Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2015

Σκέψεις πάνω στην Επικούρεια θεώρηση/κριτική των Μαθηματικών

Εισαγωγή
Το παιδαγωγικό, μαθηματικό, και φιλοσοφικό στάτους της Ευκλείδειας Γεωμετρίας έχει αμφισβητηθεί αλλά και υπερασπισθεί αρκετές φορές στην σύγχρονη εποχή. Η πρόκληση αυτή όμως δεν είναι κάτι το καινούργιο. Όπως αναφέρει ο Πρόκλος, από την αρχαιότητα ήδη, οι Επικούρειοι εξέφρασαν έναν σκεπτικισμό απέναντι στις αρχές, αποτελέσματα, και πληρότητα της Ευκλείδειας Γεωμετρίας. Κάποιοι ερευνητές εισηγήθηκαν επίσης ότι οι Επικούρειοι πρότειναν ένα “μαθηματικό ατομισμό”, τόσο σαν κριτική όσο και ως θεωρία για την γεωμετρία, για να αντιταχθούν την έννοια της άπειρης διαιρετότητας που είναι θεμελιώδης στην γεωμετρία. Για να διευκολύνουμε την συζήτηση, θέτουμε τα πιο κάτω ερωτήματα ως βάση:
1. Γιατί είναι σημαντικά τα Μαθηματικά στη Φιλοσοφία; Τι το ιδιαίτερο με τα
Μαθηματικά;
2. Ποία ήταν η Επικούρεια κριτική; Πού είχε επικεντρωθεί; Ήταν έγκυρη;
3. Είχαν οι Επικούρειοι εισηγηθεί κάποιο άλλο «είδος» Μαθηματικών;
4. Τι γίνεται σήμερα; Είναι σχετική η Ευκλείδεια Γεωμετρία σήμερα;

Γιατί είναι σημαντικά τα Μαθηματικά στη Φιλοσοφία;
Το αντικείμενο και οι μέθοδοι των Μαθηματικών δεν εξαρτώνται από την εμπειρία. Είναι ίσως το μόνο παράδειγμα γνώσης που έχουμε που δεν είναι εμπειρική. Η επιστημολογία είναι ένα κεντρικό θέμα στη Φιλοσοφία. Η γνώση τους παράγεται μέσω της λογικής (reason) και οι μέθοδοί τους εξαρτώνται από ορθολογικά/λογικά βήματα και αυστηρότητα. Η φύση του ορθολογισμού/λογικής είναι ακόμα ένα ενδιαφέρον και αμφιλεγόμενο ζήτημα. Η εφαρμοσιμότητά τους και η σημασία τους (αναγκαιότητα;) για την επιστήμη (πραγματική ζωή) δεδομένου ότι το θέμα βασίζεται σε έννοιες όπως το άπειρο, κενό σύνολο, κτλ (δηλαδή προϊόντα σκέψης), είναι επίσης κάτι που προκαλεί πολλά ερωτήματα. Για παράδειγμα, όταν αποδεικνύει κανείς ότι ο αριθμός √2 (τετραγωνική ρίζα του 2) είναι άρρητος, δηλαδή δεν είναι κλάσμα, η γνώση αυτή καθώς και οι μέθοδοι παραγωγής της γνώσης αυτής οδηγούν σε δυο συμπεράσματα, ένα γενικό και ένα ειδικό: (1) Τα Μαθηματικά δεν εξαρτώνται κατά βάση από την εμπειρία. (2) Η ασυμμετρία έδωσε επιχείρημα στην άπειρη διαιρετότητα των ευθύγραμμων τμημάτων.

       Σχετικά με το (1), ο Alexander λέει ότι: “γνωρίζουμε ότι ο αριθμός √2 είναι άρρητος, όχι στη βάση των όποιων μετρήσεων ή παρατηρήσεων αλλά στη βάση της καθαρής λογικής.” (Alexander, σελ.5) Για το (2), όπως λέει ο Πρόκλος [Vlastos, σελ. 126]: “όταν αποδείξουν ότι υπάρχουν ασύμμετρα μεγέθη και ότι αυτά δεν είναι μεταξύ τους ανάλογα, τότε θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχουν αποδείξει ότι κάθε μέγεθος είναι διαιρετό και ότι ποτέ δεν θα μπορέσουμε να φτάσουμε στο αμερές, το οποίο θα ήταν το λιγότερο κοινό μέτρο των μεγεθών».

Η Επικούρεια Θεώρηση

Για τους Επικούρειους, και τα δύο θέματα ήταν αμφισβητήσιμα, θα επικεντρωθούμε όμως περισσότερο στο 2ο θέμα, ότι δηλαδή “κάθε μέγεθος είναι διαιρετό και ποτέ δεν θα φτάσουμε στο αμερές...”. Στην «Επιστολή Προς Ηρόδοτο», ο Επίκουρος δηλώνει: «μερικά σώματα είναι σύνθετα, άλλα (τα στοιχεία) αυτά που απαρτίζουν τα σύνθετα. Και τα τελευταία πρέπει να είναι άτμητα (άτομα) και αμετάβλητα, για να μη καταρρεύσουν όλα τα πράγματα στην μη ύπαρξη...». [Vlastos, σελ.122]. Επίσης λέει: «ως εκ τούτου, όχι μόνο πρέπει κάποιος να απορρίπτει την επ’ άπειρω διαίρεση στην κατεύθυνση του όλο και μικρότερου, αφού αλλιώς θα αποδυναμώναμε τα πάντα, και θα αναγκαζόμασταν να συνθλίψουμε ότι υπάρχει σε μια προσπάθεια να τα εννοήσουμε...». [Mau, σελ. 422]. Είναι νομίζω σαφές ότι ο Επίκουρος εννοεί τον πιο πάνω «ατομισμό» για υλικά αντικείμενα, όχι αφηρημένα αντικείμενα.

Όμως, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο Επίκουρος δεν εννοούσε αυτό τον «ατομισμό» μόνο για τη Φυσική, αλλά και για τα Μαθηματικά. Επιπλέον, υποστηρίζουν ότι υπήρχαν κάποια «ξεχωριστά» Επικούρεια Μαθηματικά, στα οποία δεν λαμβανόταν υπόψη η άπειρη διαιρετότητα των ευθύγραμμων τμημάτων. Για παράδειγμα, ο Mau από το τελευταίο απόσπασμα πιο πάνω συμπεραίνει: «όπως βλέπουμε εδώ, ο Επίκουρος ρητά απορρίπτει τη γνωστή “εις άπειρον τομή”. Αυτός φαίνεται να είναι ένας τεχνικός όρος για το μαθηματικό αξίωμα όπου ένα μέγεθος να μπορεί απείρως να διχοτομείται ξανά και ξανά». [Mau, σελ. 422]. Ο Mau και άλλοι [Sedley, σελ. 23, , σελ. 304-309], αντλούν τα επιχειρήματα τους από τα πιο κάτω στοιχεία:

(α) Η φράση του Επίκουρου από την “Επιστολή στον Ηρόδοτο” (I, 59), «το εν τη ατόμω ελάχιστον, τα ελάχιστα». Την οποία καταλαβαίνουν ως ένα είδος ακόμα μικρότερων ατόμων (αμερή, αδιαίρετα) μέσα στο άτομο. Ο Mau υποστηρίζει ότι το κείμενο του Επίκουρου δείχνει ότι το άτομο, παρά το γεγονός ότι δεν μπορεί μηχανικά να διαιρεθεί σε μέρη, πρέπει με μια αφηρημένη έννοια να έχει μέρη, και το ερώτημα είναι εαν αυτή η αφηρημένη έννοια υποδεικνύει δύο διαφορετικά ελάχιστα, πχ. το φυσικό και το μαθηματικό (Σημ. Ο Αριστοτέλης το εισηγήθηκε πιο πριν στο “On Generation and Corruption” και “On Indivisible Lines”). Στη συνέχεια, επικαλείται τις πηγές από τους Cicero και Lucretius και καταλήγει οτι “καθίσταται πιο πιθανό ότι στην Επιστολή προς τον Ηρόδοτο (59,2) η λέξη ’ελάχιστον’ σημαίνει επίσης μια ορισμένη σταθερά που είναι μέρος της Επικούρειας Φυσικής και των Μαθηματικών». (Mau, p.425-427)

(β) Το τμήμα του Σιμπλίκιου στα “Φυσικά του Αριστοτέλη (VI)” μας πληροφορεί ότι ο Επίκουρος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον όρο «αμερή» για τα άτομα, μετά την κριτική του Αριστοτέλη προς τον Δημόκριτο και τον Λεύκιππο οι οποίοι θεωρούσαν ότι τα άτομα είναι αμετάβλητα επειδή είναι αμερή.

(γ) Τα αδιαίρετα μαθηματικά μεγέθη ήταν γνωστά όταν ο Επίκουρος έγραψε την επιστολή (Σημ.: Ο Ξενοκράτης εισήγαγε μια παρόμοια έννοια, σύμφωνα με τον Πρόκλο [Vlastos, σελ. 125]. Ο Mau πιστεύει ότι ο Επίκουρος στην Επιστολή του πήρε θέση για την αξιωματική μέθοδο καθεαυτή, και όχι μόνο για τη λογική πληρότητά της (Mau, p.425).

(δ) Γνωστοί Επικούρειοι, γνώστες μαθηματικών, επέκριναν την Ευκλείδεια Γεωμετρία, η οποία είναι βασισμένη στο αξίωμα της άπειρης διαιρετότητας.

Επικούρεια κριτική της Γεωμετρίας
Σύμφωνα με τον Πρόκλο: «Ορισμένοι από τους κριτικούς, εκ των οποίων τα επιχειρήματα έχουν γίνει γνωστά , όπως οι σκεπτικιστές, απορρίπτουν ολη την γεωμετρική γνώση […] ενώ άλλοι, όπως οι Επικούρειοι, αμφισβητούν μόνο τις αρχές της γεωμετρίας. Ωστόσο μια άλλη ομάδα κριτικών δέχεται τις αρχές αλλά απορρίπτει ότι οι προτάσεις που έπονται από τις αρχές μπορούν να αποδειχθούν, εκτός και αν δεχτούμε έννοιες που δεν περιέχονται στις αρχές. Αυτή η στάση είχε υιοθετηθεί από τον Ζήνων τον Σιδώνιο, ο οποίος άνηκε στην Επικούρειο σχολή κατά του οποίου ο Ποσειδώνιος είχε γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο». [Morrow, σελ. 156]. Ο Ζήνων μεταξύ άλλων επέκρινε την Πρόταση 1 (Β.1) του Ευκλείδη: «Με πλευρά δεδομένο ευθύγραμμο τμήμα, να κατασκευαστεί ισόπλευρο τρίγωνο». Ο Ζήνων ισχυρίστηκε ότι αυτή η κατασκευή δεν απορρέει από τα αιτήματα, εκτός και αν δεχτούμε μια επιπλέον υπόθεση, δηλαδή ότι δύο τεμνόμενες γραμμές δεν μπορούν να έχουν ένα κοινό τμήμα («μαθηματικός ατομισμός»;). Επειδή εάν περιείχαν ένα κοινό τμήμα τότε ειναι πιθανό τα τμήματα AC και BC να συναντιούνται πριν στο σημείο E, και έτσι δεν έχουμε ισόπλευρο τρίγωνο (βλ. Σχήμα 1).

Ο Πρόκλος απαντά λέγοντας ότι: “…Υπό μία έννοια προϋποθέτουμε στις πρώτες αρχές ότι δύο ευθείες γραμμές δεν μπορούν να έχουν ένα κοινό τμήμα. Διότι ο ορισμός της ευθείας γραμμής καθορίζει ότι η ευθεία γραμμή είναι μια γραμμή που κείται εξ’ ίσου προς τα σημεία της. Το γεγονός ότι το διάστημα μεταξύ δύο σημείων είναι ίσο με την ευθεία γραμμή ανάμεσά τους, κάνει τη γραμμή που τα ενώνει μία και την μικρότερη. Έτσι εάν μια γραμμή συμπίπτει με αυτό εν μέρει, τότε συμπίπτει και με το υπόλοιπο”. Και, “…επιπρόσθετα, αυτή η αρχή προϋποτίθεται επίσης στα αιτήματα. Το αίτημα ότι μια πεπερασμένη ευθεία γραμμή μπορεί να επεκταθεί σε μια ευθεία γραμμή δείχνει καθαρά ότι η επεκταμένη γραμμή είναι μία και η επέκταση προκύπτει από μια ενιαία κίνηση”. (Morrow, σελ.169). Το τελευταίο είναι στην πραγματικότητα το Αίτημα 2, στα Στοιχεία. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένα αξίωμα που εγγυάται, όπως κάποιοι πιστεύουν, ότι η διασταύρωση δύο γραμμών έιναι ένα σημείο (και όχι ένα ευθύγραμμο τμήμα). Σημειώνουμε επίσης πως ο Ζήνων άσκησε κριτική επίσης και σε ένα άλλο επιχείρημα, της κατασκευής μιας γραμμής κάθετη σε μια άλλη γραμμή από ένα δοσμένο σημείο.

Είναι προβληματική η Ευκλείδεια Γεωμετρία;
Για αρκετούς αιώνες τώρα η Ευκλείδεια Γεωμετρία αποτελεί ένα σημαντικό παιδαγωγικό εργαλείο. Η Ευκλείδεια Γεωμετρία επίσης είχε σημαντική επιρροή στα ίδια τα Μαθηματικά (Προ-Ευκλείδειες Αξιωματικοποιήσεις) αλλά και στην Φιλοσοφία (Πλάτωνα, Kant). Έχει όμως και τα προβλήματα της. Έχει προβλήματα με τους Ορισμούς, με τα Αιτήματα, αλλά και τα Θεωρήματα. Π.χ. Ο Ορισμός 4 (B.1): Ευθεία γραμμή είναι η γραμμή που κείται εξ ίσου προς τα σημεία της, δεν εξηγεί τι εννοεί με το «κείται εξ ίσου προς τα σημεία της». Υποτίθεται πως αυτό είναι προφανές και κατανοητό από την εμπειρία και την κοινή λογική. Το Αίτημα 2 (B.1): Η επέκταση μιας πεπερασμένης ευθείας γραμμής σε συνεχή ευθεία γραμμή. Δεν είναι σαφές ότι πρέπει να διατηρήσουμε την ίδια κατεύθυνση. Η Πρόταση 1 (B.1): Με πλευρά δεδομένο ευθύγραμμο τμήμα να κατασκευαστεί ισόπλευρο τρίγωνο. Η ύπαρξη του σημείου C, στο οποίο διασταυρώνονται οι κύκλοι, μπορεί να είναι προφανές αλλά δεν καλύπτεται από οποιοδήποτε από τα αιτήματα. Το αίτημα 5 καλύπτει την ύπαρξη ενός σημείου τομής δύο ευθειών γραμμών με δεδομένες συνθήκες, αλλά δεν έχουμε κάτι ανάλογο για τομή κύκλων. [Για περισσότερα, βλ. “Ευκλείδη Στοιχεία”, ΚΕΠΕΚ, 2001].

Είναι σχετική η Ευκλείδεια Γεωμετρία σήμερα;
Είναι σχετική σε πολλούς τομείς, ειδικότερα όμως εξετάσαμε σε προηγούμενο άρθρο [Aristidou, 2013) ένα αλγόριθμο βασισμένο στα quaternions (υπερμιγαδικοί αριθμοί), που ονομάζεται Circular Arc Blending Algorithm (εν συντομία CiBlend). Αυτή η ωραία τεχνική, που χρησιμοποιείται στα computer graphics, προσομοιώσεις, κλπ, στηρίζεται σε ένα γνωστό θεώρημα της Ευκλείδειας Γεωμετρίας που ονομάζεται Θεώρημα των Μεσοκαθέτων. (βλ. Σχημα 2). Το εν λόγω θεώρημα είναι η Πρόταση 5 (Β. IV) στα Στοιχεία: «Περί δοθέν τρίγωνο να περιγραφεί κύκλος» (Heath, σελ. 88).

Επομένως, παρ’ όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευκλείδεια γεωμετρία σε θεωρητικό επίπεδο, φαίνεται, ότι είναι χρήσιμη και σχετική σήμερα, σε αυτόν τον κόσμο, σε πρακτικά θέματα που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή. Ως εκ τούτου, μπορεί κανείς να προτάξει ένα πραγματιστικό επιχείρημα για τη σχετικότητα της Ευκλείδειας Γεωμετρίας, πέρα από τα συνήθη επιστημολογικά και παιδαγωγικά επιχειρήματα, που ενισχύει την άποψη ότι μάλλον θα ήταν ωφέλιμη παρά ζημιογόνα η διδασκαλία και μάθηση της Ευκλείδειας Γεωμετρίας. H Ευκλείδεια Γεωμετρία είναι επίσης ένα εξαιρετικό πεδίο στο οποίο κάποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει διαισθητικές έννοιες και να οξύνει συλλογιστικές δεξιότητές, και να εξοικειώσει τον εαυτό του με την πιο σημαντική έννοια στα μαθηματικά, δηλαδή την έννοια της απόδειξης.

Εν Κατακλείδι
Σχετικά με την Επικούρεια θεώρηση/κριτική, καταλήγουμε στα πάρακατω συμπεράσματα:

(1) Από μαθηματικής άποψης ήταν αρκετά εύστοχη και έγκυρη ιδιαίτερα όσον αφορά τα θεμέλια και την λογική δομή της γεωμετρίας [πρόδρομοι μετέπειτα κριτικών (Schopenhauer), και πρόδρομοι της «πιθανότητας» ανάπτυξης Μη-Ευκλείδειων Γεωμετριών (E.M. Bruins)]. Ήταν άστοχη όσον αφορά τον «μαθηματικό ατομισμό» που όμως, για να είμαστε και δίκαιοι, και βάσει των πηγών, δεν φαίνεται να είχαν προτείνει. Η «μη-ατομιστική γεωμετρία», είναι αυτή που αναπτύχθηκε και βρήκε χρήσιμες εφαρμογές.
(2) Από φιλοσοφικής άποψης, εάν η άποψη (όπως του Mau, κλπ) επικρατήσει, ότι δηλαδή τα μαθηματικά πρέπει να απορριφθούν, τότε μάλλον η θέση αυτή ήταν άστοχη. Τα μαθηματικά, ακόμα και ξεκομμένα από την εμπειρία είναι απαραίτητα στη επιστήμη, αλλά και συνεισφέρουν στο ευ ζην (βιντεοπαιχνίδια, προσομοιώσεις πτήσεων αεροπλάνων, μαγνητικούς τομογράφους, κλπ.)
Oι Επικούρειοι, γενικά, δεν είχαν τα Μαθηματικά στα κεντρικά φιλοσοφικά ενδιαφέροντα. Δεν ισχύει φυσικά αυτό για εξειδικευμένους Επικούρειους όπως ο Ζήνων. H αντίληψη όμως ότι όλη η γνώση είναι εμπειρική, καθώς και η επαγωγική λογική (πρόδρομος της επαγωγής του J.S. Mill) που διείπε την φιλοσοφία τους, δεν φαίνεται να συνάδουν με την ουσία των Μαθηματικών (απόδειξη, αφαίρεση, κλπ). Ίσως δικαιολογούνται όμως κάπως οι Επικούρειοι τότε, διότι τότε δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη η Επιστήμη αλλά ούτε και τα Μαθηματικά. Ίσως σήμερα να έβλεπαν αλλιώς τα Μαθηματικά και να αναγνώριζαν κάποιες από τις ιδιαίτερες πτυχές τους. 
----------------
Βιβλιογραφία
G. Alexander and D. Velleman, Philosophies of Mathematics, 2002.
G. Vlastos, “Minimal Parts in Epicurean Atomism”, 1965.
J. Mau, “Was there a Special Epicurean Mathematics?”, (Vlastos ed.), 1973.
Sedley, “Epicurus and the Mathematicians of Cyzicus”, 1976.
Proclus, Commentary on the First Book of Euclid’s Elements, (trsl. G.Morrow), 1970.
Ευκλείδη Στοιχεία, (ΚΕΠΕΚ), 2001.
M. Aristidou, “Is Euclidean Geometry still Relevant?”, Issues on Education and Research, 2013.
Epicurus, “Letter to Herodotus”, (trsl. C. Bailey), 1926.
S. Cuomo, Ancient Mathematics, 2001.
Τ. Heath, The Thirteen Books of the Elements, 1956.
 

Τὸ φιλί...

Χαμένο ανάμεσα σε δεκάδες άλλα όστρακα, σε μια μικρή γωνιακή προθήκη της αίθουσας 54 του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, βρίσκεται ένα φιλί. Νεαρός, σχεδόν πιτσιρικάς, στεφανωμένος και με το χνούδι της εφηβείας ακόμη στο μάγουλο, δίνει με τα μάτια του ανοιχτά το πρώτο του φιλί, σκυμμένος προς το μέρος της. Εκείνη, όμορφη όπως αφήνεται να εννοηθεί από το τυλιχτό της βραχιόλι, έχει αγκαλιάσει τρυφερά το σγουρό του κεφάλι, λυγίζοντας με νάζι τα ακροδάχτυλα του δεξιού της χεριού.

     Η μορφή της έσπασε, αφήνοντας πάνω στο θραύσμα μόνο τα χείλη, ενώ το υπόλοιπο σώμα της βρίσκεται ακόμη στο χώμα κάτω από την πόλη, ζωγραφισμένο στα κομμάτια του αγγείου που μας λείπουν. Όμως η στιγμή είναι ολόκληρη εκεί, στα λίγα εκατοστά του οστράκου.

     Το «Φιλί» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (αρ. ευρ. ΕΑΜ Ακρ.189) αποτελεί μικρό κομμάτι από το ζωγραφισμένο κυκλικό πεδίο που διακοσμούσε τον πυθμένα μιας κύλικας, κατασκευασμένης την τελευταία δεκαπενταετία του 6ου αι. π.Χ. Το όστρακο βρέθηκε μεταξύ των ετών 1885-1890 στις ανασκαφές των επιχώσεων του Βράχου της Ακρόπολης από τον Γενικό Έφορο Αρχαιοτήτων Παναγή Καββαδία και τον Georg Kawerau. Κι όπως συμβαίνει συχνά με τα ευρήματα τόσο πρώιμων ανασκαφών, δεν σώθηκε ως εμάς –αν είχε ποτέ καταγραφεί– ο ακριβής τόπος και ο χρόνος της ανεύρεσής του.

     Στον αντίποδα, όμως, αυτής της ασάφειας, η προσεκτική μελέτη της τεχνοτροπίας του θραύσματος από τους Botho Graef και sir John Davidson Beazley στις αρχές του εικοστού αιώνα μας έδωσε στοιχεία για τον ζωγράφο του φιλιού. Σύμφωνα με τους ειδικούς της αττικής αγγειογραφίας, το αγγείο φιλοτέχνησε ο Ζωγράφος του Ξυλουργού (Τhe Carpenter Painter), όπως συμβατικά ονομάστηκε ο δημιουργός μιας σειράς από ανυπόγραφα ερυθρόμορφα αγγεία που χρονολογούνται από το 515 ως το 500 π.Χ. και προέρχονται από την Αθήνα. Αν και χρωστά το όνομά του στην ομώνυμη κύλικα του Βρετανικού Μουσείου που του αποδίδεται και που απεικονίζει έναν ξυλουργό εν ώρα εργασίας, ορισμένα από τα αγγεία του που σώθηκαν φέρουν παραστάσεις φιλιού. Τις παραστάσεις της προτίμησής του.

Ο Ζωγράφος του Ξυλουργού, ένας καλλιτέχνης, που δεν υπέγραψε ποτέ με το όνομά του, έζησε τις μέρες της ανατροπής της τελευταίας αθηναϊκής Τυραννίας και της γέννησης της Δημοκρατίας, είδε τις τελευταίες κόρες να στήνονται στην Ακρόπολη και συνέβαλε με τις δυνάμεις του στην επανάσταση της ερυθρόμορφης ζωγραφικής. Μπορεί να του ζητήθηκε να φιλοτεχνήσει αναρίθμητα αγγεία στην καριέρα του, στον αθηναϊκό Κεραμεικό, αλλά τούτο εδώ, όπως καταλαβαίνω, το είχε ζήσει πριν να το «γράψει» πάνω στον πηλό.

Μικρό κι αθέατο θραύσμα από ψημένο χώμα που αφηγείται μια αγάπη στην Αθήνα και ό,τι οφείλει να ζήσει όποιος πάτησε αυτήν τη γη.

Αφροδίτη Η αρχέγονη Θεά της Φύσης και του Έρωτα.

Ουρανία, πολυτραγουδισμένη Αφροδίτη, γενέτειρα Θεά,
τις τρεις μοίρες κυβερνάς κι όλα τα γεννάς,
όσα στον ουρανό υπάρχουν και στην πολύκαρπη τη γη
και στο βυθό του πόντου, Μητέρα των Ερώτων,
έλα, γέννημα θεϊκό της Κύπρου...
(Ορφικός Ύμνος 55)

Η γοητευτική μορφή της θεάς, αισθησιακή και γεμάτη μυστήριο, μου έδωσε την έμπνευση να ψηλαφήσω τις ποικίλες διαστάσεις της μέσα από τα αρχαία κείμενα, τη μυθολογία και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Έγινε έτσι το έναυσμα να διεισδύσω στα βάθη του χρόνου για να ανακαλύψω έναν αλλιώτικο κόσμο -τις ειρηνικές, αταξικές, προπατριαρχικές κοινωνίες που τιμούσαν το Θηλυκό και τον έρωτα.

Ξεπροβάλλουν μέσα από τη μυθική περιγραφή του Ησίοδου για μια περίοδο στο παρελθόν όπου οι άνθρωποι ζούσαν χαρούμενα και αρμονικά απολαμβάνοντας την αφθονία των καρπών που τους έδινε η γη (Έργα και Ημέραι, στ. 109 κ.ε.). Τους ονομάζει Χρυσό Γένος κι ο νους μου πηγαίνει στη «χρυσή Αφροδίτη», όπως την αποκαλούσαν στην αρχαιότητα. Ο φιλόσοφος Εμπεδοκλής επιβεβαιώνει τις σκέψεις μου, καθώς μιλά για τις γυναίκες και τους άνδρες μιας παλιότερης εποχής:

Δεν λάτρευαν κανένα θεό Άρη ούτε της μάχης την αντάρα
ούτε ήταν ο Δίας βασιλιάς τους ούτε ο Κρόνος ούτε ο Ποσειδώνας,
παρά βασίλευε η Κύπρη [σ.σ. η Αφροδίτη].
Αυτήν εξευμενίζανε με αγάλματα ιερά,
με ζώων ζωγραφιές, με αρώματα λογής λογής,
ατόφια σμύρνα θυσιάζοντας κι ευωδιαστό λιβάνι,
σπονδές στο χώμα χύνοντας από ξανθό μέλι.
(Καθαρμοί, απόσπασμα 128)

Η Μεγάλη Μητέρα

Έτσι, συναντήθηκα με την αρχέγονη Μεγάλη Μητέρα, την προϊστορική Θεά, που δεν εξαφανίστηκε μέσα στα γυρίσματα των εποχών. Επιβιώνει κι αναβιώνει αλλάζοντας μορφές κι ονόματα. Στην Κύπρο η παρουσία της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ένα αγαλματάκι, που χρονολογείται γύρω στο 3000, την παρουσιάζει με τα χέρια απλωμένα να στέλνει ευλογίες. Σχηματίζουν με το καθιστό της σώμα ένα σταυρό -πανάρχαιο σύμβολό της. Tα μάτια της δυο κύκλοι που κοιτάζουν πέρα από το χρόνο. Tα στήθη της, παράξενα σμιλεμένα, παραπέμπουν στο τρίγωνο της ήβης: το Ιερό Αιδοίο. Αποτελεί μια παλιότερη όψη της «αιδοίας» (σεβαστής) Αφροδίτης –έτσι τη χαρακτηρίζει ο ομηρικός ύμνος 6.

     Στην Ασία εμφανίζεται ως Βασίλισσα του Ουρανού με τα ονόματα A σ τ ά ρ τ η, I σ τ ά ρ και I ν ά ν α, θεότητα της σεξουαλικότητας και της ευφορίας. Την τιμούσαν σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή για τουλάχιστον 3000 χρόνια. Στη Σιδώνα λατρευόταν ως η Παρθένος της Θάλασσας. O βασιλιάς Σολομών είχε καθιερώσει προς τιμήν της ιερό νότια του όρους των Ελαιών (Παλαιά Διαθήκη, B’ Βασιλέων 23). Στην Αίγυπτο γίνεται Ί σ ι δ α αλλά κι A θ ώ ρ, προστάτιδα των γυναικών, της γονιμότητας, του έρωτα, που έπαιρνε κάποτε τη μορφή της αγελάδας συμβολίζοντας τη μητρότητα. Είναι κι αυτή θεότητα του ουρανού, όπως η Ουρανία Αφροδίτη.

Ο Ρωμαίος συγγραφέας Απουλήιος, μυημένος στα Μυστήρια της Ίσιδας, παρουσιάζει τη Θεά σε όλο της το μεγαλείο:

     Μόλις που είχα κλείσει τα μάτια μου, όταν έξαφνα αναδύθηκε από τη θάλασσα ένα πρόσωπο θεϊκό, μια μορφή άξια να λατρεύεται ακόμα κι από τους θεούς. Σιγά σιγά φανερωνόταν όλο το κορμί της, ώσπου η πανέμορφη οπτασία στάθηκε ολάκερη μπροστά μου, πάνω στον αφρό. (...) Mε τούτη τη μορφή μού παρουσιάστηκε και ήρθαν στην όσφρησή μου όλες οι ευωδιές της Αραβίας, όταν με τίμησε με την ουράνια φωνή της:

     «Ήρθα σ’ εσένα, Λούκιε, συγκινημένη από τις προσευχές σου εγώ, η Μητέρα του σύμπαντος, η Κυρία όλων των στοιχείων της φύσης, το αρχέγονο τέκνο των αιώνων, η ισχυρότερη απ’ όλους τους θεούς, η βασίλισσα των νεκρών, η πρώτη ανάμεσα στα ουράνια όντα. Στο πρόσωπό μου φανερώνονται όλοι οι θεοί και οι θεές. M’ ένα μου νεύμα κυβερνώ τα αστροφώτιστα ύψη του ουρανού, την ευεργετική αύρα της θάλασσας και τη θρηνητική σιωπή του κάτω κόσμου.
Mία και μόνη είμαι θεότητα, μα η οικουμένη με λατρεύει με διάφορες μορφές, ποικίλες τελετές και πολλαπλά ονόματα. Oι Φρύγες, οι πρώτοι άνθρωποι στη γη, με ονομάζουνε Mητέρα Θεά της Πεσσινούντας· οι αυτόχθονες της Αττικής Κεκροπία Αθηνά· οι Κύπριοι με αποκαλούν Παφία Αφροδίτη· οι Κρήτες τοξοβόλοι Άρτεμη Δίκτυννα· οι τρίγλωσσοι Σικελοί Στυγία Περσεφόνη και οι αρχαίοι κάτοικοι της Ελευσίνας Δήμητρα.»

Ο Ιερός Γάμος

Ωστόσο, η Αφροδίτη, όπως τουλάχιστον έχει φτάσει ως εμάς, είναι πάνω απ’ όλα σεξουαλική θεά, η Μήτηρ Ερώτων, κατά τον ορφικό ύμνο. Είναι εκείνη «που σ’ αχαλίνωτες ανάγκες έζεψε τους ανθρώπους μα και των άγριων ζώων την πολυάριθμη φυλή κι έκανε να μανιάζουν από του έρωτα τα μάγια».

     Η ζωοδότρα ένωση του Θεϊκού Θηλυκού με το Ιερό Αρσενικό παριστανόταν συμβολικά με την τελετουργία του Ιερού Γάμου. Η Γ η κι ο Ο υ ρ α ν ό ς αποτελούν το πρωταρχικό ζευγάρι σε πολλές θρησκείες του κόσμου. Στην ολύμπια μυθολογία, το ρόλο του ουράνιου θεού παίζει ο Δ ί α ς. Παντρεύεται την Ή ρ α, μια άλλη εκδοχή της προϊστορικής Θεάς· το όνομά της κατά μια ερμηνεία προέρχεται από το έρα: γη. Ενώνεται με τη Δ ή μ η τ ρ α (Δημήτηρ: Γη Μήτηρ), η οποία κυοφορεί την Περσεφόνη –το σπόρο του σιταριού που θάβεται και ξαναγεννιέται. Στα Ελευσίνια οι μύστιδες και οι μύστες φαίνεται ότι συνόδευαν την τελετή τραγουδώντας το περίφημο ύε κύε: το ύε (βρέξε) απευθυνόταν στο Δία, ενώ το κύε (κυοφόρησε) στη Δήμητρα.

Κάποτε εκείνος παίρνει τη μορφή χρυσής βροχής και σμίγει με τη Δ α ν ά η. Γονιμοποιεί τη Σ ε μ έ λ η (πιθανόν από το zĕme: γη) και γεννάει, με τη βοήθεια του κεραυνού, το πνεύμα της βλάστησης, το Διόνυσο. Άλλοτε η θεογαμία γίνεται ανάμεσα στον Π λ ο ύ τ ω ν α και την Π ε ρ σ ε φ ό ν η, η οποία φέρνει στον κόσμο το Ιερό Παιδί, τον Ίακχο. Κι άλλοτε η «νύμφη» είναι η Α φ ρ ο δ ί τ η και ο «νυμφίος» ο Ά δ ω ν ι ς, ο ωραίος νεαρός εραστής της. Η ένωση και ο αποχωρισμός τους γιορταζόταν με πάθος κάθε χρόνο από τις γυναίκες στα Αδώνια.

Ένα απόσπασμα από άγνωστο δράμα του Ευριπίδη δείχνει ότι η ερωτική ενέργεια της Κύπριδας είναι αναγκαία για να ευοδωθεί η γονιμότητα της Φύσης ολόκληρης:

H Αφροδίτη δε βλέπεις τι θεά είναι;
Δεν μπορείς να πεις ούτε να μετρήσεις
πόσο είναι μεγάλη και πού φτάνει.
Αυτή τρέφει εσένα κι εμένα κι όλους τους θνητούς.
Και να μη δεις την απόδειξη μόνο με λόγια,
μ’ έργα θα σου δείξω τη δύναμη της θεού·
λαχταράει η Γη τη βροχή, όταν ξερό τον τόπο
άκαρπο απ’ τη στέγνα του νερού έχει στερημένη·
και λαχταράει ο σεβαστός Ουρανός γεμάτος
βροχή να πέσει στη Γη, από την Αφροδίτη.
Kι όταν ενωθούν σ’ ένα αυτά τα δύο,
μας τα γεννούν όλα και παράγουν αυτά μαζί,
απ’ όπου το θνητό γένος ζει και θάλλει.

Το μοτίβο του Ιερού Γάμου χρησιμοποιεί με το δικό του, ξεχωριστό τρόπο και ο Αριστοφάνης. Στις αντιπολεμικές του κωμωδίες Αχαρνής και Ειρήνη εμφανίζεται η πανέμορφη θεά Ειρήνη. Τη στενή της σχέση με την Αφροδίτη, που την είδαμε ήδη έμμεσα στον Εμπεδοκλή, την εκφράζουν πιο καθαρά τα Ορφικά Αποσπάσματα: πόλεμος μεν Άρης, ειρήνη δ’ εστ’ Αφροδίτη(28. 4). Άλλωστε, είναι μια από τις τρεις Ώρες, τις θεραπαινίδες της Κύπριδας.
Στους Αχαρνής ο χορός, που αποτελείται από γέροντες, δείχνει πώς η δύναμη του έρωτα ξανανιώνει τους ανθρώπους και γονιμοποιεί τη Φύση:

Όμορφο πούχεις πρόσωπο
και τόκρυβες Ειρήνη!
Συντρόφισσα της Κύπριδας
και όλων των Χαρίτων.
Πώς θα μπορούσε ο έρωτας τους δυο μας ν’ ανταμώσει,
εκείνος ο ζωγραφιστός ο ανθοστεφανωμένος;
Ή τάχα πολύ γέροντα για τέτοια με νομίζεις;
Πέσε στα μπράτσα μου εσύ και ξέρω τι να κάνω!...
Και πρώτα – πρώτα ένα μακρύ θα σου φυτέψω αμπέλι
κι ύστερα δίπλα στη σειρά συκιές με σύκα μέλι
και τρίτο μια κληματαριά, να δεις αν είμαι γέρος...
Κι ολόγυρα το κτήμα θα το κυκλώνουνε ελιές,
που θα μας κάνουν λάδι
για ν’ αλειφόμαστε απαλά
οι δύο μας κάθε βράδυ...
(στ. 1074-1084)

Τα φυτά που αναφέρει εδώ ο ποιητής δεν είναι τυχαία. Και τα τρία σχετίζονται με την έννοια της αφθονίας. Το κλήμα, αφιερωμένο στο Διόνυσο, παραπέμπει στο κρασί και άρα στα γλέντια και την καλοπέραση. Η ελιά, ιερό δέντρο της Αθηνάς, αποτελεί μέχρι σήμερα σύμβολο ειρήνης.
Το σύκο στα αρχαία ελληνικά σημαίνει και «αιδοίο». Σύμφωνα με τη μελετήτρια Μπάρμπαρα Γουόκερ, συνηθισμένο έμβλημα της Μεγάλης Μητέρας υπήρξε η συκιά, τη μορφή της οποίας έπαιρνε η βαβυλωνιακή Ιστάρ, αντίστοιχη της Αφροδίτης. Το δέντρο αυτό πιθανότατα σχετίζεται και με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι υπήρξε δώρο της Δήμητρας προς το βασιλιά Φύταλο, ο οποίος τη φιλοξένησε· το όνομά του θυμίζει τα φυτά και τη βλάστηση, ενώ ο τάφος του βρισκόταν στην Ιερά Οδό, δηλαδή στο δρόμο που οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Κι ακόμη Ερινεός (αγριοσυκιά) ονομαζόταν ο τόπος απ’ όπου ο Πλούτων κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο, αφού άρπαξε την Περσεφόνη. (Παυσανίας 1. 37, 2 και 1. 38, 5)
Η αναφορά του χορού στο φύτεμα φυσικά περιέχει σεξουαλικά υπονοούμενα. Άλλωστε, στην αρχαιότητα η σπορά της γης παρομοιαζόταν με την ερωτική πράξη, απ’ όπου προέκυψε η έννοια του Ιερού Γάμου. Είναι ενδιαφέρον ότι τα γεωργικά προϊόντα και σήμερα ονομάζονται «γεννήματα»...

Η περιπλάνηση στο μαγικό κόσμο της Θεάς δεν τελειώνει εδώ· έχει ακόμη πολλά μυστικά να μας αποκαλύψει. Μελετώντας τον τεράστιο πλούτο της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, συνειδητοποίησα ότι έχει τη δύναμη να γίνει οδηγός μας στους δύσκολους καιρούς όπου ζούμε. Μπορεί να μας βοηθήσει ν’ ανακαλύψουμε μια άλλη αντίληψη για τη Φύση και τον Έρωτα, για το Θηλυκό, για την ειρήνη και τον πόλεμο.

Η Αφροδίτη ταξιδεύει μέσα στο χρόνο για να μας μυήσει στη δική της σοφία, να μας δώσει το έναυσμα για νέες σκέψεις και προβληματισμούς. Κουβαλώντας τους απόηχους μιας άλλης κοινωνίας έχει την ικανότητα να μας κάνει να ονειρευόμαστε έναν πολιτισμό διαφορετικό, όπου οι αξίες της θα μπορέσουν ν’ αναδυθούν ξανά. Άλλωστε, εκείνη, κατά τη μυθολογία, είναι η μητέρα της Αρμονίας...

Δώδεκα μύθοι για τις σχέσεις

Σε μια καλή σχέση δεν υπάρχουν τσακωμοί.
Οι καυγάδες σε μια σχέση δεν σημαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά. H ποιότητα της σχέσης δεν εξαρτάται τόσο από τη συχνότητα ή το θέμα της διαφωνίας, αλλά κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο την αντιμετωπίζετε και τη λύνετε. Σημασία δεν έχει αν τσακώνεστε, αλλά πώς τσακώνεστε.

Οι προσωπικές μας σχέσεις μας καθορίζουν και μας διαμορφώνουν. Γι αυτό και η επιλογή συντρόφου είναι εξαιρετικά σημαντική

Μια σχέση είναι καλή όταν κάνουμε τα πάντα μαζί.
 Αφήστε τον εαυτό σας και το σύντροφο σας ελεύθερο να κάνει κάτι μόνος ή με φίλους. Δώστε το χώρο και το χρόνο και στους δυο σας να ανανεωθείτε, να ολοκληρώσετε τον εαυτό σας, ανεξάρτητα από το έτερο σας ήμισυ, να αναπνεύσετε, να πάρετε μια απόσταση και να δείτε τη ζωή, τη σχέση σας και σας από μια άλλη οπτική γωνία. Τέλος, αφήστε να σας λείψει και να του λείψετε για λίγο. Σίγουρα θα ανανεωθείτε!

 Μια σχέση είναι καλή, όταν μας αρέσουν τα ίδια πράγματα.
 Γνωρίζω πολλά ζευγάρια που απολαμβάνουν εντελώς διαφορετικά πράγματα, κι όμως έχουν μια πολύ υγιή, ισορροπημένη και ευτυχισμένη σχέση.

 Μια σχέση μπορεί να λειτουργήσει αν δεν διαφωνούμε σε βασικά θέματα.
O πατέρας μου έλεγε ότι οι σχέσεις χτίζονται ή διαλύονται από τα μικρά καθημερινά πράγματα. Όπως λέει και η αγγλική παροιμία «ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες» (devil is in the details). Ακόμα κι αν δύο άνθρωποι έχουν τις ίδιες απόψεις για την πολιτική, τα περιβαλλοντικά θέματα, την ανατροφή των παιδιών κλπ, δεν σημαίνει ότι μπορούν να ζήσουν ευτυχισμένοι μαζί.

Το ίδιο ισχύει και στην αντίθετη περίπτωση: ένα ζευγάρι μπορεί να διαφωνεί σε σοβαρά θέματα, αλλά να ταιριάζει πολύ στη συμβίωση και να έχει βρει ο καθένας το χώρο του, με τρόπο ώστε και οι δύο να νιώθουν ελεύθεροι να εκφραστούν και να ζουν αρμονικά και χαρούμενα.

Το σεξ δεν είναι σημαντικό.
Να ένας μύθος που συνήθως προέρχεται από τις γυναίκες. Όχι, το καλό σεξ δεν σημαίνει αγάπη, ούτε προδιαγράφει μια όμορφη ανθεκτική στο χρόνο σχέση. Ωστόσο, μια σχέση που δεν προσφέρει ικανοποιητική σεξουαλική ζωή, είναι σίγουρα δυσβάσταχτη και προβληματική. Όσο κι αν ταιριάζουν δυο άνθρωποι εγκεφαλικά, κοινωνικά, συναισθηματικά, εμφανισιακά κλπ, αν δεν υπάρχει μεταξύ τους χημεία, είναι πολύ δύσκολο να ευτυχήσουν μακροπρόθεσμα σαν σύντροφοι.

 Αν τον αγαπάω αρκετά, θα τον αλλάξω.
Οι άνθρωποι αλλάζουν επειδή το θέλουν οι ίδιοι, επειδή έχουν ένα αρκετά ισχυρό κίνητρο να αλλάξουν. Μπορείτε να αγαπάτε κάποιον χωρίς προϋποθέσεις, αλλά μην περιμένετε ότι έτσι θα αλλάξει. Av με αγαπάει αρκετά, θα αλλάξει. H έκφραση της αγάπης διαφέρει πολύ, όχι μόνο μεταξύ των δύο φύλων, αλλά και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Όταν κάποιος αλλάζει, για να σας εκφράσει την αγάπη του, οφείλετε να αναγνωρίσετε τα θετικά του κίνητρα, αλλά ταυτόχρονα να αναρωτηθείτε: πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσει αυτή η αλλαγή.

 Αν αγαπιόμαστε αρκετά, θα έχουμε την τέλεια σχέση.
Με το ρίσκο ν’ ακουστώ εντελώς κυνική, θα ήθελα να πως ένας από τους πιο γνωστούς μύθους είναι ότι η αγάπη είναι αρκετή και τα κερδίζει όλα! H αγάπη είναι απαραίτητο συστατικό μιας σχέσης, αλλά πόσο μακριά μπορεί να πάει χωρίς αμοιβαίο σεβασμό, εκτίμηση, κοινή στάση απέναντι στη ζωή;

 Σε μια καλή σχέση υπάρχει απόλυτη ειλικρίνεια.
H ειλικρίνεια είναι απαραίτητη σε μια σχέση. Απέχει, όμως, από το να λέμε στο/στη σύντροφο μας οτιδήποτε μας περνάει από το μυαλό ή την καρδιά, χωρίς να το σκεφτούμε. Σκεφτείτε πόσο εύκολο είναι να πληγώσετε κάποιον που αγαπάτε, επειδή ξεστομίσατε κάτι που δεν είχατε προλάβει να επεξεργαστείτε και σε δεύτερο τόνο βλέπετε ότι δεν το εννοούσατε.

Μια σχέση είναι καλή όταν ο/η σύντροφος δεν έχει παραξενιές.
Όλοι έχουμε παραξενιές. To ζήτημα δεν είναι να βρείτε κάποιον που δεν έχει καμία, αλλά αυτόν με του οποίου τις παραξενιές μπορείτε να ζήσετε. Προσέξτε φυσικά να μην μπερδέψετε τις παραξενιές με κάποια σοβαρά προβλήματα, όπως την κατάχρηση ουσιών, τη λεκτική και φυσική βία κλπ.

 Υπάρχει μόνο ένας ιδανικός σύντροφος για τον καθένα μας.
O Ιδανικός, ο Ένας, ο Μοναδικός, που όταν τον βρούμε θα είναι όλα ονειρικά και θα ζήσουμε εμείς καλά κι αυτοί καλύτερα… Αυτός είναι ο αγαπημένος μου μύθος. Δεν ξέρω κανέναν που να ερωτεύτηκε μόνο μια φορά στη ζωή του. Και μόνο αυτή η ικανότητα μας να ερωτευόμαστε και να αγαπάμε πραγματικά ξανά και ξανά, αποδεικνύει πως δεν μας αντιστοιχεί μόνο ένας σ’ αυτή τη ζωή, που, αν τον χάσουμε, είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε μόνοι για πάντα!

 Υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια και κανόνες για μια καλή σχέση.
 Όχι, δεν υπάρχουν. H κάθε σχέση είναι τόσο διαφορετική, όσο ο κάθε άνθρωπος: έχει τη δική της οικολογία, ιστορία, δυναμική και πορεία. Μην αφήσετε κανέναν να σας πει τι συνιστά την τέλεια σχέση. Αυτό που μπορεί να κάνει ευτυχισμένο κάποιον άνθρωπο, μπορεί να είναι αβάσταχτο για σας. Αυτό που έχει σημασία είναι να είστε ευτυχισμένοι, να ζείτε αρμονικά και να νιώθετε καλά με τον εαυτό σας και το σύντροφο σας. Av αυτό το έχετε πετύχει, γράψτε τους δικούς σας κανόνες και ξεχάστε όλα τα άλλα.

Έξω από το κοσμικό αυγό

Οι περισσότεροι άνθρωποι μεγαλώνουν και μαθαίνουν να ζουν με μια βασική εσφαλμένη αντίληψη, ότι έρχονται, ζουν, κι εξελίσσονται σε ένα γνωστό, ασφαλή, κι ως ένα σημείο ελεγχόμενο κόσμο. Αυτή η αντίληψη καλλιεργείται από την κοινωνία κι υιοθετείται από τα νέα μέλη, σχεδόν χωρίς κριτικό έλεγχο. Είναι η σαφής ή ασαφής κοσμοθεωρία που υπηρετείται από αντιλήψεις, πεποιθήσεις, γνώσεις, κι υποστηρίζεται από την γλώσσα, τους όρους που χρησιμοποιούμε για να σκεφτόμαστε, να καταλαβαίνουμε τον κόσμο.

Σχεδόν όλοι υποθέτουν πως όλα αυτά που γνωρίζουν στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι αληθινά, επαρκή, και ικανά να δημιουργήσουν ένα σταθερό, ασφαλές πλαίσιο, να υπάρχουμε, να λειτουργούμε, να αναπτυσσόμαστε, και να βρίσκουμε διέξοδο προς οποιονδήποτε προσανατολισμό επιθυμούμε. Κανείς δεν ελέγχει σοβαρά τι ακριβώς συμβαίνει.

Στην πραγματικότητα, για κάποιον που ερευνά σοβαρά το ζήτημα, όλο αυτό το πνευματικό οικοδόμημα δεν είναι παρά μια πρόχειρη κατασκευή, ένα ετοιμόρροπο σύστημα, ακόμα και σήμερα, με ην ανάπτυξη της επιστήμης. Φωτίζουμε με την δήθεν γνώση μας ένα μικρό μέρος της ύπαρξης, του σύμπαντος και δεν αναρωτιόμαστε ούτε αν αυτό το φως είναι καθαρό φως ή παραμορφώνει και ρίχνει σκιές ανύπαρκτες, ούτε σε ποιο βάθος γνώσης φτάνει, ούτε σε ποιο πλάτος φτάνει, ούτε καν αν υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος αντίληψης για να φωτίσουμε τα πράγματα… Όλες οι λύσεις που προτείνουν οι επαγγελματίες φιλόσοφοι για το πρόβλημα της γνώσης, αυτοί που ασχολούνται με την γνωσιολογία, είναι από ανεπαρκείς ως ανόητες.

Όλοι, μα όλοι, κινούνται μέσα σε αυτό το πνευματικό σκηνικό που χτίζουν οι άνθρωποι χιλιετηρίδες τώρα, κι είναι ελάχιστοι οι αληθινοί, οι πρωτότυποι άνθρωποι, που σπάνε το τσόφλι της ανθρώπινης κοσμοθεωρίας, για να δουν την Πραγματικότητα με τα δικά τους μάτια, ζωντανά, έτσι όπως είναι η Πραγματικότητα. Κι αν προχωρήσουμε ακόμα βαθύτερα θα διαπιστώσουμε ότι στην πραγματικότητα ο κόσμος στον οποίο ερχόμαστε είναι η Χώρα της Άγνοιας, ένας χαώδης κόσμος, που μάταια προσπαθεί να τακτοποιήσει η ανθρώπινη σκέψη, κι όπου θα πρέπει να βρούμε και να ακολουθήσουμε τον Δικό μας Δρόμο προς την Αλήθεια

Γιατί – στοχαστείτε αγαπητοί φίλοι – από την άποψη της Αλήθειας το τεχνητό ψεύδος του ανθρώπινου πολιτισμού είναι σαν να μην υπάρχει. Ή ακόμα χειρότερα είναι μια ψευδαίσθηση γνώσης που μπορεί να μας παγιδέψει, ένα κοσμικό όνειρο που μας επιτρέπει να ονειρευόμαστε και να αισθανόμαστε ασφαλείς σε ένα ρευστό κόσμο, που βεβαίως αδιαφορεί για τις βαθύτερες αγωνίες της ύπαρξής μας, ή τις βαθιά κρυμμένες στην καρδιά μας επιθυμίες, και που βέβαια δεν έχει καμία σχέση με την Πραγματικότητα… Είναι σαν την «Σπηλιά του Πλάτωνα». Ο Αληθινός Κόσμος είναι έξω από όλο αυτό.

 Μέσα στην Παγκόσμια Ανθρώπινη Παράδοση η Διέξοδος υποδείχθηκε πολλές φορές. Υποδείχθηκε σαν μια ολοκληρωτική υπέρβαση του κοσμικού ονείρου, μέσα στο οποίο ανατρεφόμαστε και μαθαίνουμε να ζούμε, σαν μια Έξοδος από τον κόσμο της ανθρώπινης σκέψης, στον Κόσμο της Αλήθειας. Αν επιχειρήσουμε να βρούμε διέξοδο μέσα στο κοσμικό σύστημα δεν μπορούμε να πάμε μακριά. Μένουμε στο σύστημα της σκέψης, δεν υπάρχει Πύλη Εξόδου. Πρέπει να Βγούμε τελείως έξω από αυτό. Για αυτό η Αληθινή Πύλη, δεν είναι πύλη, κάτι υπαρκτό για την ανθρώπινη σκέψη, κάτι που μπορούμε να σκεφτούμε, να αισθανθούμε, ή να κάνουμε με το σώμα. Είναι η Πύλη της Κατανόησης, είναι μια Άπυλη Πύλη, για την ανθρώπινη δράση μέσα στο κοσμικό σύστημα.

 Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να Βγούμε τελείως έξω από όλο αυτό. Κάτι που είναι απλό, φυσικό, εύκολο, κι άμεσο, γιατί αποτελεί ανθρώπινη δυνατότητα. Εντούτοις για τους ανθρώπους που έχουν μάθει σε μια στρεβλωμένη αντίληψη της Πραγματικότητας φαντάζει ακατόρθωτο.
Για την ανθρώπινη αντίληψη (αλλιώς δεν λειτουργεί) υπάρχει πάντα ένα πλαίσιο για να αντιληφθεί κάτι (ο κάτι που διαφοροποιείται από το πλαίσιο).
Μέσα στο Φως διακρίνουμε τα αντικείμενα.
Μέσα στην Σιωπή ακούγεται ο ήχος.
Σε ένα λευκό χαρτί μπορεί να σχηματιστεί ένα σημάδι.
Οι άνθρωποι έχουν μάθει να είναι στραμμένοι πάντα προς το συγκεκριμένο (και να θεωρούν μόνο αυτό υπαρκτό), αγνοώντας, αθέλητα ή ηθελημένα, το Πλαίσιο Ύπαρξης.

Στην πραγματικότητα όμως πρέπει να υπάρχει η Προϋπόθεση Στήριξης για να αναδυθεί η ύπαρξη. Κι όσο πιο Καθαρό Είναι το Πλαίσιο τόσο καλύτερα αναδύεται το συγκεκριμένο… Για αυτό, η Πηγή των Πάντων, μοιάζει με Κενό, Μηδέν, Τίποτα… Είναι η Απόλυτη Καθαρότητα, που επιτρέπει την δημιουργία…

 Έτσι, Πρέπει να σωπάσεις, να κάνεις ησυχία, αν θέλεις να ακούσεις. Πρέπει η Αντίληψη να παραμερίσει όλες τις αναταραχές, να κάνεις ησυχία, να ηρεμήσεις το νου, αν θέλεις να αντιληφθείς. Αυτός είναι ο μόνος φυσικός τρόπος, απλός, εύκολος, να μπεις στο Ρεύμα της Ζωής, στον Πραγματικό Χρόνο, στο Αιώνιο Παρόν που Ρέει, στην Στιγμή που Ρέει, και σου αποκαλύπτει αυτό που συμβαίνει, Εδώ, Τώρα, και που ρέει κι αλλάζει συνεχώς. Αυτή είναι η μόνη Αληθινή Ζωή.

Χρειάζεται λοιπόν να αποφασίσουμε, να σταματήσουμε όλες τις νοητικές δραστηριότητες, να κάνουμε ησυχία, να Δώσουμε Όλη την Προσοχή μας, σε αυτό που συμβαίνει. Αυτή η Εσωτερική Σιωπή, αυτό το εσωτερικό Άδειασμα, είναι προϋπόθεση για να αρχίσουμε να Βλέπουμε. Αν το Κάνουμε, διαπιστώνουμε πως η Αντίληψή μας, είναι Ζωντανή, Φρέσκια, Ανανεώνεται συνεχώς, Ρέει μαζί με την Στιγμή, με την Ζωή, όπως εξελίσσεται… δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε, να απομνημονεύουμε, να επεξεργαζόμαστε, γιατί η Ζωή είναι Ολοζώντανη μπροστά μας, και την Ζούμε, δεν χρειάζεται να την σκεφτόμαστε.

Αν δεν ξεφύγουμε από τον πλαστό κόσμο της σκέψης, αν δεν μπούμε στο Ρεύμα της Ζωής, της Ζωντανής Ανανεούμενης Αντίληψης, που δεν στηρίζεται στην σκέψη, στην μνήμη, στον χρόνο, αν δεν μπούμε στον Πραγματικό Χρόνο, που είναι το Αιώνιο Παρόν που Ρέει, στην Αληθινή Ζωή, δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα βγούμε από την κοσμική ψευδαίσθηση… Ας επικαλούμαστε το Θεό, τον Βούδα ή το Χριστό, ας καταναλώνουμε χιλιάδες ζωές στον ψευτοδιαλογισμό, ας διαβάζουμε όλα τα βιβλία του κόσμου, δεν πρόκειται να βγούμε από την κοσμική ψευδαίσθηση.

Αν όμως, τελείως ήσυχα, απλά, αποφασίσουμε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις να ξυπνήσουμε, να Δώσουμε Προσοχή, να Αρχίσουμε να Αντιλαμβανόμαστε, να Ζούμε σε Πραγματικό Χρόνο, τότε Ανακαλύπτουμε ότι η Πραγματικότητα Είναι Μια Αγνή, Ατέλειωτη, Άχρονη, Χώρα, όπου Υπάρχουμε και Ζούμε και Χαράζουμε τον Δικό μας Δρόμο βήμα, βήμα.

Ζεις Αληθινά, Ολοκληρωμένα, κι Όπου κι αν Είσαι, Είσαι Εδώ, σε ένα Εδώ που τα Περιλαμβάνει Όλα, στην Πατρίδα σου, που Εξερευνάς Ανάσα-ανάσα.

Κι Αυτή η Χώρα της Αλήθειας Είναι Απέραντη Εσωτερικά, και δεν εξαρτάται από τα φαινόμενα… Γιατί σε όλο αυτό που ζεις, τα φαινόμενα έρχονται και φεύγουν, και το μόνο Αληθινό είναι η Παρατήρηση… Στηρίζεσαι στο Μόνο Πραγματικό, στην Διαδικασία της Αντίληψης, όχι στα φαινόμενα… Κι Ακόμα Βαθύτερα Αρχίζεις να Νοιώθεις πίσω από την Αντίληψη, ΑΥΤΟΝ που Αντιλαμβάνεται, τον ΑΛΗΘΙΝΟ ΕΑΥΤΟ, τον ΆΧΡΟΝΟ, που είναι ΚΕΝΟ, ΣΙΩΠΗ, ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ, τον ΑΛΗΘΙΝΟ ΕΑΥΤΟ που Μόνο ΑΥΤΟΣ, μπορεί να Ανυψωθεί Ως τον ΠΑΤΕΡΑ, την ΑΧΑΝΗ ΑΓΝΩΣΤΗ ΟΥΣΙΑ ΠΟΥ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ… ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΔΙΑΛΥΟΝΤΑΙ ΟΛΑ ΚΙ ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ, το ΑΝΕΚΛΑΛΗΤΟ.

Ανακαλύπτεις σιγά-σιγά το ΑΧΑΝΕΣ ΒΑΘΟΣ της Ύπαρξής σου, που Είναι Πέρα από Όλα, Χωρίς Ιδιότητες, το Στήριγμα του Παντός, ο ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΘΕΟΣ των ανθρώπων… ΕΔΩ, στο ΑΛΗΘΙΝΟ ΕΔΩ ΠΟΥ ΤΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΟΛΑ, ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ… Τι ΑΛΛΟ ΘΕΛΕΙΣ;

Η Καθοριστική Σημασία των Θετικών Σκέψεων

Απαισιόδοξος είναι αυτός που ακόμη και όταν βρίσκεται ελεύθερος στον αέρα νιώθει περιτριγυρισμένος από κάγκελα.
~ Walter Winchell

Σύμφωνα με μια βρετανο-γερμανική επιστημονική έρευνα, οι αρνητικές σκέψεις είναι σε θέση να αναστείλουν την αποτελεσματικότητα ακόμη και των πιο ισχυρών αναλγητικών, καθώς δεν προσδοκούν ότι θα μειώσουν τον πόνο. Εν αντιθέσει, παρατηρήθηκε διπλάσια φυσική ή βιοχημική αποτελεσματικότητα φαρμακευτικών αγωγών που συνδυάστηκαν με θετικές σκέψεις από πλευράς των ασθενών.

Επιπρόσθετα, έρευνες της ψυχολογίας έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι γεννιόμαστε με έφεση είτε προς την αισιοδοξία είτε προς την απαισιοδοξία. Σε αυτό συμβάλλει το κοινωνικό περιβάλλον και οι συνθήκες στις οποίες ζούμε.

Είναι σημαντικό λοιπόν, να κατανοήσουμε τη σημασία της θετικής ή αρνητικής στάσης απέναντι στα πράγματα που έχουμε στη ζωή μας. Βλέπουμε το ποτήρι μισοάδειο η μισογεμάτο;
Μπορούμε να μετατρέψουμε την απαισιοδοξία σε αισιοδοξία; Η απάντηση είναι φυσικά, ναι. Ας ρίξουμε λίγο μία ματιά σε μερικές συνήθειες των αισιόδοξων ανθρώπων:

Έχουν θετική στάση απέναντι στη ζωή
Αντιμετωπίζουν τα εμπόδια, τις απογοητεύσεις και τις αποτυχίες με την ελπίδα ότι όλα μπορούν να διορθωθούν προς το καλύτερο
Νιώθουν ευγνωμοσύνη
Χαμογελάνε συχνά
Προσπαθούν να κάνουν και τους γύρω τους χαρούμενους
Έχουν καλύτερες κοινωνικές σχέσεις
Ενημερώνονται και διαβάζουν σχετικά με θέματα που τους εμπνέουν και τους κάνουν να νοιώθουν καλύτερα
Γυμνάζονται και προσέχουν τη διατροφή τους
Συναναστρέφονται με χαρούμενους και θετικούς ανθρώπους
Κάνουν περισσότερο θετικές σκέψεις

Συνειδητοποιούν τα «καλά» πράγματα στη ζωή τους και κάνουν όνειρα Κάποιος εύλογα θα αναρωτιόταν αν μπορούν άτομα με μεγαλύτερη τάση προς τον αρνητισμό να τα αλλάξουν όλα από τη μία στιγμή στην άλλη. Η απάντηση αυτή τη φορά, είναι όχι. Κύρια προϋπόθεση είναι η θέληση να αλλάξουν την αντίληψη που έχουν οι ίδιοι για την ζωή.

Χρειάζεται τακτική πρακτική εξάσκηση για κάποιο χρονικό διάστημα προκειμένου να αντικατασταθούν οι αρνητικές σκέψεις με θετικές ώστε τα άτομα να προσεγγίσουν με αισιοδοξία αλλά και ρεαλισμό τις στρεσογόνες καταστάσεις που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα τους.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητό, η διαδικασία θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μία δίαιτα. Προϋποθέτει θέληση, ένα πρόγραμμα διατροφής, συστηματική γυμναστική, επιμονή και υπομονή. Αντίστοιχα λειτουργεί και ψυχολογικά, ώστε να επιτευχθεί μια προσέγγιση και αντίληψη η οποία θα περιέχει περισσότερη αισιοδοξία για την επίτευξη αρμονίας και ισορροπίας στη ζωή τους.
Παρακάτω αναφέρονται μερικές αρνητικές σκέψεις που ταλανίζουν όλους τους ανθρώπους αλλά και πώς αυτές μπορούν να αντικατασταθούν από θετικές σκέψεις που θα επιφέρουν την αλλαγή και επομένως την επίτευξη της αισιοδοξίας, της ελπίδας και της αυτοπεποίθησης. Για παράδειγμα:

Αντί να λένε «είναι πολύπλοκο», μπορούν να σκέφτονται «ας το δω από μια διαφορετική γωνία», ή με άλλα λόγια χρησιμοποιώντας το mottoτης ψυχολογίας «think out of the box»· να σκεφτούμε αντισυμβατικά
Αντί να ανησυχούν ότι κάτι «αποκλείεται να πετύχει» μπορούν να πουν «ας το δοκιμάσω, και ότι γίνει»
Αντί να λένε «δεν έχω χρόνο», μπορούν να σκεφτούν ότι «χρειάζεται να αναθεωρήσω τις προτεραιότητες μου»
Μπορούν να αντικαταστήσουν την έκφραση «δεν μπορώ να το κάνω» με την φράση «θα ζητήσω βοήθεια»

Τέλος, αντί να ανησυχούν γιατί «αγχώνομαι και δεν μπορώ να κάνω τίποτα», μπορούν να διαμορφώσουν το σκεπτικό «θα νικήσω το άγχος μου»Άλλωστε, όπως λέει και ο Αισχύλος, «Είναι ευχάριστο να παρατείνεται η ζωή του ανθρώπου με όμορφες ελπίδες που με χαρά και αισιοδοξία γεμίζουν την ψυχή».

Οι Πλανητικοί Κόσμοι

 

Οι Κόσμοι διαμορφώνονται ομοιόμορφα με τους παλαιότερους Τροχούς – δηλαδή με εκείνους που υπήρχαν σε προηγούμενα μανβαντάρα και εισήλθαν σε πραλάγια,(1) επειδή ο Νόμος της γέννησης, ανάπτυξης και θανάτου για καθετί στον Κόσμο, από τον Ήλιο έως την πυγολαμπίδα στο γρασίδι, είναι ΕΝΑΣ. Πρόκειται για μια διαρκή τελειοποίηση κάθε νέας παρουσίασης, αλλά η Ουσία-Ύλη και οι Δυνάμεις είναι όλες η μία και η ίδια. Ο ένας αιώνιος Νόμος ξετυλίγει το καθετί που πρόκειται να υπάρξει στην εκδηλωμένη Φύση πάνω σε μια επταπλή αρχή. Επιπλέον, οι αναρίθμητες κυκλικές άλυσοι των κόσμων, αποτελούμενες από επτά σφαίρες, τοποθετούνται στα τέσσερα κατώτερα πεδία των κόσμων της μορφής (τα τρία άλλα ανήκουν στο Αρχέτυπο Σύμπαν). Πρωταρχικά, υπάρχει η διάχυση της Κοσμικής Ύλης. Μετά ο πύρινος «ανεμοστρόβιλος», το πρώτο στάδιο κατά τον σχηματισμό ενός νεφελώματος. Αυτό το νεφέλωμα συμπυκνώνεται και αφού διέλθει διαμέσου ποικίλων μετασχηματισμών, σχηματίζει ένα Ηλιακό Σύστημα, μια πλανητική άλυσο, ή έναν μόνο πλανήτη, ανάλογα με την περίπτωση.

 Κάθε Σύμπαν (κόσμος ή πλανήτης) έχει το δικό του Λόγο (2), λέει η διδασκαλία. Σύμφωνα με την απόκρυφη διδασκαλία, η Αφροδίτη ή ο Εωσφόρος (3)(επίσης Sukra ή Usanas), είναι το αρχέτυπο της Γης μας. Κάθε κόσμος έχει το μητρικό του άστρο και τον αδελφό πλανήτη του. Η Αφροδίτη ή ο Εωσφόρος είναι ο κομιστής του φωτός της Γης μας, τόσο σε υλική όσο και σε μυστικιστική έννοια: η απόκρυφη αδελφή και το alter-ego της Γης. Η Γη είναι το υιοθετημένο παιδί και η μικρότερη αδερφή της Αφροδίτης, αλλά οι κάτοικοί της έχουν το δικό τους ξεχωριστό είδος. Κάθε αλλαγή στην Sukra (Αφροδίτη) είναι αισθητή και αντανακλάται και στη Γη. Η αρχαϊκή παράδοση αναφέρει ότι η Αφροδίτη αλλάζει ταυτόχρονα (γεωλογικά) με τη Γη και οποιαδήποτε αλλαγή λαμβάνει χώρα στη μία λαμβάνει χώρα και στην άλλη. Κάθε ενεργός ισχύς ή δύναμη της Γης έρχεται σε αυτήν από έναν από τους επτά Κυρίους. Το Φως έρχεται διαμέσου της Sukra (Αφροδίτη), η οποία λαμβάνει ένα τριπλό απόθεμα και δίνει το ένα-τρίτο του προς τη Γη. Ως εκ τούτου, οι δύο πλανήτες ονομάζονται "δίδυμες αδελφές" , αλλά το Πνεύμα της Γης είναι υποδεέστερο του Κυρίου της Αφροδίτης .

 Αυτό που εννοείται με την αλληγορική φράση, "Fiat Lux» είναι με την εσωτερική σημασία του όρου - "Ας εγερθούν οι « Υιοί του Φωτός » " - ή τα «νοούμενα» όλων των φαινομένων. Αυτά τα όντα είναι οι «Υιοί του Φωτός», επειδή προέρχονται από, και αυτογεννώνται στον απέραντο ωκεανό του Φωτός, του οποίου ο ένας πόλος είναι καθαρό πνεύμα το οποίο χάνεται στην απολυτότητα του Μη-Οντος, και ο άλλος είναι η Υλη η οποία συμπυκνώνεται με κρυστάλλωση σε έναν όλο και πιο χονδροειδή τύπο καθώς κατέρχεται τα στάδια της εκδήλωσης. Κέντρα Δυνάμεις σε πρώτη φάση, οι αόρατες σπίθες των αρχέγονων ατόμων διαφοροποιούνται σε μόρια, και γίνονται Ήλιοι - περνώντας σταδιακά σε αντικειμενικότητα – αεριώδεις , ακτινοβόλοι, κοσμικοί. Ο πρωταρχικός "Ανεμοστρόβιλος" (ή αρχέγονη κίνηση) τελικά δίνει ώθηση προς τη μορφή, και η πρωταρχική κίνηση, ρυθμίζεται και συντηρείται από τις ακατάπαυστες Ανάσες , τους Ντυάνι Τσοχάνς (Κυρίους του Διαλογισμού) .

 Η «Αναπνοή» όλων των «Επτά» λέγεται ότι είναι παραγωγή φωτός καθώς αυτοί (οι πλανήτες) ήταν όλοι οι κομήτες και ήλιοι στην καταγωγή τους. Εξελίσσονται σε Μανβανταρική ζωή από το αρχέγονο χάος (τώρα ως «νοούμενο» ή αδιαφοροποίητο νεφέλωμα) με τη συνάθροιση και τη συσσώρευση των πρωτογενών διαφοροποιήσεων της αιώνιας Υλης , σύμφωνα με την πανέμορφη έκφραση της απόκρυφης διδασκαλίας « Έτσι, οι Υιοί του Φωτός ενδύονται με το ύφασμα του Σκότους ». Καλούνται αλληγορικά "τα ουράνια σαλιγκάρια " λόγω των άμορφων (για εμάς) διανοιών που κατοικούν αόρατοι και κρυμμένοι στα αστρικά και πλανητικά τους σπίτια και , αν μπορούμε να το πούμε έτσι , μεταφέρουν αυτά τα σπίτια τους επάνω τους , όπως ακριβώς κάνουν και τα σαλιγκάρια.

 Λέγεται από τον Κρίσνα στη Μπαγκαβάτ Γκιτά , για τον ενσαρκωμένο Λόγο " Οι επτά μεγάλοι Ρίσις (σοφοί-άγιοι), οι τέσσερις προηγούμενοι Manus ( προγεννήτορες της ανθρωπότητας) , οι οποίοι μετέχουν της φύσης μου, γεννήθηκαν από τον νου μου. Από αυτούς ξεπήδησε (προήλθε ή γεννήθηκε) το ανθρώπινο γένος και ολόκληρος ο κόσμος. " Εδώ, οι επτά μεγάλα Ρίσις αντιπροσωπεύουν τις επτά μεγάλες μορφικές ιεραρχίες ή κατηγορίες των Ντυάνι Τσοχάν . Ας έχουμε κατά νου ότι οι επτά Ρίσις είναι της ίδιας φύσης με τους πλανητικούς αγγέλους ή τα επτά μεγάλα Πλανητικά Πνεύματα. Αυτοί , είχαν όλοι γεννηθεί ως άνθρωποι στη Γη σε διάφορα προηγούμενα Kalpas ( Δημιουργίες ) και σε προηγούμενες ανθρώπινες φυλές .

 Οι Κυβερνήτες ή οι Ντυάνι Τσοχάν είναι το αντικείμενο του απόκρυφου μυστικισμού. Ολοι οι κόσμοι υπόκεινται σε Κυβερνήτες , Ρίσις και Πιτρίς σύμφωνα με τους Ινδουιστές , Άγγελοι σύμφωνα με τους Εβραίους και τους Χριστιανούς, γενικότερα Θεοί σύμφωνα με τους αρχαίους. Κάθε λαός και κάθε έθνος έχει τον συγκεκριμένο Παρατηρητή , Φύλακα και Πατέρα του στους ουρανούς - ένα Πλανητικό Πνεύμα.

 Είναι στη συνέχεια οι «Επτά Υιοι του Φωτός» - από τους οποίους ονομάστηκαν αργότερα οι πλανήτες τους, οι οποίοι συχνά ταυτίζονται με αυτούς – δηλαδή ο Κρόνος, ο Δίας, ο Άρης, η Αφροδίτη, ο Ήλιος και η Σελήνη, οι οποίοι είναι, σύμφωνα με τον αποκρυφισμό , οι ουράνιοι Πατέρες μας ή ο Πατέρας μας συγκεντρωτικά . Δεν υπάρχει ούτε Ήλιος , ούτε Σελήνη , ούτε άστρα, ούτε αυγή αλλά μόνο Αυτοί οι αιώνιοι υποστηρικτές αυτής της φωτεινής ζωής που υφίσταται για πάντα πίσω από όλα τα φαινόμενα.

 Οι Κρόνος, Δίας, Ερμής, Αφροδίτη που είναι οι τέσσερις εξωτερικοί εμφανείς πλανήτες, και οι άλλοι τρεις, οι οποίοι πρέπει να παραμείνουν ανώνυμοι , είναι τα ουράνια σώματα σε άμεση αστρική και ψυχική επικοινωνία με τη Γη, οι Οδηγοί και Προστάτες της ηθικά και σωματικά. Οι ορατές σφαίρες τους είναι αυτές που προικίζουν την ανθρωπότητά μας με τα εξωτερικά και εσωτερικά χαρακτηριστικά τους , και οι Αρχοντες ή οι Κυβερνήτες τους χαρίζουν στις Μονάδες μας τις πνευματικές τους ικανότητες.

 Έτσι η σφαίρα, η οποία ενεργοποιείται εσωτερικά από το Πλανητικό Πνεύμα της Γης και τους έξι βοηθούς του, παίρνει όλες τις ζωτικές της ενέργειες, τη ζωή και τις δυνάμεις της μέσω αυτών των επτά πλανητικών Ντυάνις, από το Πλανητικό Πνεύμα του Ήλιου (τον Ηλιακό Λόγο) . Αυτοί είναι οι αγγελιοφόροι του φωτός και ζωής. Η Γη μας, ως ο ορατός εκπρόσωπος των υπόλοιπων έξι αόρατων ανώτερων σφαιρών της ( τα ανώτερα έξι πεδία της) έχει να περάσει, όπως και οι υπόλοιπες έξι, μέσα από επτά γύρους. Κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων μορφοποιεί και ενοποιεί , κατά τη διάρκεια του τέταρτου ολοκληρώνει τη μορφοποίηση και στερεοποιείται , κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων επιστρέφει σταδιακά στην πρώτη αιθέρια μορφή της και πνευματοποιείται .

 0 νόμος της αναλογίας είναι ο κατευθυντήριος νόμος της φύσης, το μόνο αληθινό νήμα της Αριάδνης που μπορεί να μας οδηγήσει, μέσα από όλα τα δαιδαλώδη μονοπάτια της περιοχής της, προς το πρωταρχικό και απόλυτο μυστήριο . Η Απόκρυφη Δοξασία διδάσκει ότι όλα τα συνειδητά τελειωμένα όντα ( τελειωμένοι άνθρωποι ή ανώτερα όντα) είναι εξοπλισμένα από το ξεκίνημά τους, με τις μορφές και τους κατάλληλους οργανισμούς σε πλήρη αρμονία με τη φύση και την κατάσταση της σφαίρας στην οποία κατοικούν.

 Όπως και κάθε ένα από τα επτά πεδία της Γης, έτσι κάθε μια από τις επτά πρωτογεννημένες ανθρωπότητες (τις αρχέγονες ανθρώπινες ομάδες) δέχεται το φως και τη ζωή της από τον δικό της ξεχωριστό και ιδιαίτερο Ντυάνι πνευματικά, και από τον Οίκο (πλανήτη) του εν λόγω Ντυάνι, σωματικά. Το ίδιο και οι επτά μεγάλες ρίζες φυλές της ανθρωπότητας που θα γεννηθούν επάνω στον συγκεκριμένο πλανήτη , το ίδιο και οι επτά αρχές στον άνθρωπο. Κάθε μια ανθρώπινη Αρχή , λαμβάνει τη συγκεκριμένη ποιότητά της από το αρχέτυπό της (το Πλανητικό Πνεύμα) και ως εκ τούτου κάθε άνθρωπος είναι επταδικός (ή ένας συνδυασμός επτά αρχών, που η κάθε μια από αυτές έχει την προέλευσή της σε μια συγκεκριμένη ποιότητα του εν λόγω ξεχωριστού και συγκεκριμένου Ντυάνι). Οι "τριάδες" που γεννώνται κάτω από τον ίδιο μητρικό πλανήτη, ή μάλλον κάτω από την ακτινοβολία του ίδιου Πλανητικού Πνεύματος (Dhyani Buddha όπως λέγεται στον βουδδισμό) είναι, στο σύνολο των μετέπειτα ζωών και επανενσαρκώσεών τους , αδελφές ή «δίδυμες» ψυχές σε αυτή τη Γη .
----------------
 Σημειώσεις:
1. Μανβαντάρα και Πραλάγια: η Μέρα και η Νύχτα του Μπράχμα, Παρουσία και Απουσία του Σύμπαντος από τον Χώρο. Εγρήγορση και Ύπνος.
2. Λόγος: η εκδηλωμένη θεότητα, η εξωτερική έκφραση ή το αποτέλεσμα της αιτίας που είναι πάντοτε κρυμμένη. Επομένως, ο λόγος , η ομιλία είναι ο Λόγος της σκέψης.
3. Εωσφόρος: ο φορέας του Φωτός. Είναι αυτός που“φέρει εἰς τὸ φῶς τὰ κρυπτὰ τοῦ σκότους”. Ένας όρος φοβερά παρεξηγημένος από όσους μαστίζονται από προκαταλήψεις. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από την Ε.Π.Μπλαβάτσκυ ως ονομασία για το περιοδικό της “Lucifer” το οποίο δημιουργήθηκε και εκδόθηκε γιανα φανερώσει την αληθινή όψη των πραγμάτων και να πολεμήσει την προκατάληψη, την υποκρισία και τις ψευτιές μέσα σε κάθε έθνος, σε κάθε τάξη της κοινωνίας, όπως και σε κάθε τομέα της ζωής.

Η Επταπλή Σύσταση του Κόσμου και του Ανθρώπου

 Το Ερμητικό αξίωμα «ό,τι είναι επάνω το ίδιο είναι και κάτω» αποδίδει στο ακέραιο τη σχέση του Κόσμου - του μακρόκοσμου, με τον άνθρωπο - τον μικρόκοσμο. Ο άνθρωπος είναι η μινιατούρα της σύνθεσης και της διαδικασίας του σύμπαντος. Ό,τι υπάρχει στον μεγάκοσμο υπάρχει και στον μικρόκοσμο και μελετώντας το ένα, είτε το σύμπαν είτε τον άνθρωπο, με μέτρο την αναλογία, διαπιστώνουμε τις αντιστοιχίες τους και τη σχέση μεταξύ τους.

 Ο Κόσμος με ό,τι περιλαμβάνει, από την υψίστη Οντότητα έως το ελάχιστο άτομο, είναι ένα σύνολο Ζωής πλεγμένο σαν δίχτυ, που ζει και πάλλεται στον ρυθμό που καθορίζεται από τη Μία Θεία Αρχή. Στον Κόσμο υπάρχουν άπειρες μονάδες-ψυχές, όλες βγαλμένες από τη Μία Πηγή, οι οποίες καλυπτόμενες με πέπλα φτιαγμένα από ουσία-ύλη και ζωή, ταξιδεύουν διαμέσου των διαφορετικών πεδίων με σκοπό να γνωρίσουν την εκδηλωμένη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της και με αυτό τον τρόπο να απελευθερώσουν τις θείες εγγενείς δυνάμεις τους καταγράφοντάς τες πάνω στη συμπαντική ύλη.

 Ο Κόσμος, που είναι η προβολή της Θείας Σκέψης - λέγεται και Υιός - είναι το αποτέλεσμα της συνύπαρξης του Πνεύματος και της Ύλης. Το Πνεύμα είναι η πηγή και η αιτία της δύναμης και της ατομικής συνειδητότητας και παρέχει την καθοδηγητική διάνοια στο απέραντο πεδίο της κοσμικής Εξέλιξης. Η Ύλη είναι η προκοσμική Ουσία - Μουλαπρακρίτι ονομάζεται στην Ανατολή - και είναι η ρίζα κάθε ύλης που διαμορφώνει τα πεδία και τα οποιαδήποτε σχήματα στον κόσμο. Η Ύλη που λέγεται και Ουσία και Αιθέρας (1), αποτελεί τη βάση όλων των αντικειμενικών πεδίων στη Φύση (2).
Πνεύμα και ύλη αναπόσπαστα συνδεδεμένα μεταξύ τους αποτελούν το ενιαίο σύνολο κάθε ύπαρξης.
«Δεν μπορεί να υπάρξει εκδήλωση της συνείδησης, ημισυνείδησης ή ακόμα και ‘ασυνείδητης σκοπιμότητας’, παρά μόνο μέσω του φορέα της ύλης… Μόνο μέσω κάποιας μοριακής συγκέντρωσης ή συγκρότησης, το Πνεύμα ξεχύνεται σε ένα ρεύμα ατομικής ή υπο-συνείδητης υποκειμενικότητας….»(3)

 Συνειδητότητα είναι η κατάσταση της μονάδας ως αποτέλεσμα της ενσωμάτωσής της στην ύλη και η παραμονή της μέσα σε ένα φυσικό σχήμα, λέει ο Ου.Τζατζ.

Υπάρχει η Αιώνια Κίνηση

Ο Κόσμος διακατέχεται και διαπερνάται από τη Μία Πνοή, που είναι και λέγεται Κίνηση. «Υπάρχει … ο αμετάβλητος νόμος της Φύσης που είναι ΑΙΩΝΙΑ ΚΙΝΗΣΗ, κυκλική και σπειροειδής και επομένως προοδευτική ακόμα και στα φαινομενικά της πισωγυρίσματα.» (4)
«Η Κίνηση είναι αιώνια στο Ανεκδήλωτο και περιοδική στο Εκδηλωμένο, αναφέρει η Απόκρυφη Διδασκαλία.» (5)
«Υπάρχει ένας θεμελιώδης νόμος στον Αποκρυφισμό, που λέει ότι δεν υπάρχει ανάπαυση ή σταμάτημα της κίνησης στη Φύση. Αυτό που φαίνεται αναπαυμένο είναι μόνο η αλλαγή από ένα σχήμα σε ένα άλλο. Η αλλαγή της ουσίας συμπορεύεται με εκείνη του σχήματος.....»(6)
Η Κίνηση τροποποιούμενη σε επτά σημεία στον Χώρο, σχηματίζει επτά διαφορετικούς σταθμούς από τους οποίους προκύπτουν επτά αρχές και επτά πεδία. Η αρχή εκπροσωπεί τη συνείδηση και το πεδίο την ύλη. Επτά διαφορετικές Αρχές με τα αντίστοιχα πεδία τους, για κάθε πεδίο μια διαφορετική ποιότητα Ουσίας-Ύλης. Η επταπλή διαφοροποίηση είναι ένας από τους παγκόσμιους νόμους, αυτό μας λέει η Θεοσοφική διδασκαλία.
«Οτιδήποτε υπάρχει στο μεταφυσικό και το φυσικό Σύμπαν είναι επταδικό» (7)
Χώρος και Χρόνος είναι ένα. Ο Χώρος και ο Χρόνος δεν έχουν όνομα, επειδή είναι το αδιάγνωστο ΑΥΤΟ, που γίνεται αντιληπτό μόνο διαμέσου των επτά ακτίνων του - που «είναι οι Επτά Δημιουργίες, οι Επτά Κόσμοι, οι Επτά Νόμοι». (8)
Υπό τον νόμο της επταπλής διαφοροποίησης, ο άνθρωπος, όντας ο μικρόκοσμος, είναι μια ατομική συνειδητότητα, δηλαδή πνεύμα, που περικαλύπτεται από επτά διαφορετικά πέπλα ύλης. Αυτά τα πέπλα λέγονται και σώματα , οχήματα ή ακόμη και σκάφανδρα επειδή μέσω αυτών μπορεί να εισχωρεί και να υπάρχει στα αντίστοιχα, των πέπλων, πεδία και σχηματίζοντας όργανα-αισθήσεις προσαρμοσμένα στη φύση του εκάστοτε πεδίου, μπορεί να αντιλαμβάνεται και να συμμετέχει στη ζωή τους.

Από τα επτά πεδία που υπάρχουν στο αόρατο και ορατό σύμπαν, ο άνθρωπος προς το παρόν έχει συνειδητότητα και αντιληπτικότητα μόνο του φυσικού πεδίου με το οποίο επικοινωνεί μέσω των πέντε του αισθήσεων. Στόχος της εξέλιξης είναι ο άνθρωπος να αποκτήσει προοδευτικά αντίληψη και συνειδητότητα και των υπολοίπων ανώτερων ψυχικών, νοητικών και πνευματικών συνειδησιακών καταστάσεών του, εφόσον η ύπαρξή του είναι το σύνολο όλων αυτών. Η δυνατότητα αντίληψης και συμμετοχής της ατομικής συνειδητότητας σε όλες τις καταστάσεις της εκδήλωσης επιγραμματικά ονομάζεται ‘κατάκτηση θείας αυτοσυνειδητότητας’ ή ‘ο στόχος του ταξιδιού του Προσκυνητή’, όπου ο Προσκυνητής είναι η Μονάδα-Ψυχή καλυμμένη με τα επτά πέπλα της.

 Οι Αριθμοί
«Η εσωτερική θεογονία αρχίζει με το Ένα, εκδηλωμένο και επομένως μη αιώνιο στην παρουσία και την ύπαρξή του, αν και αιώνιο στην ουσία του. Είναι ο αριθμός των αριθμών και των αριθμημένων…» (9)
Το Ένα ή Μονάδα συμβολίζει την αρχή, το πνεύμα, τον όρθιο άνθρωπο. Το Δύο είναι η αρχή της διαφοροποίησης, επομένως των αντιθέτων, της δυσαρμονίας και του κακού. Το τρία ή το τρίγωνο είναι ο φορέας της Άγνωστης Θεότητας. Το τέσσερα είναι η ιδεατή ρίζα όλων των αριθμών, είναι η υλική φύση, το σύμβολο της Ζωής, όταν εμφανίζεται στον χώρο.
Οι πρώτοι Γνωστικοί ισχυρίζονταν ότι η Επιστήμη τους, η ΓΝΩΣΗ, βασιζόταν πάνω σε ένα τετράγωνο, οι γωνίες του οποίου συμβόλιζαν αντίστοιχα, τη Σιγή, τον Βυθό, τον Νου (Πνευματική Ψυχή) και την Αλήθεια.(10) Ο αριθμός Τέσσερα ή η Τετράδα θεωρείται στην Καμπάλα ως ο πιο τέλειος και ιερός αριθμός, επειδή εκπορεύεται από τη Μονάδα ή μάλλον από το Τρία στο Ένα. (11). Το Τέσσερα ονομαζόταν από τους Πυθαγόρειους, Κλειδοκράτορας της Φύσης. (12)
Ο αριθμός αυτός που από τον Πυθαγόρα αναπτύχθηκε στη θεωρία της Τετρακτύος, θεωρείται και είναι ιερός, επειδή υποχρεώνει τη Ζωή να σχηματοποιείται με μια τετραπλή όψη, όπου και όσο η ζωή εμφανίζεται. Είναι ο αριθμός του Χώρου, ο οποίος «είναι η πρωταρχική ενσωμάτωση της απλής μονάδας… η απεριόριστη έκταση.» (13)

 Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Πυθαγόρειος κόσμος αποτελείται από μια διπλή τετράδα. Η τετράδα του πνευματικού κόσμου είναι το Αγαθό, ο Νους, η Ψυχή και η Ύλη. Ενώ η άλλη τετράδα αυτή του αισθητού είναι τα τέσσερα Στοιχεία που είναι το Πυρ, ο Αέρας, το Νερό και η Γη. Τα τέσσερα Στοιχεία είναι οι ρίζες και οι αρχές όλων των σύνθετων σωμάτων και λέγονται ριζώματα. (14)
Ο Πρόκλος λέει ότι «ο Πατέρας των χρυσών στίχων υμνεί την Τετρακτύ σαν την πηγή της αιώνιας φύσης.»

 Το φίλιωμα της τριάδας με την τετράδα παρουσιάζει την επτάδα, η οποία θεωρείται ο αριθμός της εκδήλωσης και του ανθρώπου. Για τους Αιγύπτιους ο αριθμός 7 ήταν το σύμβολο της αιώνιας ζωής. Το ελληνικό γράμμα Ζ που είναι ένα διπλό 7, είναι το αρχικό γράμμα του ρήματος ζάω και ζω και της λέξης Ζευς, που είναι ο πατέρας της ζωής. «Ο αριθμός επτά ή το επτάγωνο ήταν για τους Πυθαγόρειους, θρησκευτικός και τέλειος αριθμός. Λεγόταν τελεσφόρος, επειδή μέσω αυτού τα πάντα στο σύμπαν και την ανθρωπότητα οδηγούνται στο τέλος τους, δηλαδή εκπληρώνουν τον σκοπό τους.(15)΄Ένα Τρίγωνο και ένα Τετράγωνο, είναι το σύμβολο του επταπλού ΑΝΘΡΩΠΟΥ.
Ό,τι υπάρχει στην αντικειμενικότητα, δηλαδή στο επταπλό σύμπαν, υπακούει στον νόμο της επταπλότητας, για τούτο και έχει επτά αρχές.

Στηv Μυστική Δοξασία αναφέρονται τα ακόλουθα: «… μελετείστε καλά τις Αρχές και του Κόσμου και του εαυτού σας, διαιρέστε τες στην ομάδα των σταθερών και των προσωρινών, στις ανώτερες και αθάνατες και στις κατώτερες και θνητές, επειδή έτσι μόνο μπορούμε να κυριαρχήσουμε και να καθοδηγήσουμε, πρώτα το κατώτερο κοσμικό και προσωπικό, μετά το ανώτερο κοσμικό και απρόσωπο.»

 Στηv Μυστική Δοξασία της Ε.Π.Μ., στο πρώτο τόμο που αφορά στην Κοσμογένεση, αναφέρονται η προέλευση, η γέννηση και η εξέλιξη του σύμπαντος, του ηλιακού συστήματος και του πλανήτη μας. Στο απόσπασμα 200 του α! τόμου μας δίνεται το κάτωθι σχήμα.
Η διδασκαλία σχετικά με την επταπλή σύσταση των αστρικών σωμάτων και του μακρόκοσμου – απ’όπου και η επταδική διαίρεση του μικρόκοσμου ή ανθρώπου – μέχρι τώρα ήταν από τις πιο εσωτερικές. Την παλιά εποχή συνηθιζόταν να αποκαλύπτεται κατά τη μύηση μαζί με τους πιο ιερούς αριθμούς των κύκλων. … η αποκάλυψη ολόκληρου του συστήματος της Κοσμογονίας δεν θεωρήθηκε ούτε για μια στιγμή ότι ήταν δυνατή, σε μια εποχή όπου λίγα κομμάτια πληροφοριών δίνονταν με επιφύλαξη σαν απαντήσεις σε επιστολές.  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  1ο πεδίο
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Η Μπλαβάτσκυ αναφέρει ότι τα επτά πεδία αντιστοιχούν στα επτά στάδια συνειδητότητας στον άνθρωπο. Σ’αυτόν απομένει να συντονίσει τις τρεις ανώτερες καταστάσεις μέσα του με τα τρία ανώτερα πεδία του Κόσμου. Αλλά πριν από τον συντονισμό πρέπει να αφυπνίσει τις τρεις έδρες σε ζωή και δραστηριότητα.
Τα τρία ανώτερα πεδία του επταπλού Κόσμου είναι θεία και αρούπα, δηλαδή δίχως μορφή. Τα κατώτερα τέσσερα είναι ο κόσμος της μορφής και σύμφωνα με την Καμπάλα, αρχίζει με το Αρχετυπικό πεδίο, το Δημιουργικό, το Σχηματικό και καταλήγει στο Φυσικό πεδίο.
Το ανώτερο των τεσσάρων κατώτερων πεδίων ονομάζεται Αρχετυπικός κόσμος και περιέχει το ανώτατο Αστρικό Φως. Εδώ η λέξη «αρχετυπικός» δεν είναι ο Πλατωνικός όρος που αντιστοιχεί στον Νου της Θεότητας. Έχει την έννοια του πρώτου μοντέλου που θα ακολουθηθεί και θα βελτιωθεί από τους κόσμους που τον διαδέχονται προς τα έξω και κάτω. Τα επτά πεδία αντιστοιχούν στα επτά στάδια συνειδητότητας. Μετράμε από κάτω προς τα πάνω, ώστε το φυσικό πεδίο να έχει τον αριθμό 1.

 Αντιστοιχία των Επτά Κοσμικών και των Επτά Ανθρώπινων Αρχών
===================================================
Ανθρώπινες όψεις ή αρχές Κοσμικές όψεις ή αρχές
======================================================
Οι Τρεις Όψεις της Θεότητας

1. Παγκόσμιο Πνεύμα (Άτμα) Ο Ανεκδήλωτος Λόγος
2. Πνευματική Ψυχή (Μπούντι) Ο ημι-Εκδηλωμένος Λόγος-η Σκέψη
3. Ανθρώπινη Ψυχή (Μάνας) Παγκόσμια Ενεργός Νοημοσύνη
Το Πνεύμα της Γης
4.Zωώδης Ψυχή (Μάνας) Κοσμική Χαοτική Ενέργεια
5. Αστρικό σώμα (λίνγκα σαρίρα) Αστρικό Ιδεατό, αντανακλά γήινα πράγματα
6. Ουσία Ζωής (πράνα) Ουσία Ζωής ή Ενέργεια
7. Σώμα (στούλα σαρίρα) Η Γη
(Μ.Δ.,ΙΙ, 596)

 Στο διάγραμμα 3, παρατηρούμε ότι υπάρχουν 7 κύκλοι Α,Β,C,D κλπ. Aυτοί οι κύκλοι αντιπροσωπεύουν τα επτά σώματα της γης μας, εκ των οποίων μόνο το φυσικό σώμα του πλανήτη είναι ορατό σε μας. Το ίδιο συμβαίνει και με κάθε πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος.
Ο πλανήτης μας Γη είναι μια άλυσος επτά σφαιρών που ονομάζεται «Γήινη Άλυσος». Το πεδίο που η σφαίρα μας είναι επάνω και τα τρία ανώτερα πεδία στα οποία υπάρχουν οι άλλες έξι σφαίρες ονομάζονται τα «τέσσερα κατώτερα πεδία της Κοσμικής Συνειδητότητας». Η ανώτερη Τριάδα αποτελείται από τις αθάνατες πνευματικές αρχές. Κατά τον ίδιο τρόπο και με παρόμοια αντιστοιχία οι επτά αρχές που συνθέτουν την ανθρώπινη ύπαρξη, μοιράζονται στις τρεις ανώτερες και στις τέσσερεις κατώτερες αρχές. Το Αστρικό Φως κυριαρχεί στα τέσσερα κατώτερα πεδία, ενώ τα τρία ανώτερα πεδία πληρούνται από ακάσα, την πλέον λεπτή και φωτεινή ουσία του χώρου.
Όσον αφορά το παρακάτω σχεδιάγραμμα συγκεντρώνει αρχές, πεδία και στοιχεία.
Το ΕΝΑ Στοιχείο μεταβάλλεται σε Στοιχεία τα οποία στην αντικειμενικότητα δηλαδή στα τέσσερα κατώτερα πεδία της Κοσμικής Συνειδητότητας γίνονται πυρ, αέρας, νερό, γη. Ο Αιθέρας(1) των αρχαίων είναι το Ακάσα των Ινδών.

 Αρχές, Πεδία και Στοιχεία

Οι Επτά Κοσμικές Αρχές
«Οτιδήποτε στο μεταφυσικό όπως και στο φυσικό Σύμπαν είναι επταπλό.» ΜΔ Ι, 158
Η Θεοσοφική παράδοση λέει ότι το Σύμπαν αποτελείται από επτά πεδία. Τα τρία ανώτερα ανήκουν στον άμορφο (αρούπα) πνευματικό κόσμο, ενώ τα τέσσερα επόμενα είναι τα πεδία της Κοσμικής Συνειδητότητας, αποτελούν το αντικειμενικό τμήμα της εκδηλωμένης Ύπαρξης και στον χώρο τους υπάρχουν τα σχήματα και οι μορφές (ρούπα).
Ο όρος «πεδίο» προέρχεται από το λατινικό planus και σημαίνει την έκταση ενός χώρου ή μιας κατάστασης, είτε αόρατης είτε ορατής. Στον Αποκρυφισμό, ο όρος χρησιμοποιείται για να δείξει μια κατάσταση συνειδητότητας ή την αντιληπτική ικανότητα μιας δύναμης μέσω ενός ιδιαίτερου συνόλου αισθήσεων. Ή την κατάσταση της ύλης που αντιστοιχεί στις ανωτέρω περιπτώσεις.
Κάθε πεδίο είναι μία όψη από τις Επτά της Θείας Σκέψης και το καθένα αντικατοπτρίζει και επαναλαμβάνει το Πρωταρχικό στο επόμενο και πιο εξωτερικό. Το κάθε πεδίο είναι το πέπλο-σώμα της Κοσμικής Συνειδητότητας, και τα Επτά Πεδία είναι τα πέπλα της με τα οποία καλύφθηκε όταν σχημάτιζε τον Κόσμο, στο παρόν μανβαντάρα.
Το κάθε πεδίο κυβερνάται από μία Αρχή ή Δύναμη. Η Αρχή είναι η Κοσμική Συνείδηση ενώ το Πεδίο είναι η Ουσία-Ύλη μέσω της οποίας παρουσιάζεται στον χώρο η Συνείδηση.
Οι τρεις θεμελιώδεις και πρωταρχικές όψεις της Κοσμικής Συνειδητότητας είναι:
α) το Παγκόσμιο Πνεύμα – Άτμα
β) η Πνευματική Ψυχή – Μπούντι – η Θεία Σκέψη και
γ) ο Νους – Μάνας – η Παγκόσμια Ενεργός Νοημοσύνη.
Είναι οι τρεις καταστάσεις-όψεις της Θεότητας, τα κατηγορήματά Της. Αυτές οι τρεις Θείες όψεις γίνονται οι Αρχές του Σύμπαντος. Στην πραγματικότητα, οι τρεις Όψεις-Αρχές αντικατοπτρίζονται στον Χώρο και εμφανίζουν μέσω των διαφοροποιημένων πέπλων ύλης που προσλαμβάνουν τις φαινομενικά διαφορετικές αρχές στον κόσμο. Ό,τι υπάρχει στην αντικειμενικότητα, δηλαδή στο Επταπλό σύμπαν, υπακούει στον Νόμο της Επταπλότητας, για τούτο και έχει επτά αρχές.
Ο άνθρωπος ως ένα μικρό σύμπαν και ανάτυπο του μακρόκοσμου, αποτελείται από επτά αρχές, και προς το παρόν έχει σε ενεργό κατάσταση μερικές εξ αυτών, τις κατώτερες. Στην παρούσα περίοδο εξέλιξής του αναπτύσσει και δραστηριοποιεί την αρχή της νοημοσύνης σε συνδυασμό με την αρχή της επιθυμίας. Βρίσκεται ακόμη στο στάδιο που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη νοημοσύνη για την ικανοποίηση της κατώτερης επιθυμίας, ενώ στο απώτατο μέλλον θα χρησιμοποιεί τη νοητική δύναμη για δημιουργικούς σκοπούς μιας ανώτερης και εξευγενισμένης επιθυμίας, που θα αποβλέπει στην πνευματική εξέλιξη του συνόλου της ζωής και όχι στην προσωπική και ιδιοτελή ικανοποίησή του.
Οι επτά Κοσμικές Αρχές παρατίθενται, εδώ, με Σανσκριτικούς (16) όρους και με μια αρίθμηση που αρχίζει από το φυσικό προς το πνευματικό.

 Παραμάτμαν
Μάχα Μπούντι ή Πνευματική Ψυχή
Μάχατ ή Κοσμικός Νους
Κοσμικό Κάμα ή Επιθυμία
3. Κοσμική Τζίβα ή Ζωή
2. Κοσμικό Αστρικό
1. Στούλα-Σαρίρα ή Φυσικό
Παραμάτμαν: από το παραμα, σημαίνει το εξαίρετο, το ανώτατο και άτμαν είναι το εγώ και το πνεύμα. Είναι το Ανώτατο Πνεύμα, η ρίζα και η πηγή του Άτμαν, που είναι η ανθρώπινη παγκόσμια αρχή. «Το Άτμαν είναι το μόνο πραγματικό και αιώνιο υπόβαθρο όλων – η ουσία και η απόλυτη γνώση…» (17)
Μάχα-Μπούντι: από το Μάχα που σημαίνει το μεγάλο και το Μπούντι που είναι αρχή της διάκρισης. «Το Μπούντι είναι μια ακτίνα από την Παγκόσμια Πνευματική Ψυχή» (18)
Μάχατ ή Κοσμικός Νους: είναι το μεγάλο, η μεγάλη αρχή, ο Παγκόσμιος Νους. Είναι η Κοσμική Νοημοσύνη και ονομάζεται η Μεγάλη Αρχή. (19) «Ο ένας απρόσωπος Μεγάλος Αρχιτέκτονας του Σύμπαντος είναι ο Μάχατ, ο Παγκόσμιος Νους…» (20)
Κοσμικό Κάμα ή Επιθυμία: είναι η Παγκόσμια Σάκτι – η δύναμη της Θέλησης, η παγκόσμια ενέργεια.

 «Το Κάμα είναι η πρώτη συνειδητή επιθυμία για το σύνολο της ζωής, για το αγαθό, την αγάπη και για ό,τι ζει και αισθάνεται, χρειάζεται βοήθεια και καλοσύνη. Είναι το πρωταρχικό αίσθημα της ατέλειωτης τρυφερής συμπόνοιας και ελέους που πρωτοανατέλλει στη συνειδητότητα της Μίας Δημιουργικής Δύναμης, μόλις πρωτοέρχεται σε ζωή ως μια ακτίνα από το Απόλυτο.» (21)
Κοσμική Τζίβα ή Ζωή: είναι η Κοσμική Ζωή, η Κοσμική Ζωτικότητα. Το Πράνα – που είναι η αρχή της ζωής, στον άνθρωπο – θεωρείται η ατομικομικοποιημένη όψη αυτής της Κοσμικής δύναμης.
«Κατά τον θάνατο του ζωντανού όντος, το Πράνα ξαναγίνεται Τζίβα. Το Πράνα, στη γη, είναι ένας τρόπος ζωής, μια συνεχής κυκλική κίνηση από μέσα προς τα έξω και πάλι πίσω, μια εκπνοή και εισπνοή της Μίας Ζωής, ή του Τζίβα, το συνώνυμο της Απόλυτης και Άγνωστης Θεότητας.» (22)
Κοσμικό Αστρικό: είναι το Αστρικό Φως.
«Η αόρατη περιοχή που περιβάλλει τη σφαίρα μας, ….. , και η οποία αντιστοιχεί στη δεύτερη αρχή του Κόσμου (η τρίτη όντας η Ζωή, της οποίας είναι το όχημα). Στον άνθρωπο αντιστοιχεί στο Αστρικό του σώμα ή το Λίνγκα-Σαρίρα. Είναι μια λεπτή ουσία ορατή μόνο στον διορατικό και πρόκειται για την κατώτερη από τις Επτά Κοσμικές Αρχές.» (23)
Φυσικό: είναι το εκδηλωμένο Σύμπαν, το φυσικό κάλυμμα ή το όχημα για όλες τις Αρχές. Είναι το μόνο ορατό για τον άνθρωπο.
Οι Επτά Αρχές του ανθρώπου

Σύμφωνα με τηv Θεοσοφική διδασκαλία, που είναι μεταφυσική επιστήμη, ο άνθρωπος έχει επτά αρχές ή όψεις. Αυτές είναι οι εξής:
1. Το Φυσικό σώμα είναι το όχημα που περιλαμβάνει όλες τις αρχές και τις δυνάμεις από τις οποίες ορίζεται ο άνθρωπος. Είναι προσωρινό και χρησιμοποιείται για τη λήψη εμπειρίας στο Φυσικό επίπεδο μέσω των πέντε αισθήσεων, προς το παρόν. Σανσκριτικά ονομάζεται Sthula sharira. Sthula σημαίνει το παχύ, το χονδρό και sharira είναι αυτό που διαλύεται, το προσωρινό.
2. Το λεπτοφυές ή αιθερικό τμήμα του φυσικού σώματος, το οποίο ονομάστηκε από την Ε.Π.Μπλαβάτσκυ, Αστρικό Σώμα. Σανσκριτικά ονομάζεται Linga-sharira και σημαίνει το μοντέλο, το πρότυπο σχέδιο, το υπόδειγμα, το καλούπι. Στη Μυστική Δοξασία, αναφέρεται ότι «το αστρικό σώμα ή το διπλό, είναι πριν από το φυσικό, καθώς το πρώτο είναι το μοντέλο για το δεύτερο». (24)
Το Αστρικό σώμα αναφέρεται επίσης ως διπλό, σώμα-φάντασμα, αιθερικό, πρανικό καθώς και άλλες ονομασίες που δίνονται από διαφορετικές εσωτερικές σχολές.
3. Πράνα, είναι η Ζωτική Αρχή που διαπερνά και ζωοδοτεί το φυσικό σώμα. Πράνα σημαίνει την αναπνοή, το πνεύμα, τη ζωτική δύναμη. Είναι η δύναμη που δίνει ζωή και στηρίζει τις λειτουργίες της προσωπικότητας ή του κατώτερου εαυτού. Δηλαδή τροφοδοτεί με ζωτικότητα τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τα συναισθήματα και τις πράξεις μας. Δίχως τη δύναμη αυτή της ζωής, είναι αδύνατο να υπάρξουμε και να ζήσουμε στον φυσικό αλλά και στον αστρικό κόσμο. Όπου και όταν αφαιρείται η αρχή της Ζωής (Πράνα), αφαιρείται και η ζωή από το αντίστοιχο σώμα. Ο θάνατος του φυσικού σώματος επέρχεται όταν η εισροή του πράνα σταματά. Η αρχή αυτή έχει άμεση σχέση και διασύνδεση με τις αρχές 1, 2, 4 και με τις λειτουργίες του κατώτερου Μάνας, που είναι τμήμα της 5ης Αρχής.«Η αρχή της ζωής ή η ζωή-ενέργεια, που είναι πανταχού παρούσα, αιώνια, ακατάστεφτη, είναι μια δύναμη και μια ΑΡΧΗ….» (25)
Στη σειρά των Αρχών, καμιά φορά, η αρχή του Πράνα αριθμείται μετά το Λίνγκα Σαρίρα ή Αστρικό και πριν από το Φυσικό. Δηλαδή αναφέρεται ως 2η Αρχή αντί για 3η. Αυτό δεν αλλάζει την εσωτερική διαδικασία. Η Αρχή της Ζωής είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την κατώτερη ανθρώπινη φύση που εκφράζει την προσωπικότητα. Όταν το φυσικό σώμα εισέρχεται στη διαδικασία της αποσύνθεσης λόγω θανάτου, τότε η ίδια Αρχή εξακολουθεί να τροφοδοτεί με ζωή το κάμα-ρούπα – δηλαδή την ψυχολογική μας φύση ή το αστρικό πέπλο της ατομικής μας συνειδητότητας, αυτό που διαμορφώσαμε στη διάρκεια της φυσικής ζωής - έως ότου και αυτό αποσυντεθεί στο μεταθανάτιο αστρικό πεδίο.
4. Το Κάμα είναι η Αρχή της Επιθυμίας. Ο αντίστοιχος σανσκριτικός όρος είναι Kama από το -cam- που σημαίνει επιθυμώ. Το Καμαρούπα (Kama-rupa) είναι το πεδίο ή το σώμα της επιθυμίας. Το Κάμα δηλαδή η επιθυμία, δεν θα πρέπει να θεωρείται κακό. Εξαρτάται μόνο από την επιλογή του ανθρώπου αν θα διοχετεύσει τις επιθυμίες του προς πνευματικούς στόχους ή προς αισθησιακές και ιδιοτελείς δράσεις. Σε συνδυασμό με τις ανώτερες αρχές του ανθρώπου μεταβάλλεται σε έναν πολύ ευεργετικό παράγοντα όσον αφορά και την ατομική και την παγκόσμια εξέλιξη.
Όταν το Κάμα-Επιθυμία στρέφεται αποκλειστικά στην ικανοποίηση των αισθησιακών αναγκών και των ενστίκτων, τότε εκφράζει και συνιστά τη ζωώδη φύση.
Είναι «το κέντρο της ζωώδους φύσης του ανθρώπου, όπου εδρεύει η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον θνητό άνθρωπο και την αθάνατη οντότητα». (26)
Το Κάμα-ρούπα, το σώμα της επιθυμίας δεν ξεχωρίζει από την υπόλοιπη προσωπικότητα όσο ζει ο άνθρωπος στο φυσικό πεδίο. Αυτά τα τέσσερα σώματα, τα 1, 2, 3 και 4, αποτελούν την κατώτερη τετράδα ή την προσωπικότητα, τον θνητό άνθρωπο που οριοθετείται από τις επιθυμίες και τις δράσεις των προηγούμενων ζωών του. Ονομάζεται επίσης κατώτερο Εγώ.
Η Ε.Π.Μπλαβάτσκυ ονόμαζε συχνά τις αρχές 2,3 και 4 μαζί με ένα τμήμα της 5ης αρχής, δηλαδή την κατώτερη Νοητική αρχή, Αστρικό σώμα. Κατά τη Θεοσοφική ορολογία, λοιπόν, το Αστρικό είναι το σύνολο των νοητικών και συναισθηματικών λειτουργιών τροφοδοτούμενες από το πράνα, τη ζωτική αρχή μαζί με το λεπτοφυές πρότυπο, το Λίνγκα Σαρίρα (2η αρχή). Το Αστρικό είναι το σύνολο των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας σε αόρατη κατάσταση. Γίνεται το πρότυπο και το καλούπι σύμφωνα με το οποίο διαμορφώνεται το φυσικό σώμα και εκφράζεται η ανθρώπινη προσωπικότητα μαζί με ό,τι πρόκειται να συμβεί στον επικείμενο βίο. Το αστρικό σώμα αλλάζει από ενσάρκωση σε ενσάρκωση, επειδή αλλάζει η προσωπικότητα και το κάρμα, όμως παραμένει σταθερά ίδιο στη διάρκεια της κάθε ενσάρκωσης. Οι τέσσερεις αυτές Αρχές αποτελούν την κατώτερη τετράδα ή την ανθρώπινη προσωπικότητα.

 Όπως ίσως διαπιστώνετε, το τμήμα της Νοητικής Αρχής, της Πέμπτης , το κατώτερο Μάνας, δεν αναφέρεται ξεχωριστά στην τετράδα της προσωπικότητας. Αυτό συμβαίνει επειδή το βασικό στοιχείο της Ανθρώπινης Ψυχής είναι το Μάνας, η Πέμπτη Αρχή. Δεν θα μπορούσε να είναι κάποιος άνθρωπος δίχως αυτή την Αρχή, η οποία συνυπάρχει με το Κάμα, του οποίου η έδρα βρίσκεται στην τετράδα της προσωπικότητας ή του κατώτερου Εγώ.
Η διανοητική και συναισθηματική διαδικασία είναι αλληλένδετες στην ανθρώπινη φύση. Το συναίσθημα και η επιθυμία συνυφαίνονται με την σκέψη. Το κέντρο που αφυπνίζει τη νοητική διαδικασία είναι το Κάμα. Ανάλογα με το είδος της επιθυμίας ενεργοποιείται η αντίστοιχη νοητική ύλη και τότε ο άνθρωπος, ανάλογα, γίνεται λιγότερο διανοητικός – όταν η επιθυμία στρέφεται προς τη ζωώδη φύση – και περισσότερο διανοητικός – όταν η επιθυμία στρέφεται προς την πνευματική φύση.

 Η διαφοροποίηση της Νοητικής Αρχής σε τρία τμήματα, αναφέρεται αμέσως μετά, στην ανάλυση της Πέμπτης Αρχής.
«Ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο – των οποίων οι Μονάδες είναι βασικά ταυτόσημες – υπάρχει μια αδιαπέραστη άβυσσος Νοητικότητας και αυτό-συνειδητότητας.» (27)
Το άλλο τμήμα της ανθρώπινης ύπαρξης, το ανώτερο και θείο, που λέγεται Ατομικότητα, είναι «η Ανώτερη Άφθαρτη Τριάδα». Αυτό το αθάνατο τμήμα μας έχει τρεις αρχές ή όψεις, που είναι:
5. Η Αρχή του Νου ή του Μάνας, είναι αυτή που συνδέει την ατομικότητα με την προσωπικότητα. Είναι η Νοητική Αρχή που δίνει τη δυνατότητα της σκέψης, του επαγωγικού συλλογισμού, της κρίσης, της μνήμης και του λόγου. Είναι επίσης η Αρχή που δίνει τη δυνατότητα της αυτοσυνειδητότητας.
Η Νοητική αρχή έχει δύο λειτουργίες. Είτε ζυγίζει υπέρ της προσωπικότητας, δηλαδή ταυτίζεται με τα πάθη και τις αισθησιακές επιθυμίες, είτε ζυγίζει υπέρ της ατομικότητας, δηλαδή της πνευματικής αυτοσυνειδητότητας και τότε η ανθρώπινη ψυχή κερδίζει την αθανασία.

 Το Μάνας είναι η αρχή που «δίνει ευφυϊα και ηθική στον άνθρωπο και τον κάνει να διαφέρει από το ζώο». (28)
Το Μάνας διαιρείται σε τρία τμήματα:
Α) Στον Πνευματικό Νου (Μπούντι-Μάνας), και είναι η πηγή της αρετής και της Σοφίας. Αυτό το τμήμα το ανώτατο, είναι ο πυρήνας της Ατομικότητας.
Β) Στη Νοητική δραστηριότητα (Μάνας-Κάμα) που αφορά στην αφηρημένη σκέψη, όπως στα Μαθηματικά και στους λογικούς συνειρμούς σχετικά με τους Φυσικούς Νόμους, δίνει ευφυϊα και είναι ψυχρό και αποσπασμένο από τις κατώτερες επιθυμίες.
Γ) Στον Νου της επιθυμίας (Κάμα-Μάνας ή Κατώτερο Μάνας), που είναι η πηγή των παθών, των διαστροφών και της προσωρινής ζωής. Είναι το κέντρο της ανθρώπινης προσωπικότητας, επειδή χρησιμοποιείται μόνο για την ικανοποίηση του κατώτερου Εγώ.
6. Το Μπούντι, Buddhi στα σανσκριτικά, είναι το σύνολο της σοφίας που προέρχεται από τις εμπειρίες άπειρων αιώνων. Είναι το κέντρο της διαίσθησης και της φωνής της Συνείδησης. Είναι επίσης η εστία της παγκόσμιας Αγάπης και Αδελφότητας, του αλτρουϊσμού, της ευγένειας και της αμεροληψίας. Είναι το Ακασικό αρχείο της συμπαντικής μνήμης. Είναι παγκόσμιο και συλλογικό κέντρο όλων των ατομικών Μπούντι – το ατομικό Μπούντι είναι συνώνυμο της ατομικής Πνευματικής Ψυχής. Το Παγκόσμιο Μπούντι είναι συνώνυμο επίσης του Μουλαπρακρίτι, που είναι η ρίζα της ύλης, και του Μάχα-Μπούντι, που είναι η συλλογική εμπειρία που έχει συσσωρευτεί διαμέσου των διαδοχικών μανβαντάρα, για τούτο και η Σοφία Του είναι αλάνθαστη.
Όταν μια ακτίνα από το Παγκόσμιο Μπούντι ή την Παγκόσμια Ψυχή, το Αλάγια, προβάλλεται στην εκδήλωση, τότε ονομάζεται Μονάδα ή Άτμα-Μπούντι και είναι συνώνυμο του «Αιώνιου Προσκυνητή». Στην περίοδο του Πραλάγια, που είναι η απόσυρση της Εκδηλωμένης Ζωής από τον Χώρο και τον Χρόνο, η Μονάδα παραμένει σε μια κατάσταση ανάπαυσης και όταν φθάνει ο κύκλος της επαναφύπνισης ή του Μανβαντάρα, τότε επανεμφανίζεται στην Εκδήλωση ή επαναγεννιέται.
«Μπόντα σημαίνει την εγγενή θεία διάνοια ή ‘κατανόηση’. Μπούντα είναι η κατάκτηση της σοφίας με προσωπικές προσπάθειες και ατομική αξία. Ενώ Μπούντι είναι η ικανότητα να γνωρίζει κάποιος το κανάλι μέσω του οποίου η θεία γνώση προσεγγίζει το ‘Εγώ’, τη διάκριση ανάμεσα στο καλό και το κακό, σημαίνει επίσης τη ‘θεία συνειδητότητα’. Είναι επίσης η ‘Πνευματική Ψυχή’ που είναι το όχημα του Άτμα.» (29)

 “Η Εκτη αρχή στον Άνθρωπο (Μπούντι, η Πνευματική Ψυχή), αν και είναι μόνο μια ανεπαίσθητη πνοή, για την αντίληψή μας, είναι κάτι υλικό σε σύγκριση με το θείο ‘Πνεύμα’, το Άτμα, του οποίου είναι το όχημα… ενώ και τα δύο μαζί (Άτμα-Μπούντι) συνιστούν στον Άνθρωπο, τη Μονάδα.» (30)
7. Το Άτμα, είναι η έβδομη αρχή, η ανώτατη, είναι το Πνεύμα και είναι αθάνατο, παγκόσμιο, αγνό και είναι η πηγή όλων των εκδηλώσεων στον Κόσμο.
«… είναι αλήθεια ότι μόνο το Άτμα θερμαίνει τον εσωτερικό άνθρωπο, δηλ. τον φωτίζει με την ακτίνα της θείας ζωής και μόνο αυτό μπορεί να μεταβιβάσει στον εσωτερικό άνθρωπο ή στο επανενσαρκούμενο Εγώ, την αθανασία του.» (31)
------------------
 Σημειώσεις:
Αιθέρας: όρος που χρησιμοποίησαν οι Έλληνες μύστες της αρχαιότητας για την Ύλη-Ουσία από την οποία πληρούται ο Χώρος ή το Διάστημα. Ο αιθέρας της επιστήμης είναι μόνο ένα στοιχείο της Φύσης που ανακάλυψε η σύγχρονη φυσική.
ΜΔ, Ι, 15
ΜΔ. Ι, 329
ΜΔ, ΙΙ 81,
ΜΔ, Ι, 97
ΜΔ, Ι, 97
ΜΔ, Ι, 110
ΜΔ, ΙΙ, 612
ΜΔ, Ι, 94
ΜΔ, ΙΙ, 573
ΜΔ, ΙΙ, 599
ΜΔ, ΙΙ, 601
ΜΔ, ΙΙ, 59
ΜΔ, ΙΙ, 599
ΜΔ, ΙΙ, 602
Αναγκαστικά χρησιμοποιούμε σανσκριτικούς όρους, επειδή δεν υπάρχουν αντίστοιχοι όροι στις δυτικές γλώσσες. Ο κάθε όρος για να αποδοθεί στις δυτικές διαλέκτους, χρειάζεται ένα πλήθος εξηγήσεων.
ΜΔ, Ι, 570
Το απόσπασμα είναι από τη Μυστική Δοξασία (ΜΔ), V, 471 και όσον αφορά στον άνθρωπο, είναι η 6η αρχή του.
ΜΔ, V, 471
Πρακτικά του Τμήματος Μπλαβάτσκυ, σ.41(Αγγλική)
Θεοσοφικό Γλωσσάριο, σ.170-1 (Αγγλική)
ΜΔ, V, σ. 471
ΜΔ,V, σ.38
ΜΔ, ΙΙ, 1
ΜΔ, ΙΙ, 672-3
Κλειδί της Θεοσοφίας, σ.89, Θεοσοφικές Εκδόσεις, 2002
ΜΔ, ΙΙ 81
Θεοσοφικό Γλωσσάριο, για το Μάνας
ΜΔ, Ι, xix
ΜΔ, Ι, 119
ΜΔ. ΙΙ, 110

Παγκόσμια Ψυχή

Το σύμπαν και ο κόσμος του, υπήρξε ανέκαθεν το μέγα ερωτηματικό ως προς την ύπαρξή του, την προέλευσή του, τις δυνάμεις που το κυβερνούν και κυρίως ως προς την πρώτη αιτία που ξεκίνησε τον σχηματισμό του και καθόρισε τη λειτουργία του.

Βέβαια, σήμερα, η επιστημονική έρευνα οδηγούμενη σε λεπτότερες καταστάσεις της ύλης πλησιάζει προς τις αόρατες, εσωτερικές δομές του κόσμου και οι μαρτυρίες της δίνουν μια σημαντική επιβεβαίωση των θεωριών που διατύπωσε στο παρελθόν και εξακολουθεί να διατυπώνει η αρχαία σοφία ή Θεοσοφία.

 Στο βιβλίο των Τζιαν που αποτελεί τη βάση της Μυστικής Δοξασίας, υπάρχουν μερικές θεμελιώδεις ιδέες που στηρίζουν και διαποτίζουν ολόκληρο το σύστημα της σκέψης, που καλούμαστε να μελετήσουμε. Εκτός αυτών, υπάρχουν οι μεγάλοι μυημένοι που διατύπωσαν και συμφώνησαν με τις ίδιες θεμελιώδεις προτάσεις επιβεβαιώνοντας έτσι και υπενθυμίζοντας διαρκώς την ύπαρξη μιας εσωτερικής πραγματικότητας της οποίας η φυσική διάσταση είναι μόνο ένα από τα επτά επίπεδα της συμπαντικής ζωής.

 Kατά την αρχαία σοφία, υπάρχει η Μία Αρχική Αιτία που είναι αιώνια, απεριόριστη και αμετάβλητη, για την οποία δεν είναι δυνατό να γίνει καμιά θεώρηση, γιατί ξεπερνάει την ανθρώπινη αντίληψη. Ονομάζεται Παραμπράχμα από τη Βετάντα που σημαίνει το Απόλυτο, τη Μία Πραγματικότητα. Στις διάφορες όψεις της αρχαίας σοφίας, λέγεται Άντι-Μπούντι, Αϊν-Σοφ και είναι η αρχή κάθε μεγάλου κύκλου από την οποία προκύπτει το σύμπαν με τη ζωή του.

 Από το Παραμπράχμα απορρέει η αρχή της Ζωής και της Εξελικτικής Ενέργειας που εμφανίζονται ως Παγκόσμιος Λόγος. Αυτός είναι η Πρώτη Αιτία, η Αιτία που δεν έχει αιτία και η Ρίζα που δεν έχει ρίζα.

Στο Προοίμιο της ΜΔ, στο κεφ.«Σελίδες από μια προϊστορική περίοδο»,(1) καταγράφονται τα εξής:
«Ένα Αρχαϊκό Χειρόγραφο … βρίσκεται μπροστά στα μάτια της συγγραφέως. Στην πρώτη σελίδα διακρίνεται ένας άψογος λευκός δίσκος πάνω σ’ένα θολό μαύρο φόντο. Στην επόμενη σελίδα υπάρχει ο ίδιος δίσκος αλλά με ένα σημείο στο κέντρο του. …ο πρώτος συμβολίζει τον Κόσμο στην αιωνιότητα, πριν από την αφύπνιση της κοιμισμένης ενέργειας, την εκπόρευση του Λόγου στα μετέπειτα συστήματα. Το σημείο μέσα στον μέχρι τώρα άσπιλο δίσκο – τον Χώρο στην αιωνιότητα σε πραλάγια – σημειώνει την αρχή της Διαφοροποίησης. Είναι το Σημείο μέσα στο Κοσμικό Αυγό, το σπέρμα μέσα του το οποίο θα γίνει το Σύμπαν, το ΟΛΟ, ο απεριόριστος περιοδικός Κόσμος. Γιατί αυτό το Σπέρμα περιοδικά είναι λανθάνον και ενεργό. Ο κύκλος είναι η Θεία Μονάδα, από την οποία όλα προβάλλουν και στην οποία όλα επιστρέφουν. Η περιφέρειά του- ένα πολύ περιορισμένο σύμβολο, εξαιτίας του περιορισμού του ανθρώπινου νου – συμβολίζει την αφηρημένη, την πάντα αδιάγνωστη ΠΑΡΟΥΣΙΑ και το πεδίο του, την Παγκόσμια Ψυχή, αν και αυτά τα δύο είναι ένα…. Σ’αυτό το πεδίο αρχίζουν οι μανβανταρικές εκδηλώσεις, γιατί μέσα σ’αυτήν την ΨΥΧΗ κοιμάται – κατά τη διάρκεια του πραλάγια – η Θεία Σκέψη μέσα στην οποία υπάρχει κρυμμένο το σχέδιο κάθε μελλοντικής Κοσμογονίας και Θεογονίας.»

Μανβαντάρα και Πραλάγια, Μέρα και Νύχτα του Μπράχμα, Εμφάνιση και Εξαφάνιση του Κόσμου, Εγρήγορση και Ύπνος του Μπράχμα , είναι οι διάφορες ονομασίες που δίνουμε στις περιοδικές παρουσίες και απουσίες του σύμπαντος από τον Χωροχρόνο, που πραγματοποιούνται σύμφωνα με τον Νόμο των Κύκλων.

 Αλάγια είναι ο σανκριτικός όρος που συναντάμε συχνά στη Μυστική Δοξασία και στη Φωνή της Σιγής. Στην κυριολεξία είναι η «Ψυχή του Κόσμου», η Άνιμα Μούντι, η Υπερψυχή του Έμερσον και σύμφωνα με τη διδασκαλία, μεταβάλλει περιοδικά τη φύση της. (2)

 Στο Kathopanishad, το Πουρούσα, το Θείο Πνεύμα στέκεται πριν από την Πρωταρχική Ύλη. Από την ένωσή τους αναβλύζει η Μεγάλη Ψυχή του Κόσμου, το Μάχα-Ατμα, ο Μπράχμα, το Πνεύμα της Ζωής, όλα συνώνυμα της Παγκόσμιας Ψυχής, του Άνιμα Μούντι και του Αστρικού Φωτός των Θεουργών και των Καμπαλιστών.

 Για τον Πλάτωνα ο Κόσμος είναι ο Γιός που έχει γονείς τη Θεία Σκέψη και την Ύλη. Το Πρωταρχικό Ον, που είναι το συλλογικό άθροισμα των Θείων Ακτίνων-Όντων είναι μια απορροή από τον Δημιουργικό ή Παγκόσμιο Νου που εμπεριέχει από την αιωνιότητα την ιδέα του «δημιουργημένου κόσμου» μέσα Του, την οποία παράγει ο Ανεκδήλωτος Λόγος.
Είναι γενικής αποδοχής ότι υπάρχει η Θεία Σκέψη και στην αρχαιότητα λεγόταν Anima Mundi. Λέγεται Mahat, που είναι η Μεγάλη Ψυχή, και από τους Ινδούς ονομάζεται Alaya, που είναι η Θεία Ψυχή.

 … η Ανιμα Μούντι, η Μια Ζωή ή Παγκόσμια Ψυχή έγινε γνωστή από τον Αναξαγόρα ή κατά τη διάρκεια της εποχής του. Ο φιλόσοφος αυτός παρουσίασε απλώς τη διδασκαλία για να την φέρει σε αντίθεση με τις υπερβολικά υλιστικές αντιλήψεις του Δημόκριτου για την κοσμογονία, που βασιζόταν στη θεωρία των ατόμων… Αυτό που ονόμαζε Κοσμική Διάνοια, ο νους, η αρχή η οποία σύμφωνα με τις απόψεις του είναι απόλυτα ξεχωριστή και ελεύθερη από την ύλη και δρα προσχεδιασμένα, στην Ινδία, πολλούς αιώνες πριν από το 500 πΧ. ονομαζόταν Κίνηση, Μια Ζωή, ή Τζιβάτμαν.….

 Όπως μας λένε, η Απόλυτη Συνειδητότητα πίσω από τα φαινόμενα, η οποία ορίζεται ασυνείδητη μόνο εξαιτίας της απουσίας οποιουδήποτε στοιχείου προσωπικότητας, υπερβαίνει την ανθρώπινη αντίληψη. Ο άνθρωπος ανίκανος να σχηματίσει μια αντίληψη παρά μόνο με όρους εμπειρικών φαινομένων, είναι αδύναμος να σηκώσει το πέπλο που σκεπάζει το μεγαλείο του Απόλυτου. ….

Αλάγια είναι ο Παγκόσμιος Λόγος που ακτινοβολεί από το Απόλυτο στην ανατολή κάθε μεγάλου Κύκλου-Μανβαντάρα αυτό που αναγνωρίζουμε ως συμπαντικό γίγνεσθαι. Η Παγκόσμια Ψυχή και ο Παγκόσμιος Λόγος συνθέτουν την Παγκόσμια Ζωή.

 Στο τέλος του μανβαντάρα, όταν αρχίζει η απόσυρση της ζωής από τον χωροχρόνο, στο πραλάγια, το Αλάγια που είναι η Παγκόσμια Ψυχή βυθίζεται στο Λάγια στο σημείο απόσυρσης – μαύρη τρύπα τη λένε οι επιστήμονες - και ξανά ενώνεται με τη Μεγάλη Πνοή. Η Μεγάλη Πνοή συμβολίζει την αφηρημένη Κίνηση που πηγάζει από την Υπόσταση όταν αφυπνίζεται από τον Χώρο. Ο χώρος δεν είναι κενό.

 «Η Φύση αποστρέφεται το Κενό» έλεγαν οι Περιπατητικοί οι οποίοι κατανοούσαν το γιατί ο Δημόκριτος και ο δάσκαλός του Λεύκιππος δίδασκαν πως οι πρώτες αρχές όλων των πραγμάτων που περιέχονταν στο Σύμπαν ήταν άτομα και ένα κενό. Αυτό το τελευταίο σημαίνει απλώς την κρυμμένη Θεότητα ή τη Δύναμη, η οποία πριν από την εκδήλωση , οπότε ήταν Θέληση– μεταβίβασε την αρχική ώθηση σ’αυτά τα άτομα. Πριν απ’αυτό ήταν το μεγάλο Τίποτα, και τότε ονομάζεται Άϊν Σοφ ή ΟΥΔ-ΕΝ. Και επομένως από κάθε άποψη ήταν ένα Κενό ή Χάος. (3)

 Το εκδηλωμένο σύμπαν διαποτίζεται από τη δυαδικότητα που είναι η ίδια η ουσία της ύπαρξής του σαν εκδηλωμένο. Το Πνεύμα (συνείδηση) και η Ύλη δεν πρέπει να θεωρούνται σαν ανεξάρτητες πραγματικότητες αλλά σαν δύο όψεις του Απόλυτου ή Παραμπράχμα. Το πνεύμα και η ύλη αποτελούν τη βάση της εξαρτημένης ύπαρξης είτε είναι υποκειμενική είτε αντικειμενική.

Για την ύπαρξη του σύμπαντος είναι απαραίτητη η κοσμική ουσία γιατί δίχως αυτή δεν μπορεί να εκδηλωθεί η Θεία Σκέψη και σε συνέχεια η ατομική συνειδητότητα. Το πνεύμα είναι η πηγή και η αιτία της δύναμης και κάθε ατομικής συνειδητότητας και παρέχει την καθοδηγητική διάνοια στο απέραντο πεδίο της εξέλιξης. Η προκοσμική ριζική ουσία (μουλαπρακρίτι) είναι εκείνη η όψη του Απόλυτου, που αποτελεί τη βάση όλων των αντικειμενικών πεδίων της Φύσης.

 Το Αλάγια σημαίνει αυτό που δεν διαλύεται. Από το α-όχι και το λάγια που σημαίνει τη διάλυση από τη ρίζα του ρήματος li. Ο όρος «αδιάλυτο» χρησιμοποιείται από τον Βουδδισμό για την παγκόσμια ψυχή ή τα ανώτερα στοιχεία τoυ άνιμα μούντι, που είναι η πηγή όλων των όντων και των πραγμάτων. Επίσης με το μουλαπρακρίτι που είναι ρίζα της ύλης, της φύσης και της παραγωγής.
Κατά το Μαχαγιάνα, αλάγια είναι και η παγκόσμια ψυχή και το πνευματικό εγώ ενός εξελιγμένου σοφού. Αυτός που διαλογίζεται στη φύση της Ύπαρξης, μπορεί να διεισδύσει στην ανώτατη φύση της ουσίας-ύλης που λέγεται αλάγια.

 Όπως ήδη αναφέρθηκε το αλάγια μεταβάλλει περιοδικά τη φύση του. (4) Και στη Μυστική Δοξασία (5) αναφέρεται ότι έχει διπλή ακόμη και τριπλή σημασία.
Η Μπλαβάτσκυ λέει ότι το Αλάγια έχει τριπλή σημασία. Πρώτον, είναι το Άνιμα Μούντι, που σημαίνει την Ψυχή του Κόσμου. Δεύτερον, είναι ο όρος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το Ανώτερο και Πνευματικό Εγώ κάθε ατόμου και όχι μόνο για τον εξελιγμένο αντέπτ (αποδεκτός μαθητής από την πνευματική Ιεραρχία). Και το τρίτο νόημα που αποδόθηκε από τον Διδάσκαλο Κ.Η. (6) στο Mahatma Letters λέει ότι το όραμα και η αντίληψη της πλειονότητας των προφητών είναι ατελές όραμα και απατηλό γιατί δεν έχουν εξασκηθεί και εκπαιδευτεί στην κρυμμένη γνώση AlayaVynyana.”

Όσον αφορά τις διαφοροποιήσεις σχετικές με το Αλάγια, στην πρώτη του αλλαγή γίνεται η κατοικία του Μάχατ. Έτσι υπάρχει το Alaya-mahat (σανσκριτικά), από το alaya που σημαίνει την ύλη, την κατοικία και το mahat που είναι ο κοσμικός νους. Ο παγκόσμιος νους του οποίου ο ατομικός νους είναι μια προσωρινή αντανάκλαση (μπούντι-μάνας).(7)

 Το Alaya-vijnana, μια επιπλέον αλλαγή, μεταφράζεται ως «ΑποθήκηΣυνειδητότητας», «Αιτιατή Συνειδητότα», «Βασική Συνειδητότητα» και επίσης «Ριζική Συνειδητότητα».
Εδώ σημαίνει τη διάκριση, τη διανοητική δύναμη με την οποία μπορεί να διακρίνει κανείς το σωστό από το λάθος, δηλαδή έχει ανώτερη νοημοσύνη. Είναι στοιχείο του ανώτερου μάνας και του μπούντι-μάνας, είναι επομένως το εσωτερικό όργανο της συνειδητότητας το οποίο συγκεντρώνει στο τέλος κάθε βίου το άρωμα των ανώτερων εμπειριών που κατακτήθηκαν στη διάρκεια της ζωής. Παραλληλίζεται με το Αιτιατό σώμα που ονομάζεται Καράνα Σαρίρα σανσκριτικά.

 Στο Θεοσοφικό Λεξικό, η ΕΠΜ προσδιορίζει το Αλάγια ως Παγκόσμια Ψυχή και προσθέτει ότι είναι ταυτόσημη του Ακάσα στη μυστική του έννοια, και με το Μουλαπρακρίτι στην ουσία του ως βάση ή ρίζα όλων των πραγμάτων. Στον Βόρειο Βουδδισμό ονομάζεται Αντι-Μπούντι και από τους Ινδουϊστές Αντίτι. Σβαμπαβάτ στις Στάντζας των Τζιάν, που σημαίνει πατέρας-μητέρα, και μουλαπρακρίτι από τους Βενταντιστές. Στη Βραχμανική παράδοση λέγεται πραντάνα.
Akasa kas: shine η λάμπουσα Ουσία
Θιβετανικά, Tso-og-Space
Από τους Βουδδιστές, Aditi-Αντίτι
Βόρειος Βουδδισμός, Adi-Buddhi-Αντι Μπούντι, Alaya-Αλάγια
Στάντζα: Svabhavat- Σβαμπαβάτ, PrimordialAether– Πρωταρχικός Αιθέρας, Mulaprakriti - Μουλαπρακρίτι
Βραχμάνοι: Pradhana - Πραντάνα, 5η Κοσμική Αρχή ή Αιθέρας
Για τους Αποκρυφιστές είναι μια ακτινοβολία από το Μουλαπρακρίτι
Ας γίνει κατανοητό ότι η Παγκόσμια Ψυχή είναι η Παγκόσμια Συνειδητότητα, η βάση και η ρίζα όλων των πραγμάτων, η βάση κάθε ορατού και αόρατου πράγματος, αιώνιο και ακατάστρεφτο στην ουσία του και αντανακλά τον εαυτό του πάνω σε κάθε αντικείμενο του σύμπαντος. Όμως, η Παγκόσμια Ψυχή δεν είναι το ίδιο με τη Μία Ύψιστη Απόλυτη Πραγματικότητα. Το Απόλυτο είναι το Παραμπράχμα (αυτό που είναι πέρα από το Μπράχμα) και μέσα σ’Αυτό υπάρχει λανθάνουσα η Παγκόσμια Ψυχή, το Αλάγια, η ουσία-ύλη, στην αφάνταστη διάρκεια του παγκόσμιου πραλάγια.
Στο κείμενο «Πρακτικά του τμήματος Μπλαβάτσκυ» αναφέρονται τα τρία στάδια της Εξέλιξης και τα σύμβολά τους που είναι οι Τρεις Λόγοι. Λόγος από το λέχω που σημαίνει γεννώ. Εδώ περιγράφεται η διαδικασία της εκπνοής της Μεγάλης Πνοής, που φέρνει σε εκδήλωση το Σχέδιο που θα γίνει Σύμπαν.

 Ο Πρώτος Λόγος είναι ο Ανεκδήλωτος Λόγος. Αποδίδεται συμβολικά με το σημείο στο κέντρο του κύκλου, που αντιπροσωπεύει τη δίχως όρια αιώνια απολυτότητα του Παραμπράχμα και το σημείο που σημειώνει την αρχή ή μάλλον την επανακίνηση του συστήματος μετά το μεγάλο πραλάγια. Είναι ο ύψιστος Λόγος και είναι «λανθάνουσα δυναμικότητα». Είναι πολύ κοντά στο Απόλυτο.

Ο Δεύτερος Λόγος είναι « ο εκδηλωμένος» . Είναι πραγματικά μόνο «ημι-εκδηλωμένος» και είναι η «δύναμη» και περιγράφεται ως «διαφοροποιημένη συνειδητότητα». Κατά την Ε.Π.Μ. λέγεται «Παγκόσμια και Νοήμων Ψυχή, Θείο Ιδεατό, που συνδυάζει τα ιδεώδη σχέδια και πρωτότυπα όλων των πραγμάτων στο αντικειμενικό σύμπαν καθώς και στο υποκειμενικό. Λέμε ότι ο τοποχρόνος αρχίζει με την απορροή του Δεύτερου Λόγου από τον Πρώτο. Αυτόν τον Δεύτερο Λόγο που είναι ο Παγκόσμιος Νους, οι Ινδουϊστές ονομάζουν Μάχατ. Και ο Θείος Νους παράγει «επτά νοήμονες γιούς» που θα παίξουν σπουδαίο ρόλο στο σύμπαν. Η σύνθεση αυτών αποτελεί τον Τρίτο Λόγο.
Ο Τρίτος Λόγος είναι το κέντρο των Επτά Ακτίνων, των Επτά Δημιουργικών Δυνάμεων, ή των Επτά Λόγων. Περιλαμβάνει τις ατομικοποιημένες κοσμικές δυνάμεις από τις οποίες «θα προκύψουν οι αμέτρητες κατηγορίες των ιεραρχιών. Αυτοί οι Επτά είναι οι επτά απόκρυφες δυνάμεις του σύμπαντος που καταλήγουν στην πραγμάτωση και αντικειμενοποίηση της εκδήλωσης όλου εκείνου του δυναμικού που είναι λανθάνον στον Παγκόσμιο Νου.

 Η παρουσίαση των Λόγων που είναι τα προσωποποιημένα σύμβολα των πνευματικών σταδίων της Εξέλιξης, αντανακλούν την αναλογία τους στα τρία φυσικά στάδια της εξέλιξης στο σύμπαν ως πνευματικό, νοητικό και φυσικό επίπεδο εξέλιξης, αλλά και στην εξελικτική διαδικασία που ακολουθεί κάθε ανθρώπινο ον. Πρώτα είναι η σύλληψη και η μυστική διαδικασία που καταλήγει στον σχηματισμό του εμβρύου (ανεκδήλωτο), μετά έρχεται η περίοδος που το έμβρυο διαμορφώνεται και μεγαλώνει (ημι-εκδηλωμένο) και τελικά γεννιέται στην αντικειμενικότητα. (εκδηλωμένο)

 Mahat
Μάχατ είναι ο Μεγάλος. Είναι η πρώτη αρχή της Παγκόσμιας Νοημοσύνης και Συνειδητότητας. Στη φιλοσοφία των Πουράνα είναι το πρώτο παράγωγο της ρίζας της φύσης, που είναι Αλάγια, Πραντάνα ή Μουλαπρακρίτι. Είναι ο παραγωγός του Μάνας, που είναι η νοήμων αρχή και του Αχαμκάρα, που είναι ο εγωτισμός ή το αίσθημα του «εγώ είμαι εγώ». Ο ανθρώπινος νους είναι μια ακτίνα του Παγκόσμιου Νου και της ίδιας ουσίας με εκείνον. Είναι η αρχή της αντικειμενικότητας. Είναι ο Τρίτος Λόγος, ο Πρωτογεννημένος, ο Δημιουργός ή ο Θείος Νους στο δημιουργικό έργο. Είναι η αιτία όλων των πραγμάτων.

“Από το Άγνωστο Ένα, την Άπειρη ΟΛΟΤΗΤΑ, εκπορεύεται το εκδηλωμένο ΕΝΑ, ή η περιοδική Μανβανταρική Θεότητα. Και αυτή είναι ο Συμπαντικός Νους, ο οποίος αποχωρισμένος από την Πηγή-Αρχή του είναι ο Δημιουργός ή ο δημιουργικός λόγος…»(8)

«Η Στάντζα ΙV δείχνει τηv διαφοροποίηση του ‘Σπέρματος’ του Σύμπαντος μέσα στην εφταπλή ιεραρχία των συνειδητών Θείων Δυνάμεων, που είναι οι ενεργές εκδηλώσεις της Μίας Υπέρτατης Ενέργειας. Αυτές είναι που φτιάχνουν τον σκελετό, δίνουν το σχήμα και τελικά δημιουργούν όλο το εκδηλωμένο Σύτμπαν, με τη μόνη έννοια με την οποία είναι κατανοητός ο όρος ‘Δημιουργός’. Πληροφορούν και καθοδηγούν το Σύμπαν. Είναι τα νοήμονα Όντα που διευθετούν και ελέγχουν την εξέλιξη, ενσωματώνοντας στον εαυτό τους τις εκδηλώσεις εκείνες του ΕΝΟΣ ΝΟΜΟΥ, που εμείς τις γνωρίζουμε σαν ‘Νόμους της Φύσης» (9)
Σε κάθε Κοσμογονία, πίσω και πάνω από τηv Δημιουργική Θεότητα, υπάρχει μια ανώτερη θεότητα, ένας σχεδιαστής, ένας Αρχιτέκτονας, του οποίου ο Δημιουργός δεν είναι παρά ο εκτελεστικός πράκτορας. Και ακόμα ψηλότερα, πάνω και γύρω, μέσα και έξω υπάρχει το ΑΔΙΑΓΝΩΣΤΟ και το άγνωστο, η Πηγή και η Αιτία όλων αυτών των Εκπορεύσεων…(10)

Υπάρχει ο μύθος για τη θεά της Υγρασίας η οποία ονομάζεται από τους Έλληνες και τους Λατίνους Νύμφη ή Λύμφη. Στην Ινδία μυθολογείται ότι η Λύμφη έχει προέλθει από τους πόρους ενός εκ των Θεών, είτε από τον Θεό του Ωκεανού, τον Βαρούνα, είτε από ένα μικρότερο «Θεό Ποταμό». Το περίεργο είναι ότι και τα τρία έθνη μοιράζονται τον ίδιο μύθο.

 Ο μύθος αυτός αποδίδει τον τρόπο με τον οποίο ο Παγκόσμιος Νους και η Παγκόσμια Ζωή διαμοιράζονται σε ολοένα μικρότερους αυλούς έως ότου φθάνουν να διαποτίζουν το ελάχιστο σημείο της εκδηλωμένης δημιουργίας που είναι το άτομο- το άνου.

 «Το καθετί είναι προϊόν συμπαντικής δημιουργικής προσπάθειας… Δεν υπάρχει τίποτα νεκρό στη Φύση. Το καθετί είναι οργανικό και ζωντανό και επομένως ολόκληρο το σύμπαν φαίνεται να είναι ένας ζωντανός οργανισμός.» (11)

 Η νοημοσύνη είναι μια έμφυτη κατάσταση σε κάθε άτομο της ζωής, μόνο που εκδηλώνεται διαφορετικά.
«Ο υποκινών την ύλη Νους, η εμψυχώνουσα Ψυχή, έμφυτη σε κάθε άτομο, η οποία εκδηλώνεται στον άνθρωπο και υπάρχει κρυμμένη μέσα στην πέτρα, έχει διάφορους βαθμούς δύναμης. Και αυτή η πανθεϊστική ιδέα για ένα γενικό Πνεύμα-Ψυχή που διαπερνάει ολόκληρη τη Φύση, είναι η αρχαιότερη απ’όλες τις φιλοσοφικές αντιλήψεις.» (12)
«Κάθε άτομο είναι προικισμένο με νοημοσύνη και κινείται απ’αυτήν και είναι συνειδητό στον δικό του βαθμό, στο δικό του πεδίο ανάπτυξης….»(13)
«Η εσωτερική φιλοσοφία διδάσκει ότι το καθετί ζει και είναι συνειδητό, αλλά όλη η ζωή και η συνειδητότητα δεν είναι παρόμοια με τη ζωή και τη συνειδητότητα των ανθρώπινων ή ακόμα και των ζωικών υπάρξεων.» (14)

 Όσον αφορά το τί σημαίνει συνειδητότητα, ο Ουίλλιαμ Τζατζ δίνει τον ακόλουθο ορισμό: «Συνειδητότητα είναι η κατάσταση της μονάδας ως ένα αποτέλεσμα της ενσάρκωσής της στην ύλη και σε ένα φυσικό σχήμα.»
Συνειδητότητα είναι η κατάσταση που προκύπτει από την περικάλυψη του νήματος της Συνείδησης από ένα πέπλο ύλης. Επειδή τα πέπλα είναι επτά, υπάρχουν επτά στάδια συνειδητότητας. Η ανθρώπινη συνειδητότητα είναι η αντίληψη που προκύπτει από το περιτύλιγμα της ατομικής συνείδησης από ένα φυσικό σώμα.

 Στα ορυκτά ανήκει ένα είδος συνειδητότητας που ονομάζεται κυτταρική. Στα φυτά ανήκει η αστρική συνειδητότητα ή το χάραμα της αίσθησης. Στα ζώα υπάρχει η συναισθηματική συνειδητότητα ή πρωτοαφυπνίζεται η αντίληψη. Όταν αυτή η τελευταία αρχή αναπτύσσεται όλο και περισσότερο και γίνεται ενεργή, τότε αρχίζει να δρα μια άλλη αρχή που λέγεται ανθρώπινη διάνοια ή κατώτερος νους ή μάνας. Και τότε εμφανίζεται το είδος της ζωής που λέγεται άνθρωπος.
Η Μανασική ή νοητική αρχή, είναι κοσμική και παγκόσμια. Είναι ο δημιουργός κάθε μορφής και η βάση κάθε νόμου στη φύση.

 Νοημοσύνη ή Νους είναι εκείνο το τμήμα του Κόσμου, στο οποίο εντυπώνεται ο Νόμος της μανβανταρικής εξέλιξης. Αυτός ο Νόμος, που είναι η αιώνια αυξανόμενη τελειότητα του Παγκόσμου Λόγου – που κερδίζεται διαμέσου της εμπειρίας των Μονάδων Του – μεταφέρεται από το προηγούμενο μανβαντάρα. Με τον ίδιο τρόπο, η σοφία που θα κατακτηθεί από τη δράση των δημιουργικών δυνάμεων στη διάρκεια της παρούσας δημιουργίας, προστιθέμενη σε εκείνες των προηγούμενων μανβανταρικών κύκλων, θα γίνει η Θέληση-Νόμος της μελλοντικής Μέρας του Βράχμα.
Συνοψίζοντας τηv διαδικασία της εκπόρευσης καταλήγουμε στα ακόλουθα:
Η κεντρική ιδέα στηv Μυστική Διδασκαλία είναι ότι υπάρχει η Μία Μοναδική Αρχή η οποία, όταν αφυπνίζεται περιοδικά από το Απόλυτο, παίρνει το σχήμα της Μίας Τριάδας στο υποκειμενικό πεδίο, ενώ στην αντικειμενικότητα εμφανίζεται ως ο Εκδηλωμένος ή Τρίτος Λόγος, από τον οποίο πηγάζει η Συμπαντική Σκέψη που πραγματώνεται σε Σύμπαν μέσω του αθροίσματος των συμπαντικών Ιεραρχιών.

 Η ακόλουθη περίληψη θα βοηθήσει να σχηματίσουμε μια πιο ξεκάθαρη αντίληψη.
Το ΑΠΟΛΥΤΟ, το Παραμπράχμα των Βεντατιστών, η μία Πραγματικότητα, ΣΑΤ, που όπως λέει ο Χέγκελ, είναι ταυτόχρονα Ύπαρξη και Μη-Ύπαρξη.
Η πρώτη εκδήλωση, ο απρόσωπος και – στη φιλοσοφία – ο ανεκδήλωτος Λόγος, ο πρόδρομος του ‘εκδηλωμένου’. Αυτός είναι η ‘Πρώτη Αιτία’, το ‘Ασυνείδητο’ των Ευρωπαίων Πανθεϊστών.
Το Πνεύμα-Ύλη, η ΖΩΗ, το ‘Πνεύμα του Σύμπαντος’, ο Πουρούσα (Πνεύμα) και Πρακρίτι (Ύλη), ή ο Δεύτερος Λόγος.
Η Κοσμική Ιδεοπλασία, ΜΑΧΑΤ ή Διάνοια, η Παγκόσμια Κοσμική-Ψυχή, το Κοσμικό Νοούμενο της Ύλης, η βάση των νοημόνων λειτουργιών μέσα στη Φύση και της Φύσης, που ονομάζεται επίσης ΜΑΧΑ-ΜΠΟΥΝΤΙ.
Η ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, και οι δυαδικές όψεις της στο εξαρτημένο Σύμπαν.
Μυστική Δοξασία Ι, 17
 ----------------------------
Σημειώσεις:
1.ΜΔ, Ι, 1
2.ΜΔ Ι, Στάντζα 9
3.ΜΔ Ι, 344
4.ΜΔ Ι, Στάντζα 9
5.ΜΔ Ι,49
6.Διδάσκαλος Κουτούμι, ο ένας από τους δύο Διδασκάλους της Ε.Π.Μπλαβάτσκυ. Ο άλλος είναι ο Διδάσκαλος Μορύα.
7.Cοllected WritingsXII, 313-371
8.Μ.Δ.Ι, 110
9.Μ.Δ., Ι, 22
10.MΔ, ΙΙ, 44
11.Ερμής ο Τρισμέγιστος ΜΔ Ι, 281
12.ΜΔ, Ι, 51
13.Άρθρα, του Ου.Τζατζ,
14.ΜΔ Ι, 49