Παρασκευή 3 Ιουνίου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΗΣΙΟΔΟΣ - Θεογονία (404-452)

Φοίβη δ᾽ αὖ Κοίου πολυήρατον ἦλθεν ἐς εὐνήν·
405 κυσαμένη δἤπειτα θεὰ θεοῦ ἐν φιλότητι
Λητὼ κυανόπεπλον ἐγείνατο, μείλιχον αἰεί,
ἤπιον ἀνθρώποισι καὶ ἀθανάτοισι θεοῖσι,
μείλιχον ἐξ ἀρχῆς, ἀγανώτατον ἐντὸς Ὀλύμπου.
γείνατο δ᾽ Ἀστερίην εὐώνυμον, ἥν ποτε Πέρσης
410 ἠγάγετ᾽ ἐς μέγα δῶμα φίλην κεκλῆσθαι ἄκοιτιν.
ἡ δ᾽ ὑποκυσαμένη Ἑκάτην τέκε, τὴν περὶ πάντων
Ζεὺς Κρονίδης τίμησε· πόρεν δέ οἱ ἀγλαὰ δῶρα,
μοῖραν ἔχειν γαίης τε καὶ ἀτρυγέτοιο θαλάσσης.
ἡ δὲ καὶ ἀστερόεντος ἀπ᾽ οὐρανοῦ ἔμμορε τιμῆς,
415 ἀθανάτοις τε θεοῖσι τετιμένη ἐστὶ μάλιστα.
καὶ γὰρ νῦν, ὅτε πού τις ἐπιχθονίων ἀνθρώπων
ἔρδων ἱερὰ καλὰ κατὰ νόμον ἱλάσκηται,
κικλήσκει Ἑκάτην· πολλή τέ οἱ ἔσπετο τιμὴ
ῥεῖα μάλ᾽, ᾧ πρόφρων γε θεὰ ὑποδέξεται εὐχάς,
420 καί τέ οἱ ὄλβον ὀπάζει, ἐπεὶ δύναμίς γε πάρεστιν.
ὅσσοι γὰρ Γαίης τε καὶ Οὐρανοῦ ἐξεγένοντο
καὶ τιμὴν ἔλαχον, τούτων ἔχει αἶσαν ἁπάντων·
οὐδέ τί μιν Κρονίδης ἐβιήσατο οὐδέ τ᾽ ἀπηύρα,
ὅσσ᾽ ἔλαχεν Τιτῆσι μέτα προτέροισι θεοῖσιν,
425 ἀλλ᾽ ἔχει, ὡς τὸ πρῶτον ἀπ᾽ ἀρχῆς ἔπλετο δασμός.
οὐδ᾽, ὅτι μουνογενής, ἧσσον θεὰ ἔμμορε τιμῆς
καὶ γεράων γαίῃ τε καὶ οὐρανῷ ἠδὲ θαλάσσῃ,
ἀλλ᾽ ἔτι καὶ πολὺ μᾶλλον, ἐπεὶ Ζεὺς τίεται αὐτήν.
429 ᾧ δ᾽ ἐθέλῃ, μεγάλως παραγίνεται ἠδ᾽ ὀνίνησιν·
434 ἔν τε δίκῃ βασιλεῦσι παρ᾽ αἰδοίοισι καθίζει,
430 ἔν τ᾽ ἀγορῇ λαοῖσι μεταπρέπει, ὅν κ᾽ ἐθέλῃσιν·
ἠδ᾽ ὁπότ᾽ ἐς πόλεμον φθισήνορα θωρήσσωνται
ἀνέρες, ἔνθα θεὰ παραγίνεται, οἷς κ᾽ ἐθέλῃσι
433 νίκην προφρονέως ὀπάσαι καὶ κῦδος ὀρέξαι.
439 ἐσθλὴ δ᾽ ἱππήεσσι παρεστάμεν, οἷς κ᾽ ἐθέλῃσιν·
435 ἐσθλὴ δ᾽ αὖθ᾽ ὁπότ᾽ ἄνδρες ἀεθλεύωσ᾽ ἐν ἀγῶνι·
ἔνθα θεὰ καὶ τοῖς παραγίνεται ἠδ᾽ ὀνίνησι·
νικήσας δὲ βίῃ καὶ κάρτει, καλὸν ἄεθλον
438 ῥεῖα φέρει χαίρων τε, τοκεῦσι δὲ κῦδος ὀπάζει.
440 καὶ τοῖς, οἳ γλαυκὴν δυσπέμφελον ἐργάζονται,
εὔχονται δ᾽ Ἑκάτῃ καὶ ἐρικτύπῳ Ἐννοσιγαίῳ,
ῥηιδίως ἄγρην κυδρὴ θεὸς ὤπασε πολλήν,
ῥεῖα δ᾽ ἀφείλετο φαινομένην, ἐθέλουσά γε θυμῷ.
ἐσθλὴ δ᾽ ἐν σταθμοῖσι σὺν Ἑρμῇ ληίδ᾽ ἀέξειν·
445 βουκολίας δὲ βοῶν τε καὶ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν
ποίμνας τ᾽ εἰροπόκων ὀίων, θυμῷ γ᾽ ἐθέλουσα,
ἐξ ὀλίγων βριάει κἀκ πολλῶν μείονα θῆκεν.
οὕτω τοι καὶ μουνογενὴς ἐκ μητρὸς ἐοῦσα
πᾶσι μετ᾽ ἀθανάτοισι τετίμηται γεράεσσι.
450 θῆκε δέ μιν Κρονίδης κουροτρόφον, οἳ μετ᾽ ἐκείνην
ὀφθαλμοῖσιν ἴδοντο φάος πολυδερκέος Ἠοῦς.
οὕτως ἐξ ἀρχῆς κουροτρόφος, αἳ δέ τε τιμαί.

***
Η Φοίβη πάλι στου Κοίου το πολυέραστο κρεβάτι ανέβηκε.Κι έπειτα έμεινε έγκυος η θεά με του θεού τον έρωτακαι γέννησε τη Λητώ την κυανόπεπλη, πάντα μειλίχια,ήπια στους ανθρώπους και τους αθάνατους θεούς,μειλίχια εξαρχής, την πιο ευμενή μέσα στον Όλυμπο.Γέννησε και την Αστερίη με το καλό το όνομα, που ο Πέρσης κάποτε410την έφερε στο μέγα δώμα του, για να την πουν γυναίκα του αγαπημένη.Κι εκείνη μένοντας έγκυος γέννησε την Εκάτη που ο Δίας, του Κρόνου ο γιος,πάνω απ᾽ όλους τίμησε. Δώρα τής έδωσε λαμπρά:να ᾽χει μερίδιο απ᾽ τη γη μα κι απ᾽ το πέλαγος το ατρύγητο.Όμως αυτή κι από τον έναστρο ουρανό μερίδιο έλαχε τιμήςκαι την τιμούν οι αθάνατοι θεοί απ᾽ όλους περισσότερο.Γιατί και τώρα, όταν κανείς απ᾽ τους ανθρώπους που ζουν πάνω στη γηκάνει θυσίες καλές κατά τα έθιμα και προσπαθεί τους θεούς να εξευμενίσει,την Εκάτη επικαλείται. Τιμή πολλή πανεύκολα ακολουθεί αυτόνπου πρόθυμα η θεά τις προσευχές του δέχεται.420Και ευτυχία τού δίνει, αφού τη δύναμη αυτήν την έχει.Γιατί απ᾽ όσους γέννησε ο Ουρανός κι η Γηκι αξίωμα έλαχαν, απ᾽ όλους τούτους έχει μερίδιο στον κλήρο τους.Κι ούτε ο γιος του Κρόνου σε τίποτα την πίεσε, ούτε και της αφαίρεσεόσα της λάχανε μες στους Τιτάνες, τους προγενέστερους θεούς,μα τα κατέχει αυτή όπως η μοιρασιά απαρχής πρωτόγινε.Κι ούτ᾽ επειδή μοναχοκόρη ήταν έλαχε η θεά προνόμια και τιμήκατώτερη στη γη, τον ουρανό, τη θάλασσα,μα έλαχε πολύ ακόμη περισσότερα, γιατί την τιμάει ο Δίας.Κι όποιον θελήσει, πολύ του παραστέκει και τον ωφελεί.Στις δίκες κάθεται πλάι στους σεβαστούς τους βασιλείς.430Στις συναθροίσεις ξεχωρίζει μες στον κόσμο εκείνος που αυτή τυχόν θελήσει.Κι όταν οι άντρες αρματώνονται για πόλεμο ανδροκτόνο,τότε δίνει βοήθεια η θεά σ᾽ όποιους επιθυμείτη νίκη πρόθυμα να δώσει και δόξα να προσφέρει.Είναι αγαθή βοηθός για τους ιππείς που θα θελήσει.Είναι αγαθή κι όταν οι άντρες αμιλλώνται στους αγώνες:τότε η θεά και σε τούτους παραστέκει και βοηθά.Κι αφού κανείς νικήσει στη ρώμη και τη δύναμη, εύκολα το ωραίο βραβείοτο κατακτά και χαίρεται και στους γονείς του δόξα δίνει.440Και σ᾽ εκείνους που στη γλαυκή, τη θυελλώδη θάλασσα δουλεύουνκαι στην Εκάτη και τον βαρύχτυπο προσεύχονται Εννοσίγαιο,εύκολα η ένδοξη η θεά άφθονη την ψαριά τούς δίνει,μα κι εύκολα, εάν το θέλει στην καρδιά της, την αφαιρεί, κι ας φαίνεται εμπρός τους.Κι είναι αγαθή, μαζί με τον Ερμή, στις στάνες τα ποίμνια να πληθαίνει.Και τα κοπάδια των βοδιών και τις πλατιές αγέλες των γιδιώνκαι των πυκνόμαλλων αρνιών τα ποίμνια, αν στην καρδιά το θέλει,πλήθος τα κάνει από λίγα κι από πολλά τα λιγοστεύει.Έτσι, αν και μοναχοκόρη είναι της μητέρας της,μέσα στους αθανάτους έχει τιμηθεί με όλα τα προνόμια.450Κι ο γιος του Κρόνου την όρισε τροφό των νέων, όσων μετά απ᾽ αυτήνείδανε με τα μάτια τους το φως της Αυγής που τα πάντα βλέπει.Έτσι εξαρχής τροφός των νέων ήταν κι ήταν αυτά τα αξιώματά της.

Ανατολή και Δύση

Πεντακόσια χρόνια πκε σε μια πόλη μικρή, στις ακραίες παρυφές του τότε πολιτισμένου και κατασταλαγμένου κόσμου, μια καινούρια, παράξενη δύναμη άρχισε να έρχεται στο φως.

Κάτι είχε ξυπνήσει μέσα στο Νου των ανθρώπων που ζούσαν εκεί κι αυτό το κάτι θα 'μένε πια γραμμένο στην μορφή του κόσμου ολόκληρου κι ούτε οι αιώνες ούτε οι αλλαγές που φέρνει η Ιστορία θα είχαν τη δύναμη να σβήσουν τα βαθιά του σημάδια.

Αν είμαστε σήμερα διαφορετικοί, κι αν νιώθουμε διαφορετικά, το χρωστάμε σ' ό,τι δημιουργούσε επί ένα δύο αιώνες εκείνη η μικρή πολιτεία - πάνε δυο χιλιά­δες τετρακόσια χρόνια τώρα.

Ήτανε κρίσιμη η στιγμή.

Πολιτισμοί παλιοί, ισχυροί, είχανε εκλείψει και χαθεί, κι η σκιά της άγνοιας πλανιότανε πάνω απ' τη γη. Ο κόσμος πορευότανε ξανά προς μια εποχή αγρία, και σκοτεινή. και βάρβαρη...

Κι όμως στο κέντρο αυτής της σκοτεινιάς, μια μικρή εστία πνευματική φού­ντωνε σιγά σιγά και σπίθιζε: στην πόλη των Αθηνών ένας καινούριος πολιτισμός γεννιότανε, που η ανθρωπότητα ιός τότε δεν είχε ξαναδεί.

Πώς έγινε αυτό;

Έχει σημασία για μας να το γνωρίσουμε.

Αυτό που ανακάλυψαν οι Έλληνες, κι ο τρόπος με τον οποίο το ανακάλυψαν, κι ο τρόπος με τον οποίο έφεραν στο φως έναν καινούριο κόσμο μέσα από τα χα­λάσματα ενός παλιού που μόλις είχε γκρεμιστεί, μπορεί να είναι χρήσιμο και σε μας που είδαμε χτες έναν ολόκληρο κόσμο να καταρρέει μέσα σε δυο δεκαετίες.

Πραγματικά.

Στο χάος και στη σύγχυση του σύγχρονου καιρού μας αξίζει να μελετήσουμε πολύ σοβαρά πώς οι Έλληνες κατόρθωσαν να πετύχουν μια τέτοια διαύγεια στη σκέψη τους και μια τέτοια σταθερή τελείωση της Τέχνης που δημιούργησαν.

Άλλες είναι βέβαια οι συνθήκες που τότε αντιμετώπιζαν, μα πρέπει πάντα να έχουμε στο νου πως όσο κι αν αλλάζει το φλούδι της ζωής, η ουσία της μένει ίδια και πως ένα είναι το βιβλίο που πρέπει να διαβάζουμε, αν θέλουμε σωστά ν' απο­φοιτήσουμε απ' το σχολείο της ανθρώπινης εμπειρίας: ο Άνθρωπος.

Τα μεγάλα βιβλία, παλιά και σημερινά, δεν είναι παρά το απόσταγμα της γνώ­σης της ανθρώπινης καρδιάς, και τα μεγάλα έργα δεν είναι παρά η επίτευξη μιας ισορροπίας στη σύγκρουση ανάμεσα στις επιταγές του εξωτερικού και του εσωτε­ρικού μας κόσμου.

Κρίμα.

Απ' όσα έφτιαξαν οι Έλληνες λίγα έχουν φτάσει ως εμάς και δεν έχουμε τρόπο να εξακριβώσουμε αν είναι κιόλας ό,τι καλύτερο είχαν δημιουργήσει. Στους μεγά­λους σπασμούς της ιστορίας, όπου επικρατεί μονάχα ο νόμος του Δυνατού, δεν υπάρχει κι άλλος ένας νόμος που να διασφαλίζει την επιβίωση του ωραίου.

Με όσα λίγα διατήρησαν για χάρη μας οι ιδιοτροπίες των καιρών και οι συντυχίες των περιστάσεων μοιάζει να δίνουν το μέτρο της υψηλότερης στάθμης στην οποία είναι δυνατόν ποτέ να αναχθεί το κάθε τι που άγγιξε ο Ελληνικός πολιτισμός.

Την γλυπτική τους, τίποτα δεν τη συναγωνίζεται.

Την αρχιτεκτονική τους, κανένας δεν την ξεπέρασε.

Την γραμματεία τους. ποιος θα την φτάσει;

Τι έχει απομείνει απ' όλον τούτο τον τεράστιο αισθητικό πλούτο;

Γκρεμίστηκαν τα κτίρια, παραμορφώθηκαν τα αγάλματα, έσβησαν οι ζωγρα­φιές κι απ’ τα γραφτά λίγα έχουν σωθεί.

Κι όμως. Πάνω σ' αυτά τα συντρίμμια των όσων προϋπήρξανε. ο κόσμος έμαθε να κτίζει, γιατί επί δύο χιλιάδες χρονιά δεν είχε τίποτα καλύτερο. Τούτα τα λιγοστά κατάλοιπα της πανώριας Ελληνικής οικοδομής στάθηκαν έμπνευση και πρόκληση στον άνθρωπο κι είναι ακόμα ό,τι πιο πολύτιμο κατέχει ο Δυτικός πολιτισμός.

Ό,τι έφτιαξαν οι Έλληνες το έχει υιοθετήσει πια ολόκληρη η ανθρωπότης, και δεν υπάρχει σήμερα κανένας που να αρνείται στο Ελληνικό πνεύμα την πλήρη δικαίωσή του.

Εκείνο όμως που δεν είναι τόσο γνωστό και που συχνά παραγνωρίζουμε, είναι οι αιτίες που οδήγησαν σ' αυτές τις επιτεύξεις. Συνηθίσαμε. στον καιρό μας, να μι­λάμε για το Ελληνικό θαύμα και να θεωρούμε την ξαφνική άνθιση του Ελληνικού πνεύματος σαν κάτι που δεν έχει ρίζες πουθενά και που δεν μπορούμε να το αποδώσουμε σε καμιάν αιτία. Οι ανθρωπολόγοι μάλιστα προσπαθούνε να μας μεταφέρουνε με το στανιό πίσω σε κείνα τ' άγρια δάση, όπου έχει την προέλευση του κάθε τι το ανθρώπινο, και να μας πείσουν πως εκεί γεννήθηκε και κάθε τι Ελληνικό.

Μ' άλλο είναι ο σπόρος και άλλο το λουλούδι.

Η τραγωδία, λένε, τι άλλο είναι παρά συνέχεια πρωτόγονων ιεροτελεστιών χαμένων στα βάθη των ακόνων; Μα να είναι τάχα μόνον αυτό; Κανένας ως τώρα δεν πρόσφερε μιαν ιστορική γεφύρωση ανάμεσα σ' εκείνες τις άγριες τελετές και στο συγκροτημένο οι­κοδόμημα της πραγματικής Ελληνικής Τραγωδίας, ενώ υπάρχει αυτή η γέφυρα, και υπάρχει και η ερμηνεία. Αποφεύγουμε απλώς την ευθύνη παρουσιάζοντας την Τραγωδία σαν ένα θαύμα απρόσμενο. Η πνευματική και αι­σθητική δραστηριότης. που μέσα σ' ελάχιστα χρόνια έκανε την Αττική εποχή να μην συγκρίνεται με καμιάν άλλη εποχή στην ιστορία. δεν είναι ανεξήγητη...

Σήμερα όλοι συμφωνούμε πως η Ελλάδα ανήκει στον κόσμο τον Αρχαίο. Κάθε φορά που ο ιστορικός πάει να τραβήξει μια γραμμή ανάμεσα στον κόσμο τον παλιό και τον κόσμο τον καινούριο, τοποθετεί τους Έλληνες στον κόσμο τον παλιό, γιατί εκεί. λέει. ανήκουν.

Κι εκεί βέβαια ανήκουν χρονικά, αλλά. μοναχά από πλευράς αριθμήσεως των αιώνων. Αν κοιτάζουμε βαθύτερα μέσα στον καθρέφτη του καιρού, θα δούμε ευθύς τη διαφορά.

Αυτός ο «αρχαίος κόσμος» αλήθεια, - ως το σημείο, φυσικά, που μπορούμε να τον αναπλάσουμε - έχει παντού τα ίδια χαρακτηριστικά. Στην Αίγυπτο, στην Κρή­τη, στην Μεσοποταμία, όσο μπορούμε να μαντέψουμε απ' τα θρύψαλα. ίδιες ήταν οι συνθήκες της ζωής.

Ένας μονάρχης. δεσποτικός, που κυβερνούσε το λαό του σύμφωνα με τα κέφια του και τα κρυφά του πάθη. Ένας λαός κατατρεγμένος, υποταγμένος, εξαθλιωμέ­νος. Και μια μεγάλη ιερατική ομάδα προνομιούχων που χειρίζεται αποκλειστικά κάθε τι με το πνεύμα και τη σκέψη.

Αυτός είναι ο τύπος ενός κράτους που ακόμα και σήμερα ονομάζουμε Ασιατικό. Διατηρήθηκε μέσα στους αιώνες χωρίς να χάσει κανένα από τα χαρακτηριστικά του. και μονάχα στα τελευταία χρόνια παρουσιάζει, τουλάχιστον εξωτερικά, δείγματα προσπάθειας να συμμορφωθεί προς τις επιταγές του σύγχρονου πολιτισμού.

Μα κατά βάθος η Ανατολή ποτέ της δεν αλλάζει. Από τ' αρχαία χρόνια ως σή­μερα στάθηκε πάντα φοβισμένη και διστακτική σε κάθε εξέλιξη και σε κάθε γόνιμη αλλαγή.

Πώς να συνδέσεις λοιπόν τους Έλληνες με μια τέτοια νοοτροπία;

Οι Έλληνες φτιάξανε κάτι εντελώς νέο και πρωτότυπο.

Ήταν οι πρώτοι Δυτικοί, οι δημιουργοί μιας νοοτροπίας που σήμερα είναι πια η δική μας.

Αυτή ήταν η βασική Ελληνική συνεισφορά κι αυτή είναι και σήμερα η θέση της Ελλάδας στον σύγχρονο κόσμο μας.

Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για την Ρώμη.

Δεν ήταν βέβαια υποταγμένη, η Ρώμη, στο πνεύμα το ανατολικό κι ήταν φορές που άνθρωποι υπεύθυνοι επαναστατούσαν και θεωρούσαν ανόητους τους διαλογισμούς των σοφών της Ανατολής. «Τι εστίν αλήθεια;» ρώτησε με περιφρόνηση ο Πιλάτος.

Αλλά εξίσου απομακρυσμένη ήταν η Ρώμη κι από το πνεύμα το Ελληνικό. Οι ε­πιστήμες, -τα μαθηματικά, η φιλοσοφία.- η αέναη έρευνα των μυστικών του κό­σμου και των τρόπων με τους οποίους πορεύεται, -σταμάτησαν επί αιώνες, όταν η ηγεσία πέρασε από τους Έλληνες στους Ρωμαίους.

Η δήθεν Ελληνορωμαϊκή «κλασική παράδοση», στην οποί« συχνά αναφε­ρόμαστε και στην οποία αποδίδουμε τα ίδια χαρακτηριστικά, είναι μια ψευδαίσθηση. Η Αθήνα και η Ρώμη είχαν ελάχιστα κοινά σημεία μεταξύ τους.

Εκείνο που διακρίνει τον σύγχρονο κόσμο μας απ' τον παλιό και που χωρίζει τη Δύση από την Ανατολή είναι η υπεροχή του Νου στις σχέσεις των ανθρώπων, κι αυτό στην Ελλάδα μόνο γεννήθηκε και ανάμεσα στους Έλληνες μόνο διατηρήθηκε, απ' όλους τους λαούς του αρχαίου κόσμου. Σε μιαν ανθρωπότητα όπου επικρατού­σε ο παραλογισμός, αυτοί ήταν οι πρωτοπόροι του λόγου, οι πρώτοι αληθινά πνευ­ματικοί άνθρωποι που φάνηκαν στη γη.

Μας είναι δύσκολο σήμερα να συλλάβουμε τι μεγάλη σημασία είχε αυτή η καινο­τομία.

Ο κόσμος μες στον οποίο ζούμε μας φαίνεται κάπως λογικός και καταληπτός, κι έχουμε πια ένα πλήθος συγκεκριμένα στοιχεία για το κάθε τι που μας τριγυρίζει.

Τώρα που βρήκαμε τον τρόπο να εντάσσουμε τις τρομακτικές φυσικές δυνά­μεις στην εξυπηρέτηση δικών μας σκοπών η κυριότερη προσπάθεια μας είναι να εντείνουμε την επικυριαρχία μας πάνω στον υλικό κόσμο.

Δεν πλανιόμαστε πάνω απ' τη γη με τα φτερά της φαντασίας, ούτε βυθιζόμαστε μέσα στον εσωτερικό μας κόσμο με τα μάτια της ψυχής. Παρατηρούμε απλώς τι γί­νεται γύρω μας και βγάζουμε τα συμπεράσματα μας με το μέσο της λογικής.

Η δραστηριότης μας είναι κυρίως νοητική. Η κοινωνία μέσα στην οποία ζούμε είναι μια κοινωνία βασισμένη στη λογική. Τα συναισθήματα και. τα οράματα έχουν την θέση τους μονάχα, όταν εναρμονίζονται προς το έλλογο αυτό κοινωνικό μας πλέγμα.

Μα δεν ήταν τέτοιος ο κόσμος μέσα στον οποίο πρωτοβρέθηκαν οι Αρχαίοι Έλ­ληνες. Ακόμα και σήμερα αυτά που λέμε για τον κόσμο μας εφαρμόζονται μονάχα σ' ένα περιορισμένο γεωγραφικό χώρο και δεν περιλαμβάνουν τις απέραντες εκτά­σεις και τους απειράριθμους πληθυσμούς της Ανατολής.

Εκεί ισχύει αυτό που ίσχυε πάντα, η υπεροχή του ψυχικού στοιχείου. Ό,τι δεν συμβαίνει μέσα στον άνθρωπο θεωρείται ασήμαντο και ανάξιο της προσοχής των αληθινά σοφών. Η παρατηρητικότης για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, για τα πραγ­ματικά περιστατικά του έξω κόσμου, δεν εκτιμάται στην Ανατολή.

Ο κόσμος, λοιπόν, μέσα στον οποίο πρωτοεμφανίστηκε η Ελλάς ήταν ένας κόσμος όπου ο Νους είχε την τελευταία θέση. Ό,τι άξιζε και ό,τι επικρατούσε ως τότε ήταν το άγνωστο, το απύθμενο, κείνο που βλέπει μόνο η ψυχή.

Αλλά τον ψυχικό κόσμο δεν τον βλέπει κανένας, ούτε τον ακούει, ούτε τον αγγί­ζει. Τον ζη μονάχα, κι ούτε τον μοιράζεται μ£ τον άλλον. Ίσως οι άγιοι ή οι ήρωες να μπορούν να τον αποδώσουνε μ’ ένα λόγο ή με ένα τραγούδι, η με μια ζωγραφιά, κι αυτό μονάχα αν είναι οι ίδιοι καλλιτέχνες.

Νους και ψυχή μαζί είναι ό,τι μας διακρίνουν απ' τον άλλον κόσμο, τον ζωικό. Αυτά είναι που δίνουν στον άνθρωπο την δυνατότητα να μάθει την αλήθεια, μα και να πεθάνει για χάρη της. Δύσκολα χωρίζονται και δύσκολα απομονώνονται, γιατί και τα δύο μαζί είναι εκείνα που (για να θυμηθούμε τον Πλάτωνα) «δίνουν στο άμορφο μορφή».

Κι όμως διακρίνονται.

Τα όσα βλέπουμε είναι πρόσκαιρα και τα όσα δεν βλέπουμε είναι αιώνια, διαχωρίζει τα σύνορα του Νου που ασχολείται με τα απτά και τα ορατά από τα όρια της ψυχή? ^ου ζει μέσα στ' «ορατά και τα υπερκόσμια.

Όταν η Ελλάδα ανακάλυψε τη δύναμη του Νου. η υπόλοιπη ανθρωπότης ήταν γυρισμένη κι αντίκρυζε τα ψυχικά ερέβη. Τότε, για μια στιγμή, η Λύση κι η Ανατολή στην Ελλάδα σμίξανε: η τάση προς τον ρασιοναλισμό που θα γινότανε με τον καιρό το έμβλημα της Δύσης και η βαθιά ψυχική κληρονομιά της Ανατολής ενώθηκαν.

Τι μεγάλη σημασία είχε μια τέτοια ένωση, τι καταπληκτική δημιουργική ώθηση είναι η διαύγεια του Νου συνταιριασμένη με την δύναμη την ψυχική, μπορεί κανέ­νας να το νιώσει αν σκεφτεί τι συνέβαινε στην ανθρωπότητα προτού φανεί η Ελ λάδα, μ' άλλους λόγους, τι συμβαίνει κάθε φορά που υπάρχει ψυχική δύναμη, μα το μυαλό, παράλληλα, τηρείται σε μιαν απόσταση και μιαν ακινησία.

Αυτό φαίνεται καθαρά στην περίπτωση των Αιγυπτίων, για τους οποίους έ­χουμε πληρέστατα ιστορικά στοιχεία. Κι ίσως για τούτο θα 'ταν σκόπιμο να λη­σμονήσουμε πρόσκαιρα την Ελλάδα και να ρίξουμε μια ματιά στην χώρα εκείνη που είχε πραγματικά τον μεγαλύτερο πολιτισμό απ' όλο τον αρχαίο κόσμο.

Ποιο ήταν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην Αίγυπτο; Οι νεκροί!

Τέτοια μεγάλη δύναμη, τέτοια θαυμαστή κοσμοκρατορία κι άλλο δεν είχε στο μυαλό παρά το θάνατο!

Εκατομμύρια ανθρώπινα πλάσματα επί χιλιάδες χρόνια είχαν το χάρο για σύντροφο: ήταν γι' αυτούς ό,τι πιο οικείο μπορούσανε να βρούνε στη ζωή. Δεν θα το πίστευε κανένας αν δεν υπήρχε όλος αυτός ο τεράστιος όγκος της Αιγυπτιακής Τέχνης να μας το θυμίζει.

Για τον Αιγύπτιο ο κόσμος ο πραγματικός δεν ήταν εκείνος μέσα στον οποίο κυλούσε η καθημερινή ζωή του, μα εκείνος όπου θα έφτανε σε λίγο περνώντας μέ­σα από το θάνατο.

Δύο Ήταν οι κύριες αιτίες που ευθύνονται γι' αυτήν την κατάσταση στην Αίγυπτο.

Η πρώτη ήταν η ανθρώπινη δυστυχία. Σε κείνον τον Αρχαίο κόσμο για τον οποίο μιλάμε, η ζωή του κοινού ανθρώπου διάβαινε μέσα σε μια αθλιότητα απερίγραπτη. Δεν μπορεί να διανοηθεί κανένας τι κόστισαν σε ανθρώπινο πόνο και σε ανθρώπινες ζωές εκείνα τα τεράστια έργα που διατηρήθηκαν μες τους αιώνες. Τίποτα δεν ήταν φτηνότερο απ' την ανθρώπινη ζωή στην Αρχαία Αίγυπτο και στην Αρχαία Νινευή. όπως δεν είναι και τίποτα φτηνότερο, σήμερα, στις Ινδίες και στην Κίνα.

Ακόμα και για τους μεγαλουσιάνους, τους άρχοντες, και τους εμπόρους, η ζωή ούτε πολύ εύκολη ήτανε ούτε πάντοτε σίγουρη. Υπάρχει ένα επιτύμβιο για κάποιον σπουδαίο Αιγύπτιο που με υπερηφάνεια αναφέρει πως ποτέ του δεν μαστιγώθηκε μπροστά σε δικαστή!

Ένας διαφέντευε, ο μονάρχης. Το κέφι του ήτανε νόμος και η επιθυμία του θε­σμός. Δεν έχει κανένας παρά να διαβάσει την περιγραφή του Τάκιτου για το τι συνέβαινε τις ημέρες των πρώτων αυτοκρατόρων. για να δη πόσο η ασφάλεια του ατόμου στην Αρχαιότητα ήταν το σπανιότερο αγαθό.

Με τέτοιες συνθήκες και οι άνθρωποι, μια και δεν βρίσκανε καμιά χαρά στον κόσμο τούτον, προσπαθούσαν τουλάχιστον να βρούνε μια παρηγοριά στον άλλον.

Μόνο στον κόσμο των νεκρών μπορούσε κανένας να βρει ασφάλεια και ησυ­χία, αρκεί να τα σκεφτότανε όλα τούτα, συνέχεια, σ' όλη του τη ζωή. Τίποτα το γή­ινο δεν είχε πια αξία μπροστά σ' εκείνο που ο ίδιος πια εδραίωνε γι' αληθινό: το υπέρκοσμο, το απόκοσμο, το περά από τούτη τη ζωή!

Γιατί να βάλει σε κίνηση τις νοητικές δυνάμεις του με τις οποίες ήταν προικισμένος; Τι ωφέλεια θα 'χε; Σε τι θα τον βοηθούσαν ν' αποκτήσει εκείνο που ήταν η κυριότερη φροντίδα του όσο ζούσε; Μια θέση καλή στον άλλον κόσμο;

Δεν δίνει ελπίδα ο Νους όταν η ζωή είναι αφόρη­τη κι ούτε βοηθάει τον άνθρωπο ν' αντέξει τ' αβά­σταχτα. Δεν καταφεύγουν στο μυαλό, ο τρομαγμέ­νος και ο άθλιος, για να βρουν τη σωτηρία. Μια εί­ναι η λύση η πρόχειρη: η γοργή φυγή από την πραγ­ματικότητα.

Η λήθη.

Αυτή την τάση προς την λήθη που αποζητάει ο δυστυχισμένος εκμεταλλεύτη­καν οι άλλες εκείνες δυνάμεις που συμμαχούσαν με τον θάνατο και κρατούσαν στενεμένο το μυαλό: Το Ιερατείο της Αρχαίας Αιγύπτου.

Καθώς είδαμε, πριν να φανεί στον κόσμο η Ελλάδα, η σκέψη ήταν προνόμιο των ιερέων. Αυτοί ήταν οι πνευματικοί άνθρωποι, οι σοφοί, στην Αίγυπτο. Η δύναμη τους ήτανε παμμεγίστη, και οι βασιλιάδες λύγιζαν μπροστά τους. Βέβαια κουτοί δεν ήταν τούτοι οι άνθρωποι, - ξύπνο θα πρέπει να 'ταν το μυαλό τους και μεγάλη η ιδιο­φυΐα τους - μα ό,τι αλήθειες μάθαιναν απ' τις παλιές κι όσες καινούριες ανακάλυ­πταν στο κύλισμα του χρόνου, ζηλότυπα τις κρατούσαν για τη δική τους προκοπή.

Είναι η Αλήθεια περίεργη ερωμένη.

Δεν δίνεται και δεν χαρίζεται σ' όποιον την πλησιάζει μόνο από συμφέρον, κι έτσι και κείνοι οι ιερείς, με τον καιρό, βρήκαν πως στο κάτω κάτω, η αλήθεια είναι επικίν­δυνη, και στένεψαν πρώτοι το δικό τους μυαλό, να μην την αφήσουν να φουντώσει. Γίνανε φύλακες μονάχα και διακάτοχοι των περασμένων, οι προνομιούχοι διανοού­μενοι. Ό,τι καινούριο πρώτοι το έπνιγαν, μην και προφτάσει κείνο να τους πνίξει.

Και κάτι άλλο: Ό, τι παλιό γνωρίζανε, ζηλότυπα το κράταγαν μακριά απ' τον άλλο κόσμο. Αν το πέρναγαν στον πολύ λαό. ίσως και τούτος ξύπναγε κι άρχιζε vet συλλογίζεται ο ίδιος, και τότε πού θα πήγαινε όλη η δύναμη και το ιερό προνόμιο της γνώσης;

Όποιος έχει τη γνώση δεν φοβάται. Μονάχα αντίκρυ στο σκοτεινό μυστήριο του άγνωστου δειλιάζει ο άνθρωπος και τρέμει, κι αποζητάει την καθοδήγηση.

Κι έτσι άρχισε ο φαύλος κύκλος. Δουλειά του Ιερατείου ήταν να βρίσκει την αλήθεια και ταυτόχρονα να την κρύβει. Δύναμη του ήταν το άγνωστο, το σκοτεινό, το ανεξήγητο και ό,τι μπορούσε να διαλύσει το μυστήριο και να ρίξει φως, να το σκορπίσει, ήταν ασύμφορο και έτσι σιγά σιγά έγινε και κατακριτέο. Το πνεύμα με τις μικρές του ακόμα δυνατότητες ήταν στην εξουσία ανθρώπων που κανένας δεν μπορούσε να κρίνει και κανένας δεν μπορούσε να ελέγξει.

Η σκέψη κι η έκφραση ήταν κάτω από ένα τυραννικό ολοκληρωτισμό.

Γνωρίζαμε τουλάχιστον έναν άνθρωπο που αποφάσισε να σηκώσει κεφάλι σ' όλα αυτά. Ήταν ο Βασιλιάς, ο Φαραώ, ο Αμένοφις, και μην το λησμονούμε πως οι Φαραώ και οι Ιερείς δεν βρίσκονταν πάντα σε σχέσεις καλές.

Σύντυχε ο Αμένοφις λοιπόν να βρεθεί να 'χει δύναμη, κείνο τον καιρό, μεγαλύ­τερη απ' το Ιερατείο και κάθισε και σκέφτηκε, και έκτισε μια πόλη για να κηρύξει και να τιμήσει την λατρεία του ενός Θεού.

Θα νόμιζε κανένας πως αυτό ήτανε κάπως δείγμα της αδυναμίας των ιερέων που τον αφήσανε, κι όμως σε τελευταία ανάλυση άλλο δεν απόδειξε απ' την μεγάλη δύναμη τους.

Ήταν άνθρωποι σοφοί τούτοι οι ιερείς, και ξέρανε τ' ανθρώπινα, και τίποτα δεν έκαναν να εμποδίσουν τον Αμένοφι.

Περίμεναν...

Θνητός ήταν ο Αμένοφις, ο άνθρωπος που τόλμησε ν' αφήσει το μυαλό του να σκεφτεί.

Και πέρασε...

Και πέθανε...

Κι ίσως και η αέναη προστριβή του με το Ιερατείο να του συντόμευε κάπως τη ζωή.

Ζώσανε τότε οι ιερείς τον διάδοχο του, τον φέραν στα νερά τους, σβήσανε α­κόμα και το όνομα του Αμένοφι απ' τα αρχαία μνημεία, τον έπνιξαν στην λησμοσύνη του καιρού.

Κανένας πια δεν μπόρεσε να τους αντισταθεί, από τότε κι ύστερα...

Σπάνια στ' αλήθεια τα έβαζε με τους Φαραώ το Ιερατείο. Στήριζε τον θρόνο, μα και τον κρατούσε υποχείριο. Ένα ποτέ δεν συγχωρούσε: κάθε προσπάθεια να φύγει ο κόσμος απ' την άγνοια. Η δύναμη του ήταν ο αμόρφωτος λαός, και η δύναμη του αυτή μονάχα μ' ένα τρόπο μπορούσε να στεριώσει: τυραννικά, μεθοδικά, να μείνει ο Νους του ανθρώπου γυρισμένος κατά το άγνωστο.

Σαν έσβησε η Αίγυπτος, η υπόλοιπη Ανατολή προχώρησε ακόμα περισσότερο σ' αυτή την κατεύθυνση. Φρικιαστικές είναι οι σελίδες της ιστορίας, όταν διαβάζει κανένας γι' αυτές τις εποχές. Μέσα στην αθλιότητα τους οι Ασιατικοί λαοί βρίσκαν τη δύναμη μονάχα με την άρνηση των όσων δεν μπορούσαν να αποφύγουν. Από τον κόσμο των νεκρών που είχαν καθιδρύσει οι Αιγύπτιοι, τον κόσμο εκείνον όπου οι πεθαμένοι περπάταγαν και μίλαγαν και νήστευαν σα να 'ταν ζωντανοί, πέραν σ' έναν άλλον κόσμο, εκείνον ακριβώς που συμβόλιζε όλη αυτή η Αιγυπτιακή νεκρο­φιλία: το απόκοσμο, το άπιαστο, το ασύλληπτο.

Στις Ινδίες, που είχαν την πνευματική πρωτοπορία στην Ανατολή επί αιώνες, ο κόσμος του Νου κι ο κόσμος της ψυχής είχαν βασικά διαχωριστεί, και όλη η ερμη­νεία του σύμπαντος είχε περιέλθει στην ψυχή.

Ό, τι έπιαναν τα χέρια, ό,τι έβλεπαν τα μάτια, ό,τι άκουγαν τ' αυτιά, το ξέγρα­φαν σαν κάτι μυθικό, φανταστικό, άσχετο με τον κόσμο τούτον. Πέρναγε και χανό­τανε σαν όνειρο, σα σκιά, σαν οπτασία και «πραγματικά» έμενε μονάχα το άπιαστο, το υπέρκοσμο, το καταφύγιο το μοναδικό από την πείνα και τη μιζέρια και την αρ­ρώστια και τη φωτιά και το μαχαίρι και το μαστίγιο.

Ο κόσμος ο εσωτερικός, το «σύμπαν της ψυχής», όπως τον λέει ο Γκαίτε, άμα τον κρατήσεις πέρα απ' την τύρβη της ζωής μπορεί να γίνει αυθύπαρκτος: να φτιά­ξει τους δικούς του νόμους, να καθιδρύσει την δική του σιγουράδα.

Έτσι κι η αλήθεια, στις Ινδίες, χωρίστηκε εντελώς από κάθε τι το εξωτερικό. Τα έξω και τα γύρω ήταν ψευδαίσθηση. Η αλήθεια ήταν θέμα διαθέσεως ψυχικής και σ' ένα τέτοιο κόσμο ούτε τα μάτια χρειάζεται να βλέπουν ούτε ο Νους να αξιολογεί τα ιδωμένα.

Είναι φυσικό πως σε μια τέτοια κατάσταση η μόνη νοητική επίδοση που κάπως μπορούσε ν' ανθίσει ήταν τα Μαθηματικά. Τίποτα δεν είναι πιο ακίνδυνο απ' όλον αυτόν τον ιδεατό κόσμο που δημιουργεί η μαθηματική φαντασία. Τα ανώτερα μαθη­ματικά κινούνται σ' έναν κόσμο τόσο απομακρυσμένο απ' την ανθρώπινη αθλιότη­τα που κανένα ιερατείο δεν σκέφτηκε ποτέ να εμποδίσει την ανάπτυξη τους. Ο Νους ήταν ελεύθερος να δρα κατά βούλησιν σ' αυτήν την περιοχή. «Σε σύγκριση με τους Αιγυπτίους είμαστε παιδαριώδεις Μαθηματικοί», παρατηρεί ο Πλάτων.

Σημαντική ήταν. βέβαια, η προσφορά των Ινδιών σ' αϊτό τον τομέα. Μα το κα­κό είναι πως το μυαλό, όταν το περιορίσεις, αρχίζει να μη μπορεί να λειτουργήσει ούτε στην περιοχή εκείνη όπου αφήνεται ελεύθερο.

Σήμερα, στις Ινδίες κι όπου αλλού επικρατεί ο Βουδισμός, που είναι το μεγάλο προϊόν της Ινδικής σκέψης, το επίκεντρο της πίστης είναι η ματαιότης κάθε προ­σπάθειας και κάθε έρευνας για την ανακάλυψη των μυστικών της φύσης.

Όπως, και στην περίπτωση της Αιγύπτου, έτσι κι εδώ η δύναμη του ιερατείου, των Βραχμάνων, και γενικά της μεγάλης Βουδιστικής ιεραρχίας είναι καταπληκτική.

Πάλι ο ίδιος φαύλος κύκλος: ένας εξαθλιωμένος πληθυσμός, χωρίς καμιάν ελπίδα στα εγκόσμια, και ένα ιερατείο που η δύναμη του είναι δεμένη με την πίστη στην ματαιότητα του απτού και του συγκεκριμένου. Ένας τρόπος υπάρχει για να διατηρηθεί τούτη η δύναμη: η άγνοια, κι αυτή την άγνοια το ιερατείο φτάνει να την ευνοεί ακόμα και στην δική του την περίπτωση.

Στις Ινδίες, το ορατό και το απτό αρχίζει ν' αποκτά αξία, όταν γίνεται άπιαστο και αόρατο.

Να τι συμβαίνει όταν η ανθρωπότης βάζει παρωπίδες...

Είμαστε όντα σύνθετα, - σώμα και ψυχή, πνεύμα και νους. Όταν η προσοχή περιοριστεί σ' ένα απ' αυτά μονάχα και ξεχάσει όλα τ' άλλα, το αποτέλεσμα είναι: ανθρώπινα όντα ελλιπή, υποανάπτυκτα, χωρίς μάτια για να δούνε τα όσα προσφέ­ρει η ζωή και τα όσα κρύβει ο μεγάλος κόσμος γύρω μας.

Τέτοιοι ήταν εκείνοι οι Αρχαίοι κόσμοι, των Αιγυπτίων και των άλλων αρχαίων Ασιατικών πολιτισμών, τον καιρό που ο άνθρωπος απομακρυνόταν όλο και περισ­σότερο από την αλήθεια.

Μα τότε, σε κείνον τον κόσμο, κείνο τον καιρό, κάτι άλλο έγινε.

Φάνηκαν οι Έλληνες...

Η εταίρα στην αρχαιότητα - Τα σπίτια των Μουσών και τα Καλλιστεία

Όταν η ίυγξ δούλευε για χάρη της, έκανε τη γυναίκα “μαλακήν”, “πολύπειρον” και “φαύλην”, στον τύπο της Λυσιστράτης (1110), και μάλλον δεν υπερέβαλλε ο Αριστοφάνης με τον ισχυρισμό ότι τα μάγια της “αιχμαλωτίζανε τους πρώτους των Ελλήνων”. Τέτοιες γυναίκες ξεφάντωναν στις τυμπανοκρουσίες των γλεντιών για τη Γεννετυλίδα στο ακρωτήριο Κωλιάς της Πειραϊκής (2-3). Γιατί, σε τέτοια ιερά της Αφροδίτης, είτε στην Πειραϊκή είτε στους μακρυνούς Επιζεφύριους Λοκρούς, μια κομψευόμενη αριστοκράτισσα, σαν τη γυναίκα του Στρεψιάδη στις Νεφέλες (52) ή σαν την λεπτοκαμωμένη νιόνυμφη που ανάγλυφα εικονίζεται να θυμιατίζει για να λάβει τις ευλογίες της θεάς, στον Θρόνο Ludovisi των δυτικών αποικιών, μπορούσε να πάρει μαθήματα αισθησιακής –και πολύ συχνά πολυέξοδης– φιληδονίας. Απ” ό,τι φαίνεται, οι εταίρες που συχνά επισκέπτονταν τα ιερά αυτά ενδεχομένως έπαιζαν έναν ρόλο στη διαδικασία

            Οι εταίρες μάθαιναν η μια την άλλη τρόπους αγανούς. Ένα σημαντικό κεφάλαιο αφορούσε την εξωτερική εμφάνιση και συμπεριφορά, όπως προκύπτει από τις συμβουλές που δίνει η Κρωβύλη στη νεαρή Κόριννα των Εταιρικών Διαλόγων (6) του Λουκιανού, όταν τονίζει την ανάγκη να ντύνεται η γυναίκα κομψά, να μην χαχανίζει στα συμπόσια, να χαριεντίζεται με στοχευμένη κι ευπρεπή ηδυπάθεια, να τρώει και να πίνει γουστόζικα. Από άλλη πηγή αντλούμε περισσότερες πληροφορίες για “τὴν ἑταιρικὴν παρασκευὴν και τὰς δι” ἐπιτεχνήσεως κομμώσεις”. Μαθαίνουμε για μάγουλα που κοκκινίζαν με ψιμύθια και παιδέρωτες· για κέρδος στο ανάστημα με χρήση ψηλής σόλας κάτω από τα σανδάλια· για τεχνητές καμπύλες με διογκώσεις στήθους και γλουτών να ράβονται κάτω απ” τα ρούχα· και φυσικά, για πολυήμερες υποχρεωτικές ασκήσεις στο χαμόγελο, με εγκλεισμό μέσα στο σπίτι της πατρόνας, μ” ένα κλαδάκι από μυρτιά να συγκρατείται όρθιο, για ώρες, ανάμεσα στα χείλη. Τέτοια κόλπα της τέχνης απαριθμούνται στο απόσπασμα 103 από το Ισοστάσιον του Αλέξιδος, το οποίο σώζουν οι Δειπνοσοφισταί (ΧΙΙΙ, 568) του Αθήναιου. Και ασφαλώς ο Άλεξις διακωμωδούσε την κατάσταση, αλλά ο τίτλος του έργου ήταν εύγλωττος. Ισοστάσιον ήταν το όνομα εταίρας, κατά την προσφιλή συνήθεια της αρχαιότητας να ονοματίζει τις νεαρές αυτές γυναίκες στο γένος το ουδέτερο. Επίσης όμως υπαινισσόταν και το πρότυπο αρμονικής ισομετρίας που οι πρωτόβγαλτες εταίρες όφειλαν να ακολουθούν, καθώς οι ωριμότερες τις αναμόρφωναν, τις αναπλάθανε ώστε σε τίποτε να μη θυμίζουνε τον προηγούμενο εαυτό τους· μήτε στην όψη, μήτε και στο φέρσιμο.

Η μεταβίβαση της εκτημένης εμπειρίας κρινόταν απαραίτητη σε μια διαδικασία που ήταν, εν τέλει, μυητική στον έρωτα. Την έχουμε ήδη δει στην περίπτωση της Κορίνθιας Νικαρέτης του Κατά Νεαίρας Λόγου, η οποία ασκούσε στην τέχνη της εταίρας πολλά αγορασμένα κοριτσάκια, βάζοντάς τα να την συνοδεύουν στα συμπόσια. Πόσο ετούτη η ἑταιρικὴ παρασκευή, στα σπίτια και στα γλέντια όπου οι πατρόνες συμμετείχαν, απείχε από την άσκηση την οποία εφάρμοζαν κύκλοι, όπως των μουσοπόλων οἰκιῶν της Λέσβου, που προετοίμαζαν άλλες μικρές κοπέλες για “ἐπιθαλαμίους” τελετουργίες, τελετουργίες που συνήθως τις συνδέουμε με τον γάμο; Τα σπίτια της Λέσβου αφιερώνονταν στις Μούσες, προσελκύοντας παρθένους κόρες απ” τις επιφανείς συνήθως οικογένειες του νησιού. Ανάμεσά τους, πιο γνωστό σ” εμάς είναι εκείνο της Σαπφούς που απευθυνόταν στις νεαρές της μαθήτριες με την προσφώνηση “φίλαι ἑταῖραι”. Ο Αθήναιος, παραθέτει το σχετικό σπάραγμα (fr. 160.1) από το έργο της ποιήτριας, στο κρίσιμο βιβλίο ΧΙΙΙ (571) των Δειπνοσοφιστών του, το οποίο εν γένει καταπιάνεται με τις εταίρες της λεγόμενης “μισθαρνούσης συνουσίας”. Στέκεται, ωστόσο, για λίγο στη λεπτή σημασιολογική διαφορά ανάμεσα στις προσφωνήσεις της Σαπφούς και στη γνωστότερη αναφορά του όρου στις γυναίκες που πρόσφεραν κάλλη κι ερωτικές υπηρεσίες σε άντρες ισχυρούς με αντάλλαγμα την ευζωία.

Παρ” όλες τις διευκρινίσεις, είναι φανερό ότι ο όρος εταίρα διακρινόταν από αμφισημία. Η αφετηρία της εντοπίζεται στο φαντασιακό της αριστοκρατικής αβροσύνης, της συμποτικής φιλότητος και των ανταλλαγών χάριτος μεταξύ ίσων, στην κοινωνία την αρχαϊκή, όπου η επικοινωνία και οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων διέπονταν ακόμα από αρκετή ελευθερία. Αυτό το φαντασιακό, λόγω της ευγενούς καταγωγής της, η ποιήτρια της Λέσβου το εξέφραζε με απόλυτη συνέπεια, ακόμη κι όταν, για παράδειγμα, ζήλευε τον άντρα εκείνο με τον οποίο έβλεπε να φλερτάρει, σε συμπόσιο, μια αγαπημένη νεαρή της φίλη (fr. 31). Όμως στο ίδιο φαντασιακό διατείνονταν πως ήταν αφοσιωμένες κι οι πιο κοινές εταίρες, της ταπεινής κοινωνικής προέλευσης και των παρεχομένων υπηρεσιών, ακόμη και στις περιόδους κατά τις οποίες το αριστοκρατικό ιδεώδες βρέθηκε σε κρίση. Κι έτσι, μπορεί η Σαπφώ (fr. 15 b 11) να έφριττε με την καπατσοσύνη της Δωρίχας –της κατ” Ηρόδοτον (II, 134) Ροδώπιος– που ξεκοκκάλισε την περιουσία του αδελφού της για να εξαγοράσει την ελευθερία της και να δραστηριοποιηθεί ως ανεξάρτητη εταίρα στη Ναύκρατιν, όμως η ίδια δεν απέφυγε ποτέ παρεμφερή κουτσομπολιά. Ήδη από την αρχαιότητα, ήταν συχνοί οι επικριτικοί χαρακτηρισμοί απέναντί της, όπως η φήμη ότι είχε υπάρξει “ἄτακτος” και “πόρνη γυνή”.

Δεν χρειάζεται να εστιάσουμε, όπως συχνά συμβαίνει, στο θέμα της ομοφιλίας που σφράγισε τις σχέσεις της Σαπφούς με τις μαθήτριές της. Η ομοφιλία ήταν σίγουρα τρόπος ερωτικής έκφρασης κοινωνικά αναμενόμενος σε πολιτισμικά περιβάλλοντα όπως τα αριστοκρατικά συμποτικά, που είχαν υπάρξει απαλλαγμένα από ταμπού. Λειτουργούσε όμως και ως φορέας μεταβίβασης σεξουαλικής εμπειρίας –άλλωστε δεν ήτανε καθόλου άγνωστη και στις κοινές εταίρες, όπως κάποιες φορές υπαινίσσεται η αγγειογραφία κι όπως ρητά δηλώνεται στη συζήτηση ανάμεσα στο Κλωνάριον και τη Λέαινα στους Εταιρικούς Διαλόγους (5) του Λουκιανού.

Το θέμα που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το ευρύτερο πλαίσιο της αγωγής των κοριτσιών στις μουσιπόλους οικίες της Λέσβου. Γιατί μπορούμε να υποθέσουμε ότι τέτοιου είδους σπίτια πολύ πιθανά λειτούργησαν ως ιδεατό πρότυπο για την ταπεινότερη εταιρική προπαρασκευή.

Μελετητές της λυρικής ποίησης σαν τον C. M. Bowra έχουν δείξει ότι τα σπίτια των Μουσών προωθούσαν με πάθος την υπόθεση του αρμονίας και της λατρείας του έρωτα, καθώς εγγράφονταν σε μια μακραίωνη παράδοση τελετουργικών καλλιστείων, που απαντούσαν και στην ίδια τη Λέσβο, αλλά και στην Τένεδο και άλλες ελληνικές πόλεις. Για τη Λέσβο, το θέμα ήταν γνωστό ήδη από την Ιλιάδα Ι (129), όπου εκφράζεται η υπόσχεση του Αγαμέμνονα να επιστρέψει στον Αχιλλέα την παλλακίδα Βρισηίδα μαζί με επτά αιχμάλωτες απ” το νησί, νικήτριες στα καλλιστεία. Για τις γυναίκες αυτές τα σχόλια του Ησύχιου διευκρινίζουν πως μάλλον επρόκειτο για τις λεγόμενες “πυλάιδες”, πράγμα που υποδεικνύει ότι η τελετή πραγματοποιείτο κοντά στο όρος Πυλαίον. Τόσο βαθιά ριζωμένη ήταν στις παραδόσεις της Λέσβου, που, ακόμη και στην εξορία τους στην Πύρρα σε μια περίοδο έντονων πολιτικών αναταραχών, τα αριστοκρατικά γένη την συνέχιζαν. Το μαρτυρεί ο Αλκαίος (fr. 130), ποιητής σύγχρονος και συντοπίτης της Σαπφούς:

“όπου οι κόρες απ” τη Λέσβο κρίνονται για την ομορφιά τους

και πέρα δώθε τριγυρνούν με τα μακρόσυρτα τα πέπλα, ενώ τριγύρω τους βροντά

η θαυμαστή ηχώ

της ιερής κραυγής των γυναικών, κάθε χρονιά.”

Το πλαίσιο, λοιπόν, ήταν σοβαρό και έντονα ανταγωνιστικό. Κι οι οίκοι των Μουσών κάνανε ό,τι πέρναγε απ” το χέρι τους για να αναποκριθούν στις απαιτήσεις.

Η αγάπη έχει σπουδαιότερο σκοπό από το να μας κάνει απλώς να νιώθουμε άνετα

114sΠολλοί από εμάς θεωρούμε αρκετό το να είμαστε παθητικοί παρατηρητές της αγάπης – σίγουροι ότι, αφού γεννηθήκαμε για να αγαπάμε, η αγάπη δε θα έπρεπε να παρουσιάζει κανένα πρόβλημα. Έτσι, μόλις η αγάπη μάς ενοχλήσει ή δείξει να έχει απαιτήσεις από εμάς, οπισθοχωρούμε ενστικτωδώς, πεπεισμένοι ότι δεν υπάρχει λόγος να αγωνιστούμε.

Κανείς δεν είπε ότι η αγάπη είναι εύκολη. Πρόκειται για μια συνεχή αναζήτηση, που περιλαμβάνει σύγχυση, απογοήτευση και απελπισία. Αν αποζητάμε την άνεση, καλύτερα να επικεντρωθούμε μόνο στον εαυτό μας, τον οποίο μπορούμε να διαφεντεύουμε ανενόχλητοι, χωρίς συγκρούσεις και συμβιβασμούς. Όταν όμως βάζουμε κάποιον άλλο στη ζωή μας, είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν και αντιπαραθέσεις.

Θα πρέπει ωστόσο να θυμόμαστε ότι η αγάπη υποβιβάζεται όταν μας κάνει απλώς να νιώθουμε άνετα. Γιατί είναι κάτι περισσότερο από ένας τρόπος για να ικανοποιούν δύο άνθρωποι τις στοιχειώδεις ανάγκες τους.

Πώς να δείξουμε την αγάπη μας στους γονείς μας που γερνούν

Τα χρόνια περνούν κι έχουμε κάνει οικογένειες και παιδιά δικά μας, αλλά παραμένουμε κι εμείς παιδιά των ανθρώπων που μας οδήγησαν μέχρι εδώ με την αγάπη και τη στήριξή τους. Οι γονείς μας μεγαλώνουν κι αυτοί και, όσο κι αν δεν το λένε, έχουν ανάγκη, πιο πολύ από ποτέ, την αγάπη, την προσοχή και την παρουσία μας…
Να κρατάμε επαφή

Αν η αναλογία τηλεφώνων από και προς τους γονείς μας είναι της τάξης του 9 προς 1, τότε έχει έρθει η στιγμή να αναθεωρήσουμε την πολιτική μας γύρω από την επικοινωνία μας μαζί τους και να τους δώσουμε λίγο χρόνο για... ψιλή κουβέντα και καθημερινά κλισέ, πέρα απ’ τα τυπικά τηλέφωνα σε γιορτές και επετείους. Μπορεί να είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να βρεθούμε δίπλα τους αν προκύψει κάποια επείγουσα ανάγκη, όμως δεν αρκεί η εγρήγορσή μας για να εισπράξουν την αγάπη μας. Σηκώνουμε, λοιπόν, το τηλέφωνο και μιλάμε μαζί τους για τη μέρα μας και όσα μας κούρασαν ακόμη και αν τα έχουμε πει δεκάδες φορές. Τους αρκεί ν’ ακούν τη φωνή μας για να μας νιώθουν κοντά τους και να μας νιώθουν καλά.

Να τους εντάσσουμε στη ζωή μας

Αν οι γονείς μας μένουν κοντά μας, έχουμε ενδεχομένως αναγκαστεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να θέσουμε τα όριά μας όσον αφορά την εμπλοκή τους στην καθημερινότητά μας. Τώρα λοιπόν που τα χρόνια πέρασαν και τα όρια έχουν εμπεδωθεί, ο καιρός έχει φτάσει για να τους ξαναβάλουμε στη ζωή μας με πιο φιλικούς όρους και διάθεση για πραγματικά ποιοτικό χρόνο μαζί τους. Ένα κυριακάτικο γεύμα στο σπίτι μας, ένας καφές για κουβέντα και ανταλλαγή νέων, λίγη βοήθεια με τον κήπο ή τα σαββατιάτικα ψώνια, ένα ταχύρρυθμο σεμινάριο στη χρήση του κινητού για συχνότερη επαφή ή λίγος περισσότερος χρόνος με τα παιδιά και η ζωή τους θα γεμίσει με όμορφες στιγμές, πολύτιμο δείγμα της αγάπης και της εκτίμησής μας.

Να βλέπουν τα εγγόνια τους

Επειδή των παιδιών τους τα παιδιά είναι δυο φορές παιδιά κι επειδή, πιθανότατα, έβαλαν κι εκείνοι ένα χεράκι όταν ήταν μικρά, είναι δική μας δουλειά να δημιουργούμε ευκαιρίες να βρίσκεται όλη η οικογένεια μαζί και οι παππούδες να περνούν λίγες στιγμές με τα εγγόνια τους, που όσο μεγαλώνουν γίνονται πιο δυσεύρετα. Η αγάπη τους γι’ αυτά είναι προέκταση της αγάπης τους για εμάς και αν εμείς κρατήσουμε την οικογένεια κοντά τους, είναι μία ανταπόδοση αυτής της αγάπης με τρόπο ουσιαστικό, που κάνει τη ζωή τους ομορφότερη.

Να βγαίνουμε μαζί τους

Είναι πολύ πιθανόν να έχουμε μπει από καιρό στο λούκι των καθημερινών υποχρεώσεων και να βγαίνουμε για διασκέδαση μία στο τόσο, θυσιάζοντας κι εμείς, όπως κάποτε και οι γονείς μας, την κοινωνική ζωή μας για χάρη τη οικογένειας. Αν εκείνοι είναι συνταξιούχοι, όμως, σημαίνει ότι έχουν επιτέλους τον ελεύθερο χρόνο να κάνουν πράγματα που τους ευχαριστούν και ίσως, απλώς, να μην βρίσκουν τη διάθεση ή την παρέα για να το «κυνηγήσουν». Αντί, λοιπόν, να αρκούμαστε σε κυριακάτικες επισκέψεις, μπορούμε να παίρνουμε τους γονείς για μια εκδρομή ή να τους συνοδεύουμε σε θέατρα και συναυλίες, ώστε να χαρούν μαζί και την παρέα μας και όσα έχασαν τα χρόνια που φρόντιζαν να μη μας λείψει τίποτα.

Να τους κάνουμε δώρα

Είναι γεγονός ότι το να διαλέγεις δώρα για τους γονείς δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, πράγμα που οδηγεί σχεδόν πάντα σε επιλογές πρακτικές, περισσότερο, παρά αυθόρμητες και διασκεδαστικές. Εντάξει, οι γονείς ήταν πάντα εκείνοι που έκαναν δώρα σε μας και συνεχίζουν, πιθανότατα, να κάνουν το ίδιο με τα εγγόνια τους, αλλά δεν σημαίνει ότι οι ίδιοι δεν χαίρονται με ένα αναπάντεχο δώρο. Αν δεν θέλουμε να τους παίρνουμε τα ίδια πρακτικά δώρα με κάθε αφορμή, δεν έχουμε παρά να κρατήσουμε ζωντανή την επαφή μας μαζί τους, ν’ ακούμε τις επιθυμίες και τις προτιμήσεις τους και το να τους διαλέξουμε ένα- έστω και μικρό σε αξία αλλά μεγάλο σε σημασία- δώρο θα γίνει πολύ πιο απλή διαδικασία, όσο και ανταποδοτική για όλους.

Ας προσπαθήσουμε να μην ξεχνάμε τους ανθρώπους που μας έφεραν στον κόσμο και που έκαναν θυσίες για να μας μεγαλώσουν. Γιατί, όσο και αν θέλουμε να πιστεύουμε το αντίθετο, δεν θα είναι για πάντα δίπλα μας και τότε δεν θα μπορέσουμε να πάρουμε πίσω τίποτα απ' όσα έχουμε κάνει...

Στη ζωή, σας αξίζει να είστε ευτυχισμένοι

Αν δεν ενδιαφερθείτε εσείς οι ίδιοι για την ευτυχία και ευεξία σας τότε μην περιμένετε να το κάνουν οι άλλοι για εσάς· αντιθέτως, θα μπορούν να σας χειραγωγήσουν πιο εύκολα. Γι΄αυτό το λόγο θα πρέπει να υπερασπίζεστε με τόλμη ό,τι πολυτιμότερο έχετε.

Σε αυτή τη ζωή, σας αξίζει να είστε ευτυχισμένοι και για να το πετύχετε αυτό δεν χρειάζεται να πραγματοποιήσετε όλα τα όνειρά σας. Μπορείτε να είστε ικανοποιημένοι με ό,τι έχετε και με γαλήνη και προθυμία να αποδέχεστε τα πολλά καλά πράγματα που έρχονται στο δρόμο σας.

Είναι εγωιστικό να πει κανείς φωναχτά ότι αξίζει να είναι ευτυχισμένος; Φυσικά και όχι. Αυτό είναι κάτι που όλοι μας αξίζουμε – όπως επίσης όλοι μας έχουμε το δικαίωμα να μας αγαπούν, να μας σέβονται και να μας εκτιμούν.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό από το να θέλουμε να ζήσουμε ευτυχισμένοι. Ωστόσο, υπάρχει κάτι που θα πρέπει να ξεκαθαρίσετε στο μυαλό σας: δεν έχει νόημα να περιμένετε να έρθει κάποιος άλλος στη ζωή σας για να σας κάνει ευτυχισμένους.

Για να είστε ευτυχισμένοι, θα πρέπει να επικεντρωθείτε στον εαυτό σας.

Για να είστε ευτυχισμένοι θα πρέπει να μάθετε τι θα αποδέχεστε και τι όχι στη ζωή σας.

Στην πραγματικότητα, για να είστε ευτυχισμένοι δεν χρειάζεται να έχετε τα πάντα στα πόδια σας.

Όποιος νομίζει ότι ευτυχία είναι να έχεις ένα τραπεζικό λογαριασμό με πολλά μηδενικά ή άπειρους φίλους, κάνει μεγάλο λάθος.

Αυτό που χρειάζεστε είναι μια ζωή γεμάτη με αξιοπρέπεια και ανεξαρτησία, όπου θα μπορείτε να γεμίσετε τον εαυτό σας με πράγματα που θα έχουν πραγματική και αληθινή σημασία για σας.

Η ευτυχία μερικές φορές μπορεί να είναι μια πράξη ταπεινότητας ή μια μινιμαλιστική αντίληψη. Αυτό σημαίνει ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι να γνωρίζετε τι θέλετε, κάτι που μπορείτε να προσδιορίσετε και να πετύχετε.

Προσπαθήστε να ζείτε κάθε μέρα κάνοντας πράγματα που σας ευχαριστούν και να είστε περήφανοι για αυτά. Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορείτε να προσφέρετε στον εαυτό σας.

Όλα τα υπόλοιπα θα είναι απλά «αξεσουάρ», θέματα ή πράγματα που μπορεί να σας ωφελήσουν και άλλα το αντίστροφο.

Το να γνωρίζετε τι πραγματικά θέλετε από τη ζωή δεν είναι πάντα εύκολο. Θα πρέπει να έχετε βιώσει ορισμένες εμπειρίες οι οποίες θα σας βοηθήσουν να ορίσετε ορισμένες προσδοκίες.

Το να γνωρίζετε ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν διαφορετική προσωπικότητα από τη δική σας – αν για παράδειγμα, είστε εσωστρεφείς – θα σας βοηθήσει να κάνετε αρχικά λίγους και στενούς φίλους πριν αποκτήσετε πολλούς και αυτό είναι κάτι που αντιλαμβάνεται κανείς με την πάροδο του χρόνου.

Σας αξίζει να σας εκτιμούν και να σας σέβονται

Αυτός είναι ένας βασικός κανόνας που δεν πρέπει να ξεχνάτε ποτέ: ήδη γνωρίζετε τι σας αξίζει και προκειμένου να βάλετε τον εαυτό σας πρώτο και να φροντίσετε για την αυτοεκτίμησή σας θα πρέπει να γνωρίζετε ότι αξίζετε και το σεβασμό των άλλων.

Αυτό μπορεί να θεωρείται ευνόητο αλλά αν δεν αγαπήσετε εσείς οι ίδιοι τον εαυτό σας θα είναι εύκολο να παραπλανηθείτε ή να χειραγωγηθείτε από τις επιθυμίες των άλλων, με κίνητρα που δεν είναι δικά σας σε σημείο που να παραμερίζετε τη δική σας ευτυχία.

Δεν σας αξίζει κάτι τέτοιο. Υπερασπιστείτε οτιδήποτε είναι δικό σας, υπερασπιστείτε το χαρακτήρα σας, το χώρο σας και τις προσωπικές σας αξίες. Σε αυτή τη ζωή όλοι αξίζουν να τους σέβονται και να τους εκτιμούν.

Οι γονείς θα πρέπει να αναγνωρίζουν και να σέβονται τα παιδιά τους έτσι ώστε να μεγαλώνουν με ένα χαρούμενο και συναισθηματικά ασφαλή τρόπο. Αυτό θα τους βοηθήσει να αναπτύξουν καλή αυτοεκτίμηση την οποία θα καλλιεργούν μέρα με τη μέρα.

Για να είστε ευτυχισμένοι θα πρέπει να έχετε το σεβασμό και την αγάπη του συντρόφου σας. Για να διατηρείτε τη σχέση σας ευτυχισμένη και σταθερή δεν πρέπει να νοιάζεστε μόνο για τον εαυτό σας αλλά να υπάρχει αμοιβαιότητα.

Κανείς δεν μπορεί να θεωρηθεί εγωιστής επειδή πιστεύει ότι πρέπει να τον σέβονται. Αξίζετε το σεβασμό της οικογένειάς σας, των φίλων σας, των συναδέλφων σας και φυσικά των συντρόφων σας.
Επιπλέον, αν έχετε μάθει να σέβεστε τον εαυτό σας, είστε ικανοί να εκφράζετε το σεβασμό σας προς τους άλλους ανθρώπους που βρίσκονται στη ζωή σας και αυτό γιατί γνωρίζετε πώς θέλετε να σας συμπεριφέρονται.

Η ευτυχία είναι ο στόχος της ζωής σας

Σε αυτή τη ζωή μπορεί να θέλετε να αποκτήσετε ένα μεγαλύτερο σπίτι, έναν ελκυστικό σύντροφο που να είναι ευγενικός και ταπεινός και μια τέλεια δουλειά. Αλλά πέραν αυτών θα πρέπει να είστε ευτυχισμένοι με αυτά που σας προσφέρει η ζωή.

Μπορεί να μην είναι εφικτό να εκπληρώσετε όλα τα όνειρά σας αλλά η ευτυχία δεν είναι κάτι απτό: αποτελείται από στιγμές, ανθρώπους και εμπειρίες.

Απλά προσπαθήστε να ζείτε έχοντας ανοιχτά μάτια και καρδιά. Ένας από τους πιο βασικούς τρόπους για να το καταφέρετε είναι να απολαμβάνετε την κάθε στιγμή της ζωής σας.

Δεν έχει σημασία αν είστε μόνοι ή αν έχετε άπειρους φίλους. Απλά φροντίστε να είστε καλοί με τον εαυτό σας και να μάθετε να μετράτε στα δάχτυλα του ενός χεριού τους ανθρώπους που σας κάνουν πραγματικά ευτυχισμένους.

Μερικές φορές η ζωή δεν είναι εύκολη και πολλές φορές βάζει εμπόδια στο δρόμο σας. Γι’ αυτό το λόγο, άλλη μια σημαντική πτυχή που θα πρέπει να φροντίζετε καθημερινά είναι η στάση σας απέναντι στη ζωή.

Η στάση σας στη ζωή είναι ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία που θα πρέπει να διατηρείτε. Αυτή θα σας επιτρέπει να αντιμετωπίζετε τη ζωή με τόλμη και αισιοδοξία.

Η θετική στάση στη ζωή θα σας βοηθήσει να βλέπετε την πραγματικότητα βασιζόμενοι στις γνώσεις. Δεν διαφωνούμε ότι υπάρχουν κάποιες κακές στιγμές αλλά υπάρχουν και πολλές καλές, έτσι φροντίστε να είστε ευτυχισμένοι κάθε μέρα της ζωής σας. Γνωρίζατε ότι αν αντισταθείτε σε αυτό το αίσθημα, θα είστε πάντα δυσαρεστημένοι και θα παραμένετε μόνιμα παγιδευμένοι στη δυστυχία σας.

Πρέπει να μάθετε να κοιτάτε μπροστά τον ορίζοντα γεμάτοι ελπίδα, βάζοντας τον εαυτό σας πρώτο και μαθαίνοντας να αγαπάτε τα πάντα γύρω σας με απλότητα και ταπεινότητα.

Είμαστε η γενιά που δε θέλει να κάνει σχέσεις

Θέλουμε μια σχέση που να είναι επίσημη στο Facebook ώστε να τη δουν όλοι, να κάνουν like και να σχολιάσουν, θέλουμε την ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που θα διαμοιραστεί περισσότερο στο #relationshipgoals.

Θέλουμε να έχουμε ένα ραντεβού για το brunch της Κυριακής, κάποιον να συμπάσχει στη βαρεμάρα της Δευτέρας, μια παρέα για να τσιμπήσουμε κάτι τις Τρίτες, κάποιον να μας στείλει μια καλημέρα με sms την Τετάρτη. Θέλουμε ένα συνοδό για όλους τους γάμους που είμαστε καλεσμένοι (μα πώς το κατάφεραν; Πώς βρήκαν το έτερόν τους ήμισυ;). Αλλά είμαστε η γενιά που δε θέλει σχέση.

Περνάμε στην οθόνη του κινητού μας το ένα πρόσωπο μετά το άλλο με την ελπίδα να βρούμε το κατάλληλο άτομο.

Προσπαθούμε να βρούμε την «αδελφή ψυχή» μας λες και γίνεται κατόπιν ειδικής παραγγελίας. Διαβάζουμε άρθρα με τίτλους όπως «5 Τρόποι να ξέρεις ότι (αυτός) σε γουστάρει» και «7 Τρόποι να την κάνετε να σας ερωτευτεί» με την ελπίδα να γίνει κάποια στιγμή το άτομο αυτό η σχέση μας, λες και είναι κάποιο «ανέβασμα» φωτογραφίας στο Pinterest. Επενδύουμε περισσότερο χρόνο στο προφίλ μας στο Tinder από ότι στην προσωπικότητά μας. Παρόλα αυτά, δε θέλουμε σχέση.

«Μιλάμε» και στέλνουμε μηνύματα, κάνουμε Snapchat και "sexting". Μιλάμε στο hangout εκμεταλλευόμαστε το happy our, βγαίνουμε για καφέ ή για μπύρα – οτιδήποτε αρκεί να αποφύγουμε ένα πραγματικό ραντεβού. Μιλάμε με ιδιωτικά μηνύματα (private message) για να συναντηθούμε, κάνουμε επιφανειακή κουβέντα για καμιά ώρα και στη συνέχεια επιστρέφουμε σπίτι και κάνουμε το ίδιο μέσω μηνυμάτων. Αποφεύγουμε με κάθε τρόπο την πραγματική επαφή παίζοντας αμοιβαία παιχνίδια χωρίς νικητή. Συναγωνιζόμαστε για να είμαστε «ο πιο αποκομμένος», για να έχουμε την «πιο απαθή συμπεριφορά» και να είμαστε οι «καλύτεροι στο να μην είμαστε συναισθηματικά διαθέσιμοι», αλλά αυτό που κερδίζουμε τελικά είναι τη μεγαλύτερη πιθανότητα του να μείνουμε μόνοι μας.

Θέλουμε το προσωπείο μιας σχέσης, αλλά δε θέλουμε να δουλέψουμε για τη σχέση. Θέλουμε το κράτημα του χεριού χωρίς όμως την επαφή πρόσωπο με πρόσωπο, το πείραγμα χωρίς τις σοβαρές συζητήσεις. Θέλουμε τη χαρούμενη υπόσχεση χωρίς την ίδια τη δέσμευση, τις επετείους για να γιορτάζουμε χωρίς τις 365 μέρες δουλειάς που σε οδηγούν σε αυτές τις επετείους. Θέλουμε το «και έζησαν αυτοί καλά» αλλά δε θέλουμε να προσπαθήσουμε για το «εδώ και τώρα». Θέλουμε τη βαθιά σύνδεση με τον άλλον, ενώ κρατάμε τα πράγματα σε επιφανειακό επίπεδο. Ανυπομονούμε για τη μεγάλη αγάπη που θα έρθει, χωρίς να έχουμε την πρόθεση να τη στηρίξουμε στα δύσκολα.

Δε θέλουμε σχέσεις – θέλουμε φίλους με… προνόμια, Netflix, άραγμα και Tinder.Θέλουμε οτιδήποτε μπορεί να μας δώσει την ψευδαίσθηση μιας σχέσης, χωρίς όμως να είμαστε πραγματικά σε σχέση. Θέλουμε όλες τις ανταμοιβές της σχέσης και καθόλου το ρίσκο της, όλη την επιβράβευση χωρίς το κόστος. Θέλουμε να συνδεθούμε με τον άλλο-αρκετά, αλλά όχι και πάρα πολύ. Θέλουμε να δεσμευτούμε – λίγο, αλλά όχι και πάρα πολύ. Το πάμε αργά: βλέπουμε που πάει το πράγμα, δε βάζουμε ταμπέλες, απλώς κάνουμε παρέα. Έχουμε το ένα πόδι μέσα από την πόρτα, έχουμε το ένα μάτι ανοιχτό, κρατάμε τον/την άλλο/άλλη σε απόσταση – παίζουμε με τα συναισθήματά τους αλλά κυρίως παίζοντας με τα δικά μας συναισθήματα.

Θέλουμε κάποιον να μας κρατά το χέρι, αλλά δε θέλουμε να του εμπιστευτούμε τη δύναμη να μας πληγώσει. Μας αρέσουν οι κλισέ ατάκες στο φλερτ, αλλά δε θέλουμε να φλερτάρουμε… γιατί αυτό εμπεριέχει την πιθανότητα της δέσμευσης. Θέλουμε να μας απογειώσει ο έρωτας αλλά την ίδια στιγμή θέλουμε να παραμένουμε ασφαλείς, ανεξάρτητοι και μένοντας μόνοι μας. Θέλουμε να συνεχίσουμε να κυνηγάμε την ιδέα του έρωτα, αλλά δε θέλουμε στα αλήθεια να τον αποκτήσουμε.

Όταν το πράγμα γίνεται αρκετά σοβαρό, τρέχουμε. Κρυβόμαστε. Φεύγουμε. Υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές. Πάντα υπάρχει η ευκαιρία να ερωτευτείς κάποιον/κάποιαν άλλο/άλλη. Είναι τόσο μικρή η πιθανότητα να κρατήσει κάτι στις μέρες μας.

Ελπίζουμε με μια κίνηση στο κινητό ("swipe") να φτάσουμε στην ευτυχία. Θέλουμε να «κατεβάσουμε» το ιδανικό μας ταίρι σα να πρόκειται για κάποια εφαρμογή – στην οποία θα μπορούμε να κάνουμε update κάθε φορά που εμφανίζεται κάποιο πρόβλημα, θα μπορούμε να τη βάζουμε σε ένα φάκελο στον υπολογιστή, και να τη διαγράφουμε όταν δεν τη χρειαζόμαστε πια. Δε θέλουμε να ξεδιπλώνουμε το περιεχόμενό μας – ή ακόμα χειρότερα, να βοηθήσουμε κάποιον να ξεδιπλώσει το δικό του. Θέλουμε να κρύψουμε το άσχημο προτάσσοντας το προσωπείο, να κρύψουμε την ατέλεια με ένα φίλτρο στο instagram, να δούμε ένα άλλο επεισόδιο στο Netflix αντί να κάνουμε μια πραγματική συζήτηση. Μας αρέσει η ιδέα του να αγαπάμε κάποιον παρά τα ελαττώματά του. Παρόλα αυτά κρύβουμε καλά τα μυστικά μας, χαρούμενοι που δε θα βγουν ποτέ στο φως της μέρας.

Νιώθουμε ότι δικαιούμαστε την αγάπη, όπως νιώθουμε ότι δικαιούμαστε να βρίσκουμε δουλειά μετά το πανεπιστήμιο. Η παιδική μας ηλικία που ήταν γεμάτη ανταμοιβές μας έμαθε ότι αν θέλουμε κάτι, το αξίζουμε. Οι βιντεοκασέτες της Disney μας έμαθαν ότι η πραγματική αγάπη, οι «αδελφές ψυχές» και το «ζήσαν αυτοί καλά» υπάρχει για όλους. Έτσι δεν καταβάλλουμε καμία προσπάθεια και μετά απορούμε γιατί δεν εμφανίζεται ο πρίγκιπας που ονειρευόμαστε. Καθόμαστε, εκνευρισμένοι που η πριγκίπισσά μας είναι άφαντη. Πού είναι το βραβείο της παρηγοριάς μας; Εμφανιστήκαμε, εδώ είμαστε. Πού είναι η σχέση που μας αξίζει; Η αληθινή αγάπη που κάποτε μας υπόσχονταν;

Θέλουμε να είναι κάποιος εκεί, αλλά δε μας ενδιαφέρει το άτομο. Θέλουμε ένα ζεστό σώμα, αλλά όχι ένα σύντροφο. Θέλουμε κάποιον να καθίσει δίπλα μας στον καναπέ, όσο χαζεύουμε άσκοπα σε ένα timeline, ή όσο ανοίγουμε μια άλλη εφαρμογή που θα μας αποσπάσει από τη ζωή μας. Θέλουμε να τα ‘χουμε όλα: να προσποιούμαστε πως δεν έχουμε συναισθήματα ενώ είναι προφανές πως έχουμε, θέλουμε να είμαστε ποθητοί σε κάποιον χωρίς όμως να θέλουμε να είναι κάποιος σε μας. Το παίζουμε δύσκολοι/δύσκολες μόνο και μόνο για να δούμε αν ο άλλος θα παίξει το ίδιο παιχνίδι – δεν το καταλαβαίνουμε καν εμείς οι ίδιοι. Καθόμαστε με φίλους και συζητάμε τους κανόνες, αλλά κανένας από μας δεν ξέρει καν το παιχνίδι που προσπαθούμε να παίξουμε. Γιατί το πρόβλημα της γενιάς μας, δηλαδή το να μη θέλουμε να κάνουμε σχέσεις, είναι ότι τελικά κατά βάθος θέλουμε να κάνουμε σχέσεις.

Η έννοια της ανομίας στις σύγχρονες κοινωνίες

Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Emile Durkheim επέλεξε έναν ελληνικό όρο για να περιγράψει μία νέα κοινωνική κατάσταση στη δυτική Ευρώπη, αυτόν της ανομίας (anomie). Σύμφωνα με τον Γάλλο κοινωνιολόγο Ντιρκέμ, σε καταστάσεις ανομίας εκλείπουν οι σαφείς ρυθμίσεις, οι κανόνες και τα πρότυπα που καθορίζουν τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας.

Οι πολίτες δυσκολεύονται να συμμορφωθούν με κανόνες τους οποίους κρίνουν ανίσχυρους και ως συνέπεια αυτού αισθάνονται αποπροσανατολισμένοι και διακατέχονται από άγχος. Κατά τον Ντιρκέμ, η ανομία γίνεται ένας από τους παράγοντες που εξηγούν την αυτοκτονική τάση των ανθρώπων.

Ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στην έννοια της ανομίας στις σύγχρονες κοινωνίες, περιγράφοντας το φαινόμενο της ανομικής αυτοκτονίας. Αναφέρει λοιπόν ότι όσο πιο χαλαρή είναι η κοινωνική αλληλεγγύη και η κοινωνική συνείδηση τόσο τα ποσοστά αυτοκτονίας αυξάνονται.

Οι έντονες κοινωνικές αναταραχές, οι συνεχείς κρίσεις κυρίως σε οικονομικό επίπεδο μπορούν να προκαλέσουν το φαινόμενο της κοινωνικής ανομίας, το οποίο εμφανίζεται με κρίση αξιών και επηρεάζει τις σχέσεις των ατόμων τόσο σε οικογενειακό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Αυτή η δυσλειτουργία μπορεί να οδηγήσει ορισμένα άτομα σε αυτοκτονία.

Η Δομική ανομία είναι έννοια που χρησιμοποιεί ο κοινωνιολόγος Robert Merton προκειμένου να περιγράψει και να εξηγήσει την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά. Πρόκειται για την ένταση που προκαλείται στο άτομο όταν οι παραδεδεγμένοι κανόνες συγκρούονται με την κοινωνική πραγματικότητα. Ο Robert Merton αναπτύσσει τέσσερις εκδοχές της ανομίας:

Αρχικά η ανομία ορίζεται ως μία ρήξη των κοινωνικών κανόνων που χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά του ατόμου και κατ’ επέκταση οδηγεί στη διασάλευση της κοινωνικής συνοχής. Η εμφάνιση της ανομίας συνεπάγεται την έκπτωση της σημασίας που αποδίδει το άτομο στους θεσμοθετημένους κανόνες και τις κοινωνικά συμβατές μορφές συμπεριφοράς. Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα μέλη της ίδιας κοινωνίας να μη μοιράζονται την ίδια αίσθηση για το τί είναι σωστό και τί δεν είναι, τί πρέπει και τί δεν πρέπει.

Η δεύτερη εκδοχή της ανομίας αναφέρεται στη σχέση ανάμεσα στις νόρμες και τις αξίες που ρυθμίζουν την ίδια μορφή συμπεριφοράς. Οι κανόνες-νόρμες μπορεί να είναι σύμφωνες με τις αξίες στην περίπτωση που η συμπεριφορά βοηθάει στην κατάκτηση του στόχου.

Αντίθετα, οι κανόνες δε συμβαδίζουν με τις αξίες όταν η οριζόμενη συμπεριφορά δεν εξυπηρετεί στην επίτευξη των στόχων ή ακόμη χειρότερα παρεμποδίζει την επίτευξή τους. Η εκδοχή αυτή της ανομίας αναφέρεται στη διάσταση ανάμεσα στο θεσμικό κατασκεύασμα και στο κατασκεύασμα των ευκαιριών. Η ανομία αυτή εμφανίζεται όταν υπάρχει δυσλειτουργικότητα ανάμεσα στους πολιτισμικούς κανόνες και στόχους και στις κοινωνικά κατασκευασμένες ικανότητες των μελών της κοινωνίας να δράσουν σε συμφωνία με αυτούς. Η πρόσβαση των ατόμων στη χρησιμοποίηση κοινωνικά συμβατών μέσων θα καθορίσει την πρόκληση ή μη της ανομίας.

Η τέταρτη μορφή ανομίας γεννιέται μέσα από τη σχέση ανάμεσα στο κατασκεύασμα των νορμών και σ’ αυτό των ιδεών. Μιλώντας για ιδέες αναφερόμαστε στις πεποιθήσεις του υποκειμένου για τις νόρμες και τις αξίες, τους ρόλους και τους θεσμούς.

Έτσι, προκύπτουν δύο μορφές αντίδρασης:
1. αυτοί που πραγματικά υιοθετούν συγκεκριμένα πιστεύω και
2. αυτοί που δεν το κάνουν (αν και υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα άτομα αυτά τηρούν τις δεδομένες αρχές μόνον όταν εκτίθενται δημόσια ή μετέχουν σε τελετές). Αυτό το είδος ανομίας, λοιπόν, εμφανίζεται καθώς μεγάλος αριθμός ανθρώπων αρχίζει να αποξενώνεται από την κοινωνία, η οποία τους υπόσχεται στην αρχή αυτό που στη συνέχεια τους αρνείται στην πραγματικότητα. Τότε η παραίτηση από την υποταγή στην καθεστηκυία τάξη είναι αυτό που στο τέλος ονομάζουμε ανομία.

Ο «Ανδροκλής και το λιοντάρι»: Η ιστορία του σκλάβου που έγινε φίλος με το λιοντάρι και ενθουσίασε τον Καλιγούλα

Μια αγαπημένη ιστορία που την αναφέρουν διάφοροι Ρωμαίοι συγγραφείς έχει να κάνει με το σκλάβο Ανδροκλή και ένα ασυνήθιστα μεγάλο και δυνατό λιοντάρι.

Σύμφωνα με τον Ρωμαίο συγγραφέα, Γέλλιο, ο Ανδροκλής είχε ξεφύγει από το διοικητή της επαρχίας της Αφρικής και είχε κρυφτεί μέσα σε μια σπηλιά στην άγρια φύση όταν ξαφνικά μπήκε στην κρυψώνα του ένα λιοντάρι. Το μεγαλοπρεπές ζώο ήταν τραυματισμένο. Είχε μπει ένα αγκάθι στο πόδι του και το έδειξε στο σκλάβο.

Ο Ανδροκλής έβγαλε το αγκάθι και έδεσε το τραύμα. Το ζώο συνδέθηκε μαζί του. Το λιοντάρι έφερνε τα θηράματά του στη σπηλιά και μοίραζαν στη μέση το κρέας. Έζησαν έτσι μαζί στη σπηλιά για τρία χρόνια μέχρι που ο Ανδροκλής κουράστηκε με αυτή τη ζωή και έφυγε.

Δυστυχώς όμως γρήγορα τον έπιασαν και τον έστειλαν στη Ρώμη, στους αγώνες των μονομάχων. Περίπου την ίδια εποχή ένας κυνηγός είχε πιάσει το λιοντάρι, που το έστειλαν και αυτό στη Ρώμη. Ήρθε η μέρα που ο Ανδροκλής βγήκε στην αρένα. Στεκόταν εκεί τρέμοντας και περίμενε το φρικτό του τέλος. Όταν όμως άφησαν ελεύθερο στην αρένα το λιοντάρι συνέβη κάτι αναπάντεχο.

Κουνώντας χαρούμενα την ουρά του το ζώο πλησίασε τον Ανδροκλή και άρχισε να γλείφει τα χέρια και τα πόδια του που είχαν σχεδόν παραλύσει από τον τρόμο. Εκείνος αναγνώρισε το λιοντάρι και άρχισαν να χαιρετιούνται σαν παλιοί φίλοι.

Το κοινό είχε μείνει άναυδο. Ο αυτοκράτορας Καλιγούλας φώναξε τον Ανδροκλή και του ζήτησε εξηγήσεις. Όταν άκουσε την ιστορία έδωσε αμνηστία και στο λιοντάρι και στο σκλάβο.

Από εκείνη την ημέρα και μετά έβλεπαν συχνά στους δρόμους της Ρώμης τον Ανδροκλή να πηγαίνει βόλτα το λιοντάρι του, κρατώντας το από ένα λεπτό λουρί. Οι άνθρωποι χάριζαν σε εκείνον χρήματα και στο λιοντάρι λουλούδια.

Βραχιόλι 40.000 ετών βρέθηκε στη Σιβηρία και αλλάζει ότι ξέραμε για την προϊστορία

vraxioli_siviria1Ένα πανάρχαιο βραχιόλι 40.000 ετών που βρέθηκε στη Ρωσία εντυπωσιάζει τους αρχαιολόγους με την τεχνική που κατασκευάστηκε και μας κάνει να υποψιαζόμαστε ότι έχουμε εντελώς λαθεμένη εικόνα για την προϊστορία μας, αφού το συγκεκριμένο εύρημα μαρτυρά τεχνική που σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε δεν θα έπρεπε να υπήρχε εκείνη την εποχή. «Ο αρχαίος τεχνίτης ήταν κάτοχος τεχνικών που δεν θεωρούσαμε χαρακτηριστικές της παλαιολιθικής εποχής» λέει ο δρ. Ανατόλι Ντερεβιάνκο, διευθυντής του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας και Εθνογραφίας μιλώντας στους Siberian Times.

Το βραχιόλι βρέθηκε μεταξύ άλλων αντικειμένων και ανθρώπινων οστών στη σπηλιά Ντενίσοβα της Σιβηρίας, μια περιοχή κοντά στα σύνορα της Ρωσίας με την Κίνα και τη Μογγολία.

Στη σπηλιά αυτή ζούσαν οι άνθρωποι του είδους Ντενίσοβα, για τους οποίους θεωρούσαμε ότι ήταν περισσότερο νομαδικοί και λιγότερο αναπτυγμένοι σε σχέση με τους σύγχρονούς τους Νεάντερταλ.

Το νέο εύρημα ωστόσο υποδηλώνει ότι αυτοί οι προϊστορικοί άνθρωποι ίσως να ήταν ευφυείς τεχνίτες.

Οι αρχαιολόγοι αρχικά θεώρησαν ότι το βραχιόλι δεν ήταν εκείνης της εποχής αλλά νεώτερο που είχε με κάποιο τρόπο βρεθεί στο ίδιο σημείο με τα υπόλοιπα ευρήματα, εξαιτίας ακριβώς της εξελιγμένης τεχνοτροπίας του.

Αν και βρέθηκε το 2008, το βραχιόλι πέρασε 7 χρόνια ερευνών για να επιβεβαιωθεί τελικά ότι είναι παλαιότερο των 30.000 ετών, δηλαδή πριν ξεκινήσει η λίθινη εποχή σύμφωνα με τα όσα μέχρι σήμερα γνωρίζαμε.

Ως έργο τέχνης είναι εκπληκτικό. Στον ήλιο αντανακλά τις ακτίνες του και στη νύχτα «φέγγει» ένα ελαφρύ πράσινο.

Εκτίθεται στο Μουσείο Ιστορίας και Πολιτισμού των Λαών της Σιβηρίας και της Άπω Ανατολής στο Νοβοσιμπίρσκ του Σιβηρικού Διαμερίσματος της Ρωσίας.

Αριστοτέλης: 11 διδάγματα για τη ζωή

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣΑναμφίβολα πρόκειται για έναν μέγιστο διδάσκαλο,οχι μόνο των Ελλήνων, αλλά ολόκληρου του κόσμου. Ο Αριστοτέλης είναι ένας από τους πιο γνωστούς και σπουδαίους Αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και αποτέλεσε δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μας δίδαξε πολλά σημαντικά μαθήματα σε θέματα όπως η επιστήμη, η λογική, η ηθική, η ποίηση, το θέατρο, η μεταφυσική, και η ζωή γενικότερα.

Έζησε με σκοπό να μοιράζεται τις γνώσεις του και είχε πολλούς μαθητές κατά τη διάρκεια της ζωής του. Εδώ έχουμε συγκεντρώσει μερικά αποσπάσματα της διδασκαλίας του από αυτό τα πιο διάσημα μέχρι αυτά με τη βαθύτερη σημασία και τα μοιραζόμαστε μαζί σας, ώστε να εμπνεύσουν τη ζωή σας.

Τα 11 μαθήματα που παίρνουμε για τη ζωή από τον Αριστοτέλη:

1. Ανακαλύψτε τους Φίλους Σας και Κρατήστε τους Κοντά Σας.
«κανένας δεν θα ήθελε να ζει χωρίς φίλους, ακόμη κι αν είχε στη διάθεσή του όλα τ’ άλλα.»
«Η επιθυμία για την φιλία είναι γρήγορη, αλλά η φιλία είναι ένα φρούτο που ωριμάζει αργά.»
«Καλύτερός μου φίλος είναι ο άνθρωπος που όταν εύχεται να είμαι καλά, το κάνει για χάρη μου»
«ένας στενός φίλος είναι «ένας δεύτερος εαυτός», κάποιος με τον οποίο συνδέεται ουσιαστικά η δική σου αίσθηση του εαυτού.»
«Η φιλία είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δυο σώματα»
«Η δυστυχία αποκαλύπτει εκείνους που δεν είναι πραγματικά φίλοι.»
«Το αντίδοτο για πενήντα εχθρούς είναι ένας φίλος.»

2. Η Τιμιότητα είναι η Καλύτερη Διπλωματία, να Την έχετε σε Μεγάλη Εκτίμηση.
«Η ελάχιστη αρχική απόκλιση από την αλήθεια πολλαπλασιάζεται στην συνέχεια χιλιάδες φορές»
«Ο καθένας θα πρέπει να πράττει το σωστό σωστό και όχι ό,τι βλέπει από τους άλλους.»
«Η εκτίμηση που έχεις για τους φίλους σου να είναι τίμια και ειλικρινής.»
«Κανείς δεν πιστεύει έναν ψεύτη όταν λέει μια αλήθεια»

3. Ποτέ μη σταματάς να Μαθαίνεις Καινούργια Πράγματα σε όποια Φάση και αν είναι η Ζωής Σου.
«Πολύ σημαντικό εφόδιο για τα γηρατειά είναι η εκπαίδευση»
«Οι μορφωμένοι διαφέρουν από τους αμόρφωτους όπως οι ζωντανοί από τους νεκρούς»
«Όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιθυμούν τη γνώση»
«Εκπαιδεύοντας το μυαλό, χωρίς να εκπαιδεύσουμε την καρδιά, αποτυγχάνουμε σε όλα»
«Αυτοί που δίνουν καλή εκπαίδευση στα παιδιά, πρέπει να τιμώνται περισσότερο από εκείνους που τα γέννησαν, γιατί οι γονείς τους έδωσαν μόνο τη ζωή, οι παιδαγωγοί όμως τους έμαθαν την τέχνη του ευ ζην»
«Είναι στη φύση των ανθρώπων να μαθαίνουν»

4. Η Τέχνη της Γραφής είναι Όμορφη.
«Η ποίηση είναι πιο εκλεκτή και πιο φιλοσοφική από την ιστορία γιατί η ποίηση εκφράζει το καθολικό, ενώ η ιστορία μόνο κάτι συγκεκριμένο»
«Ποίηση απαιτεί έναν άνθρωπο με ένα ιδιαίτερο ταλέντο για να την υπηρετήσει, ή αλλιώς κάποιον αρκετά τρελό γι’ αυτήν»
«Ο καλός συγγραφέας εκφράζεται σαν κοινός άνθρωπος, αλλά σκέφτεται σαν τους σοφούς»
«Ο σκοπός της τέχνης δεν είναι να περιγράψει την εξωτερική εμφάνιση των πραγμάτων, αλλά την εσωτερική σημασία τους»

5. Ένα από τα Μεγαλύτερα Επιτεύγματα της Ζωής είναι η Κατανόηση του Εαυτού.
«Γνωρίζοντας τον εαυτό σας είσαι στην αρχή όλης της σοφίας»
«Αυτός που έχει ξεπερνά τους φόβους του είναι πραγματικά ελεύθερος»
«Θεωρώ περισσότερο ανδρείο εκείνον που νικά τις επιθυμίες του παρά εκείνον που νικά τους εχθρούς του, γιατί η πιο δύσκολη νίκη είναι εναντίον του κακού εαυτού.»
«ο αναπόφευκτος πόλεμος πρέπει να καταλήγει στην εδραίωση της ειρήνης»

6. Για την Επίτευξη Οποιουδήποτε Πράγματος στη Ζωή, θα πρέπει να Υπάρχει η Δύναμη της θέλησης.
«Μέσα από την πειθαρχία έρχεται η ελευθερία.»
«η φύση της επιθυμίας δε γνωρίζει όρια, και η ικανοποίηση αυτής της απεριόριστης επιθυμίας είναι για τους πολλούς σκοπός ζωής»
«Είμαστε αυτό που κάνουμε επανειλημμένα. Ως εκ τούτου, η Αριστεία, δεν είναι πράξη αλλά συνήθεια»
«Το άριστο δεν συμβαίνει ποτέ τυχαία. Έρχεται μετά από δική μας επιδίωξη, ειλικρινή προσπάθεια και έξυπνες δράσεις. Αντιπροσωπεύει τη σοφή επιλογή μεταξύ πολλών εναλλακτικών. Οι επιλογές μας και όχι η τύχη καθορίζουν το πεπρωμένο»
«Η καλύτερη επιλογή είναι αυτή που μας βοηθά να πετύχουμε πιο γρήγορα τους στόχους μας»
«Προτιμώ αυτό που είναι απίθανο αλλά δυνατόν να συμβεί παρά το πιθανό που όμως είναι αδύνατον να συμβεί.»
«όσα πρέπει να κάνουμε αφού τα μάθουμε, τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα»

7. Η Χαρά και η Διασκέδαση Πρέπει να Υπάρχει στη Ζωή, για να Μας Κρατάει Υγιείς.
«Το μυστικό για της χαράς είναι η έκπληξη.»
«Τα αστεία είναι αρεστά και στους θεούς»
«Η ζωή είναι κωμωδία γι’ αυτούς που σκέφτονται και τραγωδία γι’ αυτούς που αισθάνονται»
8. Πολλές Φορές, οι Πιο Παράλογοι Άνθρωποι έχουν τις Καλύτερες Ιδέες.
«η ιδιοφυΐα είναι ανάμικτη με την παραφροσύνη»
«Δεν υπάρχει μεγαλοφυΐα χωρίς το άγγιγμα της τρέλας»

9. Ο Φόβος Δεν Μας Προσφέρει Τίποτα Άλλο από το να Μας Κρατά Πίσω.
«Οι αδύναμοι υπακούν από φόβο ενώ οι δυνατοί από αγάπη»
«Ο φόβος είναι πόνος που προκύπτει από την αναμονή του κακού»
«Αυτό που πέτυχα με τη φιλοσοφία, ήταν να κάνω με τη θέλησή μου αυτά που οι άλλοι τα κάνουν επειδή φοβούνται τον νόμο»
«Η ελπίδα είναι το όνειρο ενός ξύπνιου»

10. Πάρτε τον Έλεγχο της Ζωής στα Χέρια Σας και Επιλέξτε τις Αρετές που Θέλετε να Διαθέτει.
«Οι άνθρωποι δημιουργούν τους θεούς κατ’ εικόνα τους, όχι μόνο όσον αφορά τη μορφή τους αλλά και όσον αφορά τον τρόπο ζωής τους»
«Η ευτυχία ανήκει στους αυτάρκεις»
«Η ευτυχία είναι το ίζημα που κάθετε στο πιο κατάλληλο σημείο της ψυχής»
«Μια συγκεκριμένη αρετή απαιτεί συγκεκριμένο τρόπο για να αποκτηθεί.»
«Η ενέργεια του μυαλού είναι η ουσία της ζωής»
«Δεν πρέπει να είμαστε ούτε δειλοί ούτε απερίσκεπτοι, αλλά θαρραλέοι»
«Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να αποφύγεις την κριτική…Να μην κάνεις τίποτα, να μη λες τίποτα, να είσαι τίποτα..»
«Η υπομονή είναι πικρή όμως ο καρπός της είναι γλυκός»
«Η αξιοπρέπεια δεν συνίσταται στην κατοχή των τιμών, αλλά στο να τις αξίζεις»

11. Μην Υποτιμάτε τη Δύναμη του Σκότους.
«Είναι οι πιο σκοτεινές στιγμές μας, που πρέπει να εστιάσουμε, για να δούμε το Ερεβοκτόνο φως»
«Δεν μπορούμε να μάθουμε χωρίς πόνο»

Δημιούργημα... μικροβίων η βυθισμένη «πόλη» στον Αλικανά Ζακύνθου

Αυτό που πολλοί νόμιζαν -ή ήλπιζαν- ότι είναι μια βυθισμένη πόλη στον βυθό του Αλικανά Ζακύνθου, στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα περίεργο γεωλογικό και βιολογικό φαινόμενο: σχηματισμοί που δημιουργήθηκαν πριν από τρία έως πέντε εκατομμύρια χρόνια με τη βοήθεια ενός αρχαίου «πολιτισμού»... υποθαλάσσιων μικροβίων.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γεωχημείας Τζούλιαν 'Αντριους της Σχολής Περιβαλλοντικών Επιστημών του βρετανικού Πανεπιστημίου East Anglia, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό θαλάσσιας γεωλογίας «Marine and Petroleum Geology». Στην έρευνα συμμετείχαν και επιστήμονες του Πανεπιστημίου Αθηνών με επικεφαλής τον καθηγητή Μιχάλη Σταματάκη του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος.

zakynthosΗ «πόλη» είχε ανακαλυφθεί πριν λίγα χρόνια σε βάθος δύο έως πέντε μέτρων από δύτες, οι οποίοι είδαν «κατασκευές» που θύμιζαν βάσεις κιόνων, πεζοδρόμια, αυλές κ.α. Η κατοπινή αυτοψία που έκαναν αρχαιολόγοι της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων δεν έδειξε ίχνη κάποιου αρχαίου οικισμού, καθώς δεν βρέθηκαν κεραμικά ή νομίσματα.

Η νέα μελέτη έρχεται να επιβεβαιώσει την μη ανθρώπινη προέλευση αυτών των «κατασκευών», που ανάγονται στην Πλειόκαινο γεωλογική περίοδο.

Οι επιστήμονες συνέλεξαν δείγματα από τον βυθό και τα μελέτησαν με διάφορες τεχνικές (μικροσκόπια, ακτίνες-Χ, γεωχημικές αναλύσεις κ.α.). Η εκτίμησή τους είναι ότι τα «ερείπια» είναι απολιθωμένα απομεινάρια ενός φυσικού υδραυλικού συστήματος, που υπήρχε κάποτε κάτω από τον βυθό και το οποίο επέτρεπε στο μεθάνιο και σε άλλους υδρογονάνθρακες να δραπετεύουν στο νερό.

Στη συνέχεια, μικρόβια χρησιμοποιούσαν τον άνθρακα του μεθανίου και των άλλων υδρογονανθράκων ως «καύσιμο» για να σχηματίσουν ένα είδος φυσικού τσιμέντου γύρω από τους γεωλογικούς σχηματισμούς από δολομίτη. Η σταδιακή διάβρωση έδωσε το τελικό σχήμα στους σχηματισμούς αυτούς, που μοιάζουν με ανθρώπινο έργο, αλλά δεν είναι.

Όπως είπε ο 'Αντριους, μπορεί να μην πρόκειται για μια αρχαία πόλη, όμως το γεωλογικό αυτό φαινόμενο είναι σπάνιο σε ρηχά νερά, καθώς κάτι ανάλογο συνήθως έχει εντοπισθεί σε βάθη εκατοντάδων ή και χιλιάδων μέτρων, π.χ. στη Βόρεια Θάλασσα.

Ανακάλυψαν βλαστικά κύτταρα σε απολίθωμα δέντρου ηλικίας 320 εκατ. ετών

Ανακάλυψαν βλαστικά κύτταρα σε απολίθωμα δέντρου ηλικίας 320 εκατ. ετώνΒρετανοί επιστήμονες ανακάλυψαν τα αρχαιότερα μέχρι σήμερα βλαστικά κύτταρα ριζών στο απολίθωμα ενός δέντρου ηλικίας 320 εκατομμυρίων ετών.

Τα κύτταρα, από όπου προήλθαν οι ρίζες του αρχαίου φυτού, ανακαλύφθηκαν από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με επικεφαλής τον Αλεξάντερ Χεδέριγκτον, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας "Current Biology".

Το απολίθωμα φυλασσόταν στη βοτανική συλλογή Herbaria του πανεπιστημίου, αλλά η σημασία του δεν είχε γίνει αντιληπτή έως τώρα. Είναι ουσιαστικά η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται σε απολίθωμα «παγωμένη» στο χρόνο η ανάπτυξη ενός φυτού και μάλιστα τόσο αρχαίου.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα αρχαία φυτικά βλαστικά κύτταρα ήσαν διαφορετικά από τα σημερινά, εμφανίζοντας ένα άγνωστο έως τώρα τρόπο κυτταρικής διαίρεσης. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι βιολογικοί μηχανισμοί που ρύθμιζαν τον σχηματισμό των ριζών στα αρχαία δέντρα και φυτά, έχουν πια σήμερα εξαφανισθεί και αντικατασταθεί από άλλους.

Τα φυτικά κύτταρα που ανακαλύφθηκαν, προέρχονται από τα πρώτα τροπικά βροχοδάση του πλανήτη, όπου τα δέντρα έφθαναν τα 50 μέτρα σε ύψος και ήσαν υπεύθυνα για μια από τις δραματικές κλιματικές αλλαγές στην ιστορία της Γης. Η εξέλιξη των βαθιών ριζών οδήγησε σε γεωχημικές αντιδράσεις στα πετρώματα του εδάφους, οι οποίες είχαν ως συνέπεια να αφαιρεθούν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και έτσι ο πλανήτης να ψυχρανθεί και σταδιακά να εισέλθει σε μια εποχή πάγων.

Από πού προέρχονται οι νόμοι της διατήρησης – οι δυνάμεις, τα χωρίς μάζα σωματίδια , όπως και αυτά της δύναμης με μάζα;

Μικρή εισαγωγή στις συμμετρίες
Οι συμμετρίες διαδραματίζουν καίριο ρόλο για το πως ερμηνεύουμε τις θεωρίες μας.
Τα αντισωματίδια σχετίζονται με την συμμετρία αντιστροφής του φορτίου (parity), μια διακριτή συμμετρία του χωροχρόνου.
Το Καθιερωμένο Μοντέλο αποτελείται από πολλές συμμετρίες: του χωροχρόνου, τις οικογένειες των σωματιδίων, το χρώμα των κουάρκ, την ηλεκτρασθενή.
Οι συμμετρίες μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέρουσες όταν σπάσουν. Το μποζόνιο Higgs είναι στενά συνδεδεμένο με το σπάσιμο της ηλεκτρασθενούς συμμετρίας, που καταλήγει να δίνει στα μποζόνια W και Z μάζα μέσω των σωματιδίων Goldstone, αλλά και να δίνει βάρος στα σωματίδια της ύλης μέσω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ αριστερόστροφων και δεξιόστροφων φερμιονίων.
Οι τοπικές ή συμμετρίες βαθμίδας είναι υπεύθυνες για την ύπαρξη των σωματιδίων της δύναμης.
Τέλος, οι συμμετρίες είναι υπεύθυνες για τους νόμους της διατήρησης, όπως η διατήρηση της ορμής ή η διατήρηση των ηλεκτρικών φορτίων.

1. Από πού προέρχονται οι νόμοι της διατήρησης;

Η Γερμανίδα Emmy Noether (1882 – 1935) ήταν μια εξέχουσα φυσιογνωμία στον χώρο της θεωρητικής φυσικής και των μαθηματικών στις αρχές της δεκαετίας του 1900, όταν κυριαρχούσαν στους τομείς αυτούς οι άνδρες. Ο Αϊνστάιν μαζί με τον Χίλμπερτ την θεωρούσαν σαν την σπουδαιότερη γυναίκα στην ιστορία των Μαθηματικών. Σήμερα κάθε φοιτητής της φυσικής μαθαίνει το Θεώρημα Noether, σαν τμήμα της αναλυτικής μηχανικής. Το θεώρημα αυτό μπορεί να συνοψιστεί ως :

Για κάθε συνεχή συμμετρία (πχ μια περιστροφή), υπάρχει ένα μέγεθος που διατηρείται

Τι σημαίνει αυτό; Το πρώτο μέρος αναφέρεται σε μια συνεχή συμμετρία, σαν τις συμμετρίες του χωροχρόνου όπου είδαμε τις περιστροφές, τις μετατοπίσεις στο χώρο, τις μεταφορές στον χρόνο, καθώς και τις σχετικιστικές γενικεύσεις τους (μετασχηματισμούς Lorentz). Η λέξη συνεχής σημαίνει ότι μπορείτε να εκτελέσετε τη συμμετρία προχωρώντας με όσο βήμα θέλετε, σε αντίθεση με τις διακριτές συμμετρίες (συμμετρίες ανταλλαγής, κατοπτρικές, αντιστροφής του φορτίου, του χρόνου κλπ).

Το δεύτερο μέρος του θεωρήματος μας λέει ότι αν έχετε μια συνεχή συμμετρία, τότε έχετε μια ποσότητα που διατηρείται, που οι φυσικοί το λένε γενικά φορτίο. Είναι κάτι που ήδη το ξέρουμε, πχ τα ηλεκτρόνια μεταφέρουν ένα ηλεκτρικό φορτίο που διατηρείται, ούτε δημιουργείται ούτε καταστρέφεται. Καθώς και ότι σε κάθε αλληλεπίδραση μεταξύ σωματιδίων το συνολικό φορτίο τους πρέπει να είναι στο τέλος ίδιο με το αρχικό.

Τώρα λοιπόν μπορούμε να εξηγήσουμε την ύπαρξη ποσοτήτων που διατηρούνται με βάση της ύπαρξης μιας συμμετρίας στη φύση. Παρακάτω αναφέρουμε μερικά γνωστά παραδείγματα από τη μη σχετικιστική κλασσική φυσική:

Οι νόμοι της φυσικής είναι ίδιοι με την πάροδο του χρόνου (συμμετρία μετάθεσης χρόνου). Αυτό συνεπάγεται την ύπαρξη μιας ποσότητας που διατηρείται και η οποία δεν μεταβάλλεται με το χρόνο. Αυτή η ποσότητα είναι η γνωστή μας ενέργεια. Άρα η ενέργεια ενός συστήματος παραμένει σταθερή στο χρόνο.

Οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι σε κάθε σημείο του χώρου (συμμετρία μετάθεσης χώρου). Αυτό συνεπάγεται την ύπαρξη μιας ποσότητας που διατηρείται και η οποία δεν αλλάζει με το χώρο. Αυτή η ποσότητα είναι η ορμή.

Οι νόμοι της Φυσικής είναι οι ίδιοι ανεξάρτητα πόσο θα αλλάξουμε την διεύθυνση ή τις συντεταγμένες. Αυτό μας οδηγεί στη διατήρηση της στροφορμής.

Βλέπουμε λοιπόν ότι όλα αυτά είναι χρήσιμα, διότι οι φυσικοί κτίζοντας θεωρίες μπορούν να δημιουργήσουν ποσότητες που διατηρούνται, υποθέτοντας μόνο ότι η θεωρία υπακούει σε κάποια συμμετρία.

2. Από πού προέρχονται οι δυνάμεις;

Υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος συμμετρίας για την οποία ενδιαφέρονται ιδιαίτερα οι φυσικοί των σωματιδίων, αυτές είναι οι συμμετρίες βαθμίδας (gauge symmetries). Αυτές οι συμμετρίες είναι ειδικές διότι μας δίνουν τα μποζόνια βαθμίδας ή όπως αλλιώς είναι γνωστά τα σωματίδια της δύναμης. Έτσι μπορούμε επίσης να πούμε ότι η συμμετρία είναι ο λόγος για τον οποίο έχουμε δυνάμεις μεταξύ των σωματιδίων.

Υπάρχουν δύο συμπληρωματικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να δει τη συμμετρία βαθμίδας. Ο πρώτος τρόπος είναι να την σκεφτούμε σαν ένα πρόσθετο χαρακτηριστικό της κανονικής γενικής συμμετρίας. Για παράδειγμα, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια εσωτερική γενική συμμετρία που μας αναγκάζει να έχουμε τρία χρώματα σε κάθε κουάρκ. Στη συνέχεια μπορούμε να “προωθήσουμε” αυτή τη γενική συμμετρία προς μια συμμετρία βαθμίδας και το γεγονός αυτό μας αναγκάζει να εισαγάγουμε ένα νέο σωματίδιο δύναμης (το γκλουόνιο), που συνδέει τα σωματίδια τα οποία έχουν φορτίο χρώματος, δηλαδή τα κουάρκ. Το φορτίο χρώματος, φυσικά, προέρχεται από το θεώρημα της Noether, που όπως έχουμε δει πριν λέει πως για κάθε συνεχή συμμετρία υπάρχει ένα μέγεθος (που πολλές φορές το ονομάζουμε φορτίο) το οποίο διατηρείται. Αυτό επιτυγχάνεται αν προωθήσουμε μια γενική συμμετρία σε μια τοπική συμμετρία, που σημαίνει ότι κάνουμε διάφορους μετασχηματισμούς συμμετρίας σε διαφορετικά σημεία στον χώρο.

Για παράδειγμα, το ηλεκτρικό φορτίο προέρχεται από μια απλή συμμετρία που ονομάζεται U(1). Αυτή είναι συμμετρία του κύκλου. Έτσι, μπορούμε να φανταστούμε ένα μικρό κύκλο που υπάρχει σε κάθε σημείο του χωροχρόνου, και σε κάθε σημείο υπάρχει κάποιο σημείο του κύκλου που μας αποκαλύπτει μια ιδιότητα του πεδίου του ηλεκτρονίου. Ποιά είναι αυτή η ιδιότητα; Είναι μια πολύπλοκη φάση, κατά βάση ένα σύνθετος αριθμός μήκους 1 που πολλαπλασιάζει τη μεταβλητή ηλεκτρονίου στις θεωρίες μας. Αυτός δεν είναι όμως ένας "πραγματικός" κύκλος επειδή είναι μια εσωτερική συμμετρία, την οποία φανταζόμαστε ακριβώς για να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Μια καθολική συμμετρία θα μας αποκαλύψει ότι, αν μετακινήσουμε το σημείο του κύκλου κατά το ίδιο ποσό παντού στο χώρο, τότε οι νόμοι της φυσικής πρέπει να είναι οι ίδιοι (κάτω σχήμα)
 
 
Η συμμετρία βαθμίδας, ωστόσο, είναι μία συμμετρία όπου μπορούμε να κάνουμε μια ανεξάρτητη περιστροφή σε κάθε σημείο του χώρου, δηλαδή μια τοπική μεταμόρφωση (κάτω σχήμα):


Εάν μια συμμετρία είναι συμμετρία βαθμίδας, τότε αυτός ο μετασχηματισμός θα πρέπει να αφήνει αναλλοίωτους τους νόμους της φυσικής. Σημειώστε ότι η τοπική συμμετρία είναι πολύ πιο περιοριστική από ό,τι η γενική συμμετρία. Γιατί όμως αυτή μας δίνει σωματίδια δύναμης; Αν όλα τα βέλη είναι ευθυγραμμισμένα μεταξύ τους, αποδεικνύεται ότι πρέπει να καθορίσουμε έναν τρόπο να πάνε από τον προσανατολισμό ενός βέλους στο σημείο x προς τον προσανατολισμό του βέλους στο σημείο y. Στην διαφορική γεωμετρία αυτό ονομάζεται σύνδεση. Στη φυσική όμως λέγεται πεδίο βαθμίδας. Αυτό το αντικείμενο "πεδίο βαθμίδας" είναι αυτό το οποίο μας αποκαλύπτει πώς η κατεύθυνση στα βέλη είναι ακριβώς αυτό που ονομάζουμε δύναμη σωματιδίων! Έτσι, το φωτόνιο είναι απλώς το “πεδίο βαθμίδας" που συνδέει τους U (1) προσανατολισμούς των ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων. Σωματίδια που δεν είναι φορτισμένα δεν διαθέτουν ένα προσανατολισμό U(1), και έτσι τα φωτόνια δεν τα «βλέπει».

Ένας δεύτερος τρόπος για να σκεφτούμε τη συμμετρία βαθμίδας είναι να πούμε ότι αν τα βέλη μπορούν να στοχεύσουν σε οποιαδήποτε κατεύθυνση, τότε αυτό το κομμάτι της πληροφορίας είναι στην πραγματικότητα ένας πλεονασμός στη θεωρία μας. Με άλλα λόγια, οι συμμετρίες βαθμίδας μπορεί να θεωρηθούν ότι δεν προκύπτουν από κάποια φυσική αρχή, αλλά είναι μια ανθρώπινη εφεύρεση για να κάνει τη φύση περισσότερο βολική από μαθηματική άποψη. Αν φτιάξουμε μια συμμετρία βαθμίδας που είναι περιττή, οφείλουμε να διασφαλίσουμε ότι κάποια κβαντικά φαινόμενα δεν την μπερδεύουν ή ότι δεν είναι εντελώς αντίθετη με τη θεωρία μας. Αυτά τα κβαντικά φαινόμενα ονομάζονται ανωμαλίες, και έχουμε ένα ισχυρό εργαλείο στη θεωρητική φυσική, που λέγεται ακύρωση της ανωμαλίας. Αυτή δε η ακύρωση των ανωμαλιών οδήγησαν τους Green και Schwarz το 1984 στην πρώτη επανάσταση των υπερχορδών.
3. Από πού προέρχονται τα άμαζα σωματίδια;

Πρόκειται για μια παράξενη ερώτηση. Δηλαδή τα σωματίδια χωρίς μάζα – όπως για παράδειγμα τα φωτόνια – είναι διαφορετικά από τα σωματίδια με μάζα;

Τα σωματίδια χωρίς μάζα έχουν μια ειδική κάπως θέση στην κβαντική θεωρία πεδίου. Αποδεικνύεται ότι αυτά τα σωματίδια μπορούν να οδηγήσουν σε εμφανείς θεωρητικές ασυνέπειες και η κβαντομηχανική συνήθως συνωμοτεί για να δώσει σωματίδια με μάζα, εκτός κι αν τέτοιες μάζες προστατεύονται από κάποια συμμετρία. (Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η χειραλική (chiral) συμμετρία, δηλαδή η αριστερόστροφη και δεξιόστροφη δομή των φερμιονίων του Καθιερωμένου Προτύπου, που εμποδίζει τα φερμιόνια να αποκτήσουν μάζα, εκτός από το μηχανισμό Higgs).

Αυτό συνδέεται με το θεώρημα Goldstone, που μας λέει ότι:

Αν μια γενική συνεχής συμμετρία είναι σπασμένη, τότε υπάρχουν άμαζα σωματίδια στη θεωρία.

Σαν γενική συνεχή συμμετρία εννοείται κάτι σαν την U (1) συμμετρία του κύκλου που περιγράφηκε πιο πάνω. Για να το καταλάβετε η καλύτερη εικόνα που υπάρχει εδώ είναι το λεγόμενο “Μεξικάνικο καπέλο δυναμικού"
 
Ένα μεξικάνικο καπέλο επεξηγεί το θεώρημα Goldstone. Αν και το καπέλο είναι αναλλοίωτο κάτω από περιστροφές γύρω από έναν κατακόρυφο άξονα, ένας μικρός βόλος θα μπορεί να κάτσει μακριά από τον άξονα συμμετρίας, κάπου στο χείλη του καπέλου, αλλά μπορεί και να κινηθεί ελεύθερα χωρίς δύναμη επαναφοράς γύρω από το χείλη. Η σπασμένη κατά προσέγγιση συμμετρία απεικονίζεται με ελαφρώς γερμένο το καπέλο (προς τα δεξιά), που παράγει έτσι μια μικρή δύναμη επαναφοράς, ανάλογη με τη μικρή μάζα του πιονίου

Η ιδέα που έχουμε είναι ότι μπορούμε να φανταστούμε ένα κβαντικό πεδίο σαν τον βόλο που κυλάει γύρω σε αυτό το Μεξικάνικο καπέλο. Η θέση του βόλου αντιπροσωπεύει την "αναμενόμενη τιμή του κενού” του πεδίου. Εδώ η φράση "αναμενόμενη τιμή του κενού” είναι κωδικός για το αν ή όχι το σωματίδιο υπάρχει παντού στο χώρο χωρίς πρόσθετες επιπτώσεις της κβαντομηχανικής.

Τα περισσότερα δυναμικά δεν έχουν αυτό το ‘μικρό λόφο’ στη μέση, έτσι ο «βόλος» θέλει να κάθεται ακριβώς στο κέντρο, όπου το πεδίο έχει μηδενική αναμενόμενη τιμή του κενού. Το γεγονός αυτό είναι που φτιάχνει τα περισσότερα σωματίδια. Για το πεδίο Higgs, ωστόσο, η αναμενόμενη τιμή του κενού είναι μη μηδενική – το σχήμα του μεξικάνικου καπέλου αναγκάζει το Higgs να ζουν στο δακτύλιο (στο κάτω μέρος) όπου το καπέλο είναι επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι το πεδίο Higgs "υπάρχει παντού" στο χώρο, έστω και αν δεν έχει να δημιουργηθεί μέσω κβαντικών αλληλεπιδράσεων. Πράγματι, αυτή η αλληλεπίδραση των σωματιδίων με αυτό το "πανταχού παρών" πεδίο Higgs είναι που δίνει μάζα στα σωματίδια.

Τώρα, το θεώρημα Goldstone είναι η παρατήρηση ότι το σχήμα του καπέλου πράγματι αντιστοιχεί στη μάζα του σωματιδίου που κυλάει μέσα σε αυτό. Αυτό είναι μέρος της δομής όλων των θεωριών κβαντικού πεδίου και μπορείτε να το πάρετε σαν σταθερό γεγονός. Η βασική παρατήρηση είναι ότι το σωματίδιο Higgs έχει ακόμα μια κατεύθυνση όπου είναι ελεύθερο να κυλήσει, δηλαδή την γωνιακή κατεύθυνση. Το θεώρημα Goldstone μας λέει λοιπόν πως αυτές οι κατευθύνσεις (στο "πεδίο του χώρου", δηλαδή στον χώρο των δυνατών τιμών του κενού Higgs, κι όχι στον φυσικό χώρο), αντιστοιχούν σε άμαζες διεγέρσεις του πεδίου Higgs.

Έτσι, όλα αυτά μπορείτε να το σκεφτείτε κι ως εξής: το γεγονός ότι το πεδίο Higgs δεν ζει στο κέντρο του δυναμικού (είναι έξω από το μικρό λόφο) μας λέει ότι το Higgs ζει παντού μέσα στον χώρο. Οι αλληλεπιδράσεις των σωματιδίων με αυτό το "πανταχού στο χώρο" πεδίο Higgs τους δίνει τη μάζα τους. Επιπλέον, υπάρχει ένας συγκεκριμένος τρόπος που μπορούμε να κάνουμε να αναπηδά αυτό το "παντού στο χώρο" πεδίο, που αντιστοιχεί στα άμαζα σωματίδια. Αυτό ακριβώς είναι σαν τους κυματισμούς που παίρνουμε όταν ρίχνουμε μια πέτρα σε μια λίμνη.
4. Και από πού προέρχονται τα σωματίδια της δύναμης με μάζα;

Στην αρχή η θεωρία πρόβλεπε μόνο άμαζους διαδότες των αλληλεπιδράσεων (διανυσματικά μποζόνια), γεγονός που ερχόταν σε αντίθεση με αυτά που διαπιστώσαμε από τα πειραματικά δεδομένα, αλλά και για το λόγο ότι οι άμαζοι διαδότες έπρεπε να είχαν πολύ μεγάλη εμβέλεια γεγονός που ερχόταν και πάλι σε αντίθεση με τα δεδομένα. Όμως, είναι αδύνατον να αποκτήσουν μάζα τα διανυσματικά μποζόνια διατηρώντας την συμμετρία βαθμίδας. Την λύση στο πρόβλημα ήρθε να δώσει ο Peter Higgs το 1964 προτείνοντας μία νέα θεωρία.

Αυτό το χωρίς μάζα πεδίο Higgs, που ήρθε να σχηματίσει το θεώρημα Goldstone, σχετίζεται με ένα διαφορετικό πρόβλημα στη θεωρία πεδίου σχετικό με τα μποζόνια βαθμίδας, δηλαδή τα σωματίδια της δύναμης. Αποδεικνύεται ότι αν γράψετε μια θεωρία με σωματίδια δύναμης με μάζα (όπως είναι τα W και Z μποζόνια), αυτό συνήθως οδηγεί σε προφανείς θεωρητικές ανακολουθίες, π.χ. πιθανότητες που είναι μεγαλύτερες από 100%. Ωστόσο, αποδεικνύεται ότι, αν τα σωματίδια της δύναμης πάρουν τις μάζες τους με ένα πολύ συγκεκριμένο τρόπο, δηλαδή μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται αυθόρμητη διάσπαση της συμμετρίας, τότε όλα είναι εντάξει. Με την αυθόρμητη διάσπαση της συμμετρίας δημιουργούνται άμαζα μποζόνια Goldstone (με spin 1). Ακόμα, αποδεικνύεται ότι υπάρχει και μια συμμετρία οπότε η θεωρία είναι σωστή.

Αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι τα μποζόνια W και Z παίρνουν τις μάζες τους, ‘τρώγοντας’ τα άμαζα σωματίδια Higgs. Αυτό σημαίνει ότι τα φυσικά μποζόνια W και Z περιέχουν πράγματι μέρος του πεδίου Higgs! Ή αλλιώς τα πεδία W και Z αναμιγνύονται κβαντομηχανικά με τα άμαζα σωματίδια Higgs. 

Κυματισμοί στο διάστημα διαιρούν τον κλασσικό από τον κβαντικό κόσμο

Γιατί δεν μπορούμε να είμαστε σε δύο μέρη την ίδια στιγμή; Η απλή απάντηση είναι ότι αυτό συμβαίνει γιατί τα μεγάλα αντικείμενα δεν φαίνεται να υπόκεινται στους ίδιους εκκεντρικούς νόμους της κβαντομηχανικής, που κυβερνούν τα υποατομικά σωματίδια. Αλλά γιατί όχι – και πόσο μεγάλο πρέπει να είναι κάτι για την κβαντική φυσική ώστε να μην ισχύει; Οι κυματισμοί στον χωροχρόνο θα μπορούσαν να έχουν την απάντηση.

Διατηρώντας χωριστά το κλασσικό από τον κβαντικό κόσμο

Η θέση του ορίου μεταξύ της κλασικής και της κβαντικής κόσμοι είναι ένα μακροχρόνιο διαρκές μυστήριο.Μια ιδέα που υπάρχει είναι πως οτιδήποτε ξεκινάει σαν ένα κβαντικό σύστημα, υπάρχει σε μία υπέρθεση καταστάσεων. Αυτό θα κάνει ένα αντικείμενο να μπορεί να είναι, για παράδειγμα, σε πολλά μέρη ταυτόχρονα. Αλλά όταν αυτό το σύστημα αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του, τότε καταρρέει σε μία κλασική κατάσταση – ένα φαινόμενο που ονομάζεται κβαντική αποσυνοχή (decoherence)

Ο Brahim Lamine του Πανεπιστημίου Pierre – Marie Curie στο Παρίσι, και οι συνεργάτες του λένε ότι τα κύματα της βαρύτητας μπορεί να είναι υπεύθυνα για αυτό το φαινόμενο. Αυτά τα κύματα, στον ίδιο τον ιστό του σύμπαντος, δημιουργήθηκαν από την ταχεία επέκταση του αμέσως μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, καθώς και από βίαια αστροφυσικά γεγονότα, όπως στις συγκρούσεις των μαύρων οπών. Κατά συνέπεια, ένα γενικό υπόβαθρο κυματισμών με πολύ χαμηλά πλάτη (εντάσεις) χαρακτηρίζουν τον χωροχρόνο.

Τα κύματα της βαρύτητας μπορεί να είναι υπεύθυνα για την ασάφεια της κβαντικής κατάρρευσης σε μία ενιαία κλασσική κατάσταση.

Ο Lamine και οι συνεργάτες του υπολόγισαν με ποιό τρόπο αυτός ο κυμαινόμενος χωροχρόνος θα μπορούσαν να συμβάλει στην κβαντική αποσυνοχή. Διαπίστωσαν λοιπόν ότι για τα συστήματα με πολύ μεγάλη μάζα, όπως το φεγγάρι, η αποσυνοχή που προκαλείται από τα βαρυτικά κύματα θα είχε αναγκάσει οποιανδήποτε κβαντική υπέρθεση να διαλυθεί αμέσως. Στο άλλο άκρο της κλίμακας, τέτοια κύματα θα είχαν μια αμελητέα επίδραση στα άμαζα φωτόνια.

Για να ελέγξει αν τα κύματα της βαρύτητας όντως αναγκάζουν την αποσυνοχή να εμφανίζεται σε μεγάλα αντικείμενα, οι ερευνητές προτείνουν τη χρήση μιας διάταξης, που ονομάζεται συμβολόμετρο ύλης-κύματος, στο οποίο μόρια διέρχονται μέσω πολλαπλών δικτυωτών σαν σχάρες. Ο κυματικός χαρακτήρας των μορίων τα οδηγεί σε μια περίθλαση, και τα κύματα περίθλασης αλληλεπιδρούν για να δημιουργήσει ένα σχήμα συμβολής. Η κβαντική αποσυνοχή όμως καταστρέφει αυτό το σχήμα συμβολής, έτσι ώστε κατ’ αρχήν, θα μπορούσε αυτό να αποτελέσει ένα κριτήριο για το αν οι διακυμάνσεις του φαινόμενου της αποσυνοχής του χωροχρονικού υποβάθρου, ταιριάζει με τις προβλέψεις. Ένα τέτοιο σύστημα θα πρέπει να έχει απομονωθεί πλήρως για να αποκλειστούν κάποιες άλλες επιπτώσεις.

Αυτό είναι, ωστόσο, αδύνατο στην πράξη – με τα σημερινά συμβολόμετρα, τουλάχιστον. Τα πειράματα που άρχισαν με τον Anton Zeilinger και τον Markus Arndt στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, κατάφεραν να δημιουργήσουν συμβολή με δοκούς από μπάκυμπολ με 60 άτομα άνθρακα, αλλά ακόμη και με τα μόρια αυτού του μεγέθους η επίδραση των κυμάτων βαρύτητας, είναι πολύ μικρή για να μπορούν να παρατηρούνται.

Σύμφωνα με τον Lamine, ο οποίος παρουσίασε το έργο του σε μια συνεδρίαση στο Les Houches για τη Βαρύτητα και τη Θεμελιώδη Φυσική του Διαστήματος, το αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι μετρήσιμο σε μεγαλύτερα συστήματα και σε υψηλές ενέργειες. Υπερηχητικές δέσμες με περίπου 3.000 άτομα άνθρακα θα προσπαθήσουν να πετύχουν την εμφάνιση της επίδρασης των κυμάτων βαρύτητας, με ένα συμβολόμετρο έκτασης περίπου 1 τετραγωνικού μέτρου. Αυτό όμως είναι πολύ πιο πέρα από κάθε προβλεπόμενη σημερινή τεχνολογία.

Κάποιες παράξενες θεωρίες προβλέπουν, ωστόσο, ότι η κβαντική αποσυνοχή θα συμβεί σε χαμηλότερη ενεργειακή κλίμακα από αυτήν που προτείνεται από τον Lamine. Αν πράγματι έτσι συμβαίνει, αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί εντός των πειραματικών ορίων. "Κι αυτό γιατί τα πειράματα μας πιέζουν προς τα πάνω το όριο της μάζας συμβολής, βήμα προς βήμα”, συμπληρώνει ο Arndt.
-------------
Παράθεμα: Η καταστροφή της υπέρθεσης και το όριο μεταξύ κβαντικής και κλασσικής συμπεριφοράς

Από την αρχή ακόμα της κβαντικής θεωρίας, οι άνθρωποι προσπάθησαν να συμβιβάσουν τις παραξενιές των κανόνων της με την καθημερινή μας εμπειρία. Αν είναι αποδεκτό το να βρίσκεται ένα σωματίδιο συγχρόνως σε διαφορετικές θέσεις την ίδια χρονική στιγμή, γιατί τότε όλα τα απτά, μακροσκοπικά σώματα που βλέπουμε και αισθανόμαστε υπακούουν στους νόμους της κλασσικής φυσικής;

Οι πρώτε γενιές των κβαντικών φυσικών, με ηγέτες τους Niels Bohr, Werner Heisenberg και John von Neumann, επέμεναν ότι υπάρχει μια ισχυρή διάκριση μεταξύ του κλασσικού κόσμου και του κβαντικού, αν και παραδέχονταν ότι το όριο αυτό δεν καθορίζεται από τους νόμους της φυσικής. Η άποψή τους ήταν ότι το πέρασμα στην κλασσική περιοχή επηρεάζεται από τη δράση της παρατήρησης. Η ιδέα τους ήταν ότι η κυματοσυνάρτηση καταρρέει σε μια συγκεκριμένη τιμή όταν λαμβάνει χώρα η παρατήρηση. Για να αποφύγουμε τον αποφασιστικό ρόλο που παίζει ο παρατηρητής, οι φυσικοί εφηύραν διάφορες εναλλακτικές θεωρίες και ερμηνείες. Συχνά αυτό έγινε με αντίτιμο την εισαγωγή μη παρατηρήσιμων ποσοτήτων στην κβαντομηχανική που αποκλήθηκαν κρυμμένες μεταβλητές.

Η θεωρία για την καταστροφή της υπέρθεσης, αντίθετα, βασίζεται μόνο στο συμβατικό πλαίσιο της κβαντομηχανικής. Κανείς αποφεύγει το ερώτημα "πότε συμβαίνει η κατάρρευση" δεχόμενος ότι όλα τα μακροσκοπικά αντικείμενα – περιλαμβανομένων των μετρητικών συσκευών – διέπονται από την εξίσωση του Schrödinger. Η καταστροφή της υπέρθεσης δεν μπορεί συνεπώς να λύσει το φιλοσοφικό πρόβλημα της κατανόησης της ανθρώπινης αντίληψης μιας συγκεκριμένης πραγματικότητας. Μπορεί όμως να εξηγήσει την ανάδυση της κλασσικής περιοχής, δηλαδή πως και πότε ένα αντικείμενο χάνει τα κβαντικά του χαρακτηριστικά και περιγράφεται πια κλασσικά.

Το κρίσιμο σημείο είναι να αναγνωρίσουμε ότι δεν υπάρχει κβαντικό αντικείμενο τελείως απομονωμένο. Βρίσκεται μάλλον εμφυτευμένο σ’ ένα περιβάλλον που αποτελείται από σωματίδια αερίων, φωτόνια και άλλα παρόμοια σωματίδια. Η κατάσταση του περιβάλλοντος εμπλέκεται εύκολα με το κβαντικό αντικείμενο, πράγμα που προκαλεί την μεταβίβαση πληροφορίας που αφορά το αντικείμενο προς το περιβάλλον του. Η απουσία της κβαντικής συμπεριφοράς στο μακρόκοσμο είναι μια φυσική συνέπεια του γεγονότος ότι τα πιο μεγάλα και πιο πολύπλοκα αντικείμενα είναι πολύ πιο δύσκολο να απομονωθούν. Με άλλα λόγια, τα κβαντικά χαρακτηριστικά της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και η επακόλουθη μεταβίβαση πληροφορίας, οδηγούν στην εμφάνιση κλασσικής συμπεριφοράς των κβαντικών αντικειμένων.

Επίσης, είναι αδύνατο να παρατηρηθεί η μετάβαση από το κβάντο στην κλασσική συμπεριφορά στα μακροσκοπικά συστήματα, επειδή η διαδικασία της αποσυνοχής εμφανίζεται σε χρονοκλίμακες που είναι πάρα πολύ μικρές για να μετρηθούν. Εντούτοις, είναι δυνατό να μετρηθεί σε συστήματα όπως είναι τα άτομα και τα ιόντα.

Μπορούμε να πούμε και ότι η αποσυνοχή συμβαίνει όταν τα κύματα ή οι κυματοσυναρτήσεις παύουν να είναι σε συμφωνία μεταξύ τους. Η αποσυνοχή μπορεί να εξηγήσει και το παράδοξο της γάτας του Schrodinger. Σύμφωνα με την ερμηνεία των πολλών κόσμων, οι κυματοσυναρτήσεις της νεκρής και ζωντανής γάτας είναι σε αποσυνοχή, δηλαδή είναι σε ασυμφωνία φάσεως, και επομένως δεν αλληλεπιδρούν πια μεταξύ τους. Έτσι, λύνεται το πρόβλημα γιατί η γάτα είναι συγχρόνως ζωντανή και νεκρή. Η κυματοσυνάρτηση της ζωντανής γάτας και της νεκρής γάτας υπάρχουν την ίδια στιγμή, αλλά δεν αλληλεπιδρούν επειδή βρίσκονται σε αποσυνοχή. Έτσι, με την αποσυνοχή εξηγείται με απλό τρόπο το παράδοξο της γάτας χωρίς να προϋποθέτει επιπλέον παραδοχές, όπως την κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης