Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2015

Η Ρώμη και ο κόσμος της, Εις την οδόν Φιλελλήνων

Και φίλοι και γραικύλοι

Δεκέμβρης του 60 π.Χ. Ο Κικέρων γράφει από τη Ρώμη επιστολή στον αδελφό του Κόιντο, ο οποίος είναι διοικητής στη ρωμαϊκή επαρχία της Μ. Ασίας.

Αγαπητέ μου Κόιντε,
Πολλά και ενδιαφέροντα τα νέα που περιέχει η τελευταία επιστολή σου, πολλές, όπως καταλαβαίνω, και οι έγνοιες που συνοδεύουν το αξίωμα και τα καθήκοντά σου. Αναρωτιέσαι αν είναι αγαθή τύχη ή κατάρα που σου έλαχε να διοικείς Έλληνες. Θα έλεγα ότι είναι και τα δύο. Ας υποθέσουμε ότι ήσουν διοικητής σε κάποια γαλατική, ισπανική ή αφρικανική επαρχία. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι ο κόσμος στις επαρχίες αυτές είναι απαίδευτος και κοινωνικά καθυστερημένος, με μια λέξη «βάρβαρος». Τι θα έκανες στην περίπτωση αυτή; Δεν θα προσπαθούσες να επιβάλεις μια στοιχειώδη τάξη και να δημιουργήσεις, όσο περνούσε από το χέρι σου, τις προϋποθέσεις για τη βελτίωση του επιπέδου αυτών των λαών; Αυτή θα ήταν, ασφαλώς, η αποστολή σου γιατί αυτό επιτάσσουν οι ανθρωπιστικές μας παραδόσεις. Οι θεοί ευλογούν τη Ρώμη και της έχουν αναθέσει την αποστολή να δαμάσει το τραχύ ήθος των υποτελών της και να τους δώσει την ευκαιρία να γευτούν τα αγαθά της πολιτικής οργάνωσης και της πνευματικής ζωής στο πλαίσιο μιας πολιτισμένης κοινωνίας. Σου λέω, βέβαια, πράγματα που γνωρίζεις.
 
Θα πρέπει να γνωρίζεις το ίδιο καλά ότι ο τόπος και ο κόσμος που διοικείς έχει μια πολύ ξεχωριστή ιστορία. Ο πολιτισμός, αν μπορώ να το πω έτσι, είναι ελληνική εφεύρεση· η παιδεία έχει ελληνικές ρίζες και από τις ρίζες αυτές τραφήκαμε κι εμείς σαν έθνος. Δεν θα διστάσω ποτέ να ομολογήσω ότι το λαμπρό οικοδόμημα της Ρώμης δεν θα μπορούσε να υψωθεί χωρίς τη συμβολή του ελληνικού πολιτισμού· και ότι όσα πετύχαμε εμείς οι Ρωμαίοι τα πετύχαμε υιοθετώντας την εκπαίδευση, την τέχνη και τις επιστήμες των Ελλήνων. Και η εκπολιτιστική αποστολή της Ρώμης είναι κι αυτή συνέχεια του ελληνικού φωτός. Γι᾽ αυτούς τους λόγους, είμαστε σήμερα ηθικά υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε τους Έλληνες με τον σεβασμό που αρμόζει στη μεγάλη τους ιστορία, και με την πολιτική μας συμπεριφορά να ξεπληρώσουμε κατά κάποιο τρόπο το χρέος μας απέναντί τους.
 
Έχω αρκετή πολιτική πείρα για να ξέρω, βέβαια, ότι ο σχεδιασμός της πολιτικής δράσης δεν μπορεί πάντα να καθοδηγείται από ιστορικούς συναισθηματισμούς. Και ξέρω καλά ότι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζεις στην παρούσα περίοδο υπαγορεύουν μια σθεναρή, για να μην πω παραδειγματικά αυστηρή, στάση, προκειμένου να τεθούν έγκαιρα υπό τον έλεγχό σου οι αντιδράσεις του τοπικού πληθυσμού στις πρόσφατες φορολογήσεις. Παρ᾽ όλα αυτά, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι υπήκοοί σου έχουν μακρά παράδοση πολιτικής σκέψης και πράξης, προσπάθησε να συζητήσεις με τους εκπροσώπους τους, χωρίς να δίνεις την εντύπωση ότι όλα είναι προαποφασισμένα και τίποτε δεν είναι διαπραγματεύσιμο. Αν μη τι άλλο, οι Έλληνες είναι πρόθυμοι να κάνουν συζήτηση και εκτιμούν αυτούς που τους δίνουν την ευκαιρία να μιλήσουν. Και φυσικά θα το εκτιμήσουν ακόμη περισσότερο αν τους φιλοδωρήσεις και με ολίγα ελληνικά. Είμαι βέβαιος ότι έχεις μάθει αρκετά για να μπορείς να τους κάνεις μια τέτοια φιλοφρόνηση. Πιστεύουν -και δεν έχουν και άδικο, εδώ που τα λέμε- ότι μιλούν την πιο πλούσια, ωραία και εκφραστική γλώσσα του κόσμου· και θα γίνουν πιο δεκτικοί όταν ακούσουν τον ρωμαίο διοικητή τους να τους υποδέχεται στο κυβερνείο «ελληνιστί». Δεν θα είχες, ασφαλώς, παρόμοια προβλήματα και υποχρεώσεις αν είχες να κάνεις με Γαλάτες, σκέψου όμως αν θα προτιμούσες να βλέπεις από το παράθυρο του κυβερνείου τις καλύβες του Βερκινγκετόριξ με φόντο τα βουνά και τις βελανιδιές ή τους ναούς, τα θέατρα και τις βιβλιοθήκες της Ιωνίας.
 
Στη Ρώμη ο καιρός είναι καλός και έχουμε σχετική ησυχία. Δεν ξέρω πόσο θα κρατήσει αυτό αλλά, αν το χειρότερο σενάριο που έχω στο μυαλό μου ισχύει, σίγουρα κάποιος στρατηγός ετοιμάζεται να επιτεθεί με «ανήθικους σκοπούς» εναντίον της πολύπαθης δημοκρατίας μας. Αλλά ας μη μελαγχολήσω περισσότερο για σήμερα.
Να είσαι πάντα καλά.

Αν υπήρχαν φιλέλληνες στη Ρώμη, ο Κικέρων ήταν σίγουρα ένας απ᾽ αυτούς. Ο Κόιντος, πάντως, δεν θεωρούσε την ιστορική θέα από το μεγάλο παράθυρο του κυβερνείου αρκετή για να ξεχάσει τα μεγάλα προβλήματα που τον έζωναν. «Και ελληνικά τους μίλησα», απάντησε, «και επί μακρόν συζήτησα με τους εκπροσώπους τους. Αλλά αυτοί δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους· οι μεν διαβάλλουν τους δε και όλοι μαζί κάνουν ό,τι μπορούν για να φανούν αφερέγγυοι και αναξιόπιστοι. Δεν είμαι βέβαιος αν μισούν τη ρωμαϊκή διοίκηση περισσότερο από ό,τι επιβουλεύονται ο ένας τον άλλον. Τι έχεις να πεις επ᾽ αυτού;»

Αγαπητέ μου Κόιντε,
Από ό,τι φαίνεται έχεις πολλά να μάθεις ακόμη. Τίποτε από αυτά που μου γράφεις δεν μου κάνει εντύπωση. Και για να πάψεις να εντυπωσιάζεσαι και εσύ, σκέψου ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν χάσει τις πολιτικές τους ελευθερίες εδώ και έναν σχεδόν αιώνα. Ναι, δυστυχώς, εδώ και πολύν καιρό ο χαρακτήρας τους διαμορφώνεται περισσότερο από την πολιτική τους υποτέλεια παρά από τις παραδόσεις του παρελθόντος τους. Πολλοί από αυτούς έχουν γίνει καιροσκόποι και κόλακες και, όπως διαπίστωσες και μόνος σου, ενώ έχουν ισχνή αίσθηση της σύγχρονης πολιτικής τους κατάστασης, διατηρούν ακέραιη την ικανότητά τους να πλατειάζουν και να θεωρητικολογούν με τον πιο άκαιρο τρόπο. Υπήρξα και εγώ ο ίδιος αποδέκτης της ελληνικής επιπολαιότητας και δουλοπρέπειας. Απλούστατα, από έναν ενστικτώδη σεβασμό για όλα εκείνα που επισήμανα στην προηγούμενη επιστολή μου προσπάθησα πάντα να ανακαλύψω τους καλούς, έντιμους και αξιοπρεπείς Έλληνες, αυτούς που τιμούν την ιστορία τους. Δεν είναι πάντα εύκολο να τους εντοπίσεις, αλλά ασφαλώς υπάρχουν. Τα υπόλοιπα είναι ζήτημα προσωπικής σου εκτίμησης και προσωπικών χειρισμών. Αν τα συμφέροντα της ρωμαϊκής διοίκησης επιβάλλουν να τους στενοχωρήσεις, κάν᾽ το. Μάλλον καλό θα τους κάνει.
Υγίαινε.

Εδώ έπεσε πολύ νερό στο φιλελληνικό κρασί. Ο Κικέρων αγαπάει, ή έστω συμπαθεί, τους Έλληνες υπό ορισμένες προϋποθέσεις, και η κυριότερη από αυτές είναι «να μοιάζουν με τους ένδοξους προγόνους τους», αυτούς που, όπως του είχαν πει οι δάσκαλοί του στο ρωμαϊκό σχολείο, είχαν μεγαλουργήσει και είχαν δώσει τα φώτα του πολιτισμού και στην ίδια τη Ρώμη. Οι σύγχρονοι Έλληνες (λέει) είναι κατά κανόνα «ξεπεσμένοι» και μόνο κατ᾽ εξαίρεση άξιοι της ιστορίας τους.
 
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τρεις εθνικούς όρους για να αναφερθούν στους Έλληνες: (α) Graius. Σπάνιο, ποιητικό και εξιδανικευτικό. Παραπέμπει περισσότερο στους Έλληνες μιας μυθικής και ηρωικής εποχής, μορφές απρόσιτες, σχεδόν πέρα από τον χρόνο και τις ιστορικές συγκυρίες, σαν τον Όμηρο, ας πούμε, (β) Graecus. Ο πιο συχνός και ουδέτερος όρος. (γ) Graeculus. («γραικύλος», όπως το ακούμε καμιά φορά και σήμερα). Είναι υποκοριστικό και σημαίνει τον «μικρό Έλληνα». Η συχνότητα εμφάνισής του αυξάνεται στα χρόνια που ακολούθησαν την τελική υποταγή της Ελλάδας στη Ρώμη, το 146 π.Χ. Σπάνια δείχνει κάποια συγκαταβατική συμπάθεια· συνήθως σημαίνει τον «σύγχρονο Έλληνα της παρακμής» πάντα σε αντιδιαστολή προς τους «παλιούς, καλούς Έλληνες». Ο Κικέρων (σε άλλη επιστολή του) διακηρύσσει και το παινεύεται που είναι φιλέλληνας· απλώς οι γραικύλοι είναι γραικύλοι, και ο Κόιντος πρέπει να φυλάγεται από αυτούς.
 
Ο Κικέρων ήταν μεγάλη προσωπικότητα και θεωρείται ένας από τους «Πατέρες» της δυτικής κουλτούρας. Τα παιδιά ακούν (γενικά) τους πατεράδες, και, ακόμη και όταν δεν το συνειδητοποιούν, επηρεάζονται από τις απόψεις τους. Τα «παιδιά» του Κικέρωνα στη Δύση, για αιώνες πολλούς και με ποικίλους τρόπους, θυμούνται τα λόγια του Κικέρωνα όταν αναφέρονται στην Ελλάδα και τους Έλληνες. Οι μεγάλοι ευρωπαίοι φιλέλληνες του 18ου και 19ου αιώνα είναι φιλέλληνες για τους ίδιους πάνω κάτω λόγους που είναι και ο Κικέρων· και παρόλο που δείχνουν μεγαλύτερη συμπάθεια και κατανόηση για τους «ραγιάδες» της Τουρκοκρατίας, νοσταλγούν το ελληνικό παρελθόν με τον ίδιο περίπου τρόπο που το νοσταλγεί και ο Ρωμαίος. Η ιστορία του φιλελληνισμού αρχίζει ουσιαστικά στη Ρώμη· και από τη Ρώμη ο σύγχρονος κόσμος κληρονόμησε τον θαυμασμό για την ιδανική Ελλάδα, την απογοήτευση για την Ελλάδα που δεν ήταν «και τόσο ιδανική» και τις επιφυλάξεις του για τους Έλληνες που, σαν τους υπηκόους του Κόιντου, δεν κατάφερναν «να αρθούν στο ύψος της προγονικής κληρονομιάς τους».
 
Σας αρέσει η Ελλάδα, μις;

Πριν από μερικά χρόνια η ελληνική κυβέρνηση παράγγειλε, μέσω ξένων εταιρειών, μια σειρά από δημοσκοπήσεις με σκοπό να διαπιστωθεί ποια είναι η «εικόνα» που προβάλλει η σύγχρονη Ελλάδα στον υπόλοιπο κόσμο. Η «εικόνα» (που την ακούμε και ως «ίματζ») και η μέριμνα για την «επικοινωνιακότητα» (πόσο καλοί είμαστε στο να «περνάμε» τις απόψεις μας, πόσο πειστικός, ελκυστικός και αποδεκτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ασκούμε τις διαπροσωπικές και συλλογικές σχέσεις μας στην κοινωνία) είναι σχετικά σύγχρονες έννοιες, αλλά η περιέργεια για το πώς μας βλέπουν οι άλλοι είναι τόσο παλιά όσο και οι πρώτες στοιχειωδώς οργανωμένες ανθρώπινες κοινωνίες. Ο πρώτος λαός που έκρινε τους Έλληνες συστηματικά ήταν οι Ρωμαίοι - ή, για να είμαστε ακριβέστεροι, οι Ρωμαίοι ήταν η πρώτη οργανωμένη κοινωνία που μας άφησε πλούσιες και λεπτομερείς μαρτυρίες για το είδος της «εικόνας» που είχε διαμορφώσει για την Ελλάδα και τους Έλληνες. Ξέρουμε μάλλον λίγα για το πώς έβλεπε τους Έλληνες ο Ξέρξης και οι Πέρσες, και ακόμη λιγότερα για τη σχετική γνώμη των Αιγυπτίων· μπορούμε, όμως, να ξέρουμε θαυμάσια τι έλεγαν οι ρωμαίοι ιστορικοί, ποιητές, δραματουργοί, φιλόσοφοι, στρατηγοί, ακόμη και ο απλός κόσμος. Και, βέβαια, έχουμε τη δυνατότητα να διαβάζουμε και τα προσωπικά «κουτσομπολιά» των Ρωμαίων που, σαν τον Κικέρωνα, φρόντισαν να μας αφήσουν την προσωπική τους αλληλογραφία. Να δούμε τα ευρήματα της πρώτης αυτής «δημοσκόπησης».
 
Το σταθερό ερώτημα της δημοσκόπησης ήταν: «Ποια είναι η άποψή σας για την Ελλάδα και τους Έλληνες;» Η έρευνα έγινε στην ευρύτερη περιοχή της Ρώμης κατά το τελευταίο έτος της εξουσίας του αυτοκράτορα Δομιτιανού, και εδώ παρατίθενται αντιπροσωπευτικά δείγματα απαντήσεων.

Μάρκος Τρεβάτιος, νομομαθής: Θα σας απαντήσω πολύ γενικά. Θεωρώ πολύ σημαντική τη συμβολή των Ελλήνων στη διαμόρφωση της ρωμαϊκής πνευματικής και πολιτειακής ζωής. Δεν ήμουν ποτέ λάτρης της ποίησης, και δεν θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό για να σας απαντήσω σχετικά με ζητήματα λογοτεχνίας και καλών τεχνών. Φυσικά τα ελληνικά επιτεύγματα σ᾽ αυτούς τους τομείς είναι αναμφισβήτητα και, ως γνωστόν, τα μεγαλύτερα ονόματα της λατινικής λογοτεχνίας, όπως ο Βιργίλιος, ο Οράτιος και ο Οβίδιος, αναζήτησαν τα πρότυπά τους στο πάνθεο των ελλήνων κλασικών. Τα θυμόμαστε όλοι αυτά από τα χρόνια των σπουδών μας, και ας ταλαιπωρηθήκαμε όλοι λίγο πολύ από την επιμονή των δασκάλων μας να αποστηθίζουμε ελληνικά κείμενα και να μάθουμε την ελληνική γλώσσα. Προφανώς σας λέω κοινοτυπίες, ε; [Γέλια.] Λοιπόν, να σας απαντήσω καλύτερα ως νομικός. Νομίζω ότι στο πεδίο αυτό, και παρ᾽ όλα τα ελληνικά προηγούμενα, οι Ρωμαίοι υπερέχουν σαφώς - όχι τόσο ως προς τη θεωρία όσο ως προς την κωδικοποίηση της νομικής σκέψης και τη νομική πράξη. Σκέφτομαι πάντα ότι οι Έλληνες προτιμούν την εναλλακτική ποικιλία εκεί που οι Ρωμαίοι επιμένουν στην πειθαρχημένη συναίνεση. Θυμάμαι έναν από τους μεγάλους μας δασκάλους να μας προτρέπει να μάθουμε να αναπτύσσουμε τη σκέψη μας σαν Έλληνες αλλά να την εφαρμόζουμε σαν Ρωμαίοι. Και κάτι άλλο, αφού με ρωτάτε… Έχετε ποτέ διαβάσει τα έργα του Κικέρωνα; Είναι αποκαλυπτικός για τα ελληνικά δικαστήρια της εποχής του, που τα ήξερε από πρώτο χέρι. Δεν είναι, λέει, εύκολο να βρεις στην Ελλάδα μάρτυρα που δεν είναι ψευδομάρτυρας και δεν έχει δωροδοκηθεί. Εντυπωσιακό, δεν συμφωνείτε;

Παύλος Βιτέλιος, θεατρικός επιχειρηματίας: Από καθαρά επιχειρηματική-θεατρική άποψη, θα έλεγα ότι στην εποχή μας οι έλληνες θεατρικοί συγγραφείς δεν είναι τόσο δημοφιλείς όσο ήταν παλιότερα. Ακούω ορισμένους να λένε ότι ο Μένανδρος είναι αξεπέραστος. Μπορεί, δεν ξέρω… Αυτό που ξέρω είναι ότι οι θίασοι που δοκίμασαν να ανεβάσουν ελληνική κωμωδία στο πρόσφατο παρελθόν «μπήκαν μέσα» κατά το κοινώς λεγόμενο. Εδώ ακόμη και ο δικός μας ο Τερέντιος δεν πουλάει σήμερα. Ακούω πάλι άλλους να λένε ότι φταίει το σημερινό μορφωτικό επίπεδο του κόσμου που το κλασικό ελληνικό ρεπερτόριο δεν έχει πέραση. Ωραία, απαντώ εγώ, οι μορφωμένοι και η ελίτ ας διαβάζουν στην προσωπική τους βιβλιοθήκη τους έλληνες κλασικούς και ας αφήσουν τον κοσμάκη να διασκεδάζει κι εμάς να βγάζουμε το μεροκάματό μας με λατινικούς μίμους και παντομίμους. Τώρα, γενικά, τι πιστεύω για τους Έλληνες… Τι να σας πω… κρίνοντας από αυτούς που ξέρω εδώ στη Ρώμη (και ξέρω αρκετούς) θα έλεγα γενικά ότι είναι έξυπνη ράτσα - καλοί, πολύ καλοί στο λέγειν, αλλά λίγο απρόβλεπτοι στη συμπεριφορά τους. Νομίζω ότι, με όλα τα στραβά του, ο Ρωμαίος έχει διδαχτεί να κρατάει τον λόγο του και να πειθαρχεί στις αρχές. Ο μέσος Έλληνας έχει μάλλον διαφορετική άποψη γι᾽ αυτά τα θέματα. Πάντως στην Ελλάδα θα ήθελα κάποτε να πάω - ίσως στη Δήλο, όπου έχω έναν εξάδελφο τραπεζίτη εγκατεστημένο μόνιμα εκεί. Μου λέει ότι είναι πολύ ωραία…

Πόπλιος Ραβίριος, φιλόσοφος, συγγραφέας: Να το πω εξαρχής: θαυμάζω απεριόριστα τον ελληνικό φιλοσοφικό στοχασμό. Εξάλλου έκανα προχωρημένες φιλοσοφικές σπουδές σε Αθήνα και Ρόδο. Η φιλοσοφία είναι καθαρά ελληνική υπόθεση. Εννοώ ότι η Ρώμη δεν κατόρθωσε ποτέ να αναπτύξει γνήσια παράδοση φιλοσοφικής σκέψης, και όποιος διατείνεται ότι υπάρχει γηγενής ρωμαϊκή φιλοσοφία είναι υπερβολικά αισιόδοξος ή υπερβολικά πατριώτης. Ποιοι είναι δηλαδή οι γνησίως ρωμαίοι φιλόσοφοι; Ο Κικέρων και ο Σενέκας μήπως; Μα νομίζω ότι ούτε οι ίδιοι διεκδίκησαν ποτέ πρωτοτυπία για τη γνωσιοθεωρία τους ή την ηθική τους και εξάλλου ομολογούσαν με παρρησία την απόλυτη εξάρτησή τους από τους έλληνες δασκάλους τους. Οι Ρωμαίοι είναι πολύ γειωμένοι για να αποτολμήσουν πρωτότυπες φιλοσοφικές πτήσεις. Από την άλλη μεριά, κανείς έχει συχνά την εντύπωση ότι οι Έλληνες χτίζουν μεγαλοπρεπή φιλοσοφικά μέλαθρα και ανάκτορα αλλά προτιμούν να ζουν στο διπλανό καλύβι. Οι Ρωμαίοι, αντίθετα, δεν πρωτοτυπούν, είναι όμως αρκετά ιδιοφυείς για να μετατρέψουν σε βιοτική και πολιτική πράξη ό,τι χρήσιμο και λυσιτελές προσλαμβάνουν από την ελληνική φιλοσοφία. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Η φιλοσοφία της Στοάς είναι αμιγώς κατασκευασθείσα εν Ελλάδι - θυμηθείτε τον Ζήνωνα, τον Κλεάνθη, τον Παναίτιο, τον Ποσειδώνιο κ.ά. Τι πληροφορίες έχουμε για επίδραση της στωικής διδασκαλίας έξω από τον στενό κύκλο των στοχαστών; Ουσιαστικά καμία. Ξέρουμε, ας πούμε, ότι ο Παναίτιος επιχείρησε να προσαρμόσει τη φιλοσοφία του στις πρακτικές ανάγκες του στρατιώτη και του πολιτικού εν ενεργεία - το ξέρουμε απλώς, αλλά δεν ακούμε τίποτε για την έκβαση του εγχειρήματος. Κοιτάξτε τώρα τη ρωμαϊκή πλευρά. Η στωική διδασκαλία για έναν θεϊκό νου, ένα είδος λογικής και λόγου που διαπερνά ολόκληρο το σύμπαν, που φωλιάζει και στο ανθρώπινο πνεύμα και κάνει τον σοφό άνθρωπο ευτυχή, ελεύθερο και τελείως ανεξάρτητο από τις συγκυρίες και τα καπρίτσια της τύχης - αυτή η διδασκαλία έθρεψε μεγάλους ρωμαίους πολιτικούς και στρατηγούς, σαν τον Σκιπίωνα Αιμιλιανό, και τον Βρούτο, τον τυραννοκτόνο. Αυτή η φιλοσοφία έθρεφε και στήριξε τις ευγενέστερες δημοκρατικές ευαισθησίες και καθοδήγησε την ηθική τους αντίσταση κατά της τυραννίας του Νέρωνα, για παράδειγμα. Μόνο οι Ρωμαίοι έχουν το ταλέντο να μετουσιώνουν τον φιλοσοφικό στοχασμό σε πολιτική πράξη. Αλλά για να επανέλθω στην ερώτησή σας: ως φιλόσοφος δεν «βλέπω» απλώς την Ελλάδα και τους Έλληνες - αισθάνομαι Έλληνας.

Βαλέριος Σεκούνδος, γιατρός: Λόγω σπουδών και ειδικότητας επισκέφθηκα πριν από κάμποσα χρόνια την Κω - ας πούμε ότι έδωσα εκεί τον ιπποκρατικό μου όρκο. Σέβομαι την ελληνική επιστήμη και ειδικά την ιατρική, αλλά έχω σοβαρές επιφυλάξεις για την πρακτική πολλών ελλήνων συναδέλφων που το παίζουν «γιατροί χωρίς σύνορα», ειδικά αυτών που εργάζονται στη Ρώμη. Γενικώς δεν «μας» καταλαβαίνω. Από τη μια μεριά κατηγορούμε τους Έλληνες ότι είναι φλύαροι, αναξιόπιστοι και κάνουν ότι τα ξέρουν όλα, από την άλλη δεν υπάρχει ευκατάστατος Ρωμαίος που να μην έχει Έλληνα για προσωπικό γιατρό, ο οποίος ουκ ολίγες φορές αποδεικνύεται κομπογιαννίτης. Αν ήταν απλώς μόδα, θα είχε περάσει μέχρι τώρα. Ασφαλώς είναι κάτι βαθύτερο. Ο μέσος Ρωμαίος είναι έτοιμος να σου διηγηθεί ένα σωρό ανέκδοτα για την πονηριά, τη φιλοχρηματία και την αναποτελεσματικότητα των Ελλήνων, αλλά την κρίσιμη στιγμή προτιμά τον έλληνα καθηγητή, δάσκαλο και φιλόσοφο από τους ντόπιους συναδέλφους του. Εν πάση περιπτώσει, εγώ προσωπικά υφίσταμαι οικονομική ζημία από αυτή την εθνική σχιζοφρένεια. Δεν ξέρω ειλικρινά τι να σας πω… Ίσως τελικά να πάσχω κι εγώ από το ίδιο σύνδρομο. Βλέπετε, στον τοίχο του ιατρείου μου έχω κρεμάσει δίπλα δίπλα δυο παπύρους: ο ένας αναγράφει τον ιπποκρατικό όρκο, ο άλλος την ιστορία του Κάτωνα του Τιμητή που δεν έπαυε να λέει στον γιο του ότι οι έλληνες γιατροί έχουν ορκιστεί να ξεκάνουν τους Ρωμαίους. Τα συμπεράσματα δικά σας…

Κορίννα, εταίρα: Συγνώμη, δεν λένε ότι η Ρώμη είναι ελληνική πόλη; Υπάρχει κάτι ωραίο στη Ρώμη που να μην είναι ελληνικό; Όλος ο καλός κόσμος που ξέρω γουστάρει τα ωραία ελληνικά πράματα - σου μιλάω δηλαδή για πάρτι, νυχτερινή ζωή και τέτοια. Οι Έλληνες, αγόρι μου, ήξεραν από ανέκαθεν να διασκεδάζουν τη ζωή τους και να περνούν καλά. Κοίτα λίγο γύρω σου… Βλέπεις άνθρωπο με τα μούτρα κατεβασμένα, κατσούφη και ντυμένο σαν τσομπάνη; Παλιός, πώς το λένε, παραδοσιακός Ρωμαίος με τα όλα του. Βλέπεις τον άλλον περιποιημένο, αρωματισμένο, με το κομψό πεδιλάκι του κλπ.; Ελληνικό «λάιφ στάιλ» σου λένε και φτύνουν στον κόρφο τους. Γιατί, παρακαλώ; Γιατί όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια. Ξέρεις πώς το λέγαν το διασκεδάζω παλιά; Το λέγαν «ελληνοφέρνω». Εγώ, που λες, θα ελληνοφέρνω μέχρι να πεθάνω… ναι, μα την Ίσιδα, μέχρι να πεθάνω. Και τρέχει και ελληνικό αίμα στις φλέβες μας. Αυτό γράψ᾽ το: η προπρογιαγιά μου είχε καταγωγή από την Άνδρο.

Αύλος Ματέρνος, ιστορικός, αυτοκρατορικός σύμβουλος, συγκλητικός: Καταλαβαίνετε, υποθέτω, ότι μου κάνετε μια πολύ γενική ερώτηση που δεν επιδέχεται συνοπτική απάντηση. Πρώτα πρώτα η σημερινή Ελλάδα, ως επαρχία του ρωμαϊκού κράτους, ελάχιστη σχέση έχει με την Ελλάδα του απώτερου ιστορικού παρελθόντος. Θα έλεγα το ίδιο και για τον χαρακτήρα των σημερινών Ελλήνων. Δεν είναι στις προθέσεις μου να δυσφημίσω μια κοινωνία και έναν λαό στον οποίο ως Ρωμαίοι πολλά οφείλουμε, αλλά η πολιτική μου πείρα από το σύγχρονο ελληνικό τοπίο δυστυχώς δεν μου επιτρέπει να είμαι κολακευτικός. Παραβρέθηκα πριν από πολλά χρόνια σε κάποια πολιτική συγκέντρωση στην Αχαΐα. Απογοήτευση… Ξέρετε τι λέει κάπου ο Κικέρων για τις πολιτικές συνεδριάσεις των Ελλήνων της Μ. Ασίας; Λέει ότι το χάος, η ασυδοσία, η διαδικαστική αταξία και η απεραντολογία -που βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη- είναι αυτά που κατέστρεφαν όχι μόνο τη σύγχρονη αλλά και την παλιά μεγάλη Ελλάδα. Και ο Κικέρων είναι κάθε άλλο παρά εχθρός της Ελλάδας, όπως γνωρίζετε. Το πρόβλημα είναι ότι οι ίδιοι οι σημερινοί Έλληνες πιστεύουν, ή θέλουν να πιστεύουν, ότι το μεγάλο παρελθόν αποτελεί ικανό αντίβαρο στο ελλειμματικό παρόν - και εφησυχάζουν. Απαιτούν, μάλιστα, αυτό τον ιστορικό σεβασμό και θεωρούν αγνώμονα ή επιλήσμονα και ανθέλληνα οιονδήποτε δεν θελήσει να κολακέψει τον εθνικό τους εγωισμό. Και ξέρετε ποιο είναι το ενδιαφέρον της υπόθεσης; Αυτά δεν τα λέμε μόνο εμείς, τα λέει και ο συμπατριώτης τους, ο ιστορικός Πολύβιος, άνθρωπος με μεγάλη πολιτική πείρα και ιστορική γνώση, ο οποίος εντόπισε με οξυδέρκεια τους λόγους για τους οποίους η Ρώμη ήταν προορισμένη να εξελιχθεί σε υπερδύναμη. Να πω και κάτι άλλο. Είναι γνωστό ότι η Ρώμη, από σεβασμό, αν θέλετε, για τον ιστορικό και πολιτισμικό ρόλο της Ελλάδας, παραχώρησε σε πολλές περιπτώσεις στους Έλληνες καθεστώς ειδικής μεταχείρισης, φθάνοντας συχνά στο σημείο να παραβλέπει βαριές παρασπονδίες και προδοσίες μόνο και μόνο λόγω «ενδόξου παρελθόντος». Φοβούμαι ότι οι Έλληνες ελάχιστη εκτίμηση έδειξαν γι᾽ αυτό. Θα σας κάνει εντύπωση αν, μετά από όλα αυτά, σας πω ότι προσωπικά αισθάνομαι φίλος της Ελλάδας; Το τελευταίο μπορώ να σας το πω και στα ελληνικά…

Τίτος Τρώγος, στρατηγός σε αποστρατεία: Εάν ομιλούμε διά την παλαιά Ελλάδα του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών, των Σπαρτιατών του Λεωνίδου και του Μακεδόνος Αλεξάνδρου, θα σας έλεγον ότι αυτή η Ελλάς υπήρξε πάντοτε διά τους Ρωμαίους πρότυπον. Όσα ηκολούθησαν εις τον στρατιωτικόν τομέα αποδεικνύουν αναμφιβόλως μίαν παρακμήν. Διότι πού είναι εκείνο το ηρωικόν φρόνημα το οποίον εδημιούργησε αυτήν την θαυμαστήν στρατιωτικήν ιστορίαν; Δεν συμμερίζομαι τας εκτιμήσεις εκείνων που λέγουν ότι οι Έλληνες ουδέποτε υπήρξαν μεγάλοι μαχηταί και ότι η φήμη των στρατιωτικών κατορθωμάτων τους οφείλεται εις τους μεγάλους ποιητάς που τα εξύμνησαν. Πιστεύω, όμως, ότι οι Ρωμαίοι είμεθα ανώτεροι εις αυτόν τον τομέα. Θα σας είπω μίαν λεπτομέρειαν εκ της οποίας ημπορείτε να συμπεράνετε ορισμένα πράγματα. Οι Ρωμαίοι, όταν πρόκειται να εγκαταστήσουν στρατόπεδον, επιλέγουν μεν πλεονεκτικήν και φυσικώς οχυράν θέσιν, αλλά ταυτοχρόνως επιμελούνται λεπτομερώς την διαρρύθμισιν του χώρου και συμπληρώνουν με τεχνικά έργα την οχύρωσιν· οι Έλληνες αρκούνται συνήθως εις την φυσικήν οχύρωσιν της θέσεως - παράδειγμα προς αποφυγήν εις τα στρατιωτικά εγχειρίδια. Ίσως τα πράγματα να ήσαν σήμερα διαφορετικά διά τους Έλληνας αν είχον επικρατήσει αι σπαρτιατικαί παραδόσεις.

Αν το δείγμα των ερωτηθέντων είναι αρκετά αντιπροσωπευτικό, μπορούμε να κωδικοποιήσουμε ορισμένα συμπεράσματα:

Οι Έλληνες, σε σύγκριση με το μάλλον προβληματικό παρόν τους,
―έχουν ένα λαμπρό παρελθόν στο οποίο οι Ρωμαίοι γενικά αναγνωρίζουν τις οφειλές τους·
―έχουν ανεπτυγμένη θεωρητική σκέψη και «λέγειν», αλλά υστερούν στην πράξη και την πρακτική εφαρμογή·
―είναι εύστροφοι, έχουν αίσθηση της κομψότητας και ξέρουν «να ζουν τη ζωή τους», αλλά έχουν ευμετάβλητο χαρακτήρα, είναι «καταφερτζήδες» και κάνουν πως τα ξέρουν όλα· δεν είναι πάντα αξιόπιστοι, τους λείπει η αυτογνωσία, η πειθαρχία και η συστηματικότητα, και είναι προγονόπληκτοι.
 
Το παιχνίδι με τις ταυτότητες

Πόσο αντικειμενικά και αξιόπιστα είναι τα πορίσματα μιας τέτοιας «δημοσκόπησης»; Συχνά το βρίσκουμε πιο εύκολο να πούμε τι δεν είναι παρά τι είναι κάποιος ή κάτι. Και το ίδιο συμβαίνει όταν προσπαθούμε να προσδιορίσουμε την ατομική ή συλλογική μας ταυτότητα. Από την άποψη αυτή, και με βάση τα πορίσματα της δημοσκόπησης, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Ρωμαίοι περιγράφουν περισσότερο τον εαυτό τους παρά τους Έλληνες με τη μέθοδο του «είμαι ό,τι δεν είσαι, δεν είμαι ό,τι είσαι». Έχουν, φυσικά, τους λόγους τους γι᾽ αυτό.
 
Μιλήσαμε για έναν ρωμαϊκό κώδικα κοινωνικής ιδεολογίας και συμπεριφοράς, έναν «κατάλογο προγονικών αρετών» που αποτελούσε, σύμφωνα με τους Ρωμαίους, την αφετηρία και το στήριγμα της προκοπής τους: σοβαρότητα χαρακτήρα, λιτότητα, ευσέβεια προς τους θεούς, την οικογένεια και την πατρίδα, ηθική αξιοπιστία κ.ά. Είναι ενδιαφέρον ότι τα μειονεκτήματα που συνήθως αποδίδουν οι Ρωμαίοι στους Έλληνες αποτελούν το «αρνητικό» αυτών των αρετών, δηλώνουν, με άλλα λόγια, την απουσία τους. Αυτό γίνεται συστηματικά και σχεδόν ιδεοληπτικά από την πλευρά των Ρωμαίων ακριβώς επειδή ο ρωμαϊκός κατάλογος προγονικών αρετών είναι πολύ βαθιά και σχεδόν ιδεοληπτικά ενσωματωμένος στον τρόπο με τον οποίο οι Ρωμαίοι αναφέρονται στον εαυτό τους. Έτσι, οι «σύγχρονοι Έλληνες», με όλα τα πιθανά κουσούρια τους, αποτελούν σε μεγάλο βαθμό απλό πρόσχημα για μια «επιχείρηση εθνική ταυτότητα». Δηλαδή άλλη φωτιά, άλλος καπνός. Το αποτέλεσμα στις περιπτώσεις αυτές (που δεν αφορά μόνο τους Ρωμαίους) είναι αυτό που λέμε «εθνικά στερεότυπα»· και τέτοια εθνικά στερεότυπα ξέρουμε όλοι από τα ανέκδοτα του τύπου «μια φορά ένας Γερμανός, ένας Αμερικάνος και ένας Έλληνας…» Τα ανέκδοτα αυτά λειτουργούν και έχουν «πλάκα» όταν αποδώσουμε σε κάθε εθνικότητα ένα τυπικό χαρακτηριστικό που προσδιορίζει, υποτίθεται, τη συμπεριφορά της: ο Γερμανός είναι άκαμπτος και συστηματικός, ο Αμερικανός είναι πλούσιος αλλά αφελής, ο Έλληνας είναι έξυπνος και καταφερτζής. Αν δεχτούμε ότι τα στερεότυπα δεν εμφανίζονται χωρίς λόγο, θα πρέπει επίσης να παραδεχτούμε ότι άλλο τόσο υπερβάλλουν και σχηματοποιούν για κάποιο συγκεκριμένο λόγο. Ο λόγος αυτός είναι συχνά η συλλογική, εθνική αυτοκολακεία. Το αρνητικό στερεότυπο για τον άλλο είναι ταυτόχρονα ένας έπαινος για τον εαυτό μας.
 
Να πούμε και κάτι άλλο. Οι Ρωμαίοι, από πολλές απόψεις, βρίσκονταν «στριμωγμένοι». Με την αυξημένη αίσθηση στρατιωτικής και πολιτικής υπεροχής απέναντι στους διαιρεμένους και υποταγμένους Έλληνες, το έβρισκαν λίγο άβολο να πρέπει να παραδεχτούν ότι η Ελλάδα είχε προηγηθεί πολιτισμικά και είχε «προλάβει» να καθορίσει τους κανόνες του πολιτισμικού παιχνιδιού. Δεν μπορούσαν να αρνηθούν την πραγματικότητα, μπορούσαν όμως να «εκδικηθούν» με το να αρνούνται εντελώς στους Έλληνες αυτά που κατά παράδοση απέδιδαν στον εαυτό τους: την ηθική ακεραιότητα και το πρακτικό πνεύμα - για να μην πούμε ότι σε στιγμές εθνικιστικής έξαρσης και ρατσιστικής χοντροκεφαλιάς διατείνονταν ότι οτιδήποτε είχαν κάνει οι Έλληνες αυτοί μπορούσαν να το κάνουν καλύτερα.
 
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι οι Ρωμαίοι έχουν να διαφεντέψουν και να συντηρήσουν μια παγκόσμια εξουσία και πρέπει να δικαιολογήσουν την πολιτικοστρατιωτική τους παρουσία εκτός Ιταλίας. Όταν, λοιπόν, κατηγορούν τους σύγχρονούς τους Έλληνες για πολιτική παρακμή και ανικανότητα να βάλουν σε τάξη το σπίτι τους, μπορεί να λένε τη μισή αλήθεια· η άλλη μισή είναι ότι έτσι θεμελιώνουν το δικαίωμά τους να τους εξουσιάζουν αυτοί, και μάλιστα να παρουσιάζουν αυτή την εξουσία τους ως δώρο μιας «Θείας Πρόνοιας» η οποία φρόντισε να κάνει τη Ρώμη κοσμοκράτειρα για το καλό της ανθρωπότητας. Αυτό εξάλλου υπαινίσσεται και ο «φιλέλλην» Αύλος Ματέρνος, ο οποίος μάλιστα κατηγορεί τους Έλληνες για αγνωμοσύνη στις περιπτώσεις που η Ρώμη άσκησε απέναντι τους «συναισθηματική πολιτική».
 
Από εδώ το συμφέρον μου κι από εδώ το αίσθημά μου

Χωρούν συναισθήματα στην πολιτική; Μπορεί το ένδοξο παρελθόν ενός λαού να επηρεάσει θετικά τη συμπεριφορά των εχθρών του σε καιρό πολέμου; Ίσως θα έπρεπε να ρωτήσουμε κάποιον Ναζί αξιωματικό της Κατοχής, από εκείνους που ήξεραν και απάγγελλαν Όμηρο. Δεν χρειάζεται να είμαστε κυνικοί, αλλά ούτε και εύπιστοι. Ο Χίτλερ θαύμαζε -για τους δικούς του πολύ ειδικούς λόγους- τον πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας, και λέγεται ότι έδωσε συγκεκριμένες εντολές στα γερμανικά στρατεύματα κατοχής να σεβαστούν την πόλη της Αθήνας, αλλά δεν έδωσε χάρη σε κανέναν έλληνα αντιστασιακό μόνο και μόνο επειδή τον χώριζαν μόλις εβδομήντα τόσοι παππούδες από τον Όμηρο.
 
Το 48 π.Χ., στη διάρκεια της μεγάλης εμφύλιας διαμάχης μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και Πομπηίου, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να στηρίξουν τον τελευταίο. Μετά τη νίκη του στα Φάρσαλα, ο Καίσαρ διακήρυξε επιδεικτικά την απόφασή του να μην καταστρέψει την Αθήνα λόγω της μεγάλης ιστορίας της. Μήπως αυτόν είχε κατά νου ο «φύρερ» όταν έλεγε στις μεραρχίες του: «Την Αθήνα και τα μάτια σας!»; Δεν αποκλείεται· ο Χίτλερ ήξερε καλά την ιστορία των καισάρων και, όπως είπαμε άλλωστε, είμαστε όχι μόνο ό,τι βιώνουμε αλλά και ό,τι διαβάζουμε (ακόμη κι αν ξεχάσουμε ότι το διαβάσαμε).
 
Να ξαναρωτήσουμε: ήταν συναισθηματική πολιτική η επιεικής μεταχείριση της Αθήνας από τον ρωμαίο και τον γερμανό καίσαρα; Ναι, αλλά δεν συνιστούσε αυτό που θα λέγαμε σημαντική, μείζονα, απόφαση. Όταν ένας από τους πιο «σεσημασμένους» ρωμαίους φιλέλληνες, ο Αιμίλιος Παύλλος (που έμαθε στα παιδιά του ελληνικά πριν μάθουν λατινικά) πήρε το 167 π.Χ. εντολή από τη Σύγκλητο να καταστρέψει εκ θεμελίων την Ήπειρο, το έπραξε χωρίς καθυστέρηση. Προφανώς, όποια κι αν ήταν τα αισθήματά του, ο στρατηγός καταλάβαινε ότι οι συγκλητικοί είχαν συνεδριάσει ως υπερδύναμη με παγκόσμια γεωπολιτικά συμφέροντα και όχι ως ιστορικοί, αρχαιοδίφες και φιλέλληνες. Ιδού τώρα και η ιστορία-ανέκδοτο ενός άλλου στρατηγού.

Το 86 π.Χ., ο ρωμαίος στρατηγός Σύλλας πολιορκεί την Αθήνα, που έχει συμμαχήσει με τον δυνάστη του Πόντου Μιθριδάτη εναντίον της Ρώμης. Η πτώση της πόλης είναι ζήτημα ημερών ή ωρών, όταν οι Αθηναίοι στέλνουν στον πολιορκητή μια αντιπροσωπεία, οι επικεφαλής της οποίας μιλούν ακατάσχετα, λέγοντας πάνω κάτω τα ακόλουθα:
«Στρατηγέ, ο νόμος του πολέμου είναι σκληρός και αδυσώπητος και οι συγκυρίες θέλησαν σήμερα να είμαστε αντίπαλοι σ᾽ αυτό τον πόλεμο. Ωστόσο, δεν είμαστε εδώ για να εξετάσουμε ποια ανάγκη και ποιοι λόγοι μάς έφεραν στη σημερινή κατάσταση. Ο δήμος των Αθηναίων μάς στέλνει εδώ για να σου υπενθυμίσουμε ότι το πολεμικό λάφυρο που ετοιμάζεσαι να κατακτήσεις δεν είναι κάποια βαρβαρική πόλη αλλά το κλεινόν άστυ των Αθηνών, η πνευματική εστία απάσης της Ελλάδος, όπου μεγαλούργησαν οι σημαντικότερες προσωπικότητες του πνεύματος, φιλόσοφοι, ποιητές, ρήτορες. Πίσω από αυτά τα τείχη αντηχεί ακόμη ο φιλοσοφικός λόγος του Σωκράτη και του Πλάτωνα, ο τραγικός λόγος του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, η ανυπέρβλητη ρητορική του Δημοσθένη. Αυτοί, και τόσοι άλλοι, έκαναν την αττική παιδεία φάρο πολιτισμού για όλη την ανθρωπότητα, και στα νάματα αυτής της παιδείας έσπευσαν να βαπτισθούν φιλομαθή πνεύματα από όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και σπουδαίοι συμπατριώτες σου, οι οποίοι ομολογούν με ευγνωμοσύνη την οφειλή της μεγάλης Ρώμης στην πόλη μας. Στρατηγέ, η Καρχηδόνα πλήρωσε με ισοπέδωση και αφανισμό τον ανταγωνισμό της με τη Ρώμη. Σου ζητούμε σήμερα εξ ονόματος όλων των Αθηναίων να αναλογιστείς ότι η Αθήνα δεν είναι Καρχηδόνα.»
 
«Κι εγώ, κύριοι,» απάντησε κοφτά ο Σύλλας, «σας ζητώ να αντιληφθείτε ότι δεν ήρθα εδώ για να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές αλλά για να πολεμήσω.»
 
Από τον Οδυσσέα στον Ωνάση
 
Οι Ρωμαίοι ήταν ο πρώτος ευρωπαϊκός λαός που συστηματοποίησε «την εικόνα του Έλληνα και της Ελλάδας». Η εικόνα αυτή προβλήθηκε σε δύο κατευθύνσεις: πίσω, προς τους ίδιους τους Έλληνες, που με το πέρασμα του χρόνου ενσωμάτωσαν ορισμένα χαρακτηριστικά της στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν οι ίδιοι τον εαυτό τους (με άλλα λόγια στην «αυτο-εικόνα» τους) και μπρος προς τις κατοπινές ευρωπαϊκές κοινωνίες. Αλήθεια και υπερβολή, πραγματικότητα και κληρονομημένα στερεότυπα, ακρίβεια και σχηματοποίηση, επιθετικότητα και αυτοάμυνα, όλα, ανάμεικτα και αξεδιάλυτα, ορίζουν με κάποιο τρόπο ακόμη την «ελληνική εικόνα» - αλλά και την «ελληνική αυτο-εικόνα». Ακόμη και σήμερα, υπάρχει η Ελλάδα που μοιράζεται άνισα ανάμεσα στο γενικά αποδεκτό παρελθόν και στο αμφιλεγόμενο παρόν· υπάρχουν οι ενθουσιώδεις φιλέλληνες αλλά και οι συμπαθούντες με τις σχετικές επιφυλάξεις τους· η ιδέα της «έξυπνης, με όλα τα κουσούρια της, ράτσας» που τελικά «τα καταφέρνει» κυκλοφορεί, κάποτε ενσαρκωμένη αρχαιοπρεπώς σαν «πολύτροπος Οδυσσέας» και άλλοτε, σε πιο εκσυγχρονισμένη εκδοχή, σαν «Αριστοτέλης Ωνάσης»· πού και πού αχνοφαίνεται ακόμη η προσδοκία για μια «συναισθηματική πολιτική» για χάρη «των φώτων που δόθηκαν στην ανθρωπότητα». Το ζήτημα είναι ενδιαφέρον και περίπλοκο, και αν πρέπει να αρχίσουμε να το ψάχνουμε, μια καλή ιδέα θα ήταν ίσως να αρχίσουμε από όλους αυτούς τους «τύπους» - τον Κικέρωνα, τον Σύλλα και το υπόλοιπο ρωμαϊκό σινάφι, συμπεριλαμβανομένων και των πρωταγωνιστών της δημοσκόπησης.

Οι τρεις πλευρές της ελεύθερης βούλησης

<Ελευθερία του μυαλού -Rene Magritte 1948

Ο άνθρωπος έχει ελεύθερη βούληση, και αυτή είναι τριών ειδών:

Κατ' αρχάς, ήταν ελεύθερος όταν όρισε τη ζωή του· τώρα, βέβαια, δεν μπορεί να γυρίσει πίσω, γιατί δεν είναι πια το ίδιο πρόσωπο που την όρισε, εκτός ίσως υπό τη σχετική έννοια ότι πραγματοποιεί με τη ζωή του αυτά που όρισε.

Δεύτερον, είναι ελεύθερος να επιλέξει τον τρόπο και την κατεύθυνση της εξελικτικής του πορείας μέσα στη ζωή του.

Τρίτον, είναι ελεύθερος κατά το ότι, όντας ο άνθρωπος που θα ξαναγίνει κάποτε, έχει τη βούληση να δοκιμάσει στη ζωή του όλες τις περιστάσεις κι έτσι να βρει το δρόμο προς τον εαυτό του, και κυρίως να διανύσει τη ζωή πραγματικά από τη διαδρομή της επιλογής του, που όμως θα είναι οπωσδήποτε τόσο λαβυρινθώδης, ώστε δεν θα αφήνει κανένα σημείο αυτής της ζωής ανέγγιχτο.

Αυτές είναι οι τρεις πλευρές της ελεύθερης βούλησης, αλλά, επειδή είναι παρούσες ταυτόχρονα, δημιουργούν μία ενότητα, και μάλιστα τόσο ολοκληρωμένη κατά βάθος, ώστε δεν αφήνει περιθώρια για καμία βούληση, είτε ελεύθερη είτε όχι.

Φραντς Κάφκα

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΗ ΓΟΝΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ;

authoritarian-parents-angry-parent-yelling-at-boyΟρισμένοι γονείς ανησυχώντας μήπως χάσουν τη γονική επιρροή, προβάλλουν τη γονική εξουσία. Λένε: «πρέπει να εφαρμόσουμε τον νόμο». Θέλουν να ορίζουν αυστηρούς κανόνες και να τιμωρούν αυστηρά τις παραβάσεις. Πιστεύουν ότι ο φόβος της τιμωρίας θα θέσει τα παιδιά υπό έλεγχο και θα τα κρατήσει μακριά από κάθε κακό, ακόμα κι από τα ναρκωτικά.
     

Οι αυταρχικοί γονείς, συνήθως ξεκινούν τις προτάσεις τους με τη φράση:
«Όταν ήμουν παιδί…»
«Στο σπίτι του πατέρα μου όλοι γνωρίζαμε…»
«Δεν θα τολμούσαμε…»

Πολλοί από αυτούς τους γονείς φοβούνται ότι είναι πιθανό να χάσουν την εξουσία τους, αν συζητήσουν με τα παιδιά. Η ειρωνεία είναι ότι συνήθως αυτό λειτουργεί αντίθετα:

Οι γονείς βάζουν κανόνες, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα παιδιά τους.
Τα παιδιά αισθάνονται ότι αποκλείονται και επομένως αντιδρούν στους κανόνες.
Η εξουσία των γονέων υποχωρεί γιατί τα παιδιά δεν πήραν μέρος στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Μ’ άλλα λόγια, τα παιδιά αντιλαμβάνονται τους κανόνες και τα όρια που επιβάλλουν οι γονείς χωρίς συζήτηση, σαν εμπόδιο στο να περνούν καλά. Οι έφηβοι δεν σέβονται τη γονική εξουσία, όταν αισθάνονται ότι τους αγνοούν ή δεν τους αγαπούν, ή όταν δεν καταλαβαίνουν τη λογική των κανόνων στους οποίους οφείλουν να συμμορφωθούν.

Υπερασπίζομαι τη γονική εξουσία και πιστεύω στους κανόνες και την επιβολή συνεπειών, σε περίπτωση κακής συμπεριφοράς. Εντούτοις, κατά την άποψή μου, συνιστάται η συμμετοχή των εφήβων στη διαδικασία θέσπισης των κανόνων.

Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές μορφές εξουσίας. Οι κανόνες και η τιμωρία αποτελούν τη μία μορφή. Αλλά το ρεπερτόριο των γονέων θα έπρεπε να περιλαμβάνει και άλλες, ειδικά την εκπαίδευση, δηλαδή την ισχύ επιρροής των εφήβων μέσω της εκμάθησής τους να παίρνουν σωστές αποφάσεις.

Γονείς οι οποίοι εμμένουν στην αυστηρή εξουσία και στην τιμωρία, προκειμένου να αποτρέψουν πιθανά προβλήματα, όπως π.χ. το πρόβλημα των ναρκωτικών, έχουν συνήθως τις καλύτερες προθέσεις. Παίρνουν αυστηρά μέτρα αλλά συνήθως αργότερα, και ορισμένες φορές πολύ αργότερα, ανακαλύπτουν ότι η εξουσία τους ήταν μια πλάνη. Φυσούν και ξεφυσούν, ενώ τα παιδιά τους επαναστατούν ανοικτά εναντίον τους ή κινούνται ύπουλα πίσω από την πλάτη τους. Τα παιδιά μαθαίνουν να τους περιφρονούν, να είναι μυστικοπαθή και πονηρά. Όσο οι γονείς προσπαθούν να ασκήσουν πίεση, τόσο τα παιδιά τους γίνονται όλο και πιο προκλητικά.

Οι αυταρχικοί γονείς, έχουν μία μονοδιάστατη αίσθηση της εξουσίας. Αντιλαμβάνονται την εξουσία, σαν μία προσπάθεια να ελέγξουν την συμπεριφορά των παιδιών τους. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι αυτού του είδους η εξουσία, όχι μόνο δεν είναι δραστική, αλλά λειτουργεί αντίθετα στην υγιή ανάπτυξη των εφήβων, που παλεύουν ν’ αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους. Όπως λέει ένας φίλος μου γνώστης του θέματος: «Οι γονείς πρέπει να εγκαταλείπουν την εξουσία, πριν τους την πάρουν».

Οι γονείς που κάνουν με τα παιδιά τους συζητήσεις για κανόνες και όρια, εγκαταλείπουν ένα μέρος του ελέγχου τους. Παραιτούνται από το δικαίωμά τους να θέτουν αυθαίρετα όρια, χωρίς την άποψη των παιδιών. Ναι, έτσι πρέπει να γίνεται.

Στην πραγματικότητα, όσο πιο υπεύθυνα δείχνουν να λαμβάνουν αποφάσεις οι έφηβοι, τόσο πιο πολλή ελευθερία και υπευθυνότητα θα πρέπει να τους παρέχεται. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορείς να αποφύγεις κατά τη διαδικασία μεταβίβασης της εξουσίας. Όταν τα παιδιά γίνουν ενήλικες, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένα για την ανεξαρτησία. Τα παιδιά που αισθάνονται ασφαλή με τους γονείς τους, θα απευθυνθούν σ’ εκείνους για βοήθεια και συμβουλές, όταν τις χρειαστούν.

Δάμων και Φιντίας - Οι άγνωστες πτυχές μίας Φιλίας

Κάθε φορά που θέλουμε να μιλήσουμε για μία μεγάλη φιλία μεταξύ δύο μεγάλων ανδρών, λέμε "Δάμων και Φιντίας". Η φιλία τους έμεινε αιώνιο παράδειγμα και μέτρο συγκρίσεως των πραγματικών συναισθημάτων απέναντί μας.

Ποιοι όμως υπήρξαν οι Δάμων και Φιντίας; Ο Δάμων ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος ο οποίος έζησε και έδρασε στις Συρακούσες της Σικελίας. Εζησε κατά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., όταν τύραννος των Συρακουσών υπήρξε ο Διονύσιος ο νεότερος. Ο τελευταίος θεώρησε τον Φιντία, τον καλύτερο φίλο του Δάμωνος, ύποπτο συνομωσίας εναντίον του και τον κατεδίκασε εις θάνατον. Ο Φιντίας παρεκάλεσε πριν την εκτέλεση της ποινής να επισκεφτεί την οικογένεια του για να διεκπεραιώσει τις οικογενειακές του υποχρεώσεις. Ο τύραννος Διονύσιος δίσταζε να του επιτρέψει να φύγει, φοβούμενος ότι εκείνος θα αποδράσει και δεν θα γυρίσει για να εκτελεστεί.

Τότε επενέβει και έδωσε λύση ο Πυθαγόρειος φιλόσοφος Δάμων ο οποίος ετέθει ως εγγυητής και προθυμοποιήθηκε να πάρει την θέση του φίλου του, εντός ορισμένης προθεσμίας έως ότου να επιστρέψει εκείνος. Η λύσις αυτή έγινε αποδεκτή και έτσι ο Φιντίας έμεινε να περιμένει εκεί μέχρι να γυρίσει ο Δάμων. Επειδή όμως ο Φιντίας άργησε να επιστρέψει οδηγείτο ήδη ο Δάμων στον τόπο της εκτελέσεως. Και ενώ όλα ήταν έτοιμα για να του κόψουν το κεφάλι, έφτασε ο Φιντίας τρέχοντας λαχανιασμένος και μόλις που πρόλαβε να γλυτώσει την άδικη εκτέλεση του φίλου του.

Το περίεργο όμως ήταν ότι ο Δάμων δεν δεχόταν με κανέναν τρόπο να απαλλαγεί, διότι όπως υποστήριζε, είχε παρέλθει ο καθορισμένος χρόνος της προθεσμίας, όπου ο Διονύσιος είχε δώσει στον Φιντία. Ετσι έπρεπε εκείνος να πεθάνει. Ο Φιντίας από την άλλη, δεν μπορούσε να ανεχθεί να θανατωθεί για δικές του ενέργειες και παραλείψεις ο καλός του φίλος. Εκείνη την στιγμή ο τύραννος Διονύσιος συγκινήθηκε από την πραγματική αγάπη και φιλία των δύο αντρών και αποφάσισε να χαρίσει την ζωή και στους δύο, αφού τους παρακάλεσε να προσληφθεί και ο ίδιος ως τρίτος στην φιλία τους. Ετσι σώθηκε και ο Δάμων και ο Φιντίας. Από τότε η φιλία τους έχει μείνει ένα αξεπέραστο πρότυπο αληθινών συναισθημάτων.

Η φιλία του Δάμωνος με τον Φιντία δεν είναι η μόνη παροιμιώδης στην αρχαιότητα. Ονομαστή κατά τους αρχαιοτάτους χρόνους υπήρξε η φιλία του Αχιλλέως με τον Πάτροκλο. Και οι δύο έλαβαν μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο. Η ιστορία τους είναι η εξής: Οταν ο Αχιλλεύς θυμωμένος με τον αρχιστράτηγο Αγαμέμνονα εγκατέλειψε την μάχη μαζί με τον υπόλοιπο στρατό του, τους περίφημους Μυρμηδόνες, οι Αχαιοί άρχισαν να χάνουν τον πόλεμο για πρώτη φορά. Οι Αχαιοί κινδύνεψαν πραγματικά να πυρποληθεί ο στόλος τους και να μην μπορέσουν ποτέ να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, ακόμα και να νικούσαν. Τότε ο Πατροκλος ο φίλος του Αχιλλέως και ένας από τους Μυρμηδόνες, επειδή συμπόνεσε τους Αχαιούς ζήτησε από τον φίλο του να του επιτρέψει να λάβει εκείνος μέρος στον πόλεμο φορώντας βέβαια την πανοπλία και πέρνωντας τα όπλα του Αχιλλέως. Ετσι, οι Τρώες θα τον περνούσαν για εκείνον και , θα τον φοβόντουσαν και θα υποχωρούσαν. Ο Πάτροκλος λοιπόν με την συγκατάθεση του Αχιλλέως, φορώντάς πάνω του την στολή του τελευταίου και έχοντας μαζί του τους Μυρμιδόνες κατάφερε να αποκρούσει τους Τρώες. Σκοτώθηκε όμως από τον αρχηγό τους, τον Εκτορα.

Όταν έμαθε το περιστατικό ο Αχιλλεύς όχι μόνο λυπήθηκε και θρήνησε βαρειά τον φίλο του αλλά εξοργίσθηκε εναντίον του Εκτορος και, παρόλο που γνώριζε ότι η δική του ύπαρξη και ζωή ήταν στενά συνδεδεμένη με την ύπαρξη του Εκτορος, προτίμησε να εκδικηθεί τον θάνατο του φίλου του σκοτώνοντας τον Εκτορα ακόμα και αν έπρεπε να πληρώσει και ο ίδιος με την ζωή του.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Αχιλλέας, θέτει πάνω και από την ίδια του την ζωή την φιλία. Ο Αχιλλεύς κηδεύει με άκρως τιμητικό τρόπο τον φίλο του και νεκρό πια Πάτροκλο θεσπίζοντας ακόμη και αθλητικούς αγώνες πρός τιμήν του. Τελικά κατευθύνεται εναντίον του Εκτορος. Και παρόλο που η μητέρα του, η Θέτις ως νηρηίδα, (νεράϊδα - θαλασσινή θεότητα), του κάνει γνωστό ότι θα πεθάνει και εκείνος, αν θανατώσει τον Εκτορα, εκείνος δεν υπολογίζει τίποτα. Από μία μακροχρόνια ζωή όπου θα πεθάνει σε βαθειά γεράματα, προτιμάει να πεθάνει νέος και ωραίος πάνω στο άνθος της ηλικίας του, αρκεί να λάβει την τιμή ότι εκδικήθηκε τον φονιά του φίλου του.

Στον διάλογο που έχει με την μητέρα του στην ραψωδία Σ’ της Ιλιάδος ο Αχιλλεύς λέει χαρακτηριστικά: "...γιατί η καρδιά μου δεν το ζητά και να βρίσκομαι μεταξύ ανδρών, αν πριν από το κοντάρισμα δεν χτυπηθεί και χάσει την ζωή του ο Εκτωρ, πληρώνοντας του Πατρόκλου το σπάραγμα, του γιού του Μενοιτίου" . Η Θέτις κλαίγοντας απαντά "λιγόζωος λοιπόν θα μου είσαι παιδί μου με αυτά που λες, γιατί ύστερα από τον Εκτορα είναι βέβαιος ο χαμός σου." Και ο Αχιλλεύς απαντά βαρυστενάζοντας: "Μακάρι να πέθαινε αμέσως, αφού δεν ήταν γραφτό μου να δώσω βοήθεια στον φίλο μου όταν σκοτωνόταν..."

Ετσι λοιπόν, είναι βέβαιο και το γνωρίζει ο Αχιλλεύς ότι θα πεθάνει. Εντούτοις, προτιμά τον θάνατο χωρίς δεύτερη σκέψη και χωρίς συζήτηση, παρόλο που είναι η ίδια η μάνα του που τον παρακαλεί και βλέπει τον πόνο της και τον σπαραγμό της. Προέχει όμως η φιλία.

Αυτή η βαθειά σχέση Αχιλλέως και Πατρόκλου έγινε πηγή εμπνεύσεως και παράδειγμα για τον Μέγα Αλέξανδρο προς τον Ηφαιστίωνα. Κορυφαία όμως στιγμή υπήρξε όταν ο νικητής της περσικής αυτοκρατορίας ο Μέγας Αλέξανδρος μπαίνει στην σκηνή της μητέρας του ηττημένου Δαρείου. Εκείνος το έχει βαλει στα πόδια. Στην σκηνή βρίσκονται η μητέρα του Δαρείου μαζί με όλη την πολυτέλεια της περσικής αυλής και τους υπασπιστές της. Ο Αλέξανδρος μπαίνει μέσα για να την συναντήσει έχοντας στο πλευρό του τον Ηφαιστίωνα και επειδή όπως γνωρίζουμε από την ιστορία, ο Ηφαιστίων υπήρξε πιο ψηλός από τον Αλέξανδρο και η αμφίεσή του δεν διέφερε καθόλου - τί και αν εκείνος δεν υπήρξε αρχιστράτηγος;- η μητέρα του Δαρείου χωρίς να το ξέρει υποκλίνεται μπροστά στον Ηφαιστίωνα. Οι υπασπιστές μάταια της έκαναν νοήματα για να της δείξουν ποιος είναι ο Αλέξανδρος. Οταν πια το καταλαβαίνει είναι αργά. Η πράξις έχει πια συντελεστεί. Τότε εκείνη πέφτει στα πόδια του Αλέξανδρου ντροπιασμένη. Ο Αλέξανδρος γελά την σηκώνει από τα χέρια απαλά και τρυφερά και της λέει "δεν πειράζει μητέρα και εκείνος Αλέξανδρος είναι" αναφερόμενος βεβαίως στον φίλο του τον Ηφαιστίωνα. Ο Αλέξανδρος όχι μόνο δεν θύμωσε με την γυναίκα αλλά αντιμετώπισε το επεισόδιο εύθυμα. Γιατί δεν ένοιωθε καθόλου να απειλείται η εξουσία του ή να ανταγωνίζεται ο ίδιος τον παιδικό του φίλο Ηφαιστίωνα.
Από αυτό το επεισόδιο θα μπορούσαμε να βγάλουμε πολλά συμπεράσματα για την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οταν πολύ αργότερα το 324 π.Χ. ο Ηφαιστίων στα βάθη της Ανατολής στα Εκβάτανα θα πεθάνει, ο Αλέξανδρος θα λυπηθεί τόσο πολύ ώστε θα θελήσει να τιμήσει τον νεκρό φίλο του με τρόπο που ξεπερνά τα ανθρώπινα όρια. Από εκεί, οι μελετητές συμπεραίνουν ότι ο Αλέξανδρος άρχισε να ξεφεύγει από το μέτρο και την ελληνική κοσμοθέαση των πραγμάτων. Ομως είναι δείγμα και αυτό του υπέρμετρου πόνου που ένοιωσε για τον χαμό του φίλου του.

Ο Αλέξανδρος όταν πληροφορήθηκε τον θάνατο του Ηφαιστίωνος, δεν θέλησε επί τρείς ημέρες να αγγίξει τροφή, παρά έκλαιγε και οδύρετο ή έμενε γεμάτος πένθιμη σιγή. Δέκα χρόνια πριν, είχαν και οι δύο στεφανώσει τον Ιλιο, την πρωτεύουσα της Τροίας, τους τάφους του Αχιλλέως και του Πατρόκλου. Μόλις πέθανε ο Πάτροκλος μετά από λίγο τον ακολούθησε και ο Αχιλλεύς. Και τί τραγικό! Το ίδιο ακριβώς θα συνέβαινε και με τον Ηφαιστίωνα και τον Μέγα Αλέξανδρο. Ενας νεότερος ιστορικός γράφει: "Ο Αλέξανδρος και ο Ηφαιστίων είχαν στεφανώσει μαζί, στο Ιλιο, τους τάφους των δύο ομηρικών ηρώων. Είχαν περάσει από τότε ακριβώς δέκα χρόνια. Χρόνια που έκαναν την ίδια ιστορία να γίνει μύθος. Η αθανασία ζητάει έναν πρόωρο θάνατο. Και η αιωνιότητα της φιλίας τον πρόωρο θάνατο των δύο φίλων."

«Φίλος» στα αρχαία ελληνικά είναι ο αγαπημένος, αυτός δηλαδή που βρίσκεται πολύ κοντά στην ψυχή μας.

φίλος= αγαπητός, αγαπημένος

φιλότης=φιλία, αγάπη, στοργή

και φιλότης είναι η φιλία, η αγάπη και η στοργή. Πολλές είναι οι λέξεις του δυτικού λεξιλογίου οι οποίες κατάγονται από την αρχαία ελληνική και ως πρώτο συνθετικό έχουν την λέξη φίλος:

«Φιλάνθρωπος», «φιλαρμονικός» ( από το φίλος και αρμονία δηλαδή αυτός που αγαπάει την αρμονία).

Φιλαρμονική ονομάζεται η ορχήστρα στα ελληνικά η οποία αγαπά την μουσική, αγαπά την αρμονία, τους αρμονικούς ήχους. Γι' αυτό άλλωστε και philarmonique στα γαλλικά και σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες, σημαίνει τον φιλόμουσο.
Φιλολογία είναι η αγάπη για τους λόγους, ενώ φιλοσοφία είναι η αγάπη για την σοφία δηλαδή η αγάπη για την αναζήτηση της σοφίας κάτι το οποίο προσπαθεί να επιτύχει ο φιλόσοφος. Ο όρος φιλοτελισμός έχει να κάνει με την αγάπη για την συλλογή γραμματοσήμων. Ο όρος προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις φίλος και τέλος. «Τέλος» στα ελληνικά είναι ο «φόρος», εξ ού και τελωνείο, τέλη κυκλοφορίας κλπ για την αποστολή επιστολών και συλλογές γραμματοσήμων λέγεται «φιλοτελισμός».

Επομένως και οι λέξεις οι οποίες πλάστηκαν στην Δυτική Ευρώπη, για να αποδώσουν στην εντέλεια το νόημα που χρειάζεται, χρησιμοποιούν ελληνικές ρίζες. Πολλές από τις λέξεις που προαναφέραμε δεν έχουν το αντίστοιχό τους στην λατινική. Αυτό σημαίνει είτε ότι τις δανείσθηκαν απ' ευθείας οι υπόλοιπες δυτικές γλώσσες από την αρχαιοελληνική παρακάμπτοντας την λατινική ή ότι είναι μεταγενέστεροι όροι, οι οποίοι επλάσθησαμν αργότερα όπως προείπαμε για την λέξη φιλοτελισμός. Ολα αυτά μας αποδεικνύουν για πολλοστή φορά ότι η ελληνική γλώσσα είναι αξεπέραστη όσον αφορά στην ετυμολογία και την ακριβολογία της. Γι' αυτό άλλωστε και οι δυτικές γλώσσες καταφεύγουν στο ελληνικό οπλοστάσιο για κάθετι νέο που θέλουν να ονομάσουν. Μόνον έτσι το όνομα που θα προσδώσουν θα αποδίδει με σαφήνεια τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά αυτού του πράγματος που ονοματοδοτούν.

Νανοϋποβρύχιο μεγέθους ενός μορίου που κινείται με το φως


Μπορεί να παραπέμπουν σε ταινίες όπως στο «Fantastic Voyage», αλλά είναι πραγματικά: Ο λόγος για τα νανοϋποβρύχια, μεγέθους ενός μορίου, 244 ατόμων, που ανέπτυξαν επιστήμονες του Rice University, στο εργαστήριο του χημικού Τζέιμς Τουρ.

Τα εν λόγω σκάφη κινούνται με κινητήρα ο οποίος τραβά ενέργεια από το υπεριώδες φως. Με κάθε περιστροφή, η προπέλα ωθεί το σκάφος μπροστά κατά 18 νανόμετρα – και με πάνω από ένα εκατομμύριο περιστροφές ανά λεπτό (RPM) κατανοεί κανείς ότι τα εν λόγω υποβρύχια είναι ικανά για μεγάλες ταχύτητες στην κλίμακά τους.

Η σχετική έρευνα παρουσιάστηκε στο Nano Letters (American Chemical Society). Αν και δεν είναι δυνατή η καθοδήγησή τους ακόμα, αποδεικνύεται ότι οι «μοριακοί» κινητήρες είναι αρκετά ισχυροί για να κινήσουν σκάφη μέσα σε διαλύματα κινούμενων μορίων αντιστοίχων μεγεθών.

Όπως επεσήμανε ο Τουρ, αυτό αντιστοιχεί σε έναν άνθρωπο που κινείται σε ένα γήπεδο μπάσκετ ενώ 1.000 άτομα του πετούν μπάλες του μπάσκετ.

Παράλληλα, τόνισε ότι πολλοί επιστήμονες έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μικροσκοπικές μηχανές με κινητήρες ανά τα χρόνια, αλλά οι περισσότερες χρησιμοποιούν ή παράγουν τοξικά χημικά. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για τη συγκεκριμένη περίπτωση, καθώς χρησιμοποιείται πρωτοποριακός κινητήρας που αναπτύχθηκε από ολλανδική ομάδα.

Οι ερευνητές του Rice University ελπίζουν ότι μελλοντικά νανοϋποβρύχια τέτοιου τύπου θα είναι ικανά να μεταφέρουν μικρά φορτία για ιατρικούς και άλλους σκοπούς.

Εφηβεία: Ο μύθος που οι περισσότεροι γονείς πίστεψαν

H προεφηβεία και η εφηβεία αποτελούν την περίοδο που χαρακτηρίζεται από το μεγαλύτερο άγχος και τη μεγαλύτερη ανησυχία από τους γονείς. βλέποντας τα παιδιά τους να μεγαλώνουν και να διανύουν τη δεύτερη - και ίσως πιο καθοριστική- κρίση προσωπικότητας, οι γονείς θορυβούνται ιδιαίτερα. Οι έφηβοι επαναστατούν και απαιτούν. Νομίζουν ότι αδικούνται και εξεγείρονται. Πιστεύουν ότι δεν υπολογίζουν τα θέλω τους και την άποψή τους και δεν το αντέχουν αυτό.

Το αίτημά τους για αυτονόμηση, για αυτοπροσδιορισμό και αυτοπραγμάτωση προβάλλει συνήθως έντονα και βασανιστικά τόσο για τους ίδιους όσο και για τους οικείους τους. Οι έφηβοι συχνά παρακαλούν αναταράξεις στην πραγματικότητα της οικογένειας, επιζητούν και προκαλούν ανατροπές. Η αναζήτηση της ταυτότητάς τους συνήθως γίνεται με τρόπο θορυβώδη, που σίγουρα δεν περνά απαρατήρητος. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απόλυτο. Κάποιοι έφηβοι θα σηκώσουν ψηλά τη σημαία της επανάστασης, θα εξεγερθούν με τρόπο που δε θα περάσει απαρατήρητος, άλλοι θα προβούν σε ειρηνικής μορφής επανάσταση, ενώ άλλοι θα προτιμήσουν τη φυγή ή την απόσυρση και άλλοι απλώς θα συνεχίσουν την πορεία τους στην ευθεία με τον ίδιο ρυθμό, χωρίς να παρεκκλίνουν από αυτή.

Οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι η «θύελλα και ορμή», η έντονη θυμική αναστάτωση της εφηβείας αποτελεί μάλλον μύθο και ότι οι έφηβοι που είχαν τα προηγούμενα χρόνια καλή σχέση με τους γονείς τους θα συνεχίσουν να έχουν την ίδια σχέση με αυτούς (Block, Block &amp; Mormon, 1981). O μύθος της εφηβείας ο οποίος έχει επενδυθεί με απίστευτο τρόπο και κίνδυνο. Όμως οι νεότερες έρευνες έρχονται να ανασκευάσουν την άποψη της Anna Freud που είχε επικρατήσει για πολλά χρόνια, θεωρώντας την αναταραχή της εφηβείας όχι μόνον αναπόφευκτη η αναγκαία για τη μετέπειτα ομαλή εξέλιξη της προσωπικότητας του ατόμου.

Οι γονείς φοβούνται την εφηβεία. Τι φοβούνται; Ιεραρχικά ο πρώτος φόβος που ομολογούν είναι τα ναρκωτικά και γενικά οι ουσίες. Μετά η επιρροή ή που θα δεχτεί το παιδί τους από παρέες συνομηλίκων του ή άλλων παιδιών.

Για τα κορίτσια ιδιαίτερα φοβίζει τους γονείς η έναρξη της σεξουαλικής τους ζωής και οι ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, αλλά και για τα αγόρια η επιλογή κατάλληλης συντρόφου.

Φόβοι σημερινοί, όπως το AIDS, οι ουσίες, η ομοφυλοφιλία και η εγκληματικότητα, δεν υπήρχαν για τους γονείς των προηγούμενων δεκαετιών.

Οι φόβοι των γονιών σήμερα είναι πολλοί και συνεχώς δημιουργούνται νέοι. Τι είναι αυτό που όμως φοβόνται πραγματικά, που τους ανησυχεί περισσότερο;

Αυτό που πραγματικά εγείρει τις ανησυχίες και κορυφώνουν τους φόβους των γονέων είναι ότι χάνουν τον έλεγχο του παιδιού, το οποίο τίθεται -μερικώς ή ολικώς- έξω από τη σφαίρα επιρροής τους. Οι συνομήλικοι έρχονται τώρα να παίξουν καθοριστικό ρόλο στις επιλογές του εφήβου, ο οποίος θα υιοθετήσει μια διαφορετική ή έστω διαφοροποιημένη κουλτούρα από εκείνη της οικογένειας του, ιδιαίτερα όσον αφορά θέματα λεξιλογίου (εφηβική αργκό) και εξωτερικής εμφάνισης, αλλά και ψυχαγωγίας (μουσική κ.ά.).

Αυτές οι διαφοροποιημένες επιλογές γίνονται συχνά με προκλητικό και θορυβώδη τρόπο, που ανησυχεί έντονα τους γονείς. Παράλληλα, η ανάγκη των εφήβων για προσδιορισμό και διαφύλαξη του δικού τους προσωπικού τους χώρου εκλαμβάνεται ως απιστία ή ως ύποπτη φυγή από τους γονείς, οι οποίοι αρνούνται πεισματικά να τους εκχωρήσουν περισσότερα δικαιώματα. Σεβασμός και εμπιστοσύνη είναι δυο λέξεις σημαντικότατες για τους εφήβους, δύσκολα όμως συνειδητοποιείται η σημασία τους για τους γονείς.

Κατά την εφηβεία, εκτός από την «κρίση προσωπικότητας» που διανύουν οι έφηβοι, κρίση διανύει και όλη η οικογένεια και οι ίδιοι οι γονείς. Εκτός από την κρίση που προκαλεί η γέννηση του πρώτου παιδιού στο ζευγάρι, κρίση δημιουργείται και στη μέση ηλικία των γονέων, η οποία συμπίπτει συνήθως με την κρίση της εφηβείας των παιδιών. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από προβλήματα ορίων, επικοινωνίας, συναισθηματικών ανταλλαγών, οικογενειακής συνοχής και ανεξαρτησίας μέσα στην οικογένεια (Δοξιάδη-Ταπ. 1985).

Το «σύνδρομο της άδειας φωλιάς» (the empty nest syndrome) αποτελεί την κύρια αιτία ανησυχίας των γονέων που έχουν παιδιά στην εφηβεία. Η αυτονόμηση των εφήβων είναι συνήθως επι-Θυμητή από τους γονείς, αλλά ταυτόχρονα και απευκταία και μη επιθυμητή, ιδιαίτερα σε ασυνείδητο επίπεδο. Οι γονείς φοβούνται μήπως μείνουν μόνοι. Ο φόβος της μοναξιάς ή της μείωσης των μελών της οικογένειας κατά ένα μέλος με την επικείμενη αποχώρηση του μέλους αυτού και τη συνακόλουθη αυτονόμησή του αναζωπυρώνει άγχη και μεγαλώνει τις ελλείψεις. Η αλλαγή στη σύνθεση της οικογένειας μπορεί να οδηγήσει σε αναδιαμόρφωση του σκηνικού και επαναδιαπραγμάτευση των σχέσεων. Οι οικογενειακές σχέσεις μπορεί συνεπούς να βελτιωθούν και αν εμπλουτιστούν ή να γίνουν δύσκαμπτες και δυσλειτουργικές.

Φοβικοί γονείς: Όταν η ανησυχία ξεπερνά τα όρια

Όταν ένα παιδί έρχεται στον κόσμο, ένα από τα πρώτα συναισθήματα που αναφέρουν οι γονείς του μαζί με την χαρά, την συγκίνηση και την τρυφερότητα για αυτό το καινούργιο «δικό τους» πλάσμα, είναι η τεράστια αίσθηση ευθύνης που νιώθουν απέναντι σ΄αυτό που μοιάζει τόσο μικρό, ευαίσθητο και αβοήθητο. Τα συναισθήματα αυτά είναι αναμενόμενα, φυσιολογικά και απαραίτητα. Οι γονείς πρέπει να νιώσουν έτσι για να καταφέρουν παρά τις αντίξοες συνθήκες, τη σωματική κόπωση, τον εκνευρισμό, την τεράστια αλλαγή στη ζωή τους, να ανταπεξέλθουν σ’ αυτό τον απαιτητικό ρόλο και να δώσουν στο παιδί όση φροντίδα χρειάζεται… και χρειάζεται πολλή. Ως εδώ καλά, αυτό είναι το ας πούμε ενστικτώδες μέρος της ευθύνης για το παιδί, που υπάρχει για να μας ωθήσει στο να δημιουργήσουμε μια σχέση μ΄αυτό τον άγνωστο μικρό εξωγήινο που εισβάλλει στη ζωή μας.
 
Το συναίσθημα της ευθύνης όμως και οι ανησυχίες και οι φόβοι που το συνοδεύουν μπορεί να πάει παραπέρα, φτάνει -στη σχεδόν παθολογική πια μορφή της- στο σημείο μητέρες νεογέννητων να φοβούνται να πάρουν αγκαλιά το μωρό τους γιατί τους φαίνεται πολύ εύθραυστο! Και φυσικά κάθε σοβαρός παιδίατρος θα προσπαθήσει να διώξει ή να απαλύνει αυτούς τους φόβους επιβεβαιώνοντας ότι ακόμη και το φαινομενικά τόσο εύθραυστο νεογέννητο δεν είναι καθόλου εύθραυστο, δεν παθαίνει τίποτε αν το πιάσει λίγο λάθος η μαμά του ή ο μπαμπάς του ενώ μπορεί να του κάνουν πολύ μεγαλύτερο κακό αν λόγω φόβου δεν το πιάνουν!
 
Οι φόβοι των γονιών σχετικά με τα παιδιά τους δεν είναι όμως πάντα τόσο προφανείς ούτε είναι τόσο εύκολο να αποδείξει κάποιος ότι είναι υπερβολικοί, αδικαιολόγητοι ή παράλογοι. Αντίθετα θεωρούνται απολύτως φυσιολογικοί και αναμενόμενοι και μοιάζει κάπως σαν τρέλα ή αναισθησία το να μην ανησυχεί κανείς διαρκώς για τα παιδιά του. Οι φόβοι για τα παιδιά είναι κάτι που ενώνει τους γονείς και πολύ συχνά όταν βρίσκονται μεταξύ τους είναι το νούμερο ένα θέμα συζήτησης. Και βέβαια υπάρχουν φόβοι κοινοί αλλά παρόλα αυτά αν αφουγκραστεί κανείς λίγο καλύτερα θα παρατηρήσει ότι ο κάθε γονιός έχει τα δικά του προσωπικά συμπλέγματα φόβων για τα παιδιά του. Βασικά θέματα γύρω απ’ τα οποία περιστρέφονται άπειροι γονεικοί φόβοι είναι η σωματική ακεραιότητα και η υγεία των παιδιών, η συναισθηματική τους ευημερία, η ηθική τους ακεραιότητα, η διανοητική πρόοδος τους κι ακόμα αυτό που κάπως αόριστα ονομάζεται «το μέλλον τους».
 
Οι γονείς φοβούνται να μην πέσουν τα παιδιά τους και χτυπήσουν, να μην αρρωστήσουν, να μην πεταχτούν στο δρόμο και τα πατήσει αυτοκίνητο, να μην τα πειράξει κανείς, να μην πονέσουν, να μην στενοχωρηθούν, να μην τρομάξουν, να μην απογοητευθούν, να μην τα κοροιδέψει κανείς, να μην τα προσβάλλουν, να μην μάθουν άσχημους τρόπους, να μην γίνουν αυθάδη, να μην μπλέξουν με κακές παρέες, να μην πάρουν κακούς βαθμούς, να μην τεμπελιάζουν στο σχολείο, να μην γράψουν άσχημα στις εξετάσεις, να μην επιλέξουν λάθος σταδιοδρομία, να μην δυσκολεύονται να βρουν δουλειά, να μην αποτύχουν στη ζωή τους…
 
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι όλα αυτά τα φοβούνται γιατί αγαπούν τα παιδιά τους και τα νοιάζονται. Μόνο κάποιος που αδιαφορεί για το παιδί του δεν καρδιοχτυπάει όταν το βλέπει να πρωτοανεβαίνει στο ποδήλατο και τρώει τούμπες τη μια μετά την άλλη ή κάνει τις πρώτες βόλτες μόνο του και αργεί να γυρίσει.
 
Οι φόβοι και οι ανησυχίες των γονιών και τα μέτρα που παίρνουν, τα όρια που βάζουν ορμώμενοι από την φροντίδα για την κάθε είδους ασφάλεια των παιδιών τους είναι καταρχήν απαραίτητα συστατικά για την οικοδόμηση ενός εσωτερικού συστήματος ασφάλειας των παιδιών. Όταν φροντίζουμε να μην κρυώσει, πεινάσει, πονέσει ένα μωρό, όταν προφυλάσσουμε και προειδοποιούμε ένα μεγαλύτερο παιδί για τυχόν κινδύνους, πέρα από την ουσιαστική προστασία που τους παρέχουμε από ο,τιδήποτε απρόβλεπτο, ανεπιθύμητο, επιζήμιο γι’ αυτά, αυτό που επίσης κάνουμε είναι ότι τους δίνουμε την αίσθηση ότι η ύπαρξη τους είναι για μας τόσο αγαπητή και πολύτιμη που θέλουμε να τα προφυλάξουμε. Αυτό αποτελεί βασική προυπόθεση για να νιώσει ένα παιδί και μέσα του ασφαλές και να αρχίσει να φροντίζει και το ίδιο για την ασφάλεια του. Ξέρουμε ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώσουν ασφάλεια.
 
Τι γίνεται όμως όταν οι γονείς προσφέρουν πολύ περισσότερη ασφάλεια από όση είναι απαραίτητη;
Η Ιουλία, μητέρα μιας δωδεκάχρονης τώρα κόρης εξομολογείται τους φόβους της: «Η κόρη
μας πήγε στο βρεφονηπιακό σταθμό πριν γίνει δύο και μέχρι το απόγευμα την κρατούσε μια κυρία, επειδή δουλεύαμε και οι δύο πολύ. Εγώ όμως υπέφερα. Όσο πιο απαρηγόρητα έκλαιγε όταν φεύγαμε και μεγάλωναν οι ενοχές μου τόσο πιο ανατριχιαστικά σενάρια έφτιαχνα στο μυαλό μου για το τι μπορούσε να της συμβεί. Αν έπαιρνα τηλέφωνο στο σπίτι και δεν απαντούσαν αμέσως σκεφτόμουν ότι κάτι φοβερό έχει συμβεί, είχα διώξει τρεις γυναίκες με τις οποίες το παιδί είχε θαυμάσια σχέση γιατί θεωρούσα ότι δεν την προσέχουν αρκετά, αν μου έλεγαν στον παιδικό σταθμό ότι δεν ήθελε μια μέρα να φαει ή να παίξει ήμουν σίγουρη ότι κάποιος της είχε κάνει κάτι, ότι ήταν δυστυχισμένη. Σας τα λεω όλα αυτά γιατί κάποια στιγμή το παιδί άρχισε να έχει εφιάλτες, να κλείνεται στον εαυτό του και πήγαμε σε μία παιδοψυχολόγο. Με την κουβέντα μαζί της άρχισα να καταλαβαίνω πόσο παρανοικό ήταν όλο αυτό το «δίχτυ ασφαλείας» που προσπαθούσα να δημιουργήσω γύρω απ’ το παιδί και πόσο πολύ αυτό ήταν αποτέλεσμα δικών μου ενοχών, του φόβου μου να μην είμαι ανεπαρκής γονιός, δικών μου συναισθηματικών φόβων και ελάχιστα είχαν να κάνουν με πραγματικούς κινδύνους που διέτρεχε το παιδί. Όταν μπόρεσα σιγά-σιγά να τους περιορίσω και να περιορίσω και το πόσο τους έδειχνα και έπνιγα το παιδί μου μ’ αυτούς, άρχισε πάλι να γίνεται πιο ήρεμη και πιο χαρούμενη…» 
 
Οι φόβοι και οι ανησυχίες των γονιών περιλαμβάνουν σίγουρα ένα μέρος νιαξίματος και ευθύνης για τα παιδιά, ένα μέρος ανησυχίας για την δική τους επάρκεια σαν γονείς και ένα μέρος φόβου που είναι καθαρά δικός τους και δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική ασφάλεια ή την ευημερία των παιδιών. Αυτά τα τρία μπλέκονται.
 
Και μπλέκονται γιατί πράγματι, νιώθουμε τον κόσμο μας πιο επικίνδυνο, οι πόλεις είναι αχανείς, το περιβάλλον εχθρικό και οι άνθρωποι άγνωστοι. Τα παιδιά είναι πιο πολύτιμα από ποτέ γιατί κάθε οικογένεια έχει ένα, με το ζόρι δύο παιδιά και γύρω απ’ αυτά περιστρέφονται όλοι οι φόβοι αλλά και όλες οι προσδοκίες των οικογενειών. Κι ακόμη πάνω στις ανησυχίες των γονιών στηρίζεται μια ολόκληρη «βιομηχανία ειδών» για παιδιά, από ειδικές τροφές, έπιπλα, παιχνίδια, φάρμακα, σχολεία, κινητά.
 
Και το κυριότερο, οι γονείς βρίσκονται πολύ περισσότερο χρόνο μακριά από τα παιδιά ενώ ταυτόχρονα έχουν γίνει πολύ πιο απαραίτητοι. Κι αυτό γιατί κανείς εκτός απ’ αυτούς δεν αισθάνεται υπεύθυνος για το παιδί τους, όπως γινόταν (ίσως και να γίνεται ακόμη) στις μεγάλες οικογένειες, στα χωριά ή τις γειτονιές όπου όλοι γνώριζαν και όλοι με τον τρόπο τους θεωρούσαν τον εαυτό τους συνυπεύθυνο για κάθε παιδί.
 
Πώς γίνεται όμως η φροντίδα των γονιών για την ασφάλεια των παιδιών τους να μπορεί να τα βλάψει αντί να τα ωφελήσει;
Πολλοί γονείς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους, επειδή βλέπουν πόσο παρορμητικά είναι, σαν πλάσματα που δεν έχουν αίσθηση του φόβου. Τα περισσότερα υγιή παιδιά φοβούνται αλλά ταυτόχρονα το κίνητρο να γνωρίσουν τον εαυτό τους και τον κόσμο είναι τόσο δυνατό που τα ωθεί να κάνουν και πράγματα που φοβούνται. Οι φόβοι των γονιών όμως δεν είναι δικοί τους και παρόλα αυτά μπορούν να μεταδοθούν στα παιδιά και να αυτοματοποιηθούν τόσο ώστε να αναστείλουν το κίνητρο αυτό.
 
Όταν οι γονείς φοβούνται πολύ για τα παιδιά τους εκτός από το να τα προστατεύουν συνήθως κάνουν κι άλλα: καθιστούν τους εαυτούς τους παντοδύναμους αποκλειστικούς προστάτες και εμποδίζουν τα παιδιά να μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους αλλά το κυριότερο να αποκτήσουν αυτή την αίσθηση αυτοπεποίθησης και σιγουριάς που προσφέρει η εμπειρία του «κατάφερα να τα βγάλω πέρα μόνος μου με κάτι δύσκολο».
 
Αυτή η οικοδόμηση της εμπιστοσύνης στον εαυτό είναι τεράστιας σημασίας για την ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας αλλά είναι πολύ δύσκολο για ένα παιδί να την αποκτήσει αν δεν του δείξουν οι γονείς την εμπιστοσύνη τους.
 
Ο εξαιρετικός παιδοψυχίατρος D. Winnicott έγραφε σχετικά: «Μια ακραία συνέπεια της ιδέας ότι η ασφάλεια είναι καλή θα μπορούσε να είναι ότι η φυλακή είναι ένας ευτυχισμένος τόπος για να μεγαλώσει κανείς».
Η άποψη του είναι ότι η προστασία που παρέχουν οι γονείςστα παιδιά τους θα πρέπει να αποσκοπεί στο να γίνει κάποια στιγμή περιττή.
 
Αυτό μπορεί να γίνει αν οι γονείς καταπολεμούν οι ίδιοι τους φόβους τους. Πώς;
 -με το να ελέγχουν συνεχώς πόσο πραγματικοί είναι οι φόβοι τους
 -ο καθένας από τους δύο γονείς φοβάται για άλλα πράγματα λιγότερο και για άλλα περισσότερο, και θα έπρεπε στην οικογένεια κάθε πράγμα να είναι περισσότερο αρμοδιότητα αυτού που το φοβάται λιγότερο
 -με το να μην βομβαρδίζουν τα παιδιά τους με τους φόβους τους, ακόμη κι όταν τους αισθάνονται
 -με το να είναι διαρκώς σε επαγρύπνηση, όχι μόνο για τους. κινδύνους αλλά κυρίως για τις καινούργιες ικανότητες που αποκτά μέρα με τη μέρα το παιδί τους και να του δίνουν την ευκαιρία να τις νιώσει και να τις αναπτύξει περισσότερο
 -με το να παρέχουν στα παιδιά τους ταυτόχρονα με την προστασία και την γνώση για να αντιμετωπίζει μόνο του τους κινδύνους και τις δυσκολίες
 - με το να ασκούν τον εαυτό τους καθημερινά στο να αντέχει κάτι που καθιστά τα παιδιά πιο υπεύθυνα για τον εαυτό τους.
 
Για να επανέλθουμε ξανά στον Winnicott: “…οι καλές συνθήκες στα πρώιμα στάδια οδηγούν σε μια αίσθηση ασφάλειας και όταν ο αυτοέλεγχος γίνει γεγονός, τότε η ασφάλεια που επιβάλλεται αποτελεί προσβολή”.

Σεξ: 9 σημεία που αν τα αγγίξεις η γυναίκα ερεθίζεται πολύ!

Γνωρίζουμε ότι παραδοσιακά οι άνδρες αρέσονται στο να παίζουν με το στήθος, τα οπίσθια και κάποιοι και με την κλειτορίδα της γυναίκας... Αλλά υπάρχουν κάποια σημεία κλειδιά στο σώμα της γυναίκας, πέρα από τα κλασσικά που κάθε άνδρας που θέλει να ικανοποιήσει την γυναίκα του πρέπει να γνωρίζει. Σε πολλά από αυτά τα σημεία συγκεντρώνονται πολλές νευρικές απολήξεις του γυναικείου σώματος πράγμα που κάνει τον ερεθισμό της πολύ εύκολο! Σε κάποια άλλα πάλι το άγγιγμα του άνδρα μπορεί πραγματικά να την χαλαρώσει και να την κάνει να αισθανθεί πολύ άνετα ώστε να παραδοθεί ολοκληρωτικά στο ερωτικό παιχνίδι. Ας δούμε ποια είναι αυτά τα σημεία.

1. Η λεκάνη της. Σε πολλές γυναίκες αρέσει ο άνδρας να παίζει και να τη χαιδεύει στην περιοχή της λεκάνης. Τα φιλιά εδώ μπορεί να είναι πολύ ερεθιστικά και χαλαρωτικά αλλά προσέξτε! Μη συνεχίσετε μέχρι τα γεννητικά όργανα της γυναίκας. Μόλις ερεθιστεί εστιάστε σε ένα άλλο σημείο του σώματος και επιστρέψτε μετά. Η ερεθιστική αυτή αναμονή θα είναι πολύ διεγερτική και για τους δυο σας.

2. Τα πόδια. Οι άνδρες τα λατρεύουν και οι γυναίκες έχουν ανάγκη το παιχνίδι με τα πόδια τους. Είναι μια πολύ καλή ιδέα να ξεκινήσετε το ερωτικό αιχνίδι με τα πόδια της γυναίκας. Όχι μόνο γιατί σε πολλά σημεία τους συγκεντρώνονται πολλές νευρικές απολήξεις. Φανταστείτε μια γυναίκα που όλη μέρα ήταν στη δουλειά και νιώθει πολύ κουρασμένη. Τι καλύτερο από να της προσφέρετε ένα ερεθιστικό μασάζ; Χρησιμοποιήστε λάδι και μη ξεχνάτε: Τα σημεία κλειδιά είναι οι πατούσες, οι αστράγαλοι και βέβαια το εσωτερικό των μηρών. Εκεί η γυναίκα ερεθίζεται πάρα πολύ.

3. Τα μαλλιά και ο σβέρκος. Θα το έχετε αρατηρήσει και εσείς. Αρκούν μερικες μαλάξεις στο σβέρκο της και τα μαλλιά και η γυναίκα χαλαρώνει αμέσως. Θεωρείται ένα από τα καλύτερα καλέσματα στην αρχή του ερωτικού παιχνιδιού για να πέσει αμέσως στην γκαλιά σας. Είναι η αίσθηση της τρυφερότητας που κάνει κάθε γυναίκα να λυγίσει.

4. Τα αυτιά. Οι περισσότερες γυναίκες ανάβουν όταν νιώθουν τα ανδρικά χείλη να φιλούνα απαλά τους λωβούς των αυτιών τους. Ακούν την ανάσα σας, σας νιώθουν και ο αισθησιασμός ανάβει για τα καλά. Προσέξτε το λάθος που πολλοί άνδρες κάνουν! Μη βάζετε ποτέ τη γλώσσα σας στο εσωτερικό του αυτιού. Η κίνηση αυτή απλά δεν αρέσει! Αν θελήσετε να δαγκώσετε τα αυτιά της κάντε το απαλά!

5. Οι παλάμες. Στις περισσότερες γυναίκες αρέσει να τους φιλά ο άνδρας το εσωτερικό της παλάμης αλλά και να τους κρατά τα χέρια στη διάρκεια της ερωτικής επαφής. Κάποιες γυναίκες αναφέρουν πως νιώθουν την τρυφερότητα του άνδρα αλλά και την κυριαρχία πάνω τους. Θα πρέπει να θυμάστε πάντα πως δεν πρέπει να βάζετε πολύ δύναμη, αλλιώς θα έχετε το αντίθετο αποτέλεσμα, η γυ ναίκα θα δυσφρορεί.

6. Τα γόνατα. Είναι το σημείο που πολλοί άνδρες αγνοούν. Και όμως. Ο ερεθισμός πίσω από τα γόνατα είναι ένα από τα μυστικά για να ανάψει στη γυναίκα η επιθυμία για σεξ. Σε διάφορα εγχειρίδια σεξ του εξωτερικού, οι γυναίκες αναφέρουν μάλιστα ποως τρελαίνονται να τις ερεθίζει ο άνδρας σε αυτό το σημείο και ιδιαίτερα όταν βρίσκονται οι δυο τους σε δημόσιο χώρο, σηκώνοντας ελαφρά τη φούστα και χαιδεύοντάς την στα κρυφά...

7. Η κλείδα. Είναι το σημείο κάτω από τον λαιμό, ένα απαλό άγγισμα πριν καν βγάλει τα ρούχα της την ερεθίζει πολύ. Δοκιμάστε το

8. Ο λαιμός. Τα παλαιά χρόνια ο λαιμός ήταν πολύ ερωτικό σημείο λόγω του ότι ήταν από τα λίγα σημεία του γυναικείου σώματος που έμεναν εκτεθιμένα χωρίς να είναι σκεπασμένος από ρούχα. Η γυναίκα ερεθίζεται πολύ με τα απαλά και μεγάλα σε διάρκεια φιλιά καθώς και με τα χάδια του άνδρα στο λαιμό.

9. Το πιο σημαντικό. Εξερευνήστε όλο της το σώμα. Η κάθε γυναίκα είναι διαφορετική και έχει μεγάλο ενδιαφέρον να ανακαλύψεις τα κρυφά σημεία του σώματός της όπου ερεθίζεται πολύ και να φτιάξεις τη δική σου λίστα με τα πιο ερωτικά της σημεία. Αυτή είναι και η ουσία του σεξ: Να ανακαλύπτεις τη σύντροφό σου και να απολαμβάνετε αυτό το παιχνίδι μαζί.

 
Πώς μπορεί ένας άνδρας να διεγείρει πολύ τη γυναίκα με τρυφερές και αισθησιακές κινήσεις αλλά κυρίως με τα χείλη  τη γλώσσα και τα δάχτυλά του. Αν ο άνδρας γνωρίζει καλά το χάρτη του γυναικείου σώματος και την τεχνική μπορεί πραγματικά να προσφέρει απόλαυση και αισθησιακή σεξουαλική εκτόνωση στη γυναίκα. 
 
Το να γδύνετε ο ένας τον άλλο, αποτελεί ένα από τα ωραιότερα σκαλοπάτια της ανερχόμενης έντασης της ερωτικής πράξης. Εκείνος που γδύνει τον άλλο, λέει στην πραγματικότητα «διεγείρομαι από σένα και από το σώμα σου, και θέλω ν’ απολαμβάνω τη θέα του». Εκείνος που γδύνεται από τον άλλο ανακοινώνει την παράδοσή του προς τον σύντροφό του, λέγοντας «έχω ένα δώ­ρο για σένα και σου το δίνω να το ξετυλίξεις εσύ». Αλλά, πριν το γδύσιμο, δείξτε το θαυμασμό σας για το σώμα της. Αγγίξτε την.
Εξερευνήστε τα χαρακτηριστικά της με τις άκρες των δαχτύλων σας, όπως ένας τυφλός προσπαθεί να διαβάσει τα χαρακτηριστικά ενός φίλου που τον ξαναβρίσκει ύστερα από καιρό.
Αφήστε τα δάχτυλά σας να τρέξουν, περ­νώντας μέσα από τα μαλλιά, στους κροτάφους της, γύρω από τ’ αυτιά της και το σβέρκο της. Σύρετε πολύ ελαφρά τα δά­χτυλά σας πάνω στο δέρμα του προσώπου της, στα μάγουλα, στις γωνιές του στόματός της και στα βλέφαρά της.
Κινείστε τα δάχτυλά σας επάνω στο δέρμα της αργά, χαϊδευτικά, προ­σεκτικά και τρυφερά.
Το άγγιγμά σας πρέπει να της προσφέ­ρει όχι μόνο ικανοποίηση με την αφή, αλλά να της μεταδίνει την ευχαρίστηση που εσείς νιώθετε μ’ αυτό το άγγιγμά σας.
Όπως και ολόκληρος ο έρωτας, έτσι και αυτό πρέπει να κλεί­νει μέσα του την αιωνιότητα.
Αν η κίνησή σας αυτή γίνεται με κάποια ανυπομονησία, θ’ αποτελεί εσφαλμένη χειρονομία. Σε κάθε γυναίκα υπάρχει μεγάλο μέρος από τα γατίσια χαρακτηριστικά.
Της αρέσει να την χαϊδεύουν, να την κάνουν να ρουθουνίζει μ’ εκείνη τη Βα­θιά γυναικεία ικανοποίηση. Ελάχιστες κοπέλες -απ’ τις αμέ­τρητες που γνωρίζω λόγω της δουλειάς μου- θα παραπονιόντουσαν ποτέ επειδή δέχονταν υπερβολικά τρυφερή μεταχείρι­ση από τα χέρια του εραστή τους.
Το φιλί είναι κάτι που ίσως αξίζει να του διατεθεί ιδιαί­τερο κεφάλαιο.
Από τις προσωπικές παρατηρήσεις μου, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι το ερωτικό φιλί, όπως και οι περισσότερες άλλες ερωτικές εκδηλώσεις, έχει μεγαλύτερη επίδραση στις γυναίκες, παρά στους άντρες. 
Πώς κατέληξα στο συμπέρασμα αυτό; Απλούστατα. Αν οι άντρες απολάμβαναν τόσα πολλά από αυτό, θα υπήρχαν κάθε φορά πολύ περισσότερα φιλιά - πολλές φορές περισσότερα. Και το φιλί θα γινόταν μια πολύ περισσότερο αναπτυγμένη μορφή τέχνης.
Τα γυναικεία χείλη θεωρούνται -δικαιολογημένα- σαν ένα από τα περισσότερο ερωτογόνα σημεία του σώματός της. Η κοπέλα που δεν διεγείρεται εξαιρετικά από ένα παρατεταμένο, βαθύ και γεμάτο σημασία φιλί του εραστή της, είναι πολύ πι­θανό πως δεν μπορεί να διεγερθεί από τίποτα. Αλλά, όπως γνωρίζει καθένας που πέρασε τα δεκαοχτώ του, υπάρχουν φι­λιά και φιλιά.
Τα φιλιά για τα οποία λαχταράμε συνεχώς εμείς οι κοπέλες, είναι εκείνα που μας κάνουν να μη σκεφτόμαστε τίποτε άλλο από το σεξ και που μας λένε πως οι άντρες της ζωής μας δεν σκέφτονται τίποτε άλλο από το σεξ. Θέλουμε να μας φιλάνε με τρόπο που να προκαλεί κάθε είδους έντονα συναισθήματα σε μερικά μυστικά σημεία του σώματός μας.
Ο πρώτος κανόνας σας πρέπει να είναι: Ξεχάστε οτιδήπο­τε άλλο, όταν την φιλάτε. Αν το μυαλό σας πάει κάπου αλλού εκείνη τη στιγμή, η κοπέλα θα το καταλάβει. Κι αν ακόμη έχει κάποια σεξουαλική διάθεση, το αποτέλεσμα θα είναι απο- γοητευτικό. Λεν ξέρω γιατί χάνεται αμέσως αυτή η διάθεση, μόλις παρεμβληθούν άλλες σκέψεις, αλλά έτσι συμβαίνει πά­ντα. Χάνει την ποιότητα της «μοναδικής πράξης».
Και καμιά γυναίκα δεν θέλει ν’ ανταγωνίζεται με άλλα πρόσωπα και πράγματα στον κόσμο του άντρα της, όταν φιλάει και την φι­λάνε. Κι αν διαισθανθεί κάτι τέτοιο, θα προτιμούσε, ίσως, να εγκαταλείψει την ερωτική επαφή... Γι’ αυτό, όταν την φιλάτε, η σκέψη σας σας πρέπει να είναι μόνο σ’ εκείνη. Στη γλώσ­σα της, στο σώμα της, στη γεύση, στο άρωμα του σώματός της, στη θερμότητά του. Αυτές οι «άλλες σκέψεις» θα εξακο­λουθούν να σας περιμένουν, μια ώρα ή μια μέρα αργότερα.
Κλείστε τους την πόρτα, όταν παίρνετε εκείνη στην αγκαλιά σας.
Μερικές φορές, ένα από τα άγρια αυτά «παθητικά» φιλιά μπορεί να είναι συναρπαστικό. Ξέρετε για ποιο σας μιλάω: όταν εκείνος την αρπάζει στην αγκαλιά του και «λιώνει τα χείλη του επάνω της». Αν η γυναίκα σας έχει το προνόμιο να απολαμβάνει σχεδόν αποκλειστικά τέτοια φιλιά -πράγμα που δεν συμβαίνει με τις περισσότερες κοπέλες- τα περισσότερα φιλιά σας πρέπει ν’ αρχίζουν με χαμηλότερους τόνους πά­θους.
Κι αυτοί οι τόνοι ανεβαίνουν σιγά σιγά. Βασικός κανό­νας της ερωτικής συμπεριφοράς σας να είναι η απλότητα. Χαϊδέψτε τα χείλη της με τα δικά σας. Εξερευνήστε με πολλή λεπτότητα το περίγραμμα των χειλιών της, πρώτα με τα χείλη σας και μετά με την άκρη τη γλώσσας σας. Κάνετέ την να σας ακολουθήσει σ’ αυτό που επιδιώκετε.
Όταν την φιλάτε, πρέπει η γλώσσα σας να την παρασύρει αναπόφευκτα στη σκέψη της σεξουαλικής πράξης. Οι σκέψεις αυτές είναι αναπόφευκτες. Το φιλί τής προσφέρει έναν πρό­λογο εκείνων που θα επακολουθήσουν.
Γλιστρίστε την άκρη της γλώσσα σας -και μόνο την άκρη- ελαφρά και αργά πάνω στα χείλη της και γύρω τους. Όχι ανάμεσα στα χείλη της, όχι ακόμα. Συγκεντρωθείτε. Λώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να νιώσει ολοκληρωτικά την εμπειρία της επικοινωνίας μέσα από τις απαλές κινήσεις των χειλιών και της γλώσσας. Μη βιάζεστε! Σας το ξαναείπα, το ξέρω, αλλά είναι τόσο σημαντικό αυτό, ώστε, όσες φορές και να το πω, θα είναι λίγο. Η πιο ικανοποιητική ερωτική πράξη μοιάζει με την εισαγωγή ενός μουσικού έργου: αρχίζει με χαμηλούς τόνους που σε βάζουν στο θέμα, χωρίς να το αποκαλύπτουν σ’ όλη τη διάστασή του. Και, καθώς προχωρά- ει, εντείνεται συνεχώς, ώσπου, στο αποκορύφωμά του, έρχεται η μεγάλη έκρηξη από την πίεση που μαζευόταν τόση ώρα.
Στην ερωτική πράξη, οι πιέσεις που δημιουργούνται απο­τελούν ένα εξαιρετικά μεγάλο μέρος της απόλαυσης. Γι’ αυτό δεν πρέπει να υπάχει καμιά βιασύνη, ειδικά για τη γυναίκα. Λλλά κι εσείς, έχετε μεγάλο κέρδος αν πηγαίνετε αργά. Όσο περισσότερο χρόνο και περισσότερη προσοχή καταβάλλετε στο άναμμα της φωτιάς της, τόσο περισσότερο εκείνη θα συμβάλει στις εκρήξεις, όταν φτάσει η ώρα της. Άλλωστε, αυτό δεν επι­θυμούσατε;
Όταν κάνετε τη γλώσσα σας να εισδύσει ανάμεσα στα χεί­λη της, κάντε το πραγματική είσδυση, μη σπρώχνετε απλώς τη γλώσσα σας μέσα στο στόμα της. Θυμηθείτε πως εκείνο που αναπαριστάνετε με τη γλώσσα σας, καθώς εισέρχεται ανάμεσα στα χείλη της, είναι η ίδια η σεξουαλική πράξη. Εξακοντίστε τη γλώσσα σας ανάμεσα στα χείλη της. Μόνο την άκρη της γλώσσας. Στην αρχή εισδύστε μόνο στα χείλη της. Η γλώσσα σας ζητά την άδεια της εισόδου, δεν γκρεμίζει την πύ­λη. Κάνετέ την να υποκύψει στην αίτησή σας.
Θα μπορέσετε να το καταλάβετε αυτό όταν φτάσει η στιγ­μή. Μπορεί ν’ ανοίξει εντελώς το στόμα της για να δεχτεί τη γλώσσα σας, ή να χαλαρώσει απλώς τα χείλη της για να σας επιτρέψει να εισδύσετε ανάμεσά τους. Από το σημείο αυτό και πέρα μπορείτε να κάνετε πολλά πράγματα - όλα πολύ δια- σκεδαστικά, αλλά και ερεθιστικά. Μπορεί να της αρέσει να σας νιώθει ν’ απλώνετε τη γλώσσα σας όσο περισσότερο μπο­ρείτε μέσα στο στόμα της. Μπορεί να την πιέσει με την γλώσ­σα της επάνω στον ουρανίσκο της και να την βυζάξει δυνατά, σαν να πρόκειται για καραμέλα. Αν η γλώσσα σας δεν διεισδύσει τόσο βαθιά, μπορεί να τη συναντήσει με τη δική της και να παίξετε έτσι γοητευτικά παιχνίδια, «κυνηγώντας» και αγγί­ζοντας ο ένας τη γλώσσα του άλλου, αφήνοντάς την, αν το θέλει, να εισδύσει με τη γλώσσα της στο δικό σας στόμα, «αντιστρέφοντας τους ρόλους» - σημάδι της διέγερσής της.
Ενώ θα την φιλάτε, θα πρέπει να κάνετε κάτι και με τα χέρια σας. Εκείνη θέλει να τα χρησιμοποιείτε. Χρησιμο­ποιείστε τα καλά και η αντίδρασή της στο φιλί σας θα είναι κάτι που ξεπερνά ακόμα και τα πιο τολμηρά όνειρά σας. Ξέρω τι θέλετε να κάνετε τώρα με τα χέρια σας. Αλλά, στο στάδιο αυτό, κρατήστε τα ακόμα μακριά από το σουτιέν και τη φού­στα της. Αργότερα θα έχετε άφθονο χρόνο γι’ αυτά. Και δεν χρειάζεται να κρεμιέστε επάνω της. Δεν έχει καμιά πρόθεση να σας φύγει. Δοκιμάστε να πάρετε απαλά το πρόσωπό της στα χέρια σας, για να συναντήσετε τα χείλη της. Μετά αφήστε τα δάχτυλά σας να κυλήσουν πάνω στα μάγουλα, στο λαιμό, στ’ αυτιά της και σ’ άλλα σημεία του προσώπου της. Ή, εξερευνήστε με τα δάχτυλά σας την καμπύλη των ώμων της, τους μυς που βρίσκονται κατά μήκος της σπονδυλικής της στήλης, την κοιλότητα της μέσης της. Αφήστε τα χέρια σας να περιπλανώνται παντού. Μετακινείστε τα σ’ όλο το μήκος της εξω­τερικής επιφάνειας των μηρών της, μέχρι τη μέση της. Χαϊδέψτε την με τα δάχτυλά σας πάνω από τους γοφούς και την κοιλότητα της ράχης της, τραβώντας την προς το σώμα σας.
Τα χάδια σας έξω από τα ρούχα της πρέπει να υπόσχονται τι πρόκειται να γίνει και όχι να της το προσφέρουν. Όσο πε­ρισσότερα υπόσχεστε, τόσο περισσότερα θα περιμένει κι εκεί­νη και τόσο μεγαλύτερη διέγερση θα νιώσει. Γι’ αυτό, φροντί­στε να γίνετε παραγωγός διέγερσης.
Κάνετέ την να νιώσει πως ανυπομονεί να πετάξει τα ρού­χα της και να ξεκολλήσει από πάνω σας τα δικά σας. Θα σας λατρεύει γι’ αυτό - και μάλιστα με τον καλύτερο τρόπο που μπορείτε να φανταστείτε.

Μαθήματα από εξειδικευμένο Σεξοθεραπευτή (sex coach) είναι το πρώτο βήμα για τέλεια απόλαυση!

Πολεμώντας ανεμόμυλους

Αφιερωμένο στους Δον Κιχώτες φίλους μου!

Αν έχετε διαβάσει τον Δον Κιχώτη* θα θυμάστε ότι πολεμούσε με ανεμόμυλους. Ο καθένας μας κάνει ακριβώς το ίδιο. Πολεμάει ανεμόμυλους. Ο Δον Κιχώτης ήταν επινόημα της φαντασίας ενός συγγραφέα. Ένας άνθρωπος που πίστευε ότι είναι ένας μεγάλος πολεμιστής. Φανταζόταν πως κάθε ανεμόμυλος που συναντούσε ήταν και ένας εχθρός και άρχιζε μάχη μαζί του. Αυτό ακριβώς κάνουμε κι εμείς μέσα στην ψυχή μας. Και γι' αυτό ακριβώς το λόγο γίνονται συχνά αναφορές σ' αυτή την ιστορία, γιατί μας θυμίζει τους εαυτούς μας. Οι συγγραφείς και οι ποιητές έχοντας τα προσωπικά τους βιώματα μιλάνε πάντα για την ανθρώπινη ύπαρξη σε σχέση με τον εαυτό τους. Ο περισσότερος κόσμος δεν ακούει, γιατί δεν βοηθάει όταν κάποιος άλλος μας λέει τι είναι λάθος με μας, και λίγη σημασία δίνει σε τέτοια ακούσματα. Ο καθένας πρέπει να ανακαλύψει μόνος του τον εαυτό του, και ο περισσότερος κόσμος δεν θέλει να το κάνει ούτε κι αυτό.

Τι αλήθεια σημαίνει να πολεμάς ανεμόμυλους; Σημαίνει να μην πολεμάς ενάντια σε κάτι το σημαντικό ή πραγματικό, αλλά ενάντια σε φανταστικούς εχθρούς και σε φανταστικές μάχες. Με διάφορες ασήμαντες αφορμές, κατασκευάζουμε στο μυαλό μας κάτι παγιωμένο και φοβερό. Λέμε: "Δεν μπορώ να το ανεχτώ αυτό," και έτσι ξεκινάμε μάχη, και "Δεν μου αρέσει αυτός," και επακολουθεί μάχη, και "Δεν είμαι ευχαριστημένος," και αρχίζει λυσσαλέος εσωτερικός πόλεμος. Πολύ δύσκολα πάντα καταλαβαίνουμε τι μας φταίει. Ο καιρός, το φαγητό, οι άνθρωποι, η δουλειά, η απραξία, το κράτος, σε οτιδήποτε κάνουμε συνήθως. Γιατί συμβαίνει αυτό σε μας; Εξ αιτίας της αντίστασης μας να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα και να αποδεχθούμε αυτό που πραγματικά είμαστε, δηλαδή τίποτα. Κανένας δεν ενδιαφέρεται να είναι τίποτα.

Ο καθένας θέλει να είναι "κάποιος" και "κάτι" ακόμα κι αν αυτό είναι ένας Δον Κιχώτης μαχόμενος ενάντια σε ανεμόμυλους. Κάποιος που ξέρει και ενεργεί και θα μετατραπεί σε κάτι άλλο, σε κάποιον που αποδίδει με σιγουριά απόψεις, γνώμες και ιδέες. Ακόμα και φανερά λανθασμένες απόψεις δεν αναθεωρούνται επειδή ισχυροποιούν το "εγώ". Δείχνει αρνητικό και ταπεινωτικό το να μην είσαι κανείς και να μην έχεις τίποτα. Πρέπει να αποκαλύψουμε στους εαυτούς μας ότι αυτό είναι το πιο ευχάριστο και απελευθερωτικό συναίσθημα που θα μπορούσαμε να έχουμε. Αλλά εξ αιτίας του φόβου μας ότι θα μας επιτεθούν οι ανεμόμυλοι δεν θέλουμε να επιτρέψουμε αυτά τα συναισθήματα να επικρατήσουν.

Γιατί πολεμάμε όλους αυτούς τους ανεμόμυλους; Είναι χτισμένοι μόνο στο μυαλό μας και όπως τους χτίσαμε μπορούμε να τους γκρεμίσουμε. Είναι μια εμπειρία που επιβραβεύεται, το να ελέγξει κανείς τι ακριβώς αναστατώνει το μυαλό του και την ψυχή του. Καθώς ανακαλύπτουμε διαδοχικά συναισθήματα ας μην δημιουργούμε προφάσεις και δικαιολογίες γι' αυτά, αλλά να αντιληφθούμε ότι αυτά αποτελούν γόνιμο έδαφος για ειλικρινέστερη και θερμότερη προσέγγιση μεταξύ των ανθρώπων.
-----------------
*Δον Κιχώτης. Μυθιστόρημα του Μ.Θερβάντες (Miguel Cervantes' 'Don Quixote')
Εικόνα: Don Quixote - Pablo Picasso

ΡΟΗ ΖΩΗΣ - ΑΛΛΑΓΗ - ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ

ΡΟΗ ΖΩΗΣ

Η σκέψη, είναι νεκρή.
(Όπως την λειτουργούμε).
Μόνο το βίωμα είναι ζωντανό.

Και είναι νεκρή,
ακριβώς επειδή ότι υπάρχει
εξωτερικά νομίζουμε,
(διότι έτσι «φαίνεται»
στον κόσμο της ύλης,)
ότι είναι απέναντι μας,
ή ξέχωρο από εμάς.

Εσωτερικά όμως, μέσα μας,
ποτέ δεν επήλθε
η διάσπαση μας με οτιδήποτε,
ακριβώς επειδή πάντα, η Μία ουσία,
ως νιώσημο (της παντοτινής μας ένωσης),
υπάρχει, και αυτό ακριβώς το βίωμα
το αποδεικνύει.

Έτσι, μόνο σε αυτό το βίωμα υπάρχει
Ζωντανή Ροή.

Ενώ στη σκέψη, (αν δεν τη λειτουργούμε
καθοδηγούμενα από το βίωμα),
πάντα προκαλείται μία στάση
ως αυτό που είμαστε. Μια διακοπή.
Καθώς, και ένα (ανύπαρκτο) χάσμα
να παρουσιάζεται πάντα,
ανάμεσα σε εμάς,
και στην κάθε πληροφορία που «πιάνει»
το ραντάρ μας, ως Συνείδηση.

Είναι, ακριβώς διότι λειτουργεί
διαστρεβλωμένα η σκέψη,
πάντα με υποθέσεις, αναλύσεις,
ανύπαρκτα φοβικά σενάρια,
ταμπελοποιήσεις και περιορισμούς.

Απουσία ροής, (βίωσης της ένωσης),
η σκέψη, είναι νεκρή.

Μόνο μπροστά όμως
μπορούμε να βαδίζουμε.
(Για να βαδίζουμε ως η Φύση μας).

Όταν λοιπόν ενώ η συνέχεια μας,
(και τα πάντα προχωράνε),
εμείς, αρνούμαστε (πεισματικά)
να ακολουθήσουμε
την φυσική αυτή πορεία, τότε,
βαδίζουμε «με την πλάτη» στο μέλλον,
με απόλυτο οδηγό μας στη ζωή
το παρελθόν μας,
βιώνοντας μόνο φοβίες,
και βαθύτατο πόνο…

Ενώ λοιπόν νομίζουμε ότι προχωράμε,
(ως είδος), το μόνο που κάνουμε,
είναι να αναπαράγουμε μόνιμα το παλιό.
Πως μπορεί οπότε έτσι κάτι να αλλάξει;

Γιατί η αλλαγή, μόνο στο Απόλυτο Παρόν
μπορεί να συμβεί, και να εξακολουθεί
να συμβαίνει, μόνιμα ως αλλαγή,
στον φαινομενικό κόσμο
του παρόντος πεδίου.

*
ΑΛΛΑΓΗ

Νομίζουμε
πως όταν εισερχόμαστε στο Δρόμο,
(επειδή γίνονται κάποιες εμφανείς,
κι αναμφισβήτητες αλλαγές στην εξωτερική μας ζωή),
ότι αλλάζει ο Εαυτός μας,
και μάλιστα πολλές φορές και ολικά.
Δεν είναι ότι δεν συμβαίνει βέβαια,
αλλά όχι στο βαθμό που το υποστηρίζουμε…

Στην ουσία,
πρώτα μεταμορφωνόμαστε εντός,
και κατεβαίνοντας από τα εσωτερικά επίπεδα οι διευρύνσεις
(οι οποίες μέσα μας
έχουν πραγματοποιηθεί)
εκφραζόμενες στην ύλη
(στον φαινομενικό κόσμο),
φτάνουν να αλλάζουμε (ως αποτέλεσμα)
στην εξωτερική μας ζωή,
και την εξωτερική μας ζωή..

Αυτό, θέλει χρόνο.
Γιατί οι συνειδητοποιήσεις,
σπάνια είναι ξεκάθαρες
(όπως και τα εσωτερικά «μηνύματα»),
από την αρχή.

Και θέλει χρόνο,
Ακριβώς γιατί οι ίδιοι
λειτουργούμε εντός χρόνου…

Όταν παύουμε όμως
να λειτουργούμε εντός χρόνου,
όλα, συμβαίνουν ακαριαία.

Και αυτό το συνειδητοποιούμε,
όταν πλέον αντιλαμβανόμαστε
τις εσωτερικές μας αλλαγές ξεκάθαρα,
(πετώντας από πάνω μας
και από μέσα μας ότι δεν Είμαστε),
και το μόνο που κάνουμε,
είναι να «βλέπουμε» απλά,
καί με τα εξωτερικά μας μάτια πλέον,
το πως οι αλλαγές που έγιναν μέσα μας,
φτάνουν να «εμφανίζονται»
(να εκφράζονται) καί στην ύλη.

*
ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ

Βαθύτερα,
η Μία Ουσία,
που παιχνιδίζει ως Εαυτός της
με την ακινησία και την κίνηση,
αναπαύεται ανεπηρέαστη…

Μια νέα εποχή ανατέλλει, αυτή του «ελαττώματος»

Ένας νέος τρόπος σκέψης γεννιέται στην εποχή μας. Δεν έχει εκφραστεί ακόμα και δεν θα τον βρείτε γραμμένο πουθενά αλλά σίγουρα αισθάνεστε την παρουσία του. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η «τελειότητα» πλέον δεν ξεπερνά σε ομορφιά το «ελάττωμα». Αυτό που «σέρνει» όμως στο φως της καθημερινότητας του ανθρώπου τη νέα εποχή δεν είναι αυτή η αρχαία αλήθεια, αλλά η συνειδητοποίηση της.

Αν θέλετε να μάθετε τι αγαπήσατε στον σύντροφο σας, κοιτάξτε στα ελαττώματα του. Η ωριμότητα σας εξαρτάται από την συμφιλίωση σας με αυτή την σκέψη. Η ωριμότητα όμως δεν έρχεται μόνο μεμονωμένα σε κάθε άνθρωπο αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά το περιβάλλον μας, θα αναγνωρίσουμε ότι η προσπάθεια προσέγγισης της τελειότητας σε οποιονδήποτε τομέα είναι το κεντρικό μήνυμα της πλειοψηφίας των ερεθισμάτων που δεχόμαστε. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι για να την «αγγίξουμε», δηλαδή για να κάνουμε συγκεκριμένη την μορφή της τελειότητας, την πιέζουμε μέσα σε ένα μικρό «κουτάκι», αυτό της αντικειμενικότητας. Το πρόβλημα που δημιουργείται με αυτό είναι ότι κανένας ποτέ δεν μπόρεσε να αγαπήσει την αντικειμενικότητα, διότι είμαστε φτιαγμένοι για να λειτουργούμε, κατά συνέπεια και να αγαπάμε, υποκειμενικά.

Με την ολοένα αυξανόμενη χρήση των κοινωνικών δικτύων ο μέσος άνθρωπος εδραιώνει την παρουσία του. Η απόσταση μεγαλώνει όλο και περισσότερο από την εικόνα του ιδανικού, όπως αυτή προβάλλεται προς τις μάζες των παρατηρητών. Αν και ένα προφίλ του εαυτού μας σε ένα κοινωνικό δίκτυο είναι το καλύτερο κομμάτι μας όπως εμείς το αξιολογούμε ή το μέρος αυτό της προσωπικότητας μας που εμείς επιθυμούμε οι άλλοι να βλέπουν σε εμάς, εν τούτοις παραμένει τόσο περισσότερο αληθινό και ελαττωματικό σε σχέση με την εικόνα της τελειότητας που κρύβει η διαφήμιση οποιασδήποτε μορφής. Το αποτέλεσμα είναι η διαφήμιση που προβάλει το αντικειμενικά τέλειο να αποξενώνεται τόσο πολύ από την συνειδητοποιημένη πλέον πραγματικότητα του καταναλωτή, που να μην το κάνει επιθυμητό. Κατά τον ίδιο τρόπο καταρρίπτονται και τα πρότυπα ομορφιάς, του τρόπου ζωής κτλ.

Η ομορφιά αποκτά υποκειμενικά χαρακτηριστικά και βάθος προσωπικότητας. Η εικόνα ενός ανθρώπου με ένα αντικειμενικά αποδεκτό χαρακτηριστικό ως ελάττωμα γίνεται από μόνο του το χαρακτηριστικό που θα τον κάνει πιο επιθυμητό. Έτσι ο ανεπτυγμένος άνθρωπος της σύγχρονης κοινωνίας οδεύει προς την απελευθέρωση του. Από την επιβαλλόμενη αναζήτηση της τελειότητας, προς την απελευθερωμένη λατρεία του ελαττώματος. Αυτό που παλαιότερα θα κρύβονταν ή θα μεταμφιεζόταν τώρα είναι η πραγματικότητα και το σημείο που θα σε διαφοροποιήσει και θα σου χαρίσει τα χαρακτηριστικά της μοναδικότητας.

Η ανάδειξη αυτή των ανθρωπίνων ελαττωμάτων στην εικόνα του και στον χαρακτήρα του είναι αποτέλεσμα της μαζικής έκθεσης του ανθρώπου προς το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκει. Έγινε κατά λάθος και ίσως αυτό είναι που το έκανε τόσο αποτελεσματικό στην αποδόμηση του τέλειου πρότυπου.

Πριν αρκετά χρόνια, ένα γκάλοπ στην Γαλλία ρωτούσε τους άνδρες με ποια θα προτιμούσαν να ζήσουν από τα δυο πιο δημοφιλή μοντέλα της εποχής- τότε ήταν μεταξύ της Κλόντια Σίφερ και της Σίντι Κρόφορντ. Προς έκπληξη πολλών η πλειοψηφία προτίμησε την Σίντι Κρόφορντ. Ήταν τέτοια η ανατροπή από το αναμενόμενο αποτέλεσμα που το ερεύνησαν και κατέληξαν ότι η Σίντι επικράτησε λόγο της «ατέλειας» που της πρόσφερε απλόχερα η ελιά στο πρόσωπο της. Η ατέλεια την έκανε ποιο επιθυμητή.

Η ατέλεια φαίνεται να είναι το μονοπάτι προς το «πραγματικό». Το πραγματικό είναι αυτό με το οποίο ο άνθρωπος αισθάνεται συμβατός. Η συμβατότητα τον απελευθερώνει και δημιουργεί τις συνθήκες της μοναδικότητας, δηλαδή του «υποκειμενικού». Της βάσης πάνω στην οποία αγαπάμε. Οπότε, σε αυτή την νέα εποχή που έρχεται, μην προσπαθείτε να κρύψετε αυτά τα οποία σας διαφοροποιούν και σας κάνουν ξεχωριστούς. Είναι αυτά τα στοιχεία που πρέπει να προβάλετε περισσότερο. Να γίνετε αυτό που πραγματικά είστε και να είστε σίγουροι ότι θα σας αγαπήσουν για αυτό. Να γίνετε ατελείς.

Υ.Γ. «Ποτέ δεν γευτήκαμε την ευτυχία στην τελειότητα, οι πιο ευτυχισμένες μας στιγμές αναμειγνύονται με τη θλίψη.»
Πιέρ Κορνέιγ (1606-1684, Γάλλος ποιητής)