανεπιστήμιο της Φλόριδας, καθώς και ο Tarek Saab έχουν συμμετάσχει στην ανάλυση των δεδομένων που παράγονται από το πείραμα, καθώς και σε προσομοιώσεις της ανταπόκρισης των ανιχνευτών. Ξεκινώντας το 2007, συνέβαλαν στο να τεστάρουν πολλούς από τους ανιχνευτές που χρησιμοποιούνται στο διάδοχο πείραμα SuperCDMS.

Οι 15 φορείς που συμμετέχουν στο CDMS II συγκέντρωσαν στοιχεία από το 2003 έως το 2009. Παρατηρητές κατέγραψαν δύο πιθανές εκδηλώσεις των WIMP το 2007, μία στις 8 Αυγούστου και η δεύτερη στις 27 Οκτωβρίου. Οι επιστήμονες είχαν εκτιμήσει ότι πέντε ανιχνεύσεις θα αρκούσαν για για να επιβεβαιώσουν την παρουσία των WIMPs – πράγμα που σημαίνει ότι οι δύο ανιχνεύσεις ήταν λίγες, σύμφωνα με το πείραμα CDMS. Όμως, ενώ οι δύο ανιχνεύσεις δεν μπορεί να είναι καθοριστικές, αυτές στην πράξη βοηθούν να τεθούν πιο αυστηρές τιμές για την αλληλεπίδραση των WIMPs με τα υποατομικά σωματίδια.

"Μέχρι τώρα, όχι μόνο εμείς, αλλά όλοι όσοι λειτουργούσαν χωρίς στατιστικές – ήμασταν τυφλοί κατά μία έννοια," είπε ο Balakishiyeva. "Αλλά τώρα μπορούμε να μιλάμε για στατιστικές κατά κάποιο τρόπο."

Τουλάχιστον, αυτή η διαπίστωση βοηθά να εξαλειφθούν ορισμένες θεωρίες για την σκοτεινή ύλη – και παράλληλα να ενισχυθεί η εικόνα των WIMP και έτσι πιθανώς να επιταχύνεται η κούρσα για τον εντοπισμό τους.

O Anne Green, ένας αστροσωματιδιακός φυσικός από το βρετανικό Πανεπιστήμιο του Nottingham, πιστεύει ότι, ενώ οι δύο εκδηλώσεις πιθανώς να οφείλονται σε πηγές υποβάθρου, "είναι μια συναρπαστική στιγμή."

"Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι είμαστε πολύ κοντά – δεν είμαστε μόνο εμείς, αλλά και σε άλλα πειράματα," ανέφερε ο Saab. «Είναι αναμενόμενο και βεβαίως ελπίζουμε ότι μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, κάποιος θα δει ένα σαφές μήνυμα."