Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2015

Η Ρώμη και ο κόσμος της, Εγώ, ο Κλαύδιος

Ποιος είναι πίσω από την κουρτίνα;

Γεννήθηκα την 1η Αυγούστου, τη χρονιά που ήταν ύπατοι στη Ρώμη ο Ίουλλος Αντώνιος και ο Φάμπιος Αφρικανός. Ο πατέρας μου, ο Δρούσος, ήταν αδερφός του αυτοκράτορα Τιβέριου και γιος της Λιβίας από τον πρώτο γάμο της με τον Τιβέριο Κλαύδιο Νέρωνα. Δεν τον γνώρισα ποτέ· ήμουν μόλις ενός έτους όταν πέθανε. Ήταν μεγάλος στρατηγός και χάρισε στη Ρώμη περίλαμπρες στρατιωτικές νίκες. Ορισμένοι λένε ότι ο Αύγουστος του είχε τόση αγάπη και αδυναμία που σκεφτόταν να τον χρίσει διάδοχό του· κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα ο αυτοκράτορας φθονούσε τον πατέρα μου και ήταν υπεύθυνος για τον θάνατό του. Αμφισβητώ την κακόβουλη αυτή εκδοχή· τον Αύγουστο τον θαύμαζα πάντα και τον θαυμάζω ακόμη· άλλωστε υπήρξε ο δεύτερος άντρας της γιαγιάς μου, της Λιβίας. Ο μεγαλύτερος από τα αδέρφια μου, ο Γερμανικός, υιοθετήθηκε από τον θείο μας τον Τιβέριο και ήταν αυτός που ήθελε πάση θυσία να ακολουθήσει τα χνάρια του πατέρα μας. Πολέμησε ένδοξα και με μεγάλη επιτυχία τα γερμανικά φύλα (από όπου πήρε και το προσωνύμιο «Γερμανικός»), και αργότερα υπηρέτησε στην Ανατολή, στο μέτωπο της Συρίας, όπου βρήκε μυστηριώδη θάνατο στην Αντιόχεια, στα τριάντα χρόνια του. Όσοι γνωρίζουν τα πράγματα λένε ότι τον δηλητηρίασε ένας άσπονδος εχθρός του. Σύμφωνα με άλλους, πίσω από την εγκληματική ενέργεια πρέπει να αναζητηθεί ο ίδιος ο Τιβέριος. Οι προσωπικές μου έρευνες στο σκοτεινό αυτό ζήτημα δεν μου επιτρέπουν σαφή απάντηση ακόμη και σήμερα. Ένα είναι βέβαιο, ότι ο Τιβέριος δεν έτρεφε τα καλύτερα αισθήματα για τον αδερφό μου - αντίθετα με τον κόσμο της Ρώμης, που τον θρήνησε για πολλές μέρες σαν να ήταν δικός τους άνθρωπος.
 
Ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών όταν πέθανε ο μεγάλος Αύγουστος. Από τη μεγάλη πυρά που παρανάλωσε τη σεπτή σορό του ένας αετός πέταξε για να μεταφέρει την αθάνατη ψυχή του στους θεούς. Σήμερα έφτασα τα εξήντα τρία χρόνια μου. Έγινα αυτοκράτορας στα πενήντα και κουβαλάω δεκατρία χρόνια το αβάσταχτο βάρος της απέραντης και μοναχικής εξουσίας μου, όπως θα έλεγε και ο Αύγουστος. Κανείς δεν με είχε προετοιμάσει γι᾽ αυτή τη μοίρα. Στην ηλικία μου, και με όλο το άχθος των εμπειριών μου, αποφάσισα να είμαι έντιμος και ειλικρινής σ᾽ αυτή την αυτοβιογραφία που καταπιάστηκα να συγγράψω. Και μπορώ αμέσως να δώσω μια καλή ένδειξη της εντιμότητας και της ειλικρίνειας που υπόσχομαι. Όπως είπα, κανείς δεν με δασκάλεψε και δεν με προετοίμασε για το αυτοκρατορικό αξίωμα· έγινα αυτοκράτορας επειδή μια κουρτίνα δεν ήταν αρκετά μακριά για να κρύψει τα πόδια μου.
 
Ιδού ο Τιβέριος, ιδού και η Ρόδος

Αλλά καλύτερα να αρχίσω από την αρχή. Στη μακρά σταδιοδρομία του ο Αύγουστος ευτύχησε να κατορθώσει τα πάντα· ήταν όμως πολύ άτυχος στο ζήτημα της διαδοχής του. Η μοναδική του φυσική κόρη, η Ιουλία, που την απέκτησε με την πρώτη γυναίκα του, τη Σκριβωνία (πριν παντρευτεί τη Λιβία), του χάρισε πέντε εγγόνια, ανάμεσά τους τον Γάιο και τον Λεύκιο που τους προόριζε για διαδόχους του. Πέθαναν και οι δύο σε νεαρή ηλικία. Με βαριά καρδιά, και κάτω από την πίεση της ανάγκης για τη συνέχεια της αυτοκρατορίας, ο Αύγουστος έχρισε τότε διάδοχο τον Τιβέριο, γιο της Λιβίας, όπως προανέφερα, από τον προηγούμενο γάμο της και αδερφό του πατέρα μου. Ο Τιβέριος είχε ευδόκιμη υπηρεσία ως στρατιωτικός διοικητής και διακρίθηκε τόσο στο γερμανικό μέτωπο όσο και σε επιχειρήσεις στην ιλλυρική χερσόνησο· μοιράστηκε μάλιστα και ορισμένα αξιώματα με τον Αύγουστο. Δεν μπόρεσε όμως ποτέ να εμπνεύσει πραγματικά αισθήματα στοργής στον θετό του πατέρα. Υπάρχει η άποψη ότι, όσο ζούσαν ο Γάιος και ο Λεύκιος, ο Αύγουστος, στην επιθυμία του να εξασφαλίσει τη διαδοχή του από έναν από τους δυο εγγονούς του, ήταν ψυχρός απέναντι στον Τιβέριο για να αποθαρρύνει τυχόν φιλοδοξίες του τελευταίου· και ότι η ψυχρότητα εντάθηκε όταν τα εγγόνια του χάθηκαν. Έχω προσωπική άποψη επ᾽ αυτού. Όποια και αν ήταν τα σχέδια και τα αισθήματα του αυτοκράτορα, ο Τιβέριος ήταν από τη φύση του σκυθρωπός, λιγομίλητος και περίπου αγενής. Λίγοι τον συμπαθούσαν πραγματικά και ακόμη πιο λίγοι μπορούσαν να καυχηθούν ότι ανήκαν στο φιλικό του περιβάλλον. Προσωπικά δεν θυμάμαι ούτε μια πραγματικά τρυφερή χειρονομία του απέναντί μου - εγώ τον φοβόμουν, εκείνος μάλλον αδιαφορούσε για την ύπαρξή μου. Δεν νομίζω ωστόσο ότι ο χαρακτήρας του ήταν τόσο δύσκολος από την αρχή. Αντίθετα, φαινόταν ευτυχισμένος όσο ζούσε με την πρώτη γυναίκα του, την κόρη του ναύαρχου Αγρίππα, την οποία νοιαζόταν και αγαπούσε με ειλικρίνεια.
 
Ίσως η αρχή του κακού να ήταν ο αναγκαστικός χωρισμός του από τη γυναίκα αυτή - το διαζύγιο εκδόθηκε με αυτοκρατορική απόφαση. Υποχρεώθηκε να παντρευτεί την κόρη του Αύγουστου, την Ιουλία, που είχε χηρέψει. Όλα αυτά, φυσικά, στον βωμό της διαδοχής. Ο αυτοκράτορας ήθελε όσο το δυνατόν περισσότερους πιθανούς διαδόχους για να μπορεί να επιλέξει τον καταλληλότερο. Από τον οικτρά αποτυχημένο αυτό γάμο γεννήθηκε ένα αγόρι - που πέθανε όσο ήταν ακόμη στην κούνια. Πάντως, ο Γάιος και ο Λεύκιος ζούσαν ακόμη, και ο Τιβέριος, απογοητευμένος, μελαγχολικός και πιστεύοντας ότι δεν είχε καμιά ελπίδα για τη διαδοχή, έφυγε για τη Ρόδο, όπου έμεινε οκτώ ολόκληρα χρόνια.
 
Δεν έχω επισκεφθεί ποτέ αυτό το νησί, αλλά έχω ακούσει από πολλούς και από τον ίδιο τον θείο μου ότι μοιάζει με πολύτιμο σμαράγδι ριγμένο στο Αιγαίο. Ο Τιβέριος το λάτρευε, και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που όσο έμεινε εκεί έδειξε τον καλύτερο εαυτό του. Το σπίτι που διάλεξε εκεί δεν διέθετε ιδιαίτερες πολυτέλειες· ο ίδιος κυκλοφορούσε χωρίς προσωπική φρουρά επισκεπτόμενος την αγορά και το γυμνάσιο, όπου συνομιλούσε άνετα με τους απλούς ανθρώπους. Τα ελληνικά του ήταν άπταιστα, κι εμένα μου φαινόταν πάντα πιο ανθρώπινος όταν μιλούσε ελληνικά. Γνωρίζω καλά ότι πέρασε ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του στη Ρόδο παρακολουθώντας διαλέξεις φιλοσόφων. Ακούραστος, σιωπηλός και υπομονετικός άκουγε τις ομιλίες, που κάποτε διαρκούσαν ένα ολόκληρο πρωινό - οι Έλληνες έχουν φιλοσοφήσει τα πάντα εκτός από την αξία της συντομίας. Στη συνέχεια έπιανε κατ᾽ ιδίαν κουβέντα με τους ομιλητές. Είμαι βέβαιος ότι ο Τιβέριος υπήρξε ομιλητικός για μια και μοναδική φορά στη ζωή του - όταν ήταν στη Ρόδο. Θα έλεγα ότι αυτό το ελληνικό νησί ανέσυρε από το βάθος της στρυφνής προσωπικότητάς του όλα τα αποθέματα ανθρώπινης ευγένειας και καλής θέλησης. Γιατί το λέω αυτό; Επειδή ξέρω ότι κάποτε επισκέφθηκε εκεί ένα νοσοκομείο· και ότι ζήτησε ταπεινά συγνώμη από τον τελευταίο καταφρονεμένο ασθενή για τυχόν ταλαιπωρία που οφειλόταν στην επίσκεψή του.
 
Μια καλή αρχή…

Οκτώ χρόνια απουσίας δεν ήταν αρκετά για να αποθυμήσει ο Αύγουστος τον θείο μου. Αλλά και ο Τιβέριος μετά τη Ρόδο ήταν πάλι Τιβέριος, απόμακρος, κρυψίνους και καχύποπτος, βέβαιος όμως τώρα βαθιά μέσα του ότι η μοίρα τού είχε κρατημένο τον αυτοκρατορικό θρόνο. Μετά την επιστροφή του στη Ρώμη ανέλαβε πάλι στρατιωτική δράση, πάντοτε με την ίδια επιτυχία. Την περίοδο αυτή πεθαίνει πρώτα ο Λεύκιος και μετά από δυο χρόνια ο Γάιος. Τώρα ο Τιβέριος είναι και επίσημα διάδοχος, αλλά θα χρειαστεί να γίνει πενήντα έξι χρόνων για να φορέσει τον αυτοκρατορικό μανδύα. Λίγο πριν ξεψυχήσει, ο αυτοκράτορας τον κάλεσε κοντά του· πέρασαν οι δυο τους μια ολόκληρη μέρα μιλώντας κεκλεισμένων των θυρών. Φυσικά κανείς δεν έμαθε ποτέ τι είπαν.
 
Του θείου δεν του άρεζαν οι κηδείες, αλλά τη συγκεκριμένη δεν μπορούσε να την αποφύγει. Εκείνη τη μέρα προσπαθούσα να μαντέψω τα πραγματικά του συναισθήματα· αλλά τα πραγματικά συναισθήματα του Τιβέριου ήταν πάντα ένας γρίφος. Η αλήθεια είναι ότι δεν βιάστηκε να ανακηρυχθεί επίσημα αυτοκράτορας. Παρά τις επείγουσες εκκλήσεις των συγκλητικών να πάρει μιαν απόφαση για να τερματιστεί η πολιτειακή εκκρεμότητα, εκείνος ανέβαλλε, αν και, όπως όλοι ήξεραν, στο τέλος θα έκανε αυτό που χρόνια περίμενε. Η (δήθεν) αναποφασιστικότητά του χαιρετίστηκε από τον κόσμο με μια σειρά από ανέκδοτα. Το πιο επιτυχημένο το θυμάμαι καλά: οι άνθρωποι συνήθως αργούν να κάνουν αυτό που υπόσχονται· ο Τιβέριος αργεί να υποσχεθεί αυτό που έχει ήδη κάνει.
 
Δεν ήταν κακός αυτοκράτορας ο θείος μου - τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της εξουσίας του. Μπορεί να μη συμπαθούσε τον προκάτοχό του σαν άνθρωπο, ακολούθησε όμως όλες τις συμβουλές του και γενικά δεν απομακρύνθηκε από τον τρόπο με τον οποίο εκείνος είχε διαχειριστεί την εξουσία. Πρώτα πρώτα σεβάστηκε το κύρος της Συγκλήτου και το λειτούργημα των συγκλητικών, προσπαθώντας, όπως και ο Αύγουστος, να διατηρήσει τις λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στις παραδόσεις της παλιάς Δημοκρατίας και τις απολυταρχικές δυνατότητες που του έδινε η θέση του. Δεν ήταν επιρρεπής σε επίδειξη της δύναμής του και δεν δελεαζόταν εύκολα από τις μάταιες και φαντασμαγορικές μεγαλοπρέπειες. Ζούσε σχεδόν λιτά. Φέρθηκε με σύνεση στις εξωτερικές υποθέσεις και στο εσωτερικό έδειξε ανάλογη αυτοσυγκράτηση και ευθυκρισία, επιζητώντας συστηματικά τους κατάλληλους ανθρώπους για την κατάλληλη θέση. Όντας ο ίδιος απότομος και αδιάφορος για τυπικές ευγένειες, απαιτούσε και από τους άλλους την ουσία χωρίς να ενδιαφέρεται για τους τύπους. Το οικουμενικό οικοδόμημα που είχε στήσει ο Αύγουστος, ο Τιβέριος το φύλαξε και, θα έλεγα, όπου χρειάστηκε το στερέωσε με πρόσθετα μέτρα. Όλα αυτά για μια δεκαετία περίπου. Ύστερα το μυστήριο που στοίχειωνε τα σωθικά του ωρίμασε, και ο καρπός του ήταν συμφορά για όλους.
 
...κι ένα άσχημο τέλος
 
Το καταλαβαίνω τώρα, όντας παθών και ο ίδιος, ότι ο αυτοκρατορικός οίκος είναι σκηνικό έτοιμο για τραγωδία. Δεν ξέρω σε τι διαφέρει ο δικός μας δαίμονας από εκείνον που τρέλανε τους Ατρείδες και τους Λαβδακίδες, αλλά ξέρω καλά ότι πέρασα εξήντα τόσα χρόνια συγκάτοικος μαζί του. Με τον καιρό ο θείος έγινε σχεδόν απρόσιτος και κλεινόταν όλο και περισσότερο στον εαυτό του. Τις σπάνιες φορές που είχα την ευκαιρία να μιλήσω μαζί του εξέφραζε ασυνάρτητους και αναιτιολόγητους φόβους ότι τάχα ήταν στόχος δολοφονικών μαχαιριών και σατανικών δηλητηρίων. Σαν να ήταν λοιμώδης, η αρρώστια του απλώθηκε και στη δημόσια ζωή, κι άρχισαν να πέφτουν βροχηδόν καταγγελίες εναντίον διαφόρων προσώπων που υποτίθεται ότι συνωμοτούσαν ενάντια στο αυτοκρατορικό κατεστημένο. Μια νέα, κερδοσκοπική και κερδοφόρα βιομηχανία καχυποψίας και συκοφαντίας άρχισε να ανακυκλώνει φήμες, απειλές και κινδυνολογίες, με αποτέλεσμα άνθρωποι να εξευτελίζονται και να εκτελούνται με συνοπτικές διαδικασίες χωρίς να τους δοθεί καμιά ευκαιρία να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Οι πλούσιοι της εποχής ήταν ή μεγαλοεισοδηματίες ή καταδότες.
 
Οι δαίμονες τρέχουν μέσα στο αίμα μας αλλά παραμονεύουν και γύρω μας. Καθώς γινόταν όλο και πιο μισάνθρωπος, ο Τιβέριος μπλεκόταν όλο και πιο πολύ στο δίχτυ που του είχε απλώσει ο αρχηγός της πραιτωριανής (αυτοκρατορικής) φρουράς, ο Σηιανός. Ηθικά λεπρός και πρακτικά αδίστακτος, αυτός ο σατανικός μηχανορράφος έπαιζε ζαριές και πόνταρε στις φοβίες του αυτοκράτορα, ενώ στο βάθος ετοιμαζόταν να βρεθεί σε θέση βολής απέναντι στον θρόνο όταν, όπως υπολόγιζε, ο Τιβέριος θα ορμούσε παράφρων έξω από το σκηνικό για να γκρεμοτσακιστεί στον αγύριστο. Και όταν ο γιος του Τιβέριου από την πρώτη γυναίκα του, ο Δρούσος, πέθανε, σήμανε η ώρα για την τελική πράξη του δράματος.
 
Στα τρίσβαθα της μοναξιάς και της ανασφάλειας, ο γερασμένος πια αυτοκράτορας έχει αφτιά μόνο για τον φίλο του τον Σηιανό· κι εκείνος αρπάζει την ευκαιρία να τον πείσει να εγκαταλείψει τη Ρώμη, όπου τάχα ελλοχεύει ο θάνατος, και να αποτραβηχτεί στη γαλήνια μοναξιά του Κάπρι για να αγναντεύει ατάραχος και ασφαλής το Τυρρηνικό πέλαγος. Είμαστε τώρα δώδεκα χρόνια από την αρχή της εξουσίας του και ο θείος είναι κιόλας εξήντα οχτώ χρόνων.
 
Το Κάπρι δεν μοιάζει με τη Ρόδο. Είναι γραφικό, αλλά είναι ουσιαστικά ακατοίκητο και δυσπρόσιτο χάρη στις απόκρημνες και βραχώδεις ακτές του. Αν η Ρόδος ταίριαζε στην υποφερτή νιότη του Τιβέριου, το Κάπρι φιλοξένησε τα ανυπόφορα γηρατειά του. Ενώ ο Σηιανός αλώνιζε στην πρωτεύουσα, ο κουρασμένος και ιδιότροπος γέροντας έστελνε επιστολές από το Κάπρι στη Σύγκλητο για διάφορα κρατικά ζητήματα που απαιτούσαν τις πρωτοβουλίες και την τελική του έγκριση. Ψάχνω στα αρχεία μου, και μπορώ να βεβαιώσω χωρίς επιφύλαξη ότι ο θείος μου ήταν ο πρώτος άνθρωπος που κυβέρνησε μια ολόκληρη αυτοκρατορία δι᾽ αλληλογραφίας. Ενδιαφέρον, υποθέτω, αλλά μόνο ως ανάγνωσμα για μελλοντικές γενιές αναγνωστών που κάθονται αναπαυτικά στην πολυθρόνα της βιβλιοθήκης τους. Γιατί, ασφαλώς, για τους συγχρόνους του Τιβέριου το πράγμα είχε τραγικές συνέπειες, με τους καταδότες να συνεχίζουν να πλουτίζουν και τις υποθέσεις του κράτους να λιμνάζουν γενικώς, και κυρίως για όσο χρόνο χρειαζόταν η επόμενη εγκύκλιος για να φτάσει από το Κάπρι στη Ρώμη.
 
Για τα χρόνια που ο Τιβέριος έζησε αποτραβηγμένος στο νησί κυκλοφόρησαν απίστευτες και άπειρες ιστορίες - οι πιο πολλές ακατάλληλες για ανηλίκους, και μερικές δύσπεπτες ακόμη και για μεγάλους. Έγινε, λέει, αδιάντροπος σάτυρος και παιδεραστής, εξανάγκαζε μικρά κορίτσια σε ανόσιες πράξεις για την προσωπική του τέρψη, ήταν συνέχεια βυθισμένος στο κρασί και την κραιπάλη και με αστραπιαίες εντολές του έστελνε σε βασανιστικό θάνατο οποιοδήποτε ζωντανό πλάσμα ήταν αρκετά άτυχο για να τον συναντήσει την ώρα των αιματηρών παροξυσμών του. Όσο βρισκόταν στη Ρώμη, ο Τιβέριος πρόσφερε υλικό για ανέκδοτα· όταν τον κατάπιε το Κάπρι, τα ανέκδοτα έγιναν πορνογραφήματα και τερατολογήματα. Έτσι κι αλλιώς ο κόσμος δεν τον συμπαθούσε ιδιαίτερα, και αφού κουράστηκε να τον γελοιοποιεί, τώρα που δεν τον έβλεπε και δεν τον άκουγε αποφάσισε να τον δαιμονοποιήσει. Άμοιρος ευθυνών δεν υπήρξε, όμως προτιμώ να τον σκέφτομαι σαν θύμα της γεροντικής άνοιας παρά σαν διεστραμμένο θύτη. Δεν έχω αποδείξεις γι᾽ αυτό που λέω· αλλά δεν έχουν ούτε οι άλλοι. Και στο κάτω κάτω, πώς μπορεί να φτάσει στα απροχώρητα γηρατειά των ογδόντα χρόνων (τόσο ήταν όταν πέθανε) ένας άνθρωπος που ολημερίς παριστάνει τον Πρίαπο ενώ όλη τη νύχτα παραβγαίνει στο πιοτό με τον Βάκχο και στο φαΐ με τον Ηρακλή;
 
Στη Ρώμη δεν ξαναγύρισε ποτέ. Πέθανε μετά από είκοσι δύο χρόνια στην εξουσία και είναι πολύ πιθανό ότι κάποιοι βοήθησαν το σάπιο σκαρί του να σκορπίσει πιο γρήγορα δίνοντας του δηλητήριο. Πριν φύγει, είχε προλάβει να καταλάβει την απύθμενη ψευτιά και σκληρότητα του Σηιανού και να δεχτεί άλλο ένα στιλέτο στη σακατεμένη καρδιά του μαθαίνοντας ότι αυτός ο τελευταίος ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο του γιου του, του Δρούσου. Αν ήταν στη Ρώμη θα μπορούσε ίσως να νιώσει μια από τις τελευταίες ευχαριστήσεις της σκοτεινιασμένης ζωής του καθώς θα έβλεπε τον μανιασμένο όχλο να διαμελίζει το πτώμα του πρώην αρχηγού της πραιτωριανής φρουράς.
 
«Ρίξτε τον Τιβέριο στον Τίβερη»

Ορισμένοι γράφουν ότι η Ρώμη υποδέχτηκε με άφατη αγαλλίαση τα μαντάτα του θανάτου του Τιβέριου. Ήμουν εκεί και είδα. Όχι, δεν ήταν χαρά, αλλά αδιαφορία ανάμεικτη με απέραντη πίκρα - κι από κοντά ένας ύπουλος φόβος για τα μελλούμενα. Ποιος θα κληρονομούσε το αυτοκρατορικό δαχτυλίδι; Στην προσπάθειά του να καθαρίσει τον δρόμο προς τη δική του εξουσία, ο διαβόητος Σηιανός είχε φροντίσει να φύγει από τη μέση ο Δρούσος, δικός μου ανεψιός, γιος του αδερφού μου Γερμανικού, που θα μπορούσε να προβάλει ως υποψήφιος. Το κατηγορητήριο απευθύνεται και στον ίδιο τον Τιβέριο. Ο Γέμελλος, εγγονός του ίδιου του Τιβέριου από τον πρόωρα χαμένο γιο του τον Δρούσο, ήταν ανήλικος. Ο αυτοκράτορας είχε χρίσει διαδόχους του τον Γέμελλο μαζί με τον Γάιο, τον άλλο γιο του Γερμανικού, υπολογίζοντας ότι θα ζήσει αρκετά για να δει τον Γέμελλο να ενηλικιώνεται παραμερίζοντας τελικά τον Γάιο. Ο ανεψιός μου Γάιος έδρασε γρήγορα και, σε συνεννόηση με τον νέο αρχηγό των πραιτωριανών, ήταν αυτός μάλλον που επέσπευσε το τέλος του Τιβέριου για να εξασφαλίσει την εξουσία, πράγμα που τελικά πέτυχε.
 
Λένε ότι οι Ρωμαίοι μαθαίνοντας τον θάνατο του Τιβέριου βγήκαν στους δρόμους πανηγυρίζοντας με τη μυριόστομη κραυγή «ρίξτε τον Τιβέριο στον Τίβερη». Όπως είπα, αμφιβάλλω αν αυτό είναι αλήθεια. Ωστόσο, είτε είναι είτε όχι, θέλω να πω ότι αν γνώριζαν τι θα ακολουθούσε στη συνέχεια θα ζητούσαν τη σορό για να την κηδεύσουν με τις ύψιστες τιμές. Γνωρίζω καλά ότι ένας από τους σοβαρότερους λόγους που ο όχλος δεν εκτιμούσε τον Τιβέριο ήταν η αδιαφορία του τελευταίου για τα θεάματα, τον ιππόδρομο και τις μονομαχίες. Όντας αδιάφορος γι᾽ αυτά, ήταν εξαιρετικά φειδωλός με τα χρήματα που διέθετε το κράτος για τη χορηγία τέτοιων εκδηλώσεων. Κι αυτό ο κόσμος δεν του το συγχώρεσε. Έτσι έκρινε το θλιβερό και άκριτο προλεταριάτο της μητρόπολης· και γι᾽ αυτό του άξιζε ο επόμενος αυτοκράτοράς του, που ήταν φανατικός και λάτρης κάθε αρένας - αλλά που, όπως θα φαινόταν πολύ γρήγορα, έκανε αρένα ολόκληρη τη Ρώμη.
 
Ορισμένοι από τους αναγνώστες μου θα αναρωτιούνται ήδη γιατί εγώ, ο Κλαύδιος, γιος του εξοχότατου Δρούσου, από τη μεγάλη γενιά των Κλαυδίων, αδελφός του Γερμανικού, που ήταν το αγαπημένο παιδί του ρωμαϊκού λαού - γιατί δεν περιλήφθηκα στη λίστα των υποψηφίων καισάρων μετά τον θάνατο του θείου μου. Υποσχέθηκα να πω την αλήθεια χωρίς φόβο και πάθος, και δεν ξέχασα την υπόσχεσή μου.
 
Ένα παιδί με ειδικές ανάγκες

Από παιδί ήμουν φιλάσθενος. Έβλεπα πιο συχνά τους οικογενειακούς μας γιατρούς παρά τους δασκάλους μου. Τους φθινοπωρινούς μήνες η μητέρα μου η Αντωνία μετρούσε τις μέρες που δεν είχα πυρετό - ήταν πιο εύκολο. Ο έλληνας γιατρός που με παρακολουθούσε έλεγε ότι ήταν κρίμα που ο Ιπποκράτης έφυγε πριν εμφανιστεί το ιατρικό μου περιστατικό, αλλά ήταν βέβαιος ότι ούτε ο Ιπποκράτης θα μπορούσε να καταλήξει σε διάγνωση. Το ίδιο φάρμακο που ημέρωνε τον βήχα μου εξαγρίωνε το υπόλοιπο σώμα μου και το γέμιζε με εξανθήματα που έκαναν μέρες να καταλαγιάσουν. Το βότανο που δρόσιζε την κάψα του πυρετού και σταματούσε τις αναγούλες μού έφερνε λήθαργο και παραμιλητό. Οι φαρμακοποιοί εξάντλησαν πάνω μου το ρεπερτόριό τους. Κάποιο από τα αμέτρητα φάρμακα που πήρα μου έσωσε τη ζωή, και κάποιο άλλο μου προκάλεσε ένα είδος παράλυσης - ή, τουλάχιστον, έτσι εξήγησαν οι γιατροί το μόνιμο συνάχι μου, τις ακούσιες κινήσεις του κεφαλιού μου και το χρόνιο ψεύδισμά μου. Ο θετός παππούς μου, ο Αύγουστος, προβληματιζόταν πολύ από την κατάσταση και έδειχνε αμηχανία όταν εκδήλωνα τέτοια συμπτώματα μπροστά σε ξένους. Από την άλλη μεριά, ήταν ο μόνος που έδειχνε να εκτιμά την ικανότητά μου να σκέφτομαι λογικά και πειθαρχημένα όταν μου έθετε διάφορα ερωτήματα. Νομίζω ότι ήταν ο μόνος που πίστευε ότι τα σωματικά μου κουσούρια δεν σήμαιναν αναγκαστικά και πνευματική καθυστέρηση - γιατί όλοι οι υπόλοιποι πίστευαν ακριβώς αυτό, με πρώτη τη μητέρα μου, που συχνά την άκουγαν να λέει: «Αυτός είναι πιο βλάκας κι από τον δικό μου τον Κλαύδιο.» Κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ ότι άξιζε τον κόπο να εκπαιδευτώ με την προοπτική κάποτε να αναλάβω δημόσιο αξίωμα.
 
Αυτό μπορεί να ήταν κακό, ήταν όμως και καλό αφού μου άφησαν ελεύθερο χρόνο για να ασχοληθώ με τα πράγματα που με ενδιέφεραν, κυρίως με την ιστορία, όπου ευτύχησα πολύ νωρίς να έχω τη στήριξη και τη συμβουλή του μεγάλου Λίβιου. Με γοήτευε η πρόσφατη ιστορία της Ρώμης, και άρχισα τις προσωπικές μου έρευνες από το κοσμοϊστορικό γεγονός της δολοφονίας του Ιουλίου Καίσαρα και της περιόδου των μεγάλων εμφυλίων πολέμων που ακολούθησαν. Όταν ο Λίβιος διάβασε κάποιο από τα ιστοριογραφικά μου πρωτόλεια έδειξε ανεπιφύλακτη επιδοκιμασία και μου πρότεινε αμέσως να κάνω δημόσια παρουσίαση του έργου μου διαβάζοντας ορισμένα κομμάτια ο ίδιος. Δέχτηκα μετά χαράς.
 
Ήμουν πάντα άτυχος. Η αίθουσα ήταν γεμάτη από κόσμο και εγώ ετοιμαζόμουν να αρχίσω την ανάγνωση, όταν κάποιος που είχε φτάσει καθυστερημένα, και που ήταν υπέρβαρος, διέλυσε με το βάρος του τον πάγκο όπου κάθησε, ξαπλώνοντας στο δάπεδο άλλους δέκα από το ακροατήριο. Από τη στιγμή εκείνη η εκδήλωση διαλύθηκε μέσα σε ακατάσχετα χαχανητά. Και όταν, μετά από ώρα, τα γέλια καταλάγιασαν και επιχείρησα να αρχίσω, είχα τόσο έντονη στα μάτια μου την εικόνα του περιστατικού που δεν κατάφερνα να σοβαρευτώ.
 
Λένε ότι οι παππούδες και οι γιαγιάδες είναι πάντα πιο στοργικοί και τρυφεροί με τα εγγόνια τους από ό,τι οι ίδιοι οι γονείς. Αυτό δεν ίσχυε για τη γιαγιά μου τη Λιβία, που όποτε μου απηύθυνε τον λόγο ήταν για να μου κάνει κάποια παρατήρηση. Ο θείος μου ο Τιβέριος μου μιλούσε βασικά μόνο μια φορά τον χρόνο, στα Σατουρνάλια, και στη συνέχεια ξεχνούσε την ύπαρξή μου για δώδεκα μήνες. Όταν διαδέχτηκε τον Αύγουστο (ήμουν τότε στα 24) του ζήτησα να αναλάβω κάποιο επίσημο πόστο. Με έκανε ύπατο «άνευ χαρτοφυλακίου» και μου έστειλε και ένα χρηματικό ποσό με τη διευκρίνιση ότι δεν προοριζόταν για την αντιμετώπιση των εξόδων που θα έφερνε η άσκηση του αξιώματος αλλά για να αγοράσω παιχνίδια στις γιορτές των Σατουρναλίων. Τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω ότι αυτή ήταν η μόνη σχετικά επιτυχημένη απόπειρα του θείου να κάνει χιούμορ. Αυτή ήταν και η μόνη απόπειρα που έκανα κι εγώ με δική μου πρωτοβουλία να πάρω μέρος στη δημόσια ζωή - μετά την οποία επέστρεψα για μια εικοσαετία περίπου στη μελέτη, την ιδιώτευση και την αφάνεια ανάμεσα στο σπίτι που είχα στα προάστια της Ρώμης και στο ησυχαστήριο μου στην Καμπανία. Δεν περνούσα άσχημα. Στο μακρύ αυτό διάστημα έκανα πολλούς και πιστούς φίλους ανάμεσα στους διανοουμένους, και ο κόσμος, όταν με αναγνώριζε στον δρόμο, μου έδειχνε πάντα τη συμπάθειά του.
 
Ο Τιβέριος δεν είχε διάθεση να επαναλάβει τη μοναδική του χιουμοριστική χειρονομία, γι᾽ αυτό δεν με έβαλε καθόλου στον λογαριασμό όταν, στα τελευταία του, προβληματιζόταν για τη διαδοχή του. Θα μπορούσε, ίσως, κανείς να θεωρήσει ένα είδος μαύρου χιούμορ την τελική του απόφαση να ορίσει διάδοχό του τον Γάιο. Και θα ήταν πρωτίστως χιούμορ αν δεν ήταν πάνω απ᾽ όλα τραγωδία. Ήμουν ήδη στα 46 όταν ο ανεψιός μου, έμπλεως ευτυχίας, φόρεσε το αυτοκρατορικό δαχτυλίδι.
 
Θείος και ανεψιός

Έχω ακούσει, κάποιους να υποστηρίζουν ότι ο Τιβέριος, ενώ ψυχορραγούσε, αρνήθηκε να εγχειρίσει ο ίδιος το αυτοκρατορικό δαχτυλίδι, αναγκάζοντας τον ανυπόμονο Γάιο να τον στραγγαλίσει με τα χέρια του ή, κατ᾽ άλλους, να του προκαλέσει ασφυξία χρησιμοποιώντας ένα μαξιλάρι. Προσωπικά θεωρώ πιθανότερη την εκδοχή σύμφωνα με την οποία ο θάνατος προήλθε από δηλητήριο που του έδωσε ο Γάιος σε συνεργασία με τον αρχηγό των πραιτωριανών, τον Μάκρωνα. Το όνομα Καλιγούλας, με το οποίο έγινε γνωστός στον πολύ κόσμο ο νέος αυτοκράτορας, το πήρε από τις μικρές στρατιωτικές αρβύλες που του φορούσε ο πατέρας του, ο Γερμανικός, κάθε φορά που τον έπαιρνε μαζί του σε κάποια από τις στρατιωτικές του αποστολές.
 
Ποιες Ερινύες συνωμότησαν για να γεννηθεί αυτό το παιδί δεν ξέρω. Όποιος γνώριζε τον αδερφό μου, τον Γερμανικό, θα έπαιρνε χίλιους όρκους στους αθανάτους ότι μόνο μια ριζική ανατροπή της φυσικής τάξης των πραγμάτων θα επέτρεπε ένας τέτοιος πατέρας να κάνει έναν τέτοιο γιο. Αφήνω τα μυστήρια της φύσης και της θεϊκής βούλησης σε εκείνους που ξέρουν. Εγώ, από τη δική μου πλευρά, θα σημειώσω, χωρίς διάθεση υπερβολής, τους παράγοντες που συμπλήρωσαν το έργο των δαιμόνων. Δεν είχε κλείσει καλά καλά τα εφτά του χρόνια ο Καλιγούλας όταν είδε τον πατέρα του να πεθαίνει ξαφνικά στην Αντιόχεια. Δεν αποκλείεται να άκουσε τότε ότι ηθικός αυτουργός μπορεί να ήταν ο ίδιος ο Τιβέριος. Τα επόμενα χρόνια είδε τη μάνα του την Αγριππίνα να εξορίζεται από τον Τιβέριο και να πεθαίνει από απεργία πείνας στην εξορία. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, τα άλλα δυο αρσενικά αδέρφια του έπεσαν κι αυτά θύματα της καχυποψίας και των φοβιών του Τιβέριου. Πέρασε αρκετόν καιρό κοντά στην προγιαγιά του τη Λιβία - κατά την ταπεινή μου άποψη, και στη βάση της προσωπικής μου πείρας, όχι την καταλληλότερη παιδαγωγό που μπορεί να σου εξασφαλίσει η μοίρα. Στα δεκαεννιά του πήρε εντολή από τον Τιβέριο να πάει και να μείνει στο Κάπρι, όπου ο ερμητικά αποτραβηγμένος γέροντας και οι οξυμμένες ιδιοτροπίες του πρέπει να επιβάρυναν ακόμη περισσότερο τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του.
 
Αυτοκράτορας ανακηρύχτηκε στα είκοσι πέντε σχεδόν χρόνια του. Ήταν σαν έτοιμος από καιρό. Το πρώτο που απέδειξε ήταν η ικανότητά του να διασπαθίζει χρήματα. Αρχικά δαπάνησε υπέρογκα ποσά σε παροχή θεαμάτων, αποβλέποντας στην εύνοια του όχλου που, όπως σημείωσα, ένιωθε στερημένος εξαιτίας της φυσικής απέχθειας του προκατόχου του για τέτοιες δαπανηρές εκδηλώσεις. Το δεύτερο ήταν το απύθμενο βάθος της υποκρισίας του: θρήνησε τον Τιβέριο με το ίδιο πάθος που τον μισούσε. Το τρίτο ήταν το εντελώς απρόβλεπτο χιούμορ του. Με κάλεσε και, χωρίς να με ρωτήσει, μου ανακοίνωσε ότι με διορίζει ύπατο μαζί με τον εαυτό του. Θα μπορούσα να κολακευτώ αν δεν ήξερα ότι ο αυτοκρατορικός ανεψιός μου με προόριζε κυρίως για προσωπικό του γελωτοποιό. Μόνο ένα πράγμα μπορεί να ανταγωνιστεί τη φθορά της απόλυτης εξουσίας: η ανία. Και ο Καλιγούλας υπέφερε από φρικαλέες κρίσεις ανίας που συνδυάζονταν με απάνθρωπη σκληρότητα. Προφανώς έβρισκε εξαιρετικά διασκεδαστική την εμφάνισή μου και τα νευρικά μου τικ. Και τίποτε δεν τον ευθυμούσε περισσότερο από το μόνιμο συνάχι μου, που τόσο εκνευρισμό και δυστυχία είχε προκαλέσει στη μάνα μου και τη γιαγιά μου. Εικάζω ότι σαν παιδί δεν είχε παίξει αρκετά. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν το συνειδητοποίησε, διάλεξε για παιχνίδι τον ηλικιωμένο θείο του.
 
Η αυτοκρατορία της τρέλας

Εφτά μήνες αφότου πήρε την εξουσία τον βρήκε μια αρρώστια. Ήταν Οκτώβρης μήνας. Για ένα μεγάλο διάστημα δεν έβαζε τίποτε στο στόμα του εκτός από λίγο νερό. Τα μάτια του ήταν απλανή και θολά, το δέρμα του ξερό· ξεχνούσε πρόσωπα και πράγματα, έμενε ξάγρυπνος σχεδόν όλη τη νύχτα και στριφογύριζε σαν μανιακός στους διαδρόμους περιμένοντας το χάραμα της μέρας. Αντιλήφθηκα την κρισιμότητα της κατάστασης από το γεγονός ότι με αντιμετώπιζε με μια αβάσταχτη σοβαρότητα. Εκείνο το διάστημα μου εκμυστηρεύτηκε ότι το σύνολο σχεδόν του δωδεκάθεου τον είχε επισκεφθεί στο όνειρό του και του έκανε επίσημη πρόσκληση να επισκεφθεί τον Όλυμπο μαζί με την αδερφή του τη Δρουσίλλα. Πριν προλάβω να αντιδράσω, με καθησύχασε ότι θα ανέβαλλε προς το παρόν την επίσκεψη επειδή τον χρειαζόταν η Ρώμη. Κάτι στον τόνο της φωνής και στην κίνηση των βολβών έστειλε ρίγη κατά μήκος της σπονδυλικής μου στήλης και μου έλεγε ότι ο νεαρός καίσαρας αρμένιζε πέρα από το αστείο και το σοβαρό, στον ωκεανό της μεγαλομανίας και της παραφροσύνης.
 
Δεν διαψεύστηκα. «Ανέρρωσε» με την αμετακίνητη βεβαιότητα ότι του επιτρεπόταν, και μπορούσε, να κάνει τα πάντα. Όλες οι πολιτικές του (αν μπορώ να καταχραστώ τη λέξη) ενέργειες απέβλεπαν στον εξευτελισμό των θεσμών και κυρίως στην καταρράκωση του γοήτρου της Συγκλήτου, από την οποία αφαίρεσε όλες τις ουσιαστικές και τυπικές εξουσίες που είχε αποφασίσει ο Αύγουστος και είχε σεβαστεί, ακόμη και στις πιο ιδιόρρυθμες εξάρσεις του, ο Τιβέριος. Ορισμένες από τις μεταρρυθμίσεις του ευνοούσαν, υποτίθεται, τη λαϊκή κυριαρχία· στην πραγματικότητα παρέλυσαν κάθε αίσθηση ιεραρχίας και πολιτικής ευθύνης. Το χειρότερο, κατά την άποψή μου, ήταν ότι για πρώτη φορά οι πολίτες της Ρώμης, και κυρίως τα παλαιά πολιτικά τζάκια, ένιωσαν ότι δημοκρατία υπό την κηδεμονία ενός «πρώτου μεταξύ ίσων», όπως το είχε οραματιστεί και προσπάθησε να υλοποιήσει ο Αύγουστος, ήταν στην καλύτερη περίπτωση μια ανεκτή δεσποτεία και στη χειρότερη ένα αυτοτροφοδοτούμενο χάος - και στην περίπτωση του Καλιγούλα ένα εφιαλτικό πανδαιμόνιο.
 
Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ο αυτοκρατορικός ασθενής άνοιξε εξωτερικά μέτωπα στη Βόρεια Αφρική και στην Ιουδαία και αντιμετώπισε πραξικοπήματα και ανταρσίες ανάμεσα στα στρατεύματα που στάθμευαν στη Γερμανία. Μόνο η σωφροσύνη ορισμένων ανώτερων αξιωματικών απέτρεψε τα χειρότερα. Στο εσωτερικό οι καταδότες, που φύτρωναν σαν τα μανιτάρια τα τελευταία χρόνια της εξουσίας του Τιβέριου και που είχαν καταλαγιάσει για ένα διάστημα, ξαναφούντωσαν. Σημαντικά πρόσωπα του δημόσιου βίου εκτελέστηκαν με το πιο διάτρητο κατηγορητήριο - όποτε υπήρχε κατηγορητήριο. Άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για αιμομικτικές σχέσεις του αυτοκράτορα με την αδερφή του τη Δρουσίλλα, που την αγαπούσε, πάντως, παθολογικά και την εμπιστευόταν τυφλά. Ένας εσμός από γυναίκες απροσδιόριστης ηθικής μπαινόβγαιναν στα αυτοκρατορικά άδυτα και απόρρητα, ενώ η Καισονία, που την παντρεύτηκε πραξικοπηματικά και απροειδοποίητα μόλις του χάρισε μια κόρη, δεν υπήρξε ποτέ αρκετή για τη λάγνα απληστία του. Στα ανάκτορα, αλλά και σε δημόσιες εκδηλώσεις, περιφερόταν πλέον ως Ολύμπιος, διαλέγοντας διαφορετικό θεϊκό κοστούμι για τις πρωινές, απογευματινές και βραδινές εμφανίσεις του.
 
Ο Καλιγούλας ήταν ουσιαστικά ακαλλιέργητος, παρόλο που είχε μεριμνήσει να μάθει αξιοπρεπώς τα ελληνικά, όπως άλλωστε όλοι οι πολιτικά και πνευματικά φιλόδοξοι Ρωμαίοι. Η φυσική του ροπή ήταν προς τις μονομαχίες και τον ιππόδρομο. Στις πρώτες περνούσε ολόκληρες ώρες προφανώς απολαμβάνοντας τους σκληρούς της αρένας, τους οποίους συχνά προέτρεπε από το αυτοκρατορικό θεωρείο να μην αφήνουν τις δουλειές μισές. Τον άκουσα ο ίδιος να κραυγάζει στον νικητή: «Κάν᾽ τον να νιώσει ότι πεθαίνει!» Διασκέδαζε με την αγωνία του θανάτου, από την οποία είχε εξαιρέσει τον εαυτό του τη μέρα που υπέγραψε την αυτοεγγραφή του στη χορεία των Ολυμπίων. Στον ιππόδρομο ήταν ο φανατικότερος από τους φανατικούς οπαδούς των Πράσινων, τους στάβλους των οποίων επισκεπτόταν τακτικά. Δειπνούσε μαζί με τους αρματηλάτες, τους οποίους θαύμαζε ως αθλητές και (όπως λένε κάποιοι) κυρίως ως άνδρες. Πάντως, είχε στενή σχέση με έναν από τους πιο ακριβοπληρωμένους, τον Εύτυχο, του οποίου υπήρξε και προσωπικός σπόνσορας με ποσά που θα επαρκούσαν για να χορτάσουν όλοι οι άποροι της Ρώμης στα Σατουρνάλια.
 
Ο Καλιγούλας αγαπούσε τα παράλογα και λάτρευε τα άλογα - κυρίως το δικό του άλογο, στο οποίο επιδαψίλευε περισσότερη τρυφερότητα από ό,τι σε όλες τις αδελφές και τις μετρέσες του μαζί. Το είχε ονομάσει Αστραπή, και μια μέρα ανακοίνωσε στη Σύγκλητο ότι η Αστραπή είχε όλα τα προσόντα για να γίνει συγκλητικός. Ορισμένοι συγκλητικοί αρνούνται το περιστατικό, ίσως επειδή θέλουν να το ξεχάσουν· οι άλλοι, όταν τους ρωτάς, απαντούν «ουδέν σχόλιον». Αν έγινε ψηφοφορία, προφανώς δεν υπήρξαν αρνητικές ψήφοι - ή, αν υπήρξαν, δεν υπάρχουν πλέον οι ψηφίσαντες.
 
Θα έπρεπε ίσως να πω και δυο λόγια για τη στρατιωτική του δραστηριότητα. Δεν θα κουράσω τον αναγνώστη μου, δεδομένου ότι το ρεπορτάζ για τα στρατιωτικά ανδραγαθήματα του αυτοκράτορα αποτελείται βασικά από ανέκδοτα και φάρσες. Στη Γερμανία ασχολήθηκε κυρίως με ασκήσεις επί χάρτου και φρόντισε να γελοιοποιήσει το ρωμαϊκό στράτευμα στα μάτια των γερμανών πολεμάρχων. Το θεαματικότερο που έκανε όσο χρονοτριβούσε εκεί ήταν να ρίξει κάποιον «για πλάκα» στα παγωμένα νερά του Ρήνου. Συνέβη αυτός ο κάποιος να είναι ο θείος του, που είχε επισκεφθεί τη στρατιά της Γερμανίας εκείνο τον καιρό. Ο θείος με τον οποίον «έκανε πλάκες» ο Καλιγούλας ήμουν πάντα εγώ, ο Κλαύδιος. Εκείνη τη μέρα άρπαξα το χειρότερο κρυολόγημα της ζωής μου. Δεν ξεχνώ όμως ποτέ -και δοξάζω γι᾽ αυτό τους θεούς- ότι είμαι ο μόνος επιζών από τις «πλάκες» του ανεψιού μου.
 
Η άλλη λαμπρή σελίδα της στρατιωτικής του δράσης γράφτηκε κατά τον τρίτο χρόνο της εξουσίας του, όταν αποφάσισε να εισβάλει στη Βρετανία. Την άνοιξη έφτασε στη Μάγχη, παρέταξε τις λεγεώνες για επιθεώρηση, έδωσε εντολές στους μηχανικούς να ετοιμάσουν τις λεπτομέρειες της απόβασης και έβγαλε έναν λόγο, όπου ανάμεσα σε παραθέματα από την Αινειάδα του Βιργιλίου, καλοτύχησε τη Σύγκλητο και τον ρωμαϊκό λαό που απολάμβαναν την ασφάλεια της Ρώμης ενώ εκείνος προέτασσε τα στήθη του σε κάθε λογής κινδύνους. Ύστερα, και ενώ όλοι περίμεναν την επιτελική εντολή για να ξεκινήσουν, ο μέγας στρατάρχης εκραύγασε: «Και τώρα, μαζέψτε κοχύλια!» Λεγεωνάριοι και αξιωματικοί κοιτιόντουσαν κεραυνοβολημένοι και άλαλοι. Για λίγη ώρα ακούγονταν μόνο ο αχός των κυμάτων που έσπαγαν στην ακτή και τα σποραδικά κρωξίματα των γλάρων. Μετά όσοι δεν είχαν ακούσει καλά άρχισαν να ρωτούν αυτούς που άκουσαν και τέλος όλοι μαζί αποδόθηκαν στην «Επιχείρηση Κοχύλια». Έτσι ολοκληρώθηκε η Μάχη της Αγγλίας. Οι ιστορικοί, ανάμεσά τους κι εγώ, αναρωτιούνται ακόμη τι συνέβαινε εκείνη τη μέρα μέσα στον ανισόρροπο λαβύρινθο του μυαλού του. Υποθέτω ότι θα αναρωτιούνται για αιώνες ακόμη.
 
Στη Ρώμη επέστρεψε πιο μεγαλομανής, ακαταλόγιστος και απρόβλεπτος παρά ποτέ. Τώρα οι χρόνιες αϋπνίες του είχαν ενταθεί· το ίδιο και οι λάγνες φαντασιώσεις του. Οργάνωνε πολυδάπανες δεξιώσεις όπου προσέφερε πρωτοποριακή κουζίνα με εξωτικές γεύσεις - και σε εξαιρετικές περιπτώσεις επιχρυσωμένο κρέας και ψωμί. Κατόπτευε τους προσκεκλημένους και ζητούσε να μιλήσει ιδιαιτέρως στις γυναίκες των συγκλητικών και αυλικών που τραβούσαν τη διεστραμμένη προσοχή του· και εξευτέλιζε δημοσίως (πριν τον εκτελέσει στη συνέχεια) οποιονδήποτε καθυστερούσε να συνταχθεί με τις αξιώσεις του.
 
2 x 29 = ΤΕΛΟΣ

Οι θεοί μωραίνουν αυτόν που θέλουν να καταστρέψουν. Για πολύ καιρό αναρωτήθηκα αν οι θεοί είχαν αλλάξει συνήθειες ή αν έκαναν εξαίρεση στην περίπτωση του Καλιγούλα - ή αν μελετούσαν ένα ξεχωριστό είδος καταστροφής για μια ξεχωριστή παραφροσύνη. Τίποτε από όλα αυτά. Απλώς άργησαν. Άργησαν ακριβώς τρία χρόνια, δέκα μήνες και οκτώ μέρες· και τότε μόνο έστειλαν τη Νέμεση με τη μορφή ενός πραιτωριανού αξιωματούχου που είχε υποστεί για καιρό καταιγισμό εξευτελισμών από τον αυτοκράτορα. Το όνομά του Κάσσιος Χαιρέας. Συνεργοί του οι δύο επικεφαλής της πραιτωριανής φρουράς. Στις 24 Ιανουαρίου ο αυτοκράτορας παρακολουθούσε θεατρική παράσταση. Κάποια στιγμή σηκώθηκε από το κάθισμά του και προχώρησε προς την έξοδο για να πάρει λίγο αέρα. Βρήκε μια συντροφιά από νεαρά αγόρια και έπιασε κουβέντα μαζί τους. Οι φρουροί του χαλάρωσαν την προσοχή τους. Το πρώτο χτύπημα ήρθε από τον Χαιρέα που παραμόνευε στη στοά, πίσω από έναν κίονα. Η μαχαιριά ήρθε από πίσω και τον βρήκε στον τράχηλο. Ο Καλιγούλας σωριάστηκε σφαδάζοντας στο δάπεδο αλλά κατόρθωσε να ψελλίσει: «Είμαι ακόμη ζωντανός.» Και ενώ οι φρουροί του είχαν εξουδετερωθεί, δέχτηκε συνολικά πενήντα οκτώ μαχαιριές, δύο για καθένα από τα είκοσι εννιά χρόνια του.
 
Ακολούθησε γενικευμένη σύγχυση και πανικός. Οι πολίτες αρχικά θεώρησαν ότι το μαντάτο ήταν παραπλανητικό· ήθελαν να το πιστέψουν αλλά τους κρατούσε ο φόβος ότι θα μπορούσε να είναι άλλη μια από τις μικρονοϊκές φάρσες του Καλιγούλα. Η Σύγκλητος παρέπαιε αλαφιασμένη ανάμεσα σε αντικρουόμενες εκδοχές. Οι διάδρομοι και οι αίθουσες των ανακτόρων βοούσαν από βιαστικούς βηματισμούς, δισταχτικούς ψιθύρους και μεμονωμένες κραυγές. Όταν βρέθηκα στα ανάκτορα, η δολοφονία δεν είχε ακόμη επαληθευτεί. Μια δυο ώρες αργότερα άκουσα έντονες συνομιλίες και ποδοβολητό στο αίθριο. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν να καταφύγω σε ένα από τα δωμάτια που κατά καιρούς χρησιμοποιούσα για μελέτη και συγγραφή. Αν ήταν αλήθεια αυτό που ακουγόταν, ο δαίμονας που γνώριζα είχε φύγει, δεν ήξερα όμως ποιος δαίμονας τον είχε διώξει - και όπως λένε, καλύτερα ο δαίμονας που ξέρεις παρά αυτός που δεν ξέρεις. Και ενώ στο μυαλό μου ζυμώνονταν εκδοχές και ενδεχόμενα, αντιλήφθηκα βαριά και βιαστικά βήματα στον διάδρομο έξω από την πόρτα του δωματίου. Κρύφτηκα ενστικτωδώς πίσω από μια βαριά κουρτίνα· αλλά οι άκρες των παπουτσιών μου είχαν μείνει ακάλυπτες.
 
Πενήντα οκτώ μαχαιριές, ένα στιγμιαίο νάζι της μοίρας που μέχρι τότε με κρατούσε στα αζήτητα της Ιστορίας, μια κουρτίνα που δεν ήταν αρκετά μακριά, το χέρι ενός βλοσυρού πραιτωριανού που την τράβηξε με δύναμη - και έγινα αυτοκράτορας.
 
Σύγκλητος - Πραιτωριανοί: σημειώσατε 2

Οι Έλληνες στοχάστηκαν βαθιά και εμπεριστατωμένα πάνω στο ζήτημα του θεωρητικού και του πρακτικού βίου. Τι αξίζει περισσότερο, μια ζωή αφιερωμένη στη σκέψη, τον στοχασμό και την καλλιέργεια των τεχνών ή μια ζωή δράσης στον πολιτικό, κοινωνικό και στρατιωτικό στίβο; Ο Αριστοτέλης προτιμούσε το πρώτο. Γενικά, θα έλεγα, και όσο γνωρίζω από τα προσωπικά μου διαβάσματα, οι περισσότεροι έλληνες στοχαστές τείνουν να συμφωνήσουν με τον μεγάλο φιλόσοφο. Η ρωμαϊκή παράδοση είναι διαφορετική και ευνοεί μια πιο πρακτική αντίληψη του βίου. Μπορώ να βεβαιώσω ότι η ιστορία της Ρώμης είναι δημιούργημα ανθρώπων που τοποθέτησαν τη δράση πάνω από τον θεωρητικό στοχασμό - δράση που διέπονταν από πατροπαράδοτες αρχές. Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι οι πολιτικές δεξιότητες των μεγάλων της ιστορίας μας διαμορφώθηκαν από αυτή την πρακτική φιλοσοφία· και ότι η Ρώμη οφείλει την τωρινή της παγκόσμια κυριαρχία στη σύνεση των πολιτικών και των στρατηγών της. Τους Έλληνες, όπως είπαν και ο Κικέρων και ο Βιργίλιος, τους θαυμάζουμε για τη βαθιά και δημιουργική τους πνευματικότητα. Τους θαυμάζω απεριόριστα κι εγώ, αλλά δεν τους θεωρώ πρότυπο πολιτικής οργάνωσης και κοινωνικής πειθαρχίας. Άλλωστε αυτό το ξέρουν λίγο πολύ και οι ίδιοι. Από την άλλη μεριά, κοιτάζοντας πίσω στα δεκατρία χρόνια της εξουσίας μου, μπορώ σήμερα να λέω ότι δράση χωρίς θεωρητικό στοχασμό και ευρύτερη φιλοσοφική αντίληψη για τον βίο που αξίζει να ζήσει ένας άνθρωπος είναι μια επιλογή με αβέβαιη, στην καλύτερη περίπτωση, έκβαση. Όταν ανακηρύχθηκα αυτοκράτορας, πίστευα ότι η προηγούμενη θητεία μου στη μελέτη και τη συγγραφή ήταν μάλλον εμπόδιο παρά προσόν για τη δουλειά που με είχαν επιλέξει να κάνω. Τώρα αλλιώς βλέπω τα πράγματα.
 
Την πρώτη φορά που με έριξε στο νερό ο ανεψιός μου απλώς κρυολόγησα· τη δεύτερη φορά που με έριξε στα βαθιά η μοίρα έπρεπε να μάθω να κολυμπάω. Εκείνη τη μέρα του Γενάρη, έγινα καίσαρας με αναισθητικό. Εννοώ ότι δεν πολυκαταλάβαινα τι μου ετοίμαζαν, αν με τραβούσαν οι πραιτωριανοί ή το πεπρωμένο. Ορισμένοι συγκλητικοί, μόλις βεβαιώθηκαν ότι το «τέρας» είχε εξοντωθεί οριστικά και αμετάκλητα, άρχισαν να μιλούν φωναχτά και θαρρετά για ευκαιρία αποκατάστασης των δημοκρατικών θεσμών, για επιστροφή στο καθεστώς της Ελεύθερης Πολιτείας και για απαλλαγή από το άχθος και το μίασμα του καισαρισμού. Ίσως, υπό άλλες συνθήκες, να συμφωνούσα μαζί τους. Είχαν δει πολλά τα μάτια μου και, παρόλο που εξακολουθούσα να σέβομαι την πολιτική διαθήκη του Αύγουστου, θα ήμουν έτοιμος, εγώ ο εγγονός του, να συζητήσω σοβαρά το ενδεχόμενο ενός έντιμου ιστορικού συμβιβασμού με απώτερο σκοπό την αποκατάσταση της Δημοκρατίας που είχαν καταλύσει οι εμφύλιοι πόλεμοι. Αλλά εκείνη τη μέρα οι συγκλητικοί συνειδητοποίησαν ότι οι σημαντικότεροι πόλοι εξουσίας στη Ρώμη είχαν γίνει τρεις: ο Καίσαρ, η Σύγκλητος και οι Πραιτωριανοί - όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά.
 
Να το πω περιληπτικά: ενώ, εκείνη τη μέρα, εγώ τα είχα χαμένα και οι συγκλητικοί συσκέπτονταν, οι πραιτωριανοί είχαν ήδη αποφασίσει. Όταν οι τελευταίοι με μετέφεραν με το επίσημο αυτοκρατορικό φορείο στην αίθουσα όπου συνεδρίαζε το σώμα, ορισμένοι από τους συγκλητικούς δυσκολεύτηκαν καν να με αναγνωρίσουν· οι υπόλοιποι, με το δίκιο τους, αναρωτήθηκαν αν ήμουν έτοιμος να αναδεχθώ τη μεγάλη ευθύνη· κανένας όμως δεν πίστευε ότι είχε λυθεί το πρόβλημα της διαδοχής. Όπως είπα, όμως, αρκούσε που το πίστευαν οι πραιτωριανοί.
 
Σύγκλητος - Κλαύδιος: ξανασημειώσατε 2
 
Τους αντάμειψα με ένα χρηματικό δώρο, κάτι για το οποίο στη συνέχεια κατηγορήθηκα - μάλλον δικαίως. Εκείνο το βράδυ σκέφτηκα καλά τις επόμενες κινήσεις μου. Αποφάσισα ότι δεν έπρεπε να δείξω την ενόχλησή μου για τη στάση μιας μερίδας της Συγκλήτου. Η γνώση της ρωμαϊκής ιστορίας μού επέβαλλε σεβασμό για ένα πολιτικό σώμα που σε παλιότερες εποχές υπήρξε φυτώριο δημοκρατικών συνειδήσεων και ασυμβίβαστου πατριωτισμού. Σεβάστηκα τη Σύγκλητο όπως σεβόμουν την ιστορία της ίδιας της Ρώμης. Άλλωστε το ποινικό μητρώο των καισάρων είχε στιγματιστεί ανεπανόρθωτα από τη συμπεριφορά του Καλιγούλα απέναντι στους Πατέρες της Ρώμης.
 
Δεν ήταν όλοι τους στοργικοί πατέρες. Γρήγορα αντιλήφθηκα ότι υπήρχε πρόβλημα άδειων εδράνων κατά τις συνεδριάσεις. Έτσι, έκανα υποχρεωτική την παρουσία στο βουλευτήριο και απηύθυνα παραινέσεις για ουσιαστική συμμετοχή στις συζητήσεις, δεδομένου ότι πολλοί εμφανίζονταν μόνο κατά τη στιγμή της ψηφοφορίας για να ρίξουν ψήφο σύμφωνα με προαποφασισμένη γραμμή. Ασφαλώς δυσαρέστησα πολλούς. Μια άλλη άμεση μέριμνά μου ήταν η αναβάθμιση της επαρχιακής περιφέρειας, που μαστιζόταν από κακοδιοίκηση. Διέγνωσα ότι το πρόβλημα δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί χωρίς μια κεντρική αυτοκρατορική υπηρεσία που θα μπορούσε να δρα κάτω από την άμεση εποπτεία μου. Αποφάσισα ότι η υπηρεσία αυτή ήταν καλύτερο να επανδρωθεί με ανθρώπους της άμεσης εμπιστοσύνης μου που ήταν έτοιμοι να αφιερωθούν αποκλειστικά στα διοικητικά τους καθήκοντα. Οι συγκλητικοί δεν ήταν η καταλληλότερη επιλογή για τις θέσεις αυτές: από μεγάλες πολιτικές οικογένειες οι περισσότεροι, συνηθισμένοι σε μια πιο απόμακρη σχέση με τα πρακτικά προβλήματα της διακυβέρνησης και της διαχείρισης και με μια έντονη αίσθηση του προσωπικού κύρους που δεν επέτρεπε εύκολα την προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα, με έκαναν να αναζητήσω διαφορετικές λύσεις. Με κατηγόρησαν ότι με τον τρόπο αυτό δημιούργησα μια καινούργια επαγγελματική γραφειοκρατία. Μπορεί να είναι κι έτσι· είναι όμως γενικά παραδεκτό ότι στα χρόνια που κυβέρνησα η περιφέρεια αναζωογονήθηκε, η οικονομία νοικοκυρεύτηκε και έγιναν μεγάλα δημόσια έργα. Αισθανόμενοι ότι ο πολιτικός τους ρόλος συρρικνωνόταν, πολλοί συγκλητικοί αντέδρασαν, έμμεσα και σπασμωδικά. Λυπάμαι που ορισμένοι από αυτούς έφθασαν στα όρια της συνωμοσίας εναντίον μου. Στις περιπτώσεις αυτές έπραξα ό,τι επέβαλλαν το δημόσιο συμφέρον και οι νόμοι· αλλά δεν χάρηκα ποτέ που έπρεπε να το πράξω.
 
Ο Τιβέριος, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, πολιτεύθηκε με μεγάλη σύνεση και στο πνεύμα των πολιτικών υποθηκών του Αύγουστου. Ήταν, ωστόσο, άτολμος και προτιμούσε τη σιγουριά της πεπατημένης από το ρίσκο της καινοτομίας, ακόμη και όταν διαπίστωνε την ανάγκη αλλαγών. Από την άποψη αυτή φάνηκε, κατά την εκτίμησή μου, λιγότερο διορατικός από τον Αύγουστο, ο οποίος, χωρίς να ανατρέψει εκ βάθρων την παράδοση, έδωσε ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους και ενθάρρυνε πρωτοβουλίες και τομές. Έκανα συστηματική προσπάθεια να συνεχίσω αυτή την πολιτική, ανοίγοντας τα πολιτικά αξιώματα σε όλους, ανεξάρτητα από καταγωγή και προέλευση. Επέμεινα αποφασιστικά στην ανάγκη να γίνουν Ρωμαίοι με πλήρη δικαιώματα όλοι όσοι είχαν ενστερνιστεί τις αξίες και την πολιτική κουλτούρα της Ρώμης. Κατηγορήθηκα λυσσαλέα γι᾽ αυτό, ιδίως από φιλοσόφους σαν τον Σενέκα που διασάλπιζαν τους κινδύνους μιας πολιτικής η οποία αποσκοπούσε στο «να απονείμει αδιακρίτως τη ρωμαϊκή τήβεννο σε Ιουδαίους, Γαλάτες και Έλληνες». Επιμένω ακόμη και σήμερα ότι μια παγκοσμιοποιημένη εξουσία όπως η ρωμαϊκή δεν έχει την πολυτέλεια να στηρίζεται στη φυλετική καθαρότητα.
 
Προσπάθησα να χειριστώ με καλή πίστη προβλήματα που οι προκάτοχοί μου αντιμετώπισαν είτε με προχειρότητα είτε με βία. Θυμίζω στους αναγνώστες μου το ιουδαϊκό ζήτημα. Με την ανοχή μου, και παρά την προηγούμενη απαγόρευση του Τιβέριου που επισήμως δεν έχει αρθεί μέχρι σήμερα, η ιουδαϊκή κοινότητα της Ρώμης αυξήθηκε σημαντικά. Παραχώρησα σε όλους τους Ιουδαίους απανταχού της αυτοκρατορίας πλήρεις θρησκευτικές ελευθερίες και το δικαίωμα να μη συμμετέχουν στην επίσημη λατρεία του αυτοκρατορικού προσώπου, εφόσον το απαγορεύουν οι θρησκευτικοί τους νόμοι. Η στάση μου δεν εκτιμήθηκε. Μέσα στην ίδια τη Ρώμη συνέχισαν να ασκούν προσηλυτισμό και έγιναν υπαίτιοι ταραχών, αποδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο ότι απαρέγκλιτος στόχος τους είναι να προκαλέσουν παγκόσμια αναταραχή. Η απέλασή τους ήταν φυσική συνέπεια της πολιτικής που επέλεξαν. Δεν γνωρίζω αν στις πρόσφατες ταραχές έπαιξαν κάποιο ρόλο και οι ακόλουθοι της νέας θρησκευτικής τάσης που αναγνωρίζει ως ηγέτη της τον Χριστό. Πρόκειται για δυναμική μειονότητα που δεν έχει προβεί σε επίσημες προκλήσεις, αλλά διαισθάνομαι ότι διακατέχεται από τον ίδιο προσηλυτιστικό ζήλο που με υποχρέωσε να πάρω μέτρα και στην περίπτωση των Ιουδαίων.
 
Στον στρατιωτικό τομέα ακολούθησα σε γενικές γραμμές την προτροπή του Αυγούστου να μην ασκηθεί περαιτέρω επεκτατική πολιτική και να διασφαλιστούν με τον αποτελεσματικότερο τρόπο τα σημερινά σύνορα της επικράτειας. Ωστόσο, θεώρησα απαραίτητο για λόγους ασφαλείας να προσαρτήσω εδάφη στη Βόρεια Αφρική και στη Θράκη· και υλοποίησα τελικά την πλήρη κατάκτηση της Βρετανίας σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη απόβαση του Ιουλίου Καίσαρα σ᾽ αυτό το νησί του απώτατου Βορρά. Υπάρχουν δυο τρόποι για να δει κανείς τέτοια εγχειρήματα: οι βάρβαροι από την πλευρά τους μιλούν για εισβολή· η Ρώμη προτιμά να προβάλει την εκπολιτιστική διάσταση του πράγματος. Αυτό είναι το υψηλό πεπρωμένο της, όπως το διατύπωσε και ο Βιργίλιος στην Αινειάδα:

Λαούς να κυβερνάς είναι ο κλήρος που σ᾽ εσένα έλαχε, Ρωμαίε:
το νόμο της ειρήνης να περνάς, τους νικημένους να τους σέβεσαι,
τους αλαζόνες να δαμάζεις - τούτη η τέχνη είναι που σου πρέπει.
 
Από τη Μεσσαλίνα στην Αγριππίνα ή Ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη

Γνωρίζω καλύτερα από πολλούς άλλους ότι η Ιστορία γράφεται και με λάθη - κάποτε, μάλιστα, κυρίως με λάθη. Μερτικό σε λάθη έχω κι εγώ. Δεν θα πω αν είναι μεγάλο ή μικρό· θα πω όμως ότι είναι στενόκαρδο από τη μεριά ορισμένων ιστορικών να απαριθμούν επιμελώς, και να μεγεθύνουν, τα σφάλματα, ενώ ταυτόχρονα σχετικοποιούν ή ελαχιστοποιούν τα επιτεύγματα της πολιτικής μου. Αναγνωρίζω σήμερα ότι ορισμένα από τα πρόσωπα που περιέβαλα με την εμπιστοσύνη μου εκμεταλλεύτηκαν τις συγκυρίες για προσωπικό όφελος και συχνά για αδιάντροπο χρηματισμό. Παρηγοριέμαι με τη σκέψη ότι σε άλλες επιλογές μου υπήρξα κατά κοινή ομολογία πολύ πιο εύστοχος.
 
Πολύς λόγος έγινε για τις γυναίκες του καίσαρα. Κατηγορήθηκα επανειλημμένως ότι απλώς υπέγραφα αποφάσεις που είχε διαμορφώσει κάποια από τις αυτοκρατορικές συζύγους. Δεν θα πω τίποτε εδώ για τις δυο πρώτες γυναίκες που παντρεύτηκα πριν διαδεχθώ τον Καλιγούλα. Στο κάτω κάτω η συμπεριφορά τους δεν είχε αντίκτυπο στη δημόσια ζωή. Ξέρω πως είναι πολύ πιο δύσκολο να απολογηθώ για τη γυναίκα που είχα στο πλευρό μου όταν οι καταστάσεις μού ανέθεσαν την ύψιστη ευθύνη της ρωμαϊκής πολιτείας. Η Μεσσαλίνα μού χάρισε δυο μεγάλα δώρα, την κόρη μου την Οκταβία και τον γιο μου τον Βρεταννικό - και σε αντάλλαγμα μου ζήτησε να καταπίνω προσβολές και να κλείνω τα μάτια στα παρορμητικά αίσχη της. Τα πάθη της σαν τις εκρήξεις της Αίτνας, οι ανομολόγητες ορέξεις της κοινό θέμα κουτσομπολιού στα σοκάκια και τις πιάτσες της Ρώμης, ο τρόπος που σκεφτόταν ήταν ο ορισμός της συνωμοσίας. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες μεγάλωσα με έκαναν ανεκτικό μέχρις αναισθησίας, και για πολύν καιρό, πασχίζοντας να κρατήσω τα προσχήματα που εκείνη δεν νοιάστηκε ποτέ να κρατήσει, περίμενα τη στιγμή που ο φυσικός κορεσμός θα έφερνε τη μεταμέλεια που δεν μπορούσε να φέρει η αξιοπρέπεια. Όταν πείστηκα ότι ηθικά είχε γίνει ολόκληρη ένα μολυσματικό απόστημα, έδωσα τελικά την έγκρισή μου και το απόστημα έσπασε.
 
Τη θέση της πήρε η ανεψιά μου, κόρη του Γερμανικού, η νεότερη Αγριππίνα. Ήταν χήρα όταν την παντρεύτηκα, με έναν γιο από τον πρώτο της γάμο, τον Νέρωνα, που είναι σήμερα στα δεκαέξι, πέντε χρόνια μεγαλύτερος από τον Βρεταννικό. Η Αγριππίνα προκάλεσε αντιδράσεις όταν, αμέσως μετά τον γάμο, έδωσε εντολή σε όλους να την αποκαλούν Αυγούστα. Ο κόσμος είπε ότι ο Κλαύδιος αντικατέστησε έναν τύραννο μ᾽ έναν δεσπότη. Θεωρώ ότι το βασικό πρόβλημα της Αγριππίνας ήταν πάντα η παθολογική προσήλωση στον γιο της. Ο νεαρός δείχνει κλίση στα γράμματα και τις τέχνες, πράγμα που επικροτώ· φοβούμαι, ωστόσο, ότι η ασφυκτική λατρεία της μητέρας του και η προθυμία με την οποία αυτή υπηρετεί τις εφηβικές του ιδιοτροπίες δεν του κάνει καλό. Η συμπεριφορά του απέναντι σε τρίτους είναι συχνά αδιάκριτη και κάποτε προσβλητική· και έχω την εντύπωση ότι κύρια φιλοδοξία του είναι να συντομεύει όλο και περισσότερο τον χρόνο που μεσολαβεί ανάμεσα στις επιθυμίες του και την εκπλήρωσή τους. Αναρωτιέμαι τι έχει να πει γι᾽ αυτό ο προσωπικός του δάσκαλος, ο πολύς Σενέκας, ο οποίος, ως στωικός φιλόσοφος, θα έπρεπε προ καιρού να του έχει επισημάνει ότι με τέτοια νοοτροπία δύσκολα θα κερδίσει την ψυχική αταραξία και τα υπόλοιπα αγαθά που επαγγέλλεται ο στωικισμός.
 
Τον υιοθέτησα πριν από τρία χρόνια κάτω από την πίεση της Αγριππίνας αλλά και με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να παίξει τον προστατευτικό ρόλο του μεγαλύτερου αδελφού για τον Βρεταννικό. Συχνά σκέφτομαι ότι αυτό μπορεί να ήταν ένα από τα πραγματικά μεγάλα λάθη μου. Προσεύχομαι στους θεούς να με κρατήσουν γερό μέχρι να ενηλικιωθεί ο Βρεταννικός και να προετοιμαστεί για τη διαδοχή, και προσπαθώ να κλείσω τα αφτιά μου σε όσους μου ψιθυρίζουν ότι η Αγριππίνα κάνει στο παρασκήνιο ό,τι μπορεί για να δει τον δικό της γιο αυτοκράτορα. Στα δεκατρία χρόνια της εξουσίας μου έμαθα, ή νομίζω ότι έμαθα, να ξεχωρίζω τη στείρα καχυποψία από την τεκμηριωμένη προαίσθηση· μόνο που για να επιβιώσει κανείς και να εξασφαλίσει ένα ελάχιστο ηρεμίας, συχνά προτιμάει να πιστεύει ότι αυτό που είναι τεκμηριωμένη προαίσθηση θα μπορούσε στην πραγματικότητα να αποδειχτεί στείρα καχυποψία. Είτε πρόκειται για το ένα είτε για το άλλο, είναι επώδυνο για μένα να σκέφτομαι ότι ο νεαρός Νέρων θα μπορούσε κάποτε να παραγκωνίσει τον Βρεταννικό και να εκφωνήσει τον επικήδειο μου ως διάδοχός μου - επώδυνο για μένα, ίσως καταστροφικό για τη Ρώμη. Περισσότερα για το ζήτημα αυτό δεν θα πω.

* * *
Εγώ, ο Κλαύδιος, ένα παιδί με ειδικές ανάγκες που το είχε ξεγράψει η ίδια η μάνα του και που κανένας δεν περίμενε να στεφθεί καίσαρας της ένδοξης και μεγάλης αυτοκρατορίας μας μέχρι τη μέρα εκείνη του Γενάρη, πριν από δεκατρία χρόνια - έγραψα αυτές τις γραμμές για να υπερασπιστώ επιλογές και αποφάσεις που μου κόστισαν μέρες αγωνίας και νύχτες ξαγρύπνιας. Έχω συνείδηση ότι παρέλειψα πολλά και ότι άλλα δεν τα τόλμησα στην προσπάθειά μου να κρατήσω μια δύσκολη ισορροπία ανάμεσα σ᾽ αυτό που κληρονόμησα και σ᾽ αυτό που οραματίστηκα. Δεν θα μπορέσω ίσως να πω ποτέ αν ήταν καλύτερα να με είχαν αφήσει να ξεχαστώ και να ασκητέψω στη βιβλιοθήκη μου παρά να με ρίξουν στη δίνη της Ιστορίας. Δέχτηκα και τα δυο μου πεπρωμένα· κοίταξα και τις δυο όψεις της μοίρας, κράτησα και το σκήπτρο του αρχηγού και τη γραφίδα του στοχαστή. Έμαθα πολλά από τη διπλή μου περιπέτεια, ίσως επειδή κατάφερα και να ασκώ και να στοχάζομαι την εξουσία. Δεν ξέρω αν οι θεοί επιφυλάσσουν στη Ρώμη αυτό που επιθύμησε ο μεγάλος Αύγουστος. Ο Βιργίλιος παρουσιάζει τον Δία να υπόσχεται στο ρωμαϊκό έθνος «εξουσία δίχως τέλος». Εγώ όμως ξέρω ότι η Ιστορία μπορεί να επηρεαστεί σοβαρά από το μήκος μιας κουρτίνας και δεν είναι τόσο προβλέψιμη. Αν ήταν, δεν θα είχα γίνει ποτέ καίσαρας.

FINIS

ΑΔΗΛΩΝ ΟΨΙΣ

Ἡ Ἀκρόπολη δέν κατέχει μόνο θέση στόν χῶρο, ἀλλά δημιουργεῖ στόν χῶρο χῶρο: εἶναι τομή καί μέτρο του, περιβάλλει τό περιβάλλον της! Εἶναι ἐπίσης τομή καί μέτρο τοῦ χρόνου καί καθήλωσή του, εἶναι τόπος τοῦ χρόνου, πράξη μουσική, ρυθμός πού ἀρθρώνεται σέ λόγο ἀποτροπαϊκό τῆς ἀγωνίας τοῦ ἄνθρωπου βεβαιώνοντάς την ταυτόχρονα. Ὅλος ὁ ναός ὀρχεῖται!
 
Ἡ Ἀκρόπολη εἶναι τό κατ’ ἐξοχήν ἠθικό ποίημα καί μνημεῖο στό ὁποῖο συντηρεῖται ἡ μνήμη τῶν δημιουργῶν της, τό ἦθος καί τό ὕφος τους, ἡ ἐγκρατής βαρυθυμία! Ἄν ἡ ἀρχιτεκτονική εἶναι ἀποκρυσταλλωμένη μουσική, τότε ἴσως νά μήν εἶχε ἄδικο ὁ Πλάτων πού τοποθετοῦσε τό φυλακτήριον, τήν ἄμυνα τῆς πολιτείας, τήν ἀκρόπολιν δηλ., στή μουσική, ἑπομένως στήν Ἀκρόπολη!

Γιατί υπάρχει ο έρωτας και η μοιραία επιλογή του ανθρώπου

erospsycheΓιατί υπάρχει ο έρωτας στη φύση και στη ζωή μας; Ο έρωτας υπάρχει, για να διαιωνίζεται η συνέχεια των ειδών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η φύση έχτισε ετούτη τη συναρπαστική λειτουργία.
 
Τη φύση ποσώς την ενδιαφέρει, αν υπάρχουμε εμείς σα μονάδες, σαν ατομικότητες. Αν υπάρχεις εσύ κι εγώ, και περπατάς και χαίρεσαι˙ αν υπάρχει μια λεμονιά στον κάμπο και στα όρη λειώνει το χιόνι για να ποτίζουνται οι τρυφεροί της κλώνοι˙ αν υπάρχει απάνω στο δέντρο το μήλο και το ρόδι, η φύση αδιαφορεί ολοτελώς. Δε φροντίζει για σένα, τίμιε αναγνώστη, η φύση περισσότερο, απ' όσο φροντίζει για σένα μια πέτρα που την πατάς μπροστά σου, ή τη βλέπεις χτισμένη στον τοίχο

Τη φύση ένα την ενδιαφέρει, η διαιώνιση των ειδών. Να ζήσει το κάθε είδος όσο γίνεται πιο πολύ χρόνο. Δύο, πέντε, δέκα εκατομμύρια χρόνια. Κι όταν θα εξαφανισθεί το κάθε είδος, αφού συντελεσθεί ο χρόνος που του ορίστηκε να ζήσει, η φύση θα το ταφιάσει και θα το κλάψει χωρίς δάκρυα και, γόους. Και ταυτόχρονα θα μεριμνήσει να το αντικαταστήσει με το καινούριο είδος.

Θα γνωρίζεις βέβαια πως από τότε που εμφανίσθηκε η ζωή στην επιφάνεια του πλανήτη, πριν εξακόσια εκατομμύρια χρόνια, το 99% των έμβιων όντων που έζησαν και άκμασαν, σήμερα έχουν εξαφανισθεί. Τα αντικατάστησαν άλλα, και αυτά με τη σειρά τους θα παραχωρήσουν τη θέση τους σε άλλα.

Στη φύση ανώλεθρο και αχάλαστο δε μένει τίποτα, παρά μονάχα ένα: η βούληση της φύσης να οικονομεί και να φροντίζει την αλυσίδα των ειδών. Όπως φροντίζει και την αλυσίδα της ανόργανης ύλης. Την αλυσίδα των αστέρων, για παράδειγμα. (Αστέρες πρώτης γενεάς, δεύτερης γενεάς κ.λ.π.).

Πώς πετυχαίνει η φύση τη διαιώνιση των ειδών; Με το πιο απλό, το πιο πανούργο, αλλά και το πιο ελκυστικό δέλεαρ. Με τη γενετήσια ηδονή. Με τον ϊμερον των ελλήνων, τη voluptas και τη libido των λατίνων.

Επομένως η ηδονή που τρυγούν και καρπώνουνται δύο δυνατοί και τρυφεροί εραστές, όταν αγκαλιάζουνται μέλος με μέλος, σφιχτά και βαθιά, και γίνουνται τα δύο ένα, δεν είναι ο αυτοσκοπός της γενετήσιας πράξης.

Δεν αγκαλιαζόμαστε, για να ζήσουμε εκείνο το σύντονο αλλά και ωκεάνειο αίσθημα του ίλιγγου και του αποκεφαλισμού που το λέμε ηδονή. Όχι.

Αγκαλιαζόμαστε, για να γεννήσουμε την καινούργια ζωή, το παιδί μας, που θα προωθήσει την υπόθεση του είδους μας. Του είδους άνθρωπος στο προκείμενο.

Σύμφωνα μ' αυτή την αυτονόητη και κατάδηλη θεώρηση της φυσιολογίας, οι άνθρωποι έπρεπε να ζευγαρώνουμε τόσες φορές, όσες είναι για να γεννήσουμε τη νέα ζωή.

Αυτό είναι το άγιο θέλημα της φύσης. Και αυτό γίνεται με τα ζώα που ζουν φυσικά.

Οι κατσίκες, λένε οι χωρικοί μας, "ζητούν" το Σεπτέμβριο. Οι γάτες "ζητούν" το Γενάρη. Όλοι έχουμε ακούσει πόσο εύμουσα και καλεστικά νιαουρίζουν στα κεραμίδια το καταχείμωνο. Ούτε ο βιολιστής στη στέγη έτσι.

Αυτό συνέβαινε και με τον άνθρωπο. Αλλά με τον άνθρωπο εσυνέβηκε και κάτι άλλο. Ήρθε μια στιγμή μέσα στην εξελικτική του διαδρομή, που κατανόησε ότι είναι ωραίο πράμα να αγκαλιάζεται. Είδε ότι καλόν το ιδείν και κατανοήσαι και άψασθαι, και δοκιμάσαι το σώμα του έρωτα.

Από την άλλη όμως είδε ότι είναι κακό και ψυχρό και ανάποδο το προϊόν που έδινε αυτή τη τερπνή ώρα, από έναν αριθμό πρϊόντων και ύστερα. Είδε ότι η κύηση, ο τοκετός, το παιδί που θα ‘ρχότανε είναι μπελάς και μπαλαούρα, είναι σκοτούρα και έγνοια, και κίνδυνος κάποτε μεγάλος. Οι μισές γυναίκες παλαιά πεθαίνανε στη γέννα.

Ετότες λοιπόν ήταν που ο άνθρωπος έκαμε τη μοιραία επιλογή. Εψήφισε φιλί και ηδονή, και καταψήφισε τοκετό και κύηση. Έτσι εδιάσπασε την ενότητα της πανίερης πράξης, και την εδιαχώρισε στα δύο μισά της. Επροσκύνησε το ένα, εβλαστήμησε το άλλο. Είπε ναι στο πήδημα, είπε όχι στο γκάστρωμα.

Ευρήκε, λοιπόν, τη λύση ο πανούργος. Αυτό το «δεινόν» τέρας, όπως λέει ο Σοφοκλής. Ο τετραπέρατος, ο μπαγαμπόντης, ο πάντα καταφερτζής. Αυτός ο καιροσκόπος και υστερόβουλος, ο πολυπράγμονας και πονηρός. Αλλά μαζί ο μωρός και ο μύωπας. Ο κωμικός και ο ασήμαντος, ο ανεύθυνος, ο άτσαλος και ο υβριστής ανθρωπάκος.
Γιατί αποφάσισε να εκτρέψει τη γενετήσια ορμή του από το φυσικό της ρείθρο. Και ελογάριασε ανόητα πως η νέα κατάσταση που θα δημιουργήσει θα είναι εξίσου έγκριτη και νόμιμη με την παλαιά. Ότι ημπορεί ο ίδιος ο άνθρωπος να δημιουργήσει φύση! 
 
Εδώ ο άνθρωπος δεν εσκέφθηκε ότι όσο μηχανικός και ευρεσιτέχνης και να ‘ναι, δεν ημπορεί να υψωθεί στην περιωπή της δύναμης και της τελειότητας που έχει η φύση. Το λάθος του ήταν που πίστεψε πως θα ‘φτανε να εξισώσει τη δύναμή του με τη δύναμη της φύσης.
 
Αλλά αυτό είναι Ύβρις με την έννοια της αττικής τραγωδίας. Είναι η μεγαλύτερη Ύβρις που διέπραξε ο άνθρωπος σε όλη την εξέλιξη της ιστορίας του. Μαζί με την άλλη, την Ύβρι του θανάτου, που θα ειπούμε.
 
Δε γνωρίζουμε πότε συνέβηκε αυτή η τομή. Σε ποια στιγμή της ιστορικής πορείας του ανθρώπου. Όπως δε γνωρίζουμε την ακριβή στιγμή, που ο εγκέφαλος του ζώου έγινε νους στον άνθρωπο. Τη στιγμή, δηλαδή, που ξεφεύγοντας από τη σφαίρα του ζώου άνθρωπος διατύπωσε την πρώτη ερώτηση. Το πρώτο τι; ή γιατί; που ο Καντ το λέει «Η στιγμή του όφι των πρωτοπλάστων».
 
Δ. Λιαντίνης - Γκέμμα

ΣΤΕΝΗ ΣΧΕΣΗ, Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ

zevgari21Υπάρχουν διάφορες εντάσεις στις συναισθηματικές σχέσεις που δημιουργούμε με τους γύρω μας. Στο ένα άκρο είναι οι καθημερινές σχέσεις χωρίς πολλές υποχρεώσεις, υπερβολικές δεσμεύσεις ή μεγάλη σημασία, τις οποίες, προτιμώ να τις ονομάζω γενικά διασταυρώσεις. Και τις ονομάζω έτσι, γιατί έτσι λειτουργούν: οι δρόμοι ενός άντρα και μιας γυναίκας πλησιάζουν και πλησιάζουν, ώσπου κάποια στιγμή εφάπτονται.
    
Στο άλλο άκρο είναι οι πιο έντονες σχέσεις, αυτές με μεγαλύτερη διάρκεια. Οι δρόμοι μας ενώνονται, και για ένα διάστημα μοιραζόμαστε το ταξίδι, συμπορευόμαστε. Αυτές τις συναντήσεις, όταν είναι βαθιές και σημαντικές, μου αρέσει να τις ονομάζω στενές σχέσεις, σχέσεις οικειότητας.

«Στενή σχέση» λέμε μια συναισθηματική σχέση που ξεφεύγει από την πεπατημένη γιατί ξεκινάει από μία σιωπηρή συμφωνία: ακυρώνουμε μέσα μας το φόβο μήπως εκτεθούμε και δεσμευόμαστε να είμαστε αυτοί που είμαστε.
Η λέξη «compromise» (δέσμευση) προέρχεται από την λέξη «promesa» (υπόσχεση) και δίνει στη σχέση μια διαφορετική διάσταση. Μια σχέση γίνεται δεσμός ανάλογα με το πόσο σέβομαι όσα έχουμε πει και με το πόσο ξέρω, εκ των προτέρων, ότι μπορώ να υπολογίζω σ’ εσένα. Μόνο αν αισθάνομαι ειλικρινά την επιθυμία να με γνωρίσεις, θα βρω το θάρρος να σου δείξω ακριβώς αυτό που είμαι, χωρίς να φοβάμαι ότι θα με απορρίψεις όταν θα με ανακαλύψεις.
Η ευθύτητα, η ειλικρίνεια και η εμπιστοσύνη είναι πράγματα εξαιρετικά σημαντικά για να τα χαρίσει κανείς στον πρώτο τυχόντα.

Η στενή σχέση συνεπάγεται αφοσίωση και προϋποθέτει ένα περιβάλλον αρκετά ασφαλές για να μπορέσουμε να ανοιχτούμε. Μόνο μέσα σε μια στενή σχέση μπορώ να δώσω όλα όσα έχω να δώσω.
   
Το δίχως άλλο, η στενή σχέση ΕΙΝΑΙ εξ ορισμού ευάλωτη και συνεπώς αναπόφευκτα επικίνδυνη. Με την καρδιά μου ορθάνοιχτη, το κακό που μπορεί να μου κάνει αυτός που είναι δίπλα μου κι έχω μαζί του μεγάλη οικειότητα, είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι σε οποιαδήποτε άλλη σχέση.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά αυτών των σχέσεων, είναι ο σεβασμός στην ατομικότητα του άλλου.

Μια στενή σχέση θα προκύψει μόνο αν σταθώ ικανός να παρακάμπτω τις δυσκολίες, να χαίρομαι και να στηρίζομαι στις ομοιότητες και τα κοινά μας σημεία, ενώ δέχομαι και σέβομαι τις διαφορές μας.
Βέβαια, στην πορεία, όταν τελικά βρεθώ αρκετά κοντά ώστε να δω καθαρά μέσα στην άμαξα, μπορεί ν’ ανακαλύψω ότι αυτό που βλέπω δεν μου αρέσει. Από μακριά, ο άλλος μου φαίνεται υπέροχος. Αφού περπατήσουμε όμως λίγο μαζί, αντιλαμβάνομαι ότι, στην πραγματικότητα, αυτό που αρχίζω ν’ ανακαλύπτω δεν μου αρέσει καθόλου.
Το θέμα είναι: Μπορώ να έχω μια στενή σχέση με κάποιον που δεν μου αρέσει; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα είναι: ΟΧΙ.

Για να δημιουργηθεί μια στενή σχέση υπάρχουν κάποια πράγματα που ΠΡΕΠΕΙ να συμβαίνουν. Είναι οι τρεις πλευρές του ανθρώπινου δεσμού, σαν τα τρία πόδια ενός τραπεζιού πάνω στο οποίο στηρίζονται όλα όσα αποτελούν μια στενή σχέση.
Αυτά τα τρία πόδια λέγονται: ΑΓΑΠΗ, ΕΛΞΗ, ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.

Αυτές οι τρεις προϋποθέσεις δεν θα δημιουργούσαν πρόβλημα αν δεν υπήρχε μια μικρή, πολύ μικρή αλλά φοβερή λεπτομέρεια: ΚΑΝΕΝΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΤΑ ΤΡΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ (αγάπη, εμπιστοσύνη, έλξη) ΔΕΝ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΜΑΣ.

Δεν πιστεύω ότι όλες οι σχέσεις πρέπει να γίνουν στενές, υποστηρίζω όμως, αληθινά, ότι μόνο αυτές δίνουν νόημα στον δρόμο της ζωής.

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν χαμένο νησί του Πελοποννησιακού πολέμου στην δυτική Τουρκία

Το τρίτο «χαμένο» νησί των Αργηνουσσών το οποίο αναφέρεται σε  παλιά αρχαία  χειρόγραφα, και στο οποίο πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη ναυμαχία του Πελοποννησιακού Πολέμου , ανακαλύφθηκε μέσα από την εξειδικευμένη εργασία αρχαιολόγων σε ένα χωριό κοντά στο τουρκικό θέρετρο του Ντικιλί που βρίσκεται στη δυτική επαρχία της Σμύρνης, αναφέρει ο τουρκικός τύπος .
 
Σύμφωνα με το άρθρο του Πρακτορείου Ειδήσεων Doğan, ήρθε στην επιφάνεια  έκταση  στο χωριό Bademli, η οποία  απέδειξε ότι η περιοχή αυτή πριν δυόμιση χιλιάδες χρόνια ήταν νησί το οποίο πολύ αργότερα συνδέθηκε  με το  ηπειρωτικό κομμάτι μέσω ενός ισθμού που σχηματίστηκε από  προσχώσεις.
 
Η  ανακάλυψη ήταν το αποτέλεσμα μιας ακόμη μεγαλύτερης έρευνας η οποία αφορούσε τα λιμάνια της χερσονήσου πέριξ της πόλης της Σμύρνης και η οποία πραγματοποιούνταν  από αρχαιολόγους  από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (DAI) και το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, μαζί με τους αρχαιολόγους, ιστορικούς, γεωγράφους, τοπογράφους και γεωφυσικούς  από τα πανεπιστήμια της Σμύρνης, Μαγνησίας , Καρλσρούης, του Μονάχου , του Κιέλου , του  Ρόστοκ και  του Σαουθάμπτον.
 
Η μελέτη ασχολείται με την  αρχιτεκτονική και τα ευρήματα κεραμικής της εποχής του πελοποννησιακού πολέμου , είπε ο καθηγητής Felix Pirson.
 
«Ωστόσο, το κύριο θέμα συζήτησης ήταν τα νησιά των  Αργηνουσσών Νήσων. Μέσα από ανασκαφές και την ανακάλυψη δειγμάτων , έγινε κατανοητό ότι η παλαιά πόλη Kane βρισκόταν πάνω σε ένα νησί», είπε ο Pirson.
 
Ο Τούρκος αρχαιολόγος Giouler Ateş, επίκουρος καθηγητής από το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης , δήλωσε ότι η έρευνα της διασύνδεσης των λιμένων που βρίσκονται  στην χερσόνησο οδήγησε στον εντοπισμό του τρίτου χαμένου νησιού .
 
«Εννοείται ότι ο τόπος αυτός χρησίμευε ως ενδιάμεση στάση μεταξύ των σημαντικών θαλασσίων οδών μεταξύ Λέσβου και  του Αδραμύττιου  στα βόρεια  της Περγάμου, με το κύριο λιμάνι της Ελαίας στο νότο,» δήλωσε ο Ateş.
 
Η περίφημη ναυμαχία της Αργηνουσσών διεξήχθη μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης το  406π.Χ. και ήταν μια από τις τελευταίες μεγάλες μάχες του Πελοποννησιακού Πολέμου. Παρά την νίκη των Αθηναίων, έξι από τους οκτώ διοικητές του στόλου εκτελέστηκαν καθώς δεν κατάφεραν να σώσουν τους τραυματίες ναυτικούς  και  τα κατεστραμμένα πλοία.
 
Το λιμάνι του Kane είναι επίσης γνωστό και ως το λιμάνι που ο ρωμαϊκός στόλος χρησιμοποιούσε  για να κατακτήσει την Ανατολία και το κύριο αντίπαλο της ρωσικής αυτοκρατορίας τον  Αντίοχο Γ τον Μέγα επικεφαλής  της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών το χειμώνα του 191-190.π.Χ.

Γαλλία, εδώ που γεννήθηκε η τρομοκρατία το 1800

Το Παρίσι γνωρίζει καλά τι θα πει τρομοκρατία. Σε κάποιους το μυαλό θα πάει στο χτύπημα στα γραφεία του Charlie Hebdo στις αρχές του χρόνου όμως η γαλλική πρωτεύουσα έχει το θλιβερό προνόμιο να έχει βεβαρημένο ιστορικό αλλά και να καταγράφεται ως ο τόπος που γεννήθηκε η τρομοκρατία με την έννοια της μαζικής επίθεσης και του τυφλού χτυπήματος.
 
24 Δεκεμβρίου 1800, παραμονή Χριστουγέννων στο Παρίσι. Η άμαξα του Πρώτου Ύπατου και μετέπειτα αυτοκράτορα της Γαλλίας Ναπολέοντα Βοναπάρτη, κατευθύνεται προς το θέατρο της Όπερας όπου θα έκανε πρεμιέρα «Η Δημιουργία» του Χάιδν.

Μέσα στην άμαξα πέρα από τον υπουργό πολέμου συνοδεύουν τον Βοναπάρτη και δύο κορυφαίοι στρατηγοί του. Σε μία δεύτερη άμαξα που ακολουθεί βρίσκεται η συζύγου του Ιωσηφίνα η οποία συνοδεύεται από την έγκυο στον όγδοο μήνα αδελφή της ενώ ακολουθούν δύο ακόμη άμαξες με φρουρά. Περιμετρικά από τις άμαξες κάλπαζαν γρεναδιέροι.

Λίγο πριν φτάσει στον τελικό της προορισμό, στην οδό Saint Nicaise η τρομοκρατία θα έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση της στην ιστορία. Έως τότε ο συνήθης τρόπος για να βγάλεις από την μέση ένα μισητό πρόσωπο ήταν ή το μαχαίρι ή το δηλητήριο. Οι σκοτεινοί αντίπαλοι του Βοναπάρτη είχαν σχεδιάσει εδώ και δύο μήνες ένα μεγαλύτερο χτύπημα ώστε να είναι σίγουροι ότι θα έχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα χωρίς να υπολογίζουν ζωές τρίτων. Δημιούργησαν μία βόμβα γεμίζοντας ένα ολόκληρο βαρέλι με πυρίτιδα, καρφιά και πέτρες.

Την φόρτωσαν σε μία άμαξα και περίμεναν να περάσει αυτή του Υπάτου και της συνοδείας του. Για να παραμείνει η παγιδευμένη άμαξα στην θέση τους επιστράτευσαν ένα κορίτσι 14 χρονών, την Πενσέλ που πουλούσε κουλούρια και την επέλεξαν ως την πιο αθώα που δεν θα κινούσε υποψήφιες. Έναντι 12 νομισμάτων της ζήτησαν να κρατήσει σταθερό το άλογο για κάμποση ώρα.

Γύρω στις 8 και όταν φάνηκε από το βάθος να καταφθάνει η άμαξα του Βοναπάρτη ένας εκ των συνωμοτών άναψε το φιτίλι και απομακρύνθηκε με σταθερό και γοργό βήμα από τον τόπο που από «Άγια νύχτα» σε λίγα λεπτά θα μετατρέπονταν σε «Νύχτα της Κολάσεως».

Η άμαξα του Βοναπάρτη και της συνοδείας του είχε περάσει ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν ενεργοποιηθεί η βόμβα η οποία τραυμάτισε τον τελευταίο γρεναδιέρο της φρουράς και σκότωσε ένα από τα άλογα της άμαξας που επέβαινε η Ιωσηφίνα. Το χτύπημα στοίχισε την ζωή σε 22 αθώους. Η μικρή Πενσέλ διαμελίστηκε ενώ τραγικό θάνατο βρήκαν περαστικοί καθώς και πελάτες ενός καφέ που μπροστά του βρίσκονταν η παγιδευμένη άμαξα.

Τι δεν πήγε καλά για τους τρομοκράτες; Σύμφωνα με μία εκδοχή η ταχύτητα που ανέπτυξε ο αμαξάς του Βοναπάρτη και σύμφωνα με μία άλλη η υγρασία που εμπόδισε το φιτίλι να καεί στους χρόνους που είχαν προϋπολογίσει. Ποιοί ήταν οι τρομοκράτες; Φανατικοί μοναρχικοί οι οποίοι με την βοήθεια των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών είχαν καταστρώσει το σχέδιο εξόντωσης του Ναπολέοντα. Στην γκιλοτίνα που οδηγήθηκαν, λίγο πριν αφήσουν την τελευταία τους πνοή αναφώνησαν «για τον βασιλιά».  

Όταν η τεχνολογία σε... ρουφάει! Τι συμβαίνει στη καθημερινότητα μας

Ο Antoine Gregor θέλησε να καυτηριάσει την προσήλωση που δείχνουν πολλοί στις ψηφιακές συσκευές τους, χάνοντας τον κόσμο γύρω τους.
11219696_991925690879747_972100430880832863_n
12208672_991925850879731_3329261400335098219_n12219434_991925864213063_8040211470266126559_n12227057_991926054213044_1432957144264232562_n12241281_991925840879732_3162822617053961712_n12241755_991925577546425_8254992678827551476_n12243102_991925710879745_4108988345031409048_n12243306_991925564213093_3757946267110261402_n
 

Υβρίδια που προκύπτουν από διασταύρωση τριών ειδών!

bbddyioodedeed4Η συντριπτική πλειονότητα των υβριδικών πλασμάτων αποτελούνται από διασταύρωση δύο ειδών. Σαν τον ημίονο δηλαδή, που προκύπτει όταν ένα άλογο και ένας γάιδαρος έρθουν κοντά. Κι ενώ αυτή είναι η νόρμα της φύσης, υπάρχουν φορές που ένα υβρίδιο συναντά ένα τρίτο είδος, παράγοντας ένα νέο πλάσμα με καινούριες ιδιότητες. Είτε μιλάμε για φυσική διαδικασία είτε για ανθρώπινη παρέμβαση, τα τριαδικά υβρίδια είναι άλλη ιστορία…

Σκύλος-λύκος-τσακάλι
Όπως ξέρουμε, τα σκυλιά προσπαθούν να κάνουν σεξ με διάφορα πράγματα, από μαξιλάρια και τραπέζια μέχρι και ανθρώπινα πόδια. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι προσπαθούν να το κάνουν με διάφορα ζώα που μοιάζουν με σκυλιά, όπως οι λύκοι και τα κογιότ. Από εξελικτικής σκοπιάς, σκυλιά και λύκοι ακολούθησαν διαφορετικά γονιδιακά μονοπάτια πριν από 15.000 χρόνια, ενώ με τα κογιότ τράβηξαν δρόμους χωριστούς πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια. Δυαδικά υβρίδια των τριών ειδών έχουν καταγραφεί αναρίθμητες φορές: σκύλος-λύκος, σκύλος-κογιότ, λύκος-κογιότ. Υπάρχουν ωστόσο και πλάσματα που προέκυψαν από ένωση των τριών ειδών! Μετά την άφιξη των Ευρωπαίων στον Νέο Κόσμο, ένα νέο είδος ξεπήδησε στη Βόρεια Αμερική. Οι λύκοι των ΗΠΑ προωθήθηκαν ακόμα πιο βόρεια, όπου ήρθαν σε επαφή με τα τσακάλια του Βορρά. Το νέο υβριδικό είδος λύκος-τσακάλι ήρθε κάποια στιγμή σε επαφή με τα σκυλιά των ντόπιων και πλέον ακμάζει. Τα γονίδια του λύκου κάνουν το νέο είδος ικανότατο θηρευτή ελαφιών στα πυκνά δάση όπου ζει, την ίδια ώρα που το γενετικό υλικό του σκύλου το κάνει να προσαρμόζεται ιδανικά στις παρυφές των ανθρώπινων πόλεων, επεκτείνοντας έτσι την ακτίνα ζωής και δράσης του, γι’ αυτό και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία ως είδος…

Κύκνος-ασπρομαγουλόχηνα-πολική χήνα
Ο κύκνος και η χήνα των πάγων έχουν αποδώσει εδώ και πολύ καιρό ένα υβρίδιο, αν και η επιτυχής συνεύρεσή τους παραμένει εξαιρετικά σπάνια. Ακόμα πιο σπάνιο είναι το ζευγάρωμα του υβριδίου αυτού με τρίτο είδος, συνήθως την ασπρομαγουλόχηνα, που αποτελεί εξάλλου το άγιο δισκοπότηρο των παρατηρητών πουλιών. Τον Μάιο του 2008, τρία τέτοια υβρίδια εντοπίστηκαν στη Γερμανία και σήμανε συναγερμός στην τοπική επιστημονική κοινότητα! Μέχρι τον Ιούνιο βέβαια τα δύο από τα τρία πουλιά εξαφανίστηκαν, αν και πρόλαβαν οι ζωολόγοι να παρατηρήσουν τις μοναδικές ιδιότητές τους, που τα τοποθετούσαν άλλοτε κοντά στο ένα και άλλοτε στο άλλο είδος. Η γειτνίαση των τριών ειδών θεωρείται ωστόσο καταδικασμένη. Κύκνος και πολική χήνα είναι στενοί συγγενείς και η ένωσή τους είναι παραγωγική και γόνιμη, αν και η ασπρομαγουλόχηνα δημιουργεί πρόβλημα στο μείγμα, καθώς το τριπλό υβρίδιο δεν είναι και τόσο καρποφόρο…

Νυχτερίδες των φρούτων σε τριπλή συνεύρεση
Πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια, δύο είδη νυχτερίδας των φρούτων από την Καραϊβική ξεπήδησαν από τον κοινό τους πρόγονο. Οι χιλιετίες πέρασαν και πριν από 30.000 χρόνια, τα δύο ανεξάρτητα αυτά είδη βρέθηκαν και πάλι κοντά, με τις σχέσεις τους να παραείναι προσωπικές. Κι έτσι ένα τρίτο είδος προέκυψε, υβρίδιο των δυο τους. Όπως και άλλα ζώα, οι νυχτερίδες διαθέτουν δύο είδη DNA. Την ώρα που το περισσότερο γενετικό υλικό είναι αποθηκευμένο στον κυτταρικό πυρήνα, κάποια χρωμοσώματα υπάρχουν στα μιτοχόνδρια. Τα δύο αυτά είδη γενετικού υλικού κληρονομούνται ανεξάρτητα: το κυτταρικό υλικό μεταφέρεται και από τους δύο γονείς, ενώ το μιτοχονδριακό μόνο από τη μητέρα. Το υβρίδιο της Καραϊβικής φέρει λοιπόν κυτταρικό DNA από τους δύο διαφορετικούς γονείς του, αν και οι μιτοχονδριακές γενετικές πληροφορίες του αποτελούν γρίφο για την επιστήμη, καθώς είναι εντελώς διαφορετικό και οφείλει να προέρχεται από τρίτο είδος, αν και είναι άγνωστο ακόμη από ποιο. Η υπόθεση εργασίας λέει ότι θηλυκό αδιευκρίνιστου είδους ζευγάρωσε με αρσενικό του υβριδίου και οι απόγονοι ακολούθησαν αυτό ακριβώς το πρότυπο ζευγαρώματος, μέχρι να αφομοιωθεί εντελώς το κυτταρικό DNA του άγνωστου είδους, αφήνοντας κατάλοιπα του κώδικά του μόνο στα μιτοχόνδρια! Το τριπλό υβρίδιο της νυχτερίδας των φρούτων ζει και βασιλεύει και μόνο πρόσφατα μάθαμε για την περίπλοκη ερωτική ιστορία του. Οι επιστήμονες τοποθετούν τη γέννησή του κοντά στα τέλη της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων, όταν η άνοδος της στάθμης των νερών έκανε δύσκολη τη μετακίνηση των νυχτερίδων από νησί σε νησί της Καραϊβικής. Αποκομμένο από τους τρεις γονείς του, το τριπλό υβρίδιο εξελίχθηκε σε κάτι τελείως διαφορετικό…

Σαλάτα με τρία παντζάρια
Ο κλασικός τρόπος να αναμείξεις μεταξύ τους παντζάρια τριών ειδών είναι η σαλάτα. Κι όμως, σε μελέτη του 1986 ομάδα επιστημόνων ισχυρίστηκε ότι αυτό μπορεί να γίνει και γενετικά! Ξεκίνησαν λοιπόν με ένα υβρίδιο δύο ειδών, το οποίο διασταύρωσαν με ένα τρίτο, αν και ο απόγονος ήταν δυστυχώς στείρος. Κάτω από το μικροσκόπιο, οι επιστήμονες παρατήρησαν τα χρωμοσώματα του υβριδίου στην απέλπιδα μάχη του ζευγαρώματος. Οι αρσενικοί και θηλυκοί γαμέτες αποδείχθηκαν ασύμβατοι και η ένωσή τους, το ζυγωτό, ήταν καταδικασμένο. Οι γενετιστές συνειδητοποίησαν ωστόσο ότι το υβρίδιο έφερε πρωτεΐνες και από τους τρεις γονείς του, οι οποίες έδωσαν και την πολυπόθητη λύση στο μυστήριο της αναπαραγωγής. Πλέον οι πρωτεΐνες από τουλάχιστον δύο είδη -συνήθως και τρία- χρησιμοποιούνται για την παραγωγή υβριδίων από πολλά είδη παντζαριών, στέλνοντας τον πολυπαραγοντικό υβριδισμό σε πρωτόγνωρα ύψη…

Το κοινό μας σιτάρι
Σε κάτι που παραμένει εν πολλοίς άγνωστο, το σιτάρι που τρώμε σήμερα είναι υβρίδιο. Κάπου 500.000 χρόνια πριν, δύο είδη σταριού απέδωσαν ένα ανθεκτικό υβρίδιο που επικράτησε τελικά. Αργότερα, πριν από 10.000 χρόνια, το διπλό αυτό υβρίδιο ήρθε κοντά με ένα νέο είδος σταριού, με το ευτυχές ειδύλλιο να αποδίδει ένα τριπλό υβρίδιο που σήμερα ονομάζουμε απλά «σιτάρι»! Οι επιστήμονες κατάφεραν να αναβιώσουν εργαστηριακά τον δεύτερο αυτό υβριδισμό και κατάλαβαν καλά την εξελικτική διαδικασία του σταριού, αποκομίζοντας γνώσεις που θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν σε νέες τεχνικές παραγωγής ακόμα αποδοτικότερων και ανθεκτικότερων υβριδίων. Τα γνωστά μας τριτικάλε (προϊόντα διασταύρωσης μεταξύ ειδών σταριού και σίκαλης) έλκουν από δω την καταγωγή τους και είναι όλα υβρίδια τριών ειδών. Τα περισσότερα είναι μάλιστα ένωση δύο ειδών σταριού και ενός είδους σίκαλης, αν και υπάρχουν ακόμα και τετραπλά υβρίδια, που αποτελούνται από τρία είδη σταριού και ένα είδος σίκαλης!

Ελ Νίνιο: Αλήθειες και ψέμματα!

elninio1Κάθε επτά με οκτώ χρόνια το Ελ Νίνιο βρίσκεται σε έξαρση. Eκτιμάται πως φέτος είναι η χρονιά του, καθώς θα «χτυπήσει» την Ευρώπη με ακραία καιρικά φαινόμενα. Πόσο θα επηρεάσει τη χώρα μας; Πού σταματά η αλήθεια και πού ξεκινά η υπερβολή;
 
Σε μια χώρα όπου τους μισούς μήνες του χρόνου έχει καλοκαίρι, μία είδηση όπως: «Το Ελ Νίνιο θα χτυπήσει την Ελλάδα», δεν περνά στα ψιλά.
Επιπλέον, αγχώνει και ο συσχετισμός του Ελ Νίνιο με την «εθνική μας πληγή»: καμμένα δάση, μηδενική αναδάσωση, μπαζωμένα ρέματα... χαοτική αντιπλημμυρική προστασία. Μια «πληγή» που παρασέρνει στον πνιγμό αμέριμνους ανθρώπους που κάνουν το λάθος (;) ενώ βρέχει να βρίσκονται στους δρόμους!
Μιλώντας με έλληνες μετεωρολόγους, το συμπέρασμα είναι πως το Ελ Νίνιο, ελάχιστα αναμένεται να επηρεάσει την ελληνική πραγματικότητα, τουλάχιστον... κλιματικά.
Ο στόχος του, όπως προκύπτει και από άλλους ευρωπαίους ειδικούς της μετεωρολογίας, θα είναι η Βόρεια Ευρώπη. Όμως, ουδείς είναι ακόμη σίγουρος σε ότι αφορά στην ένταση των καιρικών φαινομένων τους ερχόμενους μήνες...

Ο Michael Benett, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Manchester Metropolitan εκτιμά πως: «Η επίδραση του Ελ Νίνιο στον καιρό της Ευρώπης, θα είναι αρκετά μικρή».
Αυτό που υποστηρίζει ο Matt Woods, μετεωρολόγος στο Met Office της Βρετανίας είναι πως μέχρι στιγμής δεν είναι δυνατό να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα για τον αντίκτυπο του Ελ Νίνιο στην Ευρώπη και με ποιον τρόπο θα γίνει αισθητό το φαινόμενο. «Οι συνέπειες του Ελ Νίνιο στην Ευρώπη, δεν είναι απολύτως σαφείς», καταλήγει ο Woods.

elninio2
Τάσος Αρνιακός: «Περισσότερο θα επηρεάσει την Βόρειο Ευρώπη και λιγότερο εμάς»
Συζητώντας με τον μετεωρολόγο Τάσο Αρνιακό η αίσθηση είναι πως το Ελ Νίνιο δεν πρόκειται να επηρεάσει τη χώρα μας.
«Περισσότερο φαίνεται πως θα επηρεάσει την Βόρειο Ευρώπη και λιγότερο εμάς», δηλώνει ο Τάσος Αρνιακός, επισημαίνοντας παράλληλα πως:«Λόγω της γενικότερης κλιματικής αλλαγής παρατηρούνται ακραία καιρικά φαινόμενα όχι λόγω της διάρκειάς τους, αλλά εξαιτίας της έντασής τους».
Η κουβέντα οδηγείται και στους ανεμοστρόβιλους.

Ο μετεωρολόγος ξεκαθαρίζει πως ανεμοστρόβιλοι υπήρχαν στην Ελλάδα από πολύ παλιά.
Απλά εμείς... «δεν είχαμε κινητά να τους καταγράψουμε», ούτε και social media για να γνωστοποιήσουμε-διακινήσουμε τις ψηφιακές μας εικόνες.
«Τους έβλεπαν οι γεωργοί, τους έβλεπαν οι ψαράδες, το έλεγαν στους άλλους και το θέμα τελείωνε εκεί», αναφέρει στο newsbomb, ο Τάσος Αρνιακός.
Οι προειδοποιήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας
Το τελευταίο update στις ανακοινώσεις του World Metereological Organization (WMO) τον περασμένο Σεπτέμβριο, επικαλείται διεθνή μοντέλα πρόβλεψης που: «Δείχνουν πως την περίοδο 2015-2016 το Ελ Νίνιο είναι πιθανό να ενισχυθεί πριν από το τέλος του χρόνου».
Σύμφωνα με τις προειδοποιήσεις του WMO η κορύφωση του Ελ Νίνιο αναμένεται έως και τον Ιανούαριο του 2016 και «θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η ισχυρότερη εμφάνισή του».
Αυτό, όμως, δεν αφορά την Ελλάδα και το Νότο της Ευρώπης, όσο το Βορρά.
Σύμφωνα με τον υπεύθυνο μετεωρολογίας του BBC, Paul Hadson «φαίνεται πως είναι πιθανότερος ένας πιο κρύος και περισσότερο ξηρός καιρός στη Βόρειο Ευρώπη σε αντίθεση με τον Νότο και τη Μεσόγειο όπου θα παρατηρηθεί ένας υγρός και σχετικά ήπιος χειμώνας». Αναφέρει μεταξύ άλλων πως: «Υπάρχουν πολλές άλλες μεταβλητές -πλην Ελ Νίνιο- που επηρεάζουν το κλίμα της Ευρώπης».
Το Ελ Νίνιο, η ζάχαρη, το κακάο και φυσικά... το φυσικό αέριο.
Τα παιχνίδια του «μπέμπη» (Ελ Νίνιο ή Ελ Νίνο στα ισπανικά σημαίνει μωρό) προκάλεσαν ήδη σημαντική αύξηση στην τιμή της ζάχαρης από την Βραζιλία κατά 17%!

Το Ελ Νίνιο δεν παίζει «fair». Δεν προκαλεί μόνον αύξηση της θερμοκρασίας στον ανατολικό Ειρηνικό καθώς και αλυσιδωτές αντιδράσεις ακραίων καιρικών φαινομένων σε όλο τον κόσμο. Επηρεάζει τη σοδειά και μοιραία τις τιμές διαφόρων προϊόντων όπως της ζάχαρης, του ρυζιού, του κακάου κτλ.
Ο Abdolreza Abbassian, οικονομολόγος στον Τομέα Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, δεν αναφέρει ευκαιριακά πως η τάση για τους επόμενους μήνες είναι να αυξάνονται οι τιμές των προϊόντων καθώς... «το μείζον θέμα αυτήν την στιγμή είναι ο καιρός».
Ο καιρός, πάντως, ήταν και θα παραμείνει ζεστός, τουλάχιστον, μέχρι τις είκοσι Νοεμβρίου. Όχι μόνον στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Κι αυτό δεν είναι καλό για την αγορά φυσικού αερίου η οποία έχει φτάσει σε «χαμηλά»... ζήτησης αντίστοιχα του 2009, όπως τουλάχιστον εκτιμούν άνθρωποι της αγοράς.
Και δεν είναι «καλός ο Νοέμβρης» όταν ανεβάζει θερμοκρασίες πάνω από τα κανονικά επίπεδα σε μία περίοδο που η «παράδοση» φυσικού αερίου από την Ρωσία έχει αυξηθεί κατά 41%! Πλέον, η Ευρώπη διαθέτει στις «αποθήκες» της μεγάλη ποσότητα φυσικού αερίου. Θα καταφέρει να το καταναλώσει;
Σύμφωνα με το Bloomberg με αναφορά στην Βρετανία, οι τιμές του φυσικού αερίου, «διαπραγματεύονται» σε χαμηλότερα επίπεδα κι από το 2009... «και σε αυτό το σημείο αναμένεται να κινηθούν τα επόμενα πέντε χρόνια».
Παράγοντας της αγοράς ενέργειας στην Βρετανία υποστηρίζει πως: «Ενας ψυχρότερος από τον κανονικό χειμώνα, θα αυξήσει σημαντικά την ζήτηση για το φυσικό αέρια, την ενέργεια και την θέρμανση σε όλη την Ευρώπη». Αρα και την τιμή του;
Ως εκ τούτου, το Ελ Νίνιο μπορεί να επηρεάσει τον καθέναν από εμάς.  Είτε βρισκόμαστε στο Βορρά, είτε στο Νότο της Ευρώπης...

Σωματοδομή: Aπό τι εξαρτάται;

Το ανθρώπινο σώμα αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής μελέτης για πάρα πολλά χρόνια. Το μεγαλείο και η ποικιλία του, ακόμη και σήμερα, εντυπωσιάζουν. Ξεκινώντας από απλά κύτταρα οδηγούμαστε, μέσω ιστών και οργάνων, στον πολύπλοκο και σοφό ανθρώπινο οργανισμό.

Ποιοι είναι όμως οι βασικοί παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν τη δομή του ανθρώπινου σώματος; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η συνένωση πολλών όμοιων κυττάρων οδηγεί στη δημιουργία ιστών (π.χ. μυϊκός), οι οποίοι με τη σειρά τους συνθέτουν τα όργανα (π.χ. στομάχι). Όταν τα όργανα αυτά συντονιστούν, οδηγώντας σε μια προκαθορισμένη λειτουργία, έχουμε τα συστήματα (π.χ. πεπτικό).

Οι κυριότεροι ιστοί του ανθρώπινου οργανισμού, όπως αναφέρει η Παρασκευή Κουστουράκη, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.,  είναι ο μυϊκός, ο ερειστικός ή συνδετικός, ο επιθηλιακός και ο νευρικός. Τα οστά, το αίμα και ο λιπώδης ιστός αποτελούν υποκατηγορίες του συνδετικού ιστού. Οι ιστοί οι οποίοι, σε μεγαλύτερο βαθμό, θα διαμορφώσουν τη σωματοδομή και τελικά την εξωτερική εμφάνιση είναι: τα οστά, ο λιπώδης και ο μυϊκός ιστός.

Όλα τα προαναφερόμενα αποτελούν κοινό παρανομαστή σε όλους τους ανθρώπους. Η διαφοροποίηση έγκειται στη συνύπαρξη των ιστών αυτών, στην υπεροχή του ενός έναντι του άλλου, αλλά και στη μορφή που έχει καθένας από αυτούς.

Κληρονομικότητα (γενετικό υλικό) και περιβάλλον φαίνεται πως αποτελούν τους δύο πιο σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν τη μορφή αλλά και την αλληλεπίδραση των ιστών αυτών.
Στην προσπάθεια να διαπιστωθεί η επίδραση του γενετικού υλικού τόσο στο σωματικό βάρος όσο και στη σωματική σύσταση (ποσοστιαίες αναλογίες μυϊκού ιστού, λιπώδους ιστού, οστών και υπόλοιπης μάζας) πραγματοποιήθηκανμελέτες σε δίδυμα, σε οικογένειες με φυσικούς απογόνους, καθώς και σε οικογένειες με υιοθετημένους απογόνους.

Τα αποτελέσματα των μελετών αυτών είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά. Αν και δεν είναι δυνατόν να στηριχτούν με απόλυτη βεβαιότητα φαίνεται πως, τόσο το ποσοστό του λίπους όσο και η κατανομή του, βρίσκονται υπό ισχυρό γενετικό έλεγχο. Αναφορικά με το σκελετό καθώς και το μέγεθος των οστών, τα δεδομένα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα και οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν, και εδώ, άγνωστοι. Τα γονίδια, για παράδειγμα, που καθορίζουν το ύψος φαίνεται πως είναι πολυάριθμα, ενώ η στιγμή της τελικής ωρίμανσης των οστών πιθανότατα διαφέρει σε άτομα διαφορετικών φυλών. Οι γενετικοί παράγοντες πιστεύεται πως καθορίζουν το 50-80% της διαφορετικότητας της άλιπης μάζας (μυϊκή μάζα και οστά). Επιπλέον, οι παράγοντες που επιδρούν στη σύνθεση και τη σύσταση της μυϊκής μάζας (όπως ορμόνες, ο αυξητικός παράγοντας κ.ά.) έχουν και αυτοί σαφή γενετικό προκαθορισμό.

Εκτός από τα γονίδια, το περιβάλλον – όπως είπαμε - διαδραματίζει και αυτό το δικό του ρόλο, με τις γυναίκες να επηρεάζονται περισσότερο από αυτό. Οι διατροφικές συνήθειες, καθώς και η σωματική δραστηριότητα, αποτελούν τους δύο πιο μελετημένους περιβαλλοντικούς παράγοντες που σχετίζονται με τη δομή του σώματος.

Μελέτες του παρελθόντος, που συνέκριναν την επίδραση διάφορων περιβαλλοντικών παραγόντων (διατροφική πρόσληψη υδατανθράκων και λίπους, κάπνισμα, κοινωνικοοικονομική κατάσταση) στην ολική και την κοιλιακή κατανομή του λίπους, κατέληξαν πως η σωματική δραστηριότητα είχε ισχυρότερη επίδραση. Επιπλέον, η επίδρασή της εξαρτάται από το είδος και τη διάρκεια της άσκησης, το φύλο και το τμήμα του σώματος στο οποίο εφαρμόζεται.

Σημαντική επίδραση έχει η σωματική δραστηριότητα και στα οστά. Η μακροχρόνια άσκηση, μέτριας έντασης, κατά την παιδική ηλικία, φαίνεται ότι αυξάνει τόσο την οστική μάζα, όσο και το μέγεθος των οστών. Το είδος και η διάρκεια της άσκησης επιδρούν και στη μυϊκή μάζα. Για παράδειγμα, αν και δεν έχει διευκρινιστεί απόλυτα ο μηχανισμός, η άσκηση αντίστασης οδηγεί σε αύξηση της μυϊκής μάζας. Ταυτόχρονα, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για την αλληλεπίδραση μυϊκής και οστικής μάζας. Ενδέχεται μέχρι την ενηλικίωση, η αύξηση του μεγέθους των μυών που προκαλείται από την προπόνηση, να οδηγεί σε μεγαλύτερη οστική μάζα και σε αύξηση του μεγέθους των οστών.
Ο δεύτερος περιβαλλοντικός παράγοντας που επιδρά στη σωματοδομή, όπως προαναφέρθηκε, είναι η διατροφή. Ποικίλα τρόφιμα και θρεπτικά συστατικά έχουν μελετηθεί. Αν και τα αποτελέσματα παραμένουν ακόμα αμφίβολα, ίσως μέσω της τροφής να μπορούμε να τροποποιήσουμε ελαφρώς και κατά κάποιο τρόπο τη δομή του σώματος.

Πιθανότατα, η μεγάλη ποικιλία γλυκών, σνακς, ορεκτικών, λιπαρών υλών (βούτυρο, μαργαρίνη, dressings) και υδατανθράκων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη σε συνδυασμό, μαζί με την έλλειψη ποικιλίας λαχανικών, να οδηγούν σε συσσώρευση σωματικού λίπους. Ενδέχεται, η παραπάνω συσχέτιση, να οφείλεται στην υψηλή ενεργειακή πυκνότητα των τροφών αυτών. Επιπλέον, η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου φαίνεται ότι σχετίζεται με μικρότερο ποσοστό τόσο ολικού όσο και κοιλιακού λίπους σε υγιείς ενήλικες. Επίσης, έρευνα σε 926 γυναίκες στο Ιράν κατέληξε πως η χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης C, καθώς και η αυξημένη πρόσληψη λίπους οδηγούν σε συσσώρευση κοιλιακού λίπους (Azadbakht et al. 2008).

Η μελέτη της επίδρασης της τροφής στα οστά ξεκινά από την εμβρυϊκή ηλικία. Μελετώντας τη διατροφή της εγκύου και την επίδρασή της στο μωρό, έγινε φανερό πως τα επίπεδα βιταμίνης D της μητέρας επηρέαζαν το μέγεθος των οστών του παιδιού. Σε γενικές γραμμές, η διατροφή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κυρίως η πρόσληψη σιδήρου, μαγνησίου και βιταμίνης C, επιδρά στο ύψος του παιδιού. Σημαντικές ηλικιακές περίοδοι αποτελούν επίσης η βρεφική και εφηβική ηλικία. Η διατροφή στις ηλικίες αυτές, πιθανότατα και η πρωτεϊνική πρόσληψη, επηρεάζουν σημαντικά το ύψος. Η πρωτεϊνική πρόσληψη αποτελεί, εκτός αυτού, και σημαντικό παράγοντα αύξησης της μυϊκής μάζας. Άλλωστε, η αυξημένη πρωτεϊνική πρόσληψη αποτελεί μια από τις συνηθέστερες τεχνικές όσων επιθυμούν την αύξηση του μυϊκού ιστού τους.

Οστά, μυϊκή μάζα και λιπώδης ιστός λοιπόν, αποτελούν τα τρία σημαντικότερα τμήματα του ανθρώπινου σώματος που τελικά θα διαμορφώσουν τη δομή του. Αναμφίβολα, το γενετικό υλικό έχει τον πρώτο λόγο. Τα γονίδια καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό, τη μορφή, αλλά και τις αλληλεπιδράσεις των ιστών αυτών. Παρ’ όλα αυτά, το περιβάλλον αποτελεί έναν εξίσου σημαντικό παράγοντα που υπεισέρχεται και επιδρά σταδιακά, και αυτό, στο σώμα. Άσκηση και διατροφή έχουν τη δύναμη να τροποποιήσουν και να βελτιώσουν, σε κάποιο βαθμό, όσα τα γονίδια έχουν προκαθορίσει.

«Πράσινο» σπίτι… ακολουθεί τον ήλιο!

Ονομάζεται Sunhouse 360 και είναι ακριβώς αυτό που λέει το όνομά του: Μια κατοικία που περιστρέφεται 360 μοίρες ακολουθώντας τον ήλιο! Κάθε 15 λεπτά περιστρέφεται προκειμένου να μεγιστοποιήσει την ηλιακή ενέργεια που παράγεται. Καλύπτει μια έκταση 250 τετραγωνικών και η κατασκευή τους αναμένεται να ξεκινήσει στην Ισπανία με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας έως και 70%. “Μπορείς να έχεις ήλιο στην κουζίνα σου όλη μέρα αν το επιθυμείς, μέχρι τη δύση, αλλά και σε όποιο άλλο δωμάτιο θέλεις ανάλογα με τιε ανάγκες σου”, εξηγεί ένας εκ των δημιουργών, ο Jose Carlos Moya. “Η περιστροφή γίνεται τόσο ήπια που όποιος βρίσκεται μέσα στο σπίτι δεν θα καταλαβαίνει τίποτα, παρά μόνο πως άλλαξε η θέα από το παράθυρο, συμπληρώνει.