Παρασκευή 22 Απριλίου 2016

Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ, ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΟΛΥΒΙΟΣ - Ἱστορίαι 1, 1, 1-6

γυμνασία πρὸς τὰς πολιτικὰς πράξεις

Το έργο Ἱστορίαι του Πολύβιου αποτελεί το μοναδικό έργο της ελληνιστικής ιστοριογραφίας από το οποίο μας σώζονται εκτενή τμήματα: από τα 40 συνολικά βιβλία έχουν σωθεί ολόκληρα τα πρώτα πέντε, ενώ από τα υπόλοιπα σώζονται αποσπάσματα ποικίλης έκτασης. Η αρχική πρόθεση του ιστορικού ήταν, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο ίδιος στο προοίμιο του έργου, να εξιστορήσει πώς η Ρώμη κυριάρχησε στον κόσμο σε διάστημα λιγότερο από 53 έτη (220-168 π.Χ.) και ποιες αιτίες (κυρίως ποιο πολίτευμα) επέτρεψαν αυτή την εξέλιξη. Το είδος της ιστοριογραφίας που καλλιεργεί ο Πολύβιος το ονομάζει ο ίδιος πραγματική ιστορία: πολιτική ιστορία για σοβαρούς αναγνώστες, οι οποίοι διαβάζουν για να διδαχθούν. Στο παρακάτω απόσπασμα από το προοίμιο ο Πολύβιος προσπαθεί κατ᾽ αρχήν να προσελκύσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών αναφερόμενος στη γενική ωφέλεια από τη γνώση της ιστορίας (μεταξύ άλλων χαρακτηρίζεται γυμνασία [=προπόνηση] για την πολιτική δραστηριότητα), αλλά και την ιδιαίτερη σημασία των γεγονότων που πρόκειται να εξιστορήσει. Κατόπιν εξηγεί γιατί η πραγματική γνώση των αιτίων είναι δυνατή μόνο στο πλαίσιο μιας Παγκόσμιας Ιστορίας, η συγγραφή της οποίας όμως κατέστη δυνατή μόνον αφότου, με την σταδιακή κυριαρχία των Ρωμαίων, τα γεγονότα σε όλα τα μέρη της οικουμένης συνέχονται μεταξύ τους και η ιστορία άρχισε να μοιάζει με ζώντα οργανισμό.

Ἱστορίαι 1, 1, 1-6

[1.1.1] εἰ μὲν τοῖς πρὸ ἡμῶν ἀναγράφουσι τὰς πράξεις παραλελεῖφθαι συνέβαινε τὸν ὑπὲρ αὐτῆς τῆς ἱστορίας ἔπαινον, ἴσως ἀναγκαῖον ἦν τὸ προτρέπεσθαι πάντας πρὸς τὴν αἵρεσιν καὶ παραδοχὴν τῶν τοιούτων ὑπομνημάτων διὰ τὸ μηδεμίαν ἑτοιμοτέραν εἶναι τοῖς ἀνθρώποις διόρθωσιν τῆς τῶν προγεγενημένων πράξεων ἐπιστήμης. [1.1.2] ἐπεὶ δ᾽ οὔ τινες οὐδ᾽ ἐπὶ ποσόν, ἀλλὰ πάντες ὡς ἔπος εἰπεῖν ἀρχῇ καὶ τέλει κέχρηνται τούτῳ, φάσκοντες ἀληθινωτάτην μὲν εἶναι παιδείαν καὶ γυμνασίαν πρὸς τὰς πολιτικὰς πράξεις τὴν ἐκ τῆς ἱστορίας μάθησιν, ἐναργεστάτην δὲ καὶ μόνην διδάσκαλον τοῦ δύνασθαι τὰς τῆς τύχης μεταβολὰς γενναίως ὑποφέρειν τὴν τῶν ἀλλοτρίων περιπετειῶν ὑπόμνησιν, [1.1.3] δῆλον ὡς οὐδενὶ μὲν ἂν δόξαι καθήκειν περὶ τῶν καλῶς καὶ πολλοῖς εἰρημένων ταυτολογεῖν, ἥκιστα δ᾽ ἡμῖν. [1.1.4] αὐτὸ γὰρ τὸ παράδοξον τῶν πράξεων, ὑπὲρ ὧν προῃρήμεθα γράφειν, ἱκανόν ἐστι προκαλέσασθαι καὶ παρορμῆσαι πάντα καὶ νέον καὶ πρεσβύτερον πρὸς τὴν ἔντευξιν τῆς πραγματείας. [1.1.5] τίς γὰρ οὕτως ὑπάρχει φαῦλος ἢ ῥᾴθυμος ἀνθρώπων ὃς οὐκ ἂν βούλοιτο γνῶναι πῶς καὶ τίνι γένει πολιτείας ἐπικρατηθέντα σχεδὸν ἅπαντα τὰ κατὰ τὴν οἰκουμένην ‹ἐν› οὐχ ὅλοις πεντήκοντα καὶ τρισὶν ἔτεσιν ὑπὸ μίαν ἀρχὴν ἔπεσε τὴν Ῥωμαίων, ὃ πρότερον οὐχ εὑρίσκεται γεγονός, [1.1.6] τίς δὲ πάλιν οὕτως ἐκπαθὴς πρός τι τῶν ἄλλων θεαμάτων ἢ μαθημάτων ὃς προὐργιαίτερον ἄν τι ποιήσαιτο τῆσδε τῆς ἐμπειρίας;

***
[1,1,1] Αν οι προηγούμενοι ιστοριογράφοι δεν είχαν επαινέσει την Ιστορία, θα ήταν ίσως αναγκαίο να παρακινώ κάθε άνθρωπο να διαλέγει για μελέτη και να επιδοκιμάζει πραγματείες όπως αυτή εδώ, αφού τίποτε δεν διορθώνει ευκολότερα τους ανθρώπους όσο η γνώση του παρελθόντος. [2] Όμως όχι λίγοι ούτε με δυο λόγια, μα όλοι οι ιστοριογράφοι, για να μιλήσω γενικά, αρχίζουν και τελειώνουν με αυτό. Λένε δηλαδή πως η γνώση της Ιστορίας είναι η πιο σωστή παιδεία και προπόνηση για την πολιτική δράση, και η μνήμη των συμφορών, που βρήκαν ξαφνικά τους άλλους, μας διδάσκει με τρόπο μοναδικά χειροπιαστό να υποφέρουμε γενναία τις μεταβολές της τύχης. [3] Είναι όμως φανερό πως κανένας δεν θα θεωρούσε σωστό να λέει τα ίδια για πράγματα, που έχουν κιόλας διατυπωθεί ωραία από πολλούς -και πιο πολύ εγώ. [4] Άλλωστε είναι τόσο απίστευτα τα γεγονότα που αποφάσισα να εξιστορήσω, ώστε από μόνα τους αποτελούν αρκετή πρόκληση και παρόρμηση για όλους, νέους και γέρους, να μελετήσουν το ιστορικό μου έργο. [5] Γιατί ποιος άνθρωπος είναι τόσο ελαφρόμυαλος ή πνευματικά οκνός, που να μη θέλει να μάθει πώς και από τι λογής πολίτευμα νικήθηκαν σχεδόν όλα τα έθνη της οικουμένης σε διάστημα μικρότερο από πενήντα τρία χρόνια και βρέθηκαν κάτω από τη ρωμαϊκή κυριαρχία, πράγμα μοναδικό στην ιστορία; [6] Και ποιος είναι τόσο παθιασμένος με άλλα θεάματα ή μελέτες, ώστε να θεωρήσει σπουδαιότερο κάτι άλλο παρά τη γνώση των γεγονότων αυτών;

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου