Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014

Τρέμουλο στα χέρια: Τι μπορεί να συμβαίνει στην υγεία


Τεντώστε το χέρι σας με την παλάμη προς τα επάνω και ακουμπήστε πάνω ένα κομμάτι χαρτί: αν τρέμει λιγάκι, μην ανησυχήσετε. Είναι ένδειξη φυσιολογικού τρόμου (όπως λέγεται επιστημονικά το τρέμουλο), κατά τον δρα Ρατζ Καπούρ, νευρολόγο στο Εθνικό Νοσοκομείο Νευρολογίας & Νευροχειρουργικής του Λονδίνου.
Το τρέμουλο αυτό συμβαίνει σε όλους, αν και μπορεί να επιδεινωθεί από το στρες ή την έλλειψη ύπνου, επειδή και τα δύο προκαλούν υπερπαραγωγή της ορμόνης του στρες, της αδρεναλίνης, εξηγεί στην εφημερίδα «Daily Mail».
Ωστόσο το ίδιο τρέμουλο μπορεί να προκληθεί και από τη χρήση βρογχοδιασταλτικών ή αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, κατά τον δρα Νικ Σίλβερ, νευρολόγο στο Κέντρο Walton του Λίβερπουλ.
Το κοινό τρέμουλο των χεριών συνήθως είναι ανώδυνο και δεν αποτελεί ένδειξη κάποιου σοβαρού προβλήματος. Θεραπεία γι’ αυτό δεν υπάρχει, αλλά η μείωση της κατανάλωσης καφεΐνης, απ’ όπου κι αν προέρχεται αυτή (λ.χ. καφέ, τσάι, προϊόντα με σοκολάτα, ενεργειακά ροφήματα κ.ο.κ.) μπορεί να βοηθήσει, διότι η καφεΐνη είναι διεγερτική.
Το τρέμουλο αυτό συνήθως έχει κληρονομική συνιστώσα και σπανίως είναι τόσο σοβαρό ώστε απαιτεί κάποια ιατρική παρέμβαση, η οποία συνήθως είναι η λήψη φαρμάκων, όπως οι βήτα-αναστολείς, επειδή τα φάρμακα αυτά εμποδίζουν την δράση της αδρεναλίνης.

Ιδιοπαθής τρόμος
Τα χέρια που τρέμουν ρυθμικά όταν κάνουμε κάτι - λ.χ. όταν κρατάμε ένα φλιτζάνι ή μια εφημερίδα – και σταματούν όταν τα ξεκουράζουμε, σηματοδοτούν τον ιδιοπαθή τρόμο. Αυτός δεν οφείλεται σε κάποιο πρόβλημα υγείας, αλλά σε ιδιαιτερότητα του οργανισμού που μπορεί να έχει κληρονομική συνιστώσα, δεδομένου ότι στο 50-60% των περιπτώσεων υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.
Συνήθως εκδηλώνεται μετά την ηλικία των 50 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και πολύ νωρίτερα, ακόμα και στην εφηβεία. Υπολογίζεται ότι στις ηλικίες άνω των 65 ετών, το 20% των ενηλίκων έχουν ιδιοπαθή τρόμο.
Σε γενικές γραμμές, το τρέμουλο αυτό προκαλείται από λανθασμένα μηνύματα από τις περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την κίνηση των μυών στα χέρια και σε άλλα τμήματα του σώματος. Το τρέμουλο αρχίζει συνήθως από το ένα χέρι, αλλά αργότερα εκδηλώνεται και στο άλλο. Αρκετές φορές, εξάλλου, τρέμει και το κεφάλι ή το πιγούνι, ενώ σπανιότερα τα πόδια.
Ο ιδιοπαθής τρόμος συνήθως μειώνεται όταν ο πάσχων είναι ακίνητος, αλλά αυξάνεται όταν πρέπει να κάνει κάτι (αυτό λέγεται τρόμος ενεργείας) ή όταν το χέρι βρίσκεται σε μια ορισμένη θέση (αυτό λέγεται τρόμος θέσεως). Επιπλέον, η μυϊκή κόπωση, η ψυχική ένταση, ο θυμός, το στρες και το άγχος τον εντείνουν.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι πως καταστέλλεται με ένα και μοναδικό οινοπνευματώδες ποτό, επειδή το αλκοόλ δρα ως ηρεμιστικό του νευρικού συστήματος και καταστέλλει τα λανθασμένα νευρικά μηνύματα, κατά τον δρ Σάιμον Σιλντς, νευρολόγο στον Πανεπιστημιακό Νοσηλευτικό Όμιλο του Νόρφολκ και του Νόργουϊτς.
Ο ιδιοπαθής τρόμος δεν θεραπεύεται, αλλά αν δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή ζωή απαιτεί φαρμακευτική αντιμετώπιση – λ.χ. με βήτα αναστολείς.

Πάρκινσον και αταξία
Όταν τρέμει μόνο το ένα χέρι όταν είναι ακίνητο και ταυτοχρόνως ο πάσχων παρουσιάζει επιβράδυνση στις κινήσεις και στην ομιλία του, μπορεί να υποκρύπτεται νόσος του Πάρκινσον – ιδίως όταν τα τελευταία χρόνια πάσχει κάποιος από δυσκοιλιότητα, απώλεια της όσφρησης και δυσκολίες στον ύπνο, δεδομένου ότι η νόσος προσβάλλει το κέντρο του εγκεφάλου που ρυθμίζει όλες αυτές τις λειτουργίες.
Όταν το χέρι τρέμει έντονα και ανεξέλεγκτα όταν το τεντώνουμε για να πιάσουμε κάτι, μπορεί να αποτελεί ένδειξη αταξίας - μίας διαταραχής που μερικές φορές σχετίζεται με την σκλήρυνση κατά πλάκας. Άλλα συμπτώματα είναι «μπερδεμένη» ομιλία και αστάθεια στη βάδιση.

Ανήσυχα πόδια και πρόσωπο
Σχεδόν ένας στους δέκα ενήλικες νιώθουν τα πόδια τους να «τινάζονται» όταν είναι πολλή ώρα ακίνητοι ή στη διάρκεια του ύπνου. Αυτό μπορεί να αποτελεί ένδειξη του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών – μιας νευρολογικής διαταραχής που ουσιαστικά προκαλεί στους ασθενείς μια ακαταμάχητη ανάγκη να κινήσουν τα πόδια τους όταν δεν υπάρχει λόγος να το κάνουν και, εκτός από τον ύπνο, δυσκολεύει κάθε δραστηριότητα που απαιτεί πολύωρη ακινησία.
Τα συμπτώματα αυτά συνήθως εμφανίζονται αποκλειστικά ή επιδεινώνονται το απόγευμα και το βράδυ και ο ασθενής ανακουφίζεται μόνον εάν σηκωθεί και περπατήσει ή κάνει διατάσεις των ποδιών.
Μία από τις αιτίες του συνδρόμου είναι τα χαμηλά επίπεδα σιδήρου στο αίμα, διότι επηρεάζουν τις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τις κινήσεις, κατά τον δρα Σίλβερ.
Και μετά, είναι το τρέμουλο στην μία πλευρά του προσώπου. Αυτό συνήθως οφείλεται σε ερεθισμό του προσωπικού νεύρου, κατά τον δρα Καπούρ, και μπορεί να είναι πιο έντονο όταν είμαστε κουρασμένοι ή έχουμε στρες. Το τρέμουλο αυτό δεν είναι επιβλαβές και συνήθως υποχωρεί όταν χαλαρώνουμε και αποφεύγουμε το στρες.
Εάν τρέμει το βλέφαρο, η αιτία συνήθως είναι τα κουρασμένα μάτια, κατά τον δρα Άντριου Λότερυ, καθηγητή Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σάουθαμπτον. Το τρέμουλο αυτό μπορεί να εμφανίζεται σποραδικά επί μερικές μέρες, ενώ είναι συχνό και στα άτομα με χρόνια ημικρανία.

Το σώμα
Αν τρέμει ολόκληρο το σώμα σας, μπορεί να αποτελεί ένδειξη υπογλυκαιμίας, κατά τον δρα Σιλντς. Αυτό το τρέμουλο είναι πιο συχνό σε όσους κάνουν δίαιτα και σε όσους ξεχνάνε να φάνε και οφείλεται στο ότι ο οργανισμός υπερπαράγει αδρεναλίνη για να αντισταθμίσει την έλλειψη σακχάρου. Εκτός από τρέμουλο, η υπογλυκαιμία προκαλεί και ιδρώτα στις παλάμες, ενώ υποχωρεί μόλις φάμε.
Άλλες πιθανές, αν και σπάνιες, αιτίες τρέμουλου είναι όγκος ή αιμορραγία στον εγκέφαλο και διάφορες δυστονίες, ενώ τρέμουλο μπορεί να προκαλέσουν και άλλες καταστάσεις, όπως ο αλκοολισμός, οι τραυματισμοί στο κεφάλι κ.ά.

Ο εγκέφαλος μπορεί να ξεχωρίζει τις λέξεις όταν κοιμόμαστε


Ο εγκέφαλος εξακολουθεί να είναι ξύπνιος όταν κοιμόμαστε, αναφέρει διεθνής ομάδα επιστημόνων που ανακάλυψε πως οι άνθρωποι μπορούν να... ταξινομούν λέξεις στη διάρκεια του ύπνου!

Οι ερευνητές από το Κέιμπριτζ και το Παρίσι τοποθέτησαν στο κεφάλι 18 εθελοντών αισθητήρες που κατέγραφαν ποια τμήματα του εγκεφάλου τους ενεργοποιούνταν όταν ήσαν ξύπνιοι και πατούσαν ένα κουμπί με το δεξιό ή με το αριστερό χέρι όταν άκουγαν τις ονομασίες ζώων ή αντικειμένων αντιστοίχως.

Στη συνέχεια, οι εθελοντές οδηγήθηκαν σε σκοτεινούς θαλάμους, ξάπλωσαν σε κρεβάτια και εξακολούθησαν να πατούν κουμπιά αναλόγως με τις λέξεις που άκουγαν, έως ότου αποκοιμήθηκαν.

Οι ερευνητές εξακολούθησαν να τους διαβάζουν νέες ονομασίες ζώων και αντικειμένων για ώρα αφότου βεβαιώθηκαν πως κοιμόντουσαν βαθιά, διότι ήθελαν να εξακριβώσουν εάν ο κοιμισμένος εγκέφαλος μπορεί να αντιληφθεί το νόημά τους.

Με μεγάλη τους έκπληξη ανακάλυψαν ότι ο εγκέφαλος ξεχώριζε με μεγάλη ακρίβεια τις νέες λέξεις και ότι ενεργοποιούνταν τα σωστά τμήματα του εγκεφάλου των εθελοντών, παρότι δεν πατούσαν κανένα κουμπί, αφού ήσαν κοιμισμένοι.

Η μόνη διαφορά ήταν πως οι αντιδράσεις αυτές ήταν πιο αργές απ’ ό,τι όταν οι εθελοντές ήταν ξύπνιοι.

Οι ερευνητές, που δημοσιεύουν την μελέτη τους στην επιθεώρηση «Current Biology», πιστεύουν ότι το εύρημα αυτό εξηγεί γιατί απαντάμε στο όνομά μας όταν κοιμόμαστε ή ξυπνάμε όταν ακούσουμε τον ήχο ενός ξυπνητηριού.

Εκτιμούν επίσης ότι κάθε νοερή εργασία μπορεί να συνεχιστεί στη διάρκεια του ύπνου εφ’ όσον γίνει αυτοματοποιημένη.

Ψυχοθεραπεία: Μάθε να αναρωτιέσαι! Τέλος στις βεβαιότητες...

Μου λέει μια γυναίκα, σύζυγος και μάνα:
- Θυμώνω συχνά όταν το παιδί μου αντιστέκεται και αντιδρά επιθετικά στις οδηγίες και τις υποδείξεις μου! Θέλω να γίνει σωστός άνθρωπος!
Αλλά κάθε φορά που προσπαθώ να θέσω τα όριά μου, στο παιδί και στον άντρα μου, νιώθω το ίδιο χάλια: κακή και αναποτελεσματική ως μαμά, «στρίγγλα» ως σύζυγος..
Νιώθω συχνά αποτυχημένη ως γυναίκα ... Κανείς δικός μου δεν με καταλαβαίνει πραγματικά…
Κουράστηκα πια να προσπαθώ…!
-Έχετε έρθει εδώ «εξοπλισμένη» με πολλές βεβαιότητες…
Μήπως χρειάζεστε να αφήσετε κατά μέρους τις όποιες βεβαιότητες έχετε για σας την ίδια, για το τι σημαίνει «καλή διαπαιδαγώγηση», «σωστός άνθρωπος», «καλή μητέρα», «καλή σύζυγος»;

Μήπως εκείνο που πραγματικά χρειάζεστε είναι το να αρχίσετε να αναρωτιέστε για μερικά πράγματα, από την θέση κάποιου που δεν γνωρίζει τίποτα και θέλει να τα μάθει απ’ την αρχή;…
Ποια αξιακή θέση είχαν, όταν ήσασταν παιδί στην οικογένεια της καταγωγής σας τα όρια, οι υποδείξεις, η καθοδήγηση, η αντίσταση, οι βεβαιότητες, η επιτυχία;
Συνεχίζουν να έχουν τη ίδια θέση τα παραπάνω στην σχέση σας με τους δικούς σας γονείς σήμερα, ή έχει αλλάξει κάτι; Θα θέλατε να αλλάξει κάτι; Τι ακριβώς;
Με ποιον τρόπο οι δικοί σας χειρίστηκαν το δίλλημα σας –και το δικό τους- σχετικά με το δίπολο «εξάρτηση Vs αυτονομία» στα πρώτα και ύστερα παιδικά σας χρόνια;
Πόσο αποδεκτή αισθανθήκατε από τους γονείς σας ως παιδί όχι πάντα συνεργάσιμο, προσαρμοσμένο και συντονισμένο με τις προσδοκίες των γονιών του;
Σήμερα, πόσο αποδέχεστε ή σας τρομάζει το ενδεχόμενο να μην είστε αποδεκτή ως γυναίκα, ως μητέρα, ως σύντροφος;
Πόσο ειλικρινής είστε στην έκφραση των δικών σας συναισθημάτων & των προσδοκιών σας στην σχέση σας με τους γονείς, το παιδί, τον σύζυγο και τους συγγενείς και τους φίλους σας;
Τι ακριβώς φαντάζεστε ότι θα χάσετε εάν αρχίσετε να θέτετε πιο ξεκάθαρα, και να διεκδικείτε τις επιθυμίες σας μέσα στις σχέσεις με τους άλλους;
Έχετε «σκιώδεις» πλευρές;
Δηλαδή, κομμάτια του μη-επιθυμητου σας εαυτού που τα φοβάστε; Κι επειδή τα φοβάστε, θυσιάζετε την ανάγκη σας για αυθεντικότητα στον βωμό της εκπλήρωσης των κοινωνικών προσδοκιών και της ιδεατής σας εικόνας προς τα έξω;
Τις αναγνωρίζετε;
Είναι μέσα στις συνειδητές σας προθέσεις κι επιλογές η επιθυμία να έρθετε σε επαφή με κάποιες από τις παραπάνω λιγότερο «φωτεινές» σας εκδοχές κατά την διάρκεια της ψυχοθεραπείας, και της ζωής σας;
Τι φοβάστε, ή ελπίζετε πως θα αλλάξει στην ζωή σας, εάν αυτό συμβεί;
Η αλήθεια είναι, πως όσο, μέσω της δέσμευσής σας στην ψυχοθεραπεία, προσεγγίζετε αυτές τις πλευρές σας που σας δυσκολεύουν, όσο σταδιακά εξοικειώνεστε μαζί τους και τις αποδέχεστε, τόσο λιγότερο ανάγκη θα έχετε να τις προβάλετε ως απειλητικές στους άλλους, τόσο λιγότερο θα αποφεύγετε αυτές και την δημιουργική ενέργεια & δυναμική που σας προσφέρουν.
Όσο πιο πολύ αποδέχεστε το σύνολο του εαυτού σας, τόσο πιο ειρηνικά και άκοπα θα συμβιώνετε με τους κοντινούς σας ανθρώπους…

Πώς να αντιμετωπίζετε τους ανθρώπους που σας τρελαίνουν

Αυταρχικοί, τυραννικοί, πιεστικοί, βασανιστικοί άνθρωποι πάνω από το κεφάλι μας. Όλοι έχουμε κατά καιρούς τέτοιους στη ζωή μας. Δεν είναι απαραίτητο όμως να μας τρελαίνουν. Μπορούμε να μάθουμε να μην τους αφήνουμε να μας επηρεάζουν.
Ο Δρ. Πολ Χοκ, διάσημος ψυχοθεραπευτής στις Η.Π.Α., αγγίζει αυτό το καυτό θέμα και δίνει εφαρμόσιμες συμβουλές που θα διευκολύνουν τη ζωή μας. Μέσα από τα σαραντάχρονη εμπειρία του ως κλινικός ψυχολόγος, σκιαγραφεί τα πορτραίτα των πιο δύσκολων ανθρώπων που μπορεί να τύχουν στη ζωή μας και μας προτείνει πώς να τους αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά. (Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ενάλιος).
Το νόημα είναι, όπως λέει ο Δρ. Χόκ να μην επιτρέπουμε σε αυτούς τους ανθρώπους να μας αναστατώνουν, γιατί έτσι τους δίνουμε την ευκαιρία να μας ελέγχουν. Από τη στιγμή που αφήνουμε να μας δημιουργούν συναισθήματα ενοχής, οργής, θλίψης, οίκτου για τον εαυτό μας, έχουμε ήδη χάσει το παιχνίδι. Το μυστικό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι εμείς είμαστε κυρίαρχοι των συναισθημάτων μας.

Γνωρίζοντας τους μηχανισμούς με τους οποίους αυτά δημιουργούνται, θα μπορούμε να επιδράσουμε πάνω τους προτού αυτά δημιουργηθούν.
Βασική προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι να αναγνωρίσουμε την ευθύνη που έχουμε ως προς τον έλεγχο των συναισθημάτων μας. Έτσι αν αλλάξετε τον τρόπο που μιλάτε και σκέφτεστε από 3ο ή 2ο ενικό σε 1ο ενικό, θα κάνετε το πρώτο μεγάλο βήμα αλλαγής.
Δεν “με πρόσβαλε”- “Προσβλήθηκα”. Δεν “με πλήγωσε” - “Τον άφησα να με πληγώσει”. Αυτά είναι και η αρχή του NLP (νευρογλωσσικού προγραμματισμού).
Ο τρόπος που μιλάμε προγραμματίζει τον εγκέφαλό μας για δράση. Επομένως, αν θέλουμε να αλλάξουμε τα αποτελέσματα στη ζωή μας που δεν μας αρέσουν, θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε και κατ’ επέκταση που μιλάμε.
Έχει ενδιαφέρον η ταξινόμηση που κάνει ο Δρ. Χόκ ως προς τους 7 βασικούς τύπους ανθρώπων που μας τρελαίνουν. Μανιακοί του ελέγχου, νταήδες, κακομαθημένοι, αποτυχημένοι, τσαπατσούληδες, τακτικοί και παράσιτα.
Ομολογώ, ότι με εξέπληξε το γεγονός ότι κατατάσσει τουςτσαπατσούληδες και τους τακτικούς σε αυτή την κατηγορία. Παρ’ όλα αυτά, το τεκμηριώνει μέσα από την εμπειρία του με δεκάδες ζευγάρια που έφτασαν στα πρόθυρα διαζυγίου, επειδή ο κάθε σύντροφος άνηκε στη μια από τις δύο κατηγορίες. Αν δεν αποδέχεσαι τη διαφορετικότητα του άλλου, μπορεί να σε οδηγήσει στην τρέλα.
Το κυρίαρχο μήνυμα του βιβλίου που αξίζει να σας μείνει, είναι ότι οι άνθρωποι έχουν 100% ευθύνη μόνο αν σας πονέσουν σωματικά, γιατί τότε σας προκαλούν πόνο άμεσα.
Για να σας πονέσουν όμως συναισθηματικά, θα πρέπει να τους αφήσετε εσείς. Άρα, σας προκαλούν πόνο έμμεσα. Επομένως, έχουν ευθύνη κατά 49% και το 51% ανήκει σε εσάς. Αυτό είναι θετικό νέο, γιατί αυτό το 1% πάνω από το 50% είναι που σας δίνει ελπίδα να τους νικήσετε.
Το παράδειγμα είναι ακριβώς το ίδιο με τον ηθικό και το φυσικό αυτουργό σε ένα έγκλημα. Αν κάποιος πείσει έναν άλλο να διαπράξει φόνο, είναι ηθικός αυτουργός. Ό φυσικός αυτουργός είναι ο δολοφόνος και εννοείται τιμωρείται πιο αυστηρά από τη δικαιοσύνη. Μήπως τελικά είμαστε φυσικοί αυτουργοί που αφήνουμε τους άλλους να μας τρελάνουν και δεν το έχουμε καταλάβει;

Ασκληπιεία και Εγκοίμησις: Η Ιερή Ιατρική.

Η Αναζήτηση του Θεού στα Όνειρα
Από τα Ασκληπιεία ως τα Σύγχρονα Ψυχοθεραπευτικά Εργαστήρια
Η Αναβίωση του Ασκληπιού

Στη βάση του βράχου όπου ορθώνεται ο Παρθενώνας, βρίσκεται το Ασκληπιείο Αθηνών.
Μπορεί κανείς να φτάσει ως εκεί εύκολα, ανεβαίνοντας ανατολικά από το θέατρο του Διονύσου ένα ανηφορικό μονοπάτι που οδηγεί από το λογείο του θεάτρου απευθείας στον ιερό χώρο του ναού. Παλαιότερα, το ίδιο μονοπάτι συνέχιζε κυκλικά γύρω από την βάση της Ακρόπολης. Ο ασθενής, ο ικέτης, μπορούσε να προσεγγίσει τον ναό είτε από τα δυτικά, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της Αθηνάς, είτε από τα ανατολικά, όπως και σήμερα, περνώντας μέσα από τον χώρο της αναγέννησης και της έκστασης που διαφέντευε ο Διόνυσος.

Με τις εργασίες αναστήλωσης της αρχαιολογικής υπηρεσίας που έγιναν εκεί τα τελευταία χρόνια, ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει θαλάμους εγκοίμησης πίσω από το άβατο, το ιερό του ναού, καθώς και μια τεράστια κυκλική πέτρα που αποτελούσε την βάση ενός βωμού για τον θεό. Μετά από αιώνες, ο Ασκληπιός φανερώνει ξανά το πρόσωπό του στην Αθήνα.

Η αναστήλωση του Ασκληπιείου Αθηνών στην εποχή μας αποκτά ιδιαίτερα συμβολικές προεκτάσεις. Σηματοδοτεί όχι μόνο μια χρονική συγκυρία κατά την οποία το ενδιαφέρον για την εγκοίμηση και την θεραπευτική χρήση του ονείρου αναβιώνει μέσα από ορισμένες προωθημένες τάσεις της σύγχρονης ψυχοθεραπείας, αλλά και την αναγνώριση από την ιατρική και θεραπευτική σκέψη της ανάγκης για την σημασία της αντιμετώπισης των ασθενειών μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πνευματικότητας και αναζήτησης του νοήματος της ζωής.

Αν και δεν ήταν το πιο φημισμένο από τα 300 περίπου Ασκληπιεία – τα πρώτα θεραπευτικά συγκροτήματα ή νοσοκομεία της ανθρωπότητας – που λειτούργησαν για μια περίπου χιλιετία μέχρι τα μισά του 5ου μ.Χ. αιώνα στην Ελλάδα, στην Νότια Ιταλία, στα παράλια της Μικράς Ασίας και ευρύτερα στον μεσογειακό χώρο, είναι ένα θεραπευτικό συγκρότημα που χαρακτηριστικά η αρχιτεκτονική του λειτουργεί ως μια ιερή αλληγορία.

Αντανακλά την αντίληψη και την προσέγγιση της αρχαιοελληνικής σκέψης για την υγεία και την ασθένεια. Καταδεικνύει τον δρόμο για την ίαση, που λειτουργεί σαν ένας άξονας. Στα ανατολικά η ίαση περνά μέσα από τον θέατρο, τον χώρο του δράματος, του χορού, του εκστατικού πάθους και της αναγέννησης μέσα από τον θάνατο. Στα δυτικά, για να φτάσεις στην ίαση περνάς κάτω από την Αθηνά, από τον χώρο της λογικής, της σοφίας, της επιβεβαίωσης, της υπεροχής και της εκφρασμένης τελειότητας.
Η χωροθέτηση και η αρχιτεκτονική του λοιπόν συμπυκνώνουν την έννοια της ίασης μέσα από την αρχαιοελληνική θεώρηση και σκέψη. Η θεσμοθετημένη πρακτική που αντανακλούσε αυτή την θεώρηση είχε σαν κέντρο της την διαδικασία της εγκοίμησης, που δεν ήταν απλώς μια αναζήτηση για ένα θεραπευτικό όνειρο, αλλά μια πορεία κάθαρσης και εξαγνισμού ώστε ο ασθενής να έρθει σε επαφή με το Θείο.

Ιερή Ιατρική

Αν και η σύγχρονη δυτική ιατρική επικεντρώνει τις -σαφώς υπολογίσιμες και αποτελεσματικές -δυνάμεις της στον στόχο της θεραπείας του ασθενή και την ανακούφισή του από παθολογικές καταστάσεις του οργανισμού του, βαρύνεται με το γεγονός ότι αγνοεί την συνειδητότητα του ασθενή και την περίπλοκη σχέση σώματος-νου, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στην αποκατάσταση του σώματος με χρήση μηχανημάτων και φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Αυτή η στάση συνεχίζεται, παρά την ανάπτυξη και την εμφανή στροφή των πασχόντων σε εναλλακτικές θεραπείες και άλλα συστήματα ιατρικής, όπως η ομοιοπαθητική, η ινδική Αγιουβέρδα ή η κινέζικη ιατρική που αντανακλούν διαφορετικές προσεγγίσεις και βλέπουν περισσότερο τον άνθρωπο σαν ένα ενεργειακό όν και την ασθένεια σαν ένα μπλοκάρισμα ή αγκύλωση ροής της ενέργειας.
Η ολιστική ιατρική αναγνωρίζει καθαρά την σημασία της αντιμετώπισης των ασθενειών μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο σχέσεων και αλληλεπίδρασης της σωματικής, της συναισθηματικής, της νοητικής και ευρύτερα της ψυχικής ενέργειας.

Η έννοια λοιπόν της θεραπείας για την ολιστική ιατρική, όπως διαμορφώνεται σήμερα μέσα από την ζύμωση και τον διάλογο των διαφορετικών προσεγγίσεων, δυτικών και ανατολικών, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αποκατάσταση της ισορροπίας της ενεργειακής ροής του ανθρώπινου οργανισμού, που είναι συνώνυμη με την υγεία μεν, αλλά όχι και με την ευεξία.
Η παράδοση του Ασκληπιού διαμορφώνει μια τελείως διαφορετική αντίληψη. Η έννοια της ίασης για την αρχαιοελληνική σκέψη είναι κατά πολύ ευρύτερη από την σημερινή έννοια της θεραπείας. Πηγάζει από μια οπτική του κόσμου κατά την οποία το άτομο είχε πλήρη συναίσθηση ότι ήταν μέρος μιας κοσμικής τάξης που περικλείει τα πάντα.
Ίαση σημαίνει προσωπική ολοκλήρωση, που απαιτεί την αποκατάσταση των δυσλειτουργιών, στην ψυχή και το σώμα. Αυτό σημαίνει αποκατάσταση της σχέσης του ανθρώπου με την φύση, την κοινωνία και το θείο, την εύρεση μιας αίσθησης σκοπού και την εναρμόνιση της ύπαρξης του με την εσωτερική και την ευρύτερη κοσμική τάξη.
Περιλαμβάνει την επαφή με αυτό που ο ψυχίατρος Roberto Assagioli, ο θεμελιωτής της Ψυχοσύνθεσης, ονομάζει «ανώτερο ψυχοπνευματικό» μέρος του ανθρώπου. Η αποκατάσταση της υγείας έρχεται μέσα από μια καταφυγή σε μια υπερ-ατομική αντίληψη, μια προσπάθεια σύνδεσης με το κοσμικό γίγνεσθαι και το Όλον.
Ίαση είναι η θεραπεία της ίδιας της ψυχής και η επανένωση της με την ηρακλείτεια αφανή αρμονία, η αναγνώριση της θεϊκής της φύσης και η προσπάθεια προσέγγισης της. Γι΄ αυτό τα Ασκληπιεία είναι πρώτα απ΄ όλα ιεροί ναοί και ύστερα θεραπευτικά κέντρα. Πηγαίνοντας πέρα από την ολιστική ιατρική, της αντίληψης του ανθρώπου σαν ένα ενεργειακό πλέγμα, η παράδοση του Ασκληπιού είναι μια θρησκευτική, μια ιερή ιατρική.
Πνευματικές ανησυχίες, συναισθήματα, ελπίδες, όνειρα και απογοητεύσεις είναι βασικά και όχι περιφερειακά στοιχεία για την ιερή ιατρική, γιατί όλες αυτές οι λειτουργίες είναι εκφράσεις της ψυχής. Συνεπώς, έχοντας σαν κεντρικό άξονα την ψυχή, η ιερή ιατρική είναι η κατεξοχήν Ψυχοθεραπεία.



Η Μεγάλη Πορεία

Το πλήθος των αρχαιολογικών, φιλολογικών και επιγραφικών τεκμηρίων μας επιτρέπει να έχουμε σήμερα μια πλήρη εικόνα της πορείας αναζήτησης του ικέτη-ασθενή προς την ίαση. Η διαδικασία διέφερε και ως προς τον σκοπό της αλλά και ως προς την πρακτική της από κέντρο σε κέντρο.

Εγκοίμηση δεν γινόταν μόνο στα πολυάριθμα Ασκληπιεία, αλλά και σε μαντεία ή άλλους ιερούς τόπους. Στο μαντείο του Τροφώνιου στην Λιβαδιά, αλλά και στο Αμφιαράειον του Ωρωπού, η εγκοίμηση γινόταν κυρίως για μαντικούς σκοπούς, όπως γινόταν και στην Αίγυπτο στους ναούς της Ίσιδος και του Σαράπιδος.
Στην Μικρά Ασία, ήταν οι ιερείς που υποβάλλονταν σε εγκοίμηση για λογαριασμό των πιστών στα Πλουτώνεια, ενώ κάποια άλλα Ασκληπιεία, όπως αυτό της Περγάμου, όπου μαθήτευσε και θεράπευε μελετώντας τα δικά του όνειρα και των ασθενών ο Γαληνός, αυτός ο μεγάλος Έλληνας φυσιολόγος, ανατόμος και ιατρός του 2ου μ.Χ αιώνα, και της Κω, όπου μαθήτευσε και αργότερα δίδαξε ο Ιπποκράτης, λειτουργούσαν παράλληλα και σαν σχολές ιατρικής, όπου πολλοί μαθήτευαν γύρω από τους μεγάλους θεραπευτές της εποχής.

Τα σημαντικότερα Ασκληπιεία εξελίχτηκαν σε μεγάλα κτιριακά συμπλέγματα που περιελάμβαναν γυμναστήρια, λουτρά, θέατρα και χώρους διαβίωσης για τους πολυάριθμους ασθενείς.
Το θέατρο της Επιδαύρου, για παράδειγμα, ήταν μέρος του συγκροτήματος του τοπικού Ασκληπιείου που ήταν το μεγαλύτερο και το πιο ξακουστό στον αρχαίο κόσμο, μια και ο ίδιος ο Ασκληπιός, ακολουθώντας τις υποδείξεις του δασκάλου και μέντορά του στην τέχνη της θεραπευτικής, του κενταύρου Χείρωνα, έδωσε ο ίδιος οδηγίες για την χωροθέτηση και κατασκευή του.
Όπως αναφέρει ο Παυσανίας, με τις υποδείξεις του Ασκληπιού μεταφέρθηκε χώμα και τρίμματα ορυκτού από την περιοχή της Μαγνησίας- που ήταν πλούσιο σε μαγνητίτη- και στρώθηκε στην Επίδαυρο.
Σ΄ αυτό το χώμα φύτευαν τα βότανα που χρησιμοποιούσαν οι Ζάκορες, οι ιεροί θεραπευτές στις θεραπευτικές αγωγές τους. Επίσης οι κατσίκες και τα άλλα ζώα του ναού τρέφονταν από χόρτα φυτεμένα σ΄ αυτό το χώμα. Το γάλα απ΄ αυτές τις κατσίκες ήταν και η κύρια τροφή για τους περίφημους παρείες τα λίγο μεγαλύτερα του ενός μέτρου ξανθόφιδα που, εκπαιδευμένα από τους Ζάκορες, κατά την διάρκεια της τελευταίας φάσης της εγκοίμησης όταν πλέον ο ασθενής κοιμόταν στο άβατο, έγλειφαν και καθάριζαν χρόνια αποστήματα και πληγές, κάθονταν στις κοιλιές των στείρων γυναικών κ.α.

Όταν ο ασθενής πλησίαζε στην Επίδαυρο, έβλεπε στον δρόμο του και στον χώρο μπροστά στον ναό εκατοντάδες επιγραφές. Ήταν η καταγραφή πολλών περιστατικών από ασθενείς που βρήκαν την ίαση από το χέρι του Ασκληπιού. Από μόνες τους αυτές οι πινακίδες ήταν μια ισχυρή υποβολή που τόνωνε την πίστη στην θεραπεία, μέσα από την συνάντηση με το θείο.
Γνώριζαν με αυτόν τον τρόπο ότι εδώ κατοικεί ο θαυματουργός Ασκληπιός και το μόνο που είχαν να κάνουν για να θεραπευτούν ήταν να παραδώσουν πλήρως και τελειωτικά την ασθένειά τους σε εκείνον και στους ιερείς- θεραπευτές εκπροσώπους του. Έπρεπε λοιπόν να εξαγνίσουν τον εαυτό τους και να προετοιμαστούν για την άφιξή του στα όνειρά τους.
Πριν φτάσει ο ασθενής στην τελευταία φάση της εγκοίμησης, τον ύπνο στον καθαγιασμένο χώρο μπροστά στο υποβλητικό χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού που βρισκόταν στο άβατο του Ασκληπιείου της Επιδαύρου, για δυο- τρεις ημέρες ακολουθούσε ένα τυπικό εξαγνιστικών τελετουργιών, που περιελάμβανε τα –πολύ σημαντικά- καθαρτήρια λουτρά, αυστηρή νηστεία ή συγκεκριμένους διαιτητικούς περιορισμούς ανάλογα με την περίπτωση, αποχή από ερωτική πράξη κ.α. Μέσα στο τυπικό συμπεριλαμβάνονταν η παρακολούθηση των διδασκόμενων στο θέατρο τραγωδιών και η προσφορά θυσιών.
Υπήρχε επίσης και η παροχή μιας πρωτοβάθμιας περίθαλψης πριν την εγκοίμηση, που ήταν η κορύφωση της πορείας για την ονειρική συνάντηση με τον Ασκληπιό. Αυτή η πρωτοβάθμια περίθαλψη ήταν αρκετά εκτεταμένη στο εύρος της, μια και περιελάμβανε χειρουργικές επεμβάσεις όπως διάνοιξη αποστημάτων, ανατάξεις σπασμένων μελών κλπ., αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θεωρούνταν η αιτία για την ίαση των ασθενειών. Αυτή την δώριζε αποκλειστικά η «επιφάνεια» του Ασκληπιού μέσω του θεραπευτικού ονείρου.

Η Επίσκεψη του Θεού

Όταν οι ασθενείς είχαν ολοκληρώσει την προκαταρτική διαδικασία, ξάπλωναν στις στιβάδες (στρώματα) τους μέσα στο άβατο. Περίμεναν με αγωνία τον γεροντότερο ιερέα να μπει από την είσοδο της ανατολής και να φωνάξει τρεις φορές: « Ασκληπιέ θαυματουργέ, σε περιμένουμε».
Ακολουθούσε ομαδική ψαλμωδία, με ύμνους προς τον πανθεραπευτή Ασκληπιό και επικλήσεις να τους επισκεφτεί την ώρα του ύπνου και να τους θεραπεύσει από τα πάθη τους.
Κατόπιν ο Ζάκορας άρχιζε να ψέλνει λόγια ακατανόητα και να χειρονομεί υψώνοντας τα χέρια προς το άγαλμα του θεού και κατεβάζοντας τα προς τους ασθενείς.
Μόλις οι λύχνοι έσβηναν, έμεναν μόνο τα μάτια του θεού να λάμπουν από το επιβλητικό παράστημα του Ασκληπιού στο άκρο του άβατου που τραβούσε τα βλέμματα των γεμάτων πίστη και ελπίδα ασθενών.
Καθώς ακούγονταν ο απόμακρος ήχος ενός αυλού και κάποιου κρουστού σε ένα όλο και πιο αργό, υπνωτιστικό ρυθμό βυθίζονταν αργά σε ένα βαθύ στάδιο χαλάρωσης
Όλη αυτή η διαδικασία ήταν μια τελετουργική υποβολή, μια επαγωγή σε ομαδική ύπνωση, που δεν αργούσε να ρίξει σε ύπνο τους ασθενείς, κάποιοι από τους οποίους είχαν από πριν πιει συγκεκριμένα σκευάσματα που τους είχαν δοθεί.
Σε μια περίπου ώρα μετά το σβήσιμο των λύχνων, οι παραστάτες, το βοηθητικό προσωπικό του ναού, άνοιγαν αθόρυβα τις πόρτες και έμπαιναν μέσα οι ειδικευμένοι ιερείς- θεραπευτές.
Έκαναν θεραπευτικές επεμβάσεις, όπως έμπλαστρα και εντριβές, ψαύσεις και επαναφορές στην θέση μυών και νεύρων, πλύσεις και καθαρισμούς πληγών κλπ. Μαζί τους έμπαιναν στην τεράστια αίθουσα οι παρείες, τα εκπαιδευμένα ιερά φίδια, που επικουρούσαν το θεραπευτικό έργο. Σέρνονταν ανάμεσα στις στιβάδες και πάνω στα σώματα των σε βαθύ ύπνο και ονειρευόμενων ασθενών.
Ο θεός Ασκληπιός εμφανίζονταν στα όνειρα σαν ένας γενειοφόρος άντρας που κρατούσε μια βακτηρία (μπαστούνι), ή σαν ένα αντρικό χέρι που άγγιζε το πάσχον μέρος. Συχνά ήταν τα θεραπευτικά όνειρα με φίδια.
Επίσης καλοί οιωνοί θεραπείας ήταν η εμφάνιση ενός σκύλου, που θεωρούνταν σύντροφος του Ασκληπιού ή ενός πετεινού, επίσης σύμβολο του θεού.

Την άλλη μέρα, οι ασθενείς εξιστορούσαν τι είδαν στον ύπνο τους στους ιερείς, και ανάλογα με το όνειρο, τους δινόταν κάποια αγωγή για να ακολουθήσουν.
Ήταν πολλές οι φορές όμως που ο ασθενής ξυπνούσε εντελώς θεραπευμένος και σε κάποιες περιπτώσεις, όπως γνωρίζουμε από τις επιγραφές, η θεραπεία έφτανε στα όρια μιας θαυματουργής ιάσεως από μακρόχρονη ασθένεια.
Τέλος, όλο το ιστορικό της ασθένειας, του ονείρου και της ίασης, καταγραφόταν στις πινακίδες και εκτίθεντο σε κοινή θέα. Επίσης συχνά η ίδια η ιαματική θεότης ζητούσε την προσφορά ενός αφιερώματος εκ μέρους του θεραπευμένου πλέον ικέτη, κάτι που δινόταν ασφαλώς με περίσσια γενναιοδωρία.

Το Πέρασμα στον Χριστιανισμό

Η λατρεία του Ασκληπιού απετέλεσε μία από τις μεγαλύτερες κατά την περίοδο της εξάπλωσης του χριστιανισμού, και ο ίδιος ο Ασκληπιός ήταν ένας από τους τελευταίους στην σειρά των “ειδωλολατρικών” θεών που έχασαν την γενική αποδοχή τους.
Αν και ο χριστιανισμός επιτέθηκε κατά μέτωπον στο θεσμό της εγκοίμησης, δεν κατάφεραν να βάλουν τέλος στην άσκηση της από τους απλούς ανθρώπους.
Κατέφυγαν λοιπόν στην τροποποίηση του αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος και του θεολογικού υποβάθρου της. Η ίδια όμως πρακτική της χρήσης του θεραπευτικού ονείρου υιοθετήθηκε τελικά αυτούσια και ενσωματώθηκε στον χριστιανισμό.

Ο Ασκληπιός αντικαταστάθηκε με χριστιανούς μάρτυρες και αγίους, όπως η Θέκλα, οι Κύρος και Ιωάννης, οι Κοσμάς και Δαμιανός, ο Θεράπων ή ο Αρτέμιος.
Γύρω από τα θαυματουργά λείψανά τους, συχνά στον ίδιο χώρο όπου πριν λειτουργούσαν οι αρχαίοι ναοί και με παραπλήσιο τελετουργικό, η πρακτική της εγκοίμησης συνεχιζόταν. Η αναγραφή τώρα των θεραπειών καταγράφονταν σε αρχεία από τα κέντρα αυτά, σαν συλλογές θαυμάτων, που μας παρέχουν πλήθος πληροφοριών για την οργάνωση και την εξέλιξη της εγκοίμησης μέχρι τον 7ο αιώνα.

(Σχόλιο τροφής: Ήθελα να κρατήσω απόσταση, αλλά δεν μπορώ να αφήσω ασχολίαστο το παραπάνω.. Πως γίνεται η ίασις στην μία περίπτωση να αποτελεί “ειδωλολατρικές μαγγανείες ” και στην άλλη “θαύματα”, χρησιμοποιώντας την ίδια τακτική και πρακτική, είναι πέραν της δικής μου αντιλήψεως! Ή πως ενώ για το φίδι, υπάρχουν καταγραφές θεραπείας στην μία περίπτωση, δαιμονοποιείται και γίνεται η προσωποποίηση του κακού στην άλλη; Όπως επίσης δεν αντιλαμβάνομαι και το παρακάτω, γιατί η νέα, τότε, θρησκεία, έπρεπε να καταστρέψει και να κατά-λεηλατήσει αυτά, που εντέλει μιμήθηκε από την προηγούμενη και αποτελούν την βάση της ακόμη έως σήμερα; Εγώ ξέρω πως καταστρέφεις κάτι για να “χτίσεις” κάτι νέο και καλλίτερο από αρχής, αν καταστρέφεις το προηγούμενο για να καταλήξεις να το μιμείσαι, ποιος ο λόγος νά το κάνεις; Ας το ενσωμάτωνε εξ αρχής, απ` το να καταστρέψει…)
Την ίδια περίπου εποχή που το άγαλμα της Αθηνάς αφαιρέθηκε από τον Παρθενώνα, το Ασκληπιείο Αθηνών λεηλατήθηκε και λίγο αργότερα καταστράφηκε. Στην θέση ανεγέρθηκε μια εκκλησία αφιερωμένη στον θεραπευτή Άγιο Αντρέα (…). Η εγκοίμηση συνεχίστηκε στην εκκλησία αυτή, η οποία περιελάμβανε ένα επί πλέον κλίτος, ίσως σαν ένα πρόναο σαν αυτόν που υπήρχε στον προγενέστερο ναό.

Η ομοιότητα της χριστιανικής με την αρχαία εγκοίμηση ήταν τόση ώστε προκαλούσε πολλές φορές σύγχυση στους ασθενείς ως προς την ταυτότητα των προσώπων που τους θεράπευαν στα όνειρά τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν κάποιες περιπτώσεις που καταγράφονται στα αρχεία από τις συλλογές θαυμάτων του Κοσμά και Δαμιανού. Μία απ΄ αυτές αναφέρει ότι οι “ειδωλολάτρες” είχαν την συνήθεια να αναφέρονται στους Κοσμά και Δαμιανό ως Κάστορα και Πολυδεύκη.
Μια φορά που κάποιος αρρώστησε βαριά και επισκέφτηκε την κλινική του Κοσμά και Δαμιανού. Επειδή καλούσε συνεχώς τον Κάστορα και Πολυδεύκη να τον γιατρέψουν, οι γιατροί τον απέφευγαν (Ωραίοι γιατροί).
Όταν, υποφέροντας από τους πόνους, στρίμωξε τους γιατρούς, εκείνοι του εξήγησαν ότι τα μοναδικά ονόματα στα οποία άκουγαν ήταν Κοσμάς και Δαμιανός, η δύναμη των οποίων ερχόταν από τον Ιησού Χριστό.
Αν εκείνος αποδεχόταν τον Χριστό, θα θεραπευόταν(…). Εκείνος δέχεται και βαφτίζεται Χριστιανός. Τίποτα απ΄ όλα αυτά δεν έγινε μέσα σε ένα όνειρο, όμως προετοιμάζουν την σκηνή για την επόμενη αφήγηση ενός θαύματος, όπου ένας “ειδωλολάτρης”, απελπισμένος από τον πόνο της ασθένειας του, ακολουθεί ένα χριστιανό φίλο του σε μια εκκλησία του Κοσμά και Δαμιανού.
Αφού περνά πολύ ώρα στον νάρθηκα της εκκλησίας, βλέπει ένα όνειρο στο οποίο « τρία παιδία τρώγωσι ψυχία άρτου εμβαπτισμένα σε οίνο».
Ο ονειρευόμενος νιώθει μεγάλη επιθυμία να δοκιμάσει κι΄ αυτός, αλλά τα παιδιά αρνούνται να ικανοποιήσουν το αίτημα του, και τότε τον καταλαμβάνει φόβος ότι θα σκοτωθεί.
Κατά την διάρκεια του ονείρου του, αποκτά επίσης την επίγνωση και συνειδητοποιεί ότι μπροστά του βλέπει το μυστικό της Θείας Ευχαριστίας. Γνωρίζει επίσης ότι οι χριστιανοί σκοτώνουν τους μη χριστιανούς που παραβιάζουν τα μυστήρια τους.
Στο όνειρό του, εμφανίζονται δύο άτομα που στην αρχή νομίζει ότι είναι ο Κάστορας και Πολυδεύκης, όμως εκείνοι του λένε ότι είναι οι Κοσμάς και Δαμιανός και του δίνουν να φάει ψωμί. Ξυπνά βέβαιος για την απόφασή του να ασπαστεί τον χριστιανισμό.

Ο Ύπνος του Ασκληπιού

Αυτοί που θεωρούν την υιοθέτηση της πρακτικής της εγκοίμησης από την χριστιανισμό ως μια πολιτική προσπάθεια για την φυσιολογική πολιτισμική συνέχεια από το πέρασμα μιας θρησκείας σε μια άλλη, παραγνωρίζουν το γεγονός ότι η απομόνωση και η απογύμνωση μιας θεσμοθετημένης πρακτικής από το ευρύτερο πλαίσιο κοσμοθεώρησης και αντίληψης μέσα από το οποίο γεννήθηκε δεν μπορεί παρά να περιέχει και τους σπόρους της αποδυνάμωσης και καταστροφής της.

Έτσι, αφού πλέον η εγκοίμηση στο βυζάντιο, αντίθετα από την αρχαιοελληνική σκέψη, αφορά πρώτιστα το σώμα και μετά το πνεύμα και υπηρετεί περισσότερο την βραχυπρόθεσμη θεραπεία παρά την αποκατάσταση της επαφής του ανθρώπου με το θείο, δεν είναι καθόλου παράξενο που με το πέρασμα των χρόνων θεωρήθηκε σαν ένα είδος δεισιδαιμονίας, που βρισκόταν σε αντίθεση με την νέα αντίληψη της ιατρικής, που άρχισε από την εποχή που ο Ιπποκράτης αναζήτησε μια ορθολογιστική προσέγγιση στον χειρισμό της ασθένειας.

Αυτή η μεταβίβαση από το πέπλο του μύθου και του θείου στις ορθολογιστικές και επιστημονικές διεργασίες ήταν που γέννησε την σημερινή προσέγγιση της δυτικής ιατρικής. Αν και ο πατέρας και ο παππούς του Ιπποκράτη ήταν αρχιερείς του Ασκληπιού και ο ίδιος μεγάλωσε μέσα στους θαλάμους εγκοίμησης του Ασκληπιείου της Κω, εκεί όπου ερμηνευόταν η σημασία των ονείρων και κοντά στις πηγές όπου γινόταν η κάθαρση των ασθενών, ο Ιπποκράτης αρνήθηκε να δεχτεί την θεϊκή παρέμβαση κατ΄ αρχάς ως αιτία της κάθε ασθένειας. Σαφώς δεν ακύρωσε και ποτέ δεν αρνήθηκε τον Ασκληπιό, απλά τον τοποθέτησε σε μεγαλύτερη απόσταση από τον άνθρωπο και την Φύση, βλέποντας την υγεία και την ασθένεια σαν φυσικά φαινόμενα, που έπρεπε να κατανοηθούν και να αντιμετωπιστούν ως γεγονότα που συμβαίνουν μέσα στην σφαίρα της φύσης και του ανθρώπινου νου.

Ουροβόρος Όφις

Όπως τα όνειρα γεννιούνται από άτομα, έτσι οι μύθοι γεννιούνται από πολιτισμούς. Ο εξοστρακισμός του μύθου και η επικράτηση της επιστημονικής λογικής είναι το συλλογικό όνειρο της εποχής μας, που μας οδήγησε στο σημείο που βρίσκεται η ανθρωπότητα σήμερα. Και είναι ακριβώς σήμερα, που περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, καταλαβαίνουμε την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας. Έχουμε την άμεση ανάγκη, μπροστά στο αδιέξοδο και στο φάσμα της καταστροφής, να τοποθετήσουμε την ζωή μας σε ένα πλαίσιο που προσδίδει νόημα, χωρίς να απογυμνώνει τον άνθρωπο από την πνευματικότητά του. Έχουμε την ανάγκη να ανακαλύψουμε ένα καινούργιο μύθο, για να μπορέσουμε να ονειρευτούμε ξανά.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που οι πιο προωθημένες τάσεις στην ψυχοθεραπεία και στην ιατρική σήμερα κατανοούν αυτή την ανάγκη επαναπροσδιορισμού μιας καινούργιας θεώρησης για το τι σημαίνει υγεία και ευημερία. Έτσι, το φίδι του Ασκληπιού μετουσιώνεται, κινείται μέσα στον χρόνο και εμφανίζεται ξανά στην εποχή μας σαν ένας ουροβόρος όφις, ένα φίδι που δαγκώνει την ουρά του, συμβολίζοντας την ολοκλήρωση, αλλά και την επιστροφή στην αρχική πηγή.Ουσιαστικά δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο στο να ανακαλύψουμε, αρκεί μόνο να θυμηθούμε την πηγή μας, να εμβαπτιστούμε ξανά στον αρχικό μύθο. Τον μύθο της προσωπικής ολοκλήρωσης και της επαφής μας με το Θείο, τον μύθο του πανθεραπευτή Ασκληπιού.
------------
Πηγές:
1. Frantz Allison, «From Paganism to Christianity in the Temples of Athens», DOP, 1965.
2. Charles Stewart, «Dream Incubation and the End of Ancient Greek Religion», μετάφραση δημοσιευμένη στο περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ, τ. 79.
3. Edward Tick, «Η Θεραπεία της Ψυχής μέσα από τα Όνειρα», εκδ. Ενάλιος, 2003.
4. C.A. Meier, «Ancient Incubation and Modern Psychotherapy», Northwestern University Press, 1967.
5. Σπύρος Μακρής, «Ο Ιερός Χάρτης της Ελλάδας», ΑΒΑΤΟΝ, τ. 52.
6. Άγγελος Βιαννίτης, «Dream Therapy», ΑΒΑΤΟΝ, τ. 48.

Zουν στον κόσμο τους

Dane Shitagi (6)Σίγουρα έχουμε όλοι το έχουμε ακούσει “την πραγματικότητα την δημιουργούμε εμείς”, μόνο που δεν αναφέρουν … Ποια ακριβώς πραγματικότητα;

Τον κόσμο δηλαδή γύρω μας τον φτιάχνουμε στο μυαλό μας μέσα απο τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις μας. Πολλές φορές μου λένε ότι ζω στον κόσμο μου. Συμφωνώ. Ζω στον κόσμο μου, όπως άλλωστε όλοι μας. Όλοι ζουν στον κόσμο τους!

Μπορεί σε πρακτικό και φυσικό επίπεδο κάτι τέτοιο να μην είναι κατανοητό αλλά τουλάχιστον σε βοητικό και ψυχολογικό επίπεδο είναι εύκολο να συμφωνήσουμε. Σημασία δεν έχει τι συμβαίνει γύρω μας αλλά πως το ερμηνεύουμε και πως δρούμε για να το επηρεάσουμε.

Για μερικά πράγματα δύσκολα θα είμαστε ποτέ απόλυτα βέβαιοι ώστε να καταλήξουμε σε μία κοινή αποδεχτή ερμηνία. Για παράδειγμα σε θέματα πνευματικά και θρησκευτικά είναι αδύνατο να απαντήθούν με μιας όλα μας τα ερωτήματα. Ακόμα και αν ποτέ έχουμε καποιο συνταρακτικό γεγονός ή μία σημαντική ανακάλυψη που αλλάζει τα δεδομένα, και πάλι θα υπάρχουν εκατομμύρια διαφορετικές ερμηνίες.

Τα στρώματα της ατμόσφαιρας

8e337cfdΑτμόσφαιρα είναι το αέριο περίβλημα που περιβάλλει τη γη, και το οποίο συγκρατείται από τη βαρύτητα. Αποτελείται από τέσσερα διακριτά στρώματα, και πολλά ενδιάμεσα. Αυτά τα στρώματα ξεκινούν από το επίπεδο του εδάφους, το οποίο μετράται στο επίπεδο της θάλασσας, και εκτείνονται έως αυτό που ονομάζουμε διάστημα.
Φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης και ο Εμπεδοκλής εμπνευσμένοι από την διαφάνεια, τη ομοιογένεια και την αφθονία του αέρα οδηγήθηκαν σε πρώιμα συμπεράσματα σχετικά με τη φύση του. Τον κατέταξαν μαζί με το νερό, τη φωτιά και τη γη, στα τέσσερα πρωταρχικά στοιχεία του Σύμπαντος, σκέψη που διατηρήθηκε στο πέρασμα των αιώνων έως τον Μεσαίωνα.
Σήμερα γνωρίζουμε βεβαίως ότι ο ατμοσφαιρικός αέρας δεν είναι ένα ομοιογενές αέριο, αλλά μίγμα διαφόρων αερίων. Το θεμέλιο για αυτό έθεσε ο σπουδαίος Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Leonardo Da Vinci, 1452-1519) ο οποίος παρατήρησε ότι αέρας που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για την αναπνοή ή την τροφοδότηση της φωτιάς παύει να συντελεί στην καύση.
Έναν αιώνα μετά, το έτος 1624 ο Φλαμανδός γιατρός Γιαν φαν Χέλμοντ (Jan van Helmont, 1579-1644) διαπίστωσε ότι ο αέρας δεν είναι στοιχείο εφόσον αποτελείται από ένα ή περισσότερα αέρια με διαφορές στη συμπεριφορά τους (εκείνος τα ονόμαζε ατμούς). Στην αντίληψη του αυτή συνέτεινε η παρατήρηση ότι ο αέρας περιέχει επίσης υγρή και στερεή φάση. Δυστυχώς, η επιστημονική κοινότητα της εποχής απέρριψε τις απόψεις του φαν Χέλμοντ.
Τα επόμενα χρόνια επιφανείς επιστήμονες προσπάθησαν να τεκμηριώσουν την πραγματική φύση του αέρα, όμως αυτό στάθηκε αδύνατο εξαιτίας του πλήθους των ασύνδετων μεταξύ τους γνώσεων και της πολυπλοκότητας της κατάστασης έως την ανακάλυψη του αζώτου το 1772 και του οξυγόνου το 1774. Η τιμή ανήκει στον πατέρα της θεωρίας της καύσης και της σύγχρονης χημείας τον Γάλλο Αντουάν Λωράν Λαβουαζιέ (Αntoine Laurent Lavoisier, 1743-1794) που παραβλέποντας τα περιττά και συνδυάζοντας τις τεκμηριωμένες εμπειρίες που είχαν συσσωρευτεί εν τω μεταξύ, υποστήριξε ότι ο αέρας είναι μείγμα οξυγόνου και αζώτου και συγκεκριμένα, το 1/5 ήταν το αέριο του Πρίστλεϊ που ο Λαβουαζιέ ονόμασε οξυγόνο, τα δε 4/5 ήταν το αέριο του Ράδερφορντ, το άζωτο. Η ακριβής αναλογία των δυο αυτών στοιχείων στον αέρα βρέθηκε το 1784 από τον Κάβεντις, που υποστήριξε πως η σύσταση τους είναι σταθερή παντού.

Τροπόσφαιρα: Στην τροπόσφαιρα ο αέρας, επειδή βρίσκεται πλησιέστερα στη γη, ρέει πάνω κάτω με σταθερή ροή. Επίσης, σε αυτή τη σφαίρα, ο αέρας είναι θερμότερος πιο κοντά στην επιφάνεια της γης και πιο κρύος όσο πιο ψηλά ταξιδεύουμε. Η τροπόσφαιρα είναι πολύ σημαντική στις καθημερινές μας δραστηριότητες.
Ξεκινώντας από το επίπεδο της θάλασσας, η τροπόσφαιρα ανεβαίνει στα επτά μίλια. Το χαμηλότερο ένα τρίτο, αυτό το οποίο είναι πιο κοντά σε μας, περιέχει το 50% του συνόλου των ατμοσφαιρικών αερίων.
Αυτό είναι το μόνο τμήμα της ατμόσφαιρας στο οποίο μπορούμε να αναπνεύσουμε, και επίσης η περιοχή όπου όλα τα καιρικά φαινόμενα λαμβάνουν χώρα. Έχει επίσης την ιδιότητα του προσανατολισμού βορρά-νότου. Ο αέρας του βορείου ημισφαιρίου και ο αέρας του νοτίου συναντιούνται και σμίγουν στον ισημερινό. Στη συνέχεια βρίσκεται ένα λεπτό στρώμα που ονομάζεται τροπόπαυση και χωρίζει την τροπόσφαιρα από την στρατόσφαιρα.

Η Στρατόσφαιρα: Η στρατόσφαιρα είναι το επόμενο στρώμα της ατμόσφαιρας. Εδώ ο αέρας ρέει παράλληλα προς τη γη σε πολύ γρήγορα ρεύματα αέρος. Αυτό είναι το στρώμα στο οποίο πετούν πλέον τα αεριωθούμενα. Η στρατόσφαιρα αρχίζει στα 10 χιλιόμετρα περίπου (8 – 14,5 μίλια) και φτάνει περίπου στα πενήντα χιλιόμετρα ύψος (περίπου 30 μίλια). Το άνω τμήμα της στρατόσφαιρας είναι πλούσιο σε όζον. Το όζον είναι υποπροϊόν ηλιακής ακτινοβολίας και οξυγόνου.
Συλλαμβάνοντας τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου και αναδιανέμοντάς τες, το όζον αφαιρεί όλες τις βλαβερές επιδράσεις. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για όλα τα έμβια όντα πάνω στη γη, αφού η αφιλτράριστη ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να καταστρέψει κάθε ζωικό ιστό. Μετά τη στρατόσφαιρα, υπάρχει και ακόμα ένα ρυθμιστικό στρώμα, και ονομάζεται στρατόπαυση.

Η Μεσόσφαιρα: Πάνω από τα τριάντα μίλια και μέχρι τα πενήντα εκτείνεται η μεσόσφαιρα. Αυτή η περιοχή σημειώνει τις ψυχρότερες θερμοκρασίες όλης της ατμόσφαιρας. Εδώ, οι μετεωρίτες που έρχονται πολύ κοντά στη γη αναφλέγονται.

Η θερμόσφαιρα: Το τελευταίο στρώμα της ατμόσφαιρας ονομάζεται θερμόσφαιρα, και μετράται στα 50 έως 90 μίλια πάνω από τη γη, περιέχει δε λιγότερο από το 0,01% του συνόλου του αέρα του ατμοσφαιρικού περιβλήματος.
Οι θερμοκρασίες εδώ φθάνουν και τους 1100°C αλλά τα αέρια μόρια που απαρτίζουν τον αέρα βρίσκονται σε τόσο μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, ώστε η θερμοκρασία να μην γίνεται αισθητή.

Η ιονόσφαιρα: Το πολύ εξωτερικό άκρο της θερμόσφαιρας είναι η περιοχή που ονομάζεται ιονόσφαιρα και δεν αποτελεί ξεχωριστό στρώμα. Από εδώ άτομα αερίου παρασύρονται στο διάστημα. Λέγεται ιονόσφαιρα, διότι σε αυτό το τμήμα της ατμόσφαιρας η ακτινοβολία του ήλιου είναι ιονισμένη, καθώς ταξιδεύει δε μέσω των μαγνητικών πεδίων της γης στους πόλους της γης, δημιουργείται το φαινόμενο που ονομάζεται σέλας.
Τα πολύχρωμα σχήματα στον ουρανό ονομάζονται Βόρειο Σέλας ή Aurora Borealis στο βόρειο ημισφαίριο, και Νότιο Σέλας ή Aurora Australis στο νότιο ημισφαίριο.

Γινόμαστε δυστυχείς κυνηγώντας την ευτυχία;

61327_146261885416150_100000970193129_211841_2067998_nΜέσα στην παραζάλη της καθημερινότητας, η αναζήτηση της ευτυχίας γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Στην Αμερική έχουν χορηγηθεί τρία αναφαίρετα δικαιώματα στους πολίτες: η ζωή, η ελευθερία και η επιδίωξη της ευτυχίας. Στο βασίλειο του Μπουτάν, έχουν δημιουργήσει και χρησιμοποιούν ένα δείκτη για τη μέτρηση της ευτυχίας.
Τι γίνεται όμως, αν το κυνήγι της ευτυχίας, μας εμποδίζει τελικά να την βρούμε; Πράγματι, υπάρχουν λόγοι που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η αναζήτηση της ευτυχίας μπορεί να αποδειχτεί συνταγή για τη δυστυχία .
Μια σειρά από νέες μελέτες, που έγιναν με επικεφαλής τον ψυχολόγο Iris Mauss, έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερη αξία αποδίδουμε στην ευτυχία, τόσο λιγότερο ευτυχείς γινόμαστε. Το είδα να συμβαίνει με ένα φίλο μου, ένα πολυμαθή που μιλάει πολλές ξένες γλώσσες, από την κινεζική μέχρι την ουαλική. Στο πανεπιστήμιο σπούδασε πληροφορική, αλλά τελικά διαπίστωσε ότι δεν τον ικανοποιούσε αυτή η επιστήμη.
Έχοντας εμμονή με την ευτυχία, λαχταρούσε μια καριέρα και μια κουλτούρα που θα συμβάδιζαν απόλυτα με τα ενδιαφέροντα και τις αξίες του. Εντός δύο ετών από την αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο, είχε μετακινηθεί από την πρώτη του δουλειά στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών σε μια εταιρία με αντικείμενο το διαδίκτυο, στη συνέχεια εργάστηκε ως διευθυντής σούπερ μάρκετ, μετά ως σύμβουλος επιχειρήσεων, και τελικά περιπλανήθηκε σε διάφορες χώρες: Πουέρτο Ρίκο, Τρινιδάδ, Καναδά.
Οι δουλειές που έκανε και οι χώρες που πήγε, δεν τον γέμισαν. Μετά από ένα χρόνο, ξεκίνησε standup comedy, ενώ εξέταζε το ενδεχόμενο να μετακομίσει στο Λονδίνο για να παρακολουθήσει κάποιο μεταπτυχιακό πρόγραμμα για την εκπαίδευση, την φιλοσοφία της επιστήμης, ή την ψυχολογία. Αλλά τίποτα από αυτά δεν τον έκανε ευτυχισμένο. Δυσαρεστημένος που δεν μπορούσε να κάνει πρόοδο στο κυνήγι της ευτυχίας, μετακόμισε στο Πεκίνο.
Εκεί έμεινε δύο χρόνια, αλλά δεν ταίριαξε με την κουλτούρα των Κινέζων, οπότε μετακόμισε στη Γερμανία και εργάστηκε για μία ιστοσελίδα που είχε ως στόχο να βοηθήσει τα ζευγάρια να περνούν μαζί περισσότερο ποιοτικό χρόνο. Αλλά ούτε αυτό τον έκανε ευτυχισμένο, άλλαξε πλάνα και επέστρεψε στο Πεκίνο για να γίνει πωλητής επίπλων γραφείου. Ένα χρόνο αργότερα, εκμυστηρεύτηκε στους φίλους του ότι δεν μπορεί να βρει τι θέλει πραγματικά.
Ο φίλος μου έκανε τέσσερα λάθη που είναι πάρα πολύ συνηθισμένα στον δρόμο προς την ευτυχία.
Το πρώτο λάθος ήταν η ίδια η προσπάθεια να καταλάβει αν ήταν ευτυχής. Όταν επιδιώκουμε την ευτυχία, ο στόχος μας είναι να βιώσουμε περισσότερη χαρά και ικανοποίηση. Για να καταλάβουμε αν σημειώνουμε πρόοδο, θα πρέπει να συγκρίνουμε την ευτυχία που βιώναμε στο παρελθόν με την τρέχουσα ευτυχία μας. Αυτό δημιουργεί το εξής πρόβλημα: τη στιγμή που κάνουμε αυτή τη σύγκριση, περνάμε από την κατάσταση που βιώνουμε αυτά που μας συμβαίνουν, σε μια άλλη κατάσταση που προσπαθούμε ν’ αξιολογήσουμε αυτά που μας συμβαίνουν.
Ο ψυχολόγος Mihaly Csikszentmihalyi έκανε έρευνα αρκετές δεκαετίες για τη “ροή” την κατάσταση πλήρους απορρόφησης σε μια δραστηριότητα. Σκεφτείτε όταν είστε απορροφημένοι σε ένα συναρπαστικό βιβλίο, όταν παίζετε ένα άθλημα που αγαπάτε , ή όταν βρίσκεστε με ένα καλό φίλο που δεν έχετε δει εδώ και χρόνια. Βρίσκεστε στη “ροή”: είστε τόσο βυθισμένοι σ’ αυτό που κάνετε, που χάνετε την αίσθηση του χρόνου και του έξω κόσμου.
Ο Csikszentmihalyi διαπίστωσε ότι όταν οι άνθρωποι βρίσκονται στην κατάσταση “ροής”, δεν αναφέρουν ότι είναι ικανοποιημένοι, επειδή είναι πολύ απασχολημένοι και επικεντρωμένοι στη δραστηριότητα ή τη συζήτηση. Όμως μετά, κοιτάζοντας πίσω στο χρόνο, περιγράφουν τη κατάσταση της “ροής” ως τη βέλτιστη συναισθηματική εμπειρία. Το λάθος που έκανε ο φίλος μου ήταν ότι ψάχνοντας παντού για την ευτυχία, μείωσε την ικανότητά του να βρει τη “ροή”.
Ήταν τόσο απασχολημένος με την αξιολόγηση της κάθε νέας θέσης εργασίας και της χώρας που μετακόμιζε, που ποτέ δεν ήταν αφοσιώθηκε πλήρως στα σχέδια και τις σχέσεις του. Αντιθέτως, έπαθε κατάθλιψη και μπήκε σ’ ένα φαύλο κύκλο όπως αυτό τεκμηριώνεται από τους ψυχολόγους Katariina Salmela – Aro και Jari – Erik Nurmi: η κατάθλιψη οδηγεί τους ανθρώπους να αξιολογούν τις καθημερινές δραστηριότητες τους ως λιγότερο ευχάριστες, και προβληματιζόμενοι διαρκώς γιατί δεν περνάνε καλά, χειροτερεύουν κι’ άλλο την κατάθλιψη.
Το δεύτερο σφάλμα ήταν η υπερεκτίμηση του αντίκτυπου των καταστάσεων της ζωής στην ευτυχία. Ο διάσημος ψυχολόγος Dan Gilbert αναφέρει ότι έχουμε την τάση να υπερεκτιμούμε το συναισθηματικό αντίκτυπο των θετικών γεγονότων της ζωής. Πιστεύουμε ότι ένας καλός συγκάτοικος ή μια σημαντική προαγωγή θα μας κάνει πιο ευτυχισμένους, παραβλέποντας το γεγονός ότι τελικά θα προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες. Για παράδειγμα, μια κλασική παλιότερη μελέτη έδειξε ότι κερδίζοντας κάποιος το λαχείο δεν έχει μόνιμα κέρδη στην ευτυχία.
Το τρίτο λάθος έχει να κάνει αποκλειστικά με την επιδίωξη την ευτυχίας. Η ευτυχία είναι μια ατομική κατάσταση, έτσι ώστε όταν την αναζητούμε είναι φυσικό να επικεντρωνόμαστε στον εαυτό μας. Ωστόσο, μια πληθώρα στοιχείων δείχνει ότι όταν εστιάζουμε την προσοχή στον εαυτό μας, υπονομεύουμε την ευτυχία και προκαλούμε κατάθλιψη. Σε μία μελέτη, ο Mauss και οι συνεργάτες του έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερη είναι η αξία που προσδίδουμε στην ευτυχία, τόσο περισσότερη μοναξιά αισθανόμαστε.
Σ’ ένα άλλο πείραμα, που ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν την ευτυχία, διαπίστωσαν ότι αυτό είχε αρνητικό αντίκτυπο στους ίδιους: ανέφεραν ότι αισθάνονται πιο μοναχικά ενώ παρατηρήθηκε πτώση της προγεστερόνης στο σάλιο τους , μια ορμονική αντίδραση που συνδέεται με τη μοναξιά. Έτσι και ο φίλος μου, όταν άλλαζε θέσεις εργασίας και χώρες, άφηνε πίσω του ανθρώπους που τον έκαναν ευτυχισμένο.
Το τελευταίο λάθος ήταν η αναζήτηση του έντονων θετικών συναισθημάτων. Όταν θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι, ψάχνουμε για ισχυρά θετικά συναισθήματα όπως η χαρά, η αγαλλίαση και ο ενθουσιασμός. Δυστυχώς, η έρευνα δείχνει ότι αυτός δεν είναι ο καλύτερος δρόμος προς την ευτυχία Ο ψυχολόγος Ed Diener διαπίστωσε ότι η ευτυχία διεγείρεται από τη συχνότητα και όχι την ένταση των θετικών συναισθημάτων.
Όταν έχουμε ως στόχο τα έντονα θετικά συναισθήματα, αυτόματα ανεβάζουμε τον πήχη και αξιολογούμε τις εμπειρίες μας από ένα υψηλότερο επίπεδο, γεγονός που καθιστά ευκολότερο να αισθανθούμε απογοήτευση. Πράγματι, ο Mauss και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι όταν οι άνθρωποι είχαν ως αυτοσκοπό την αναζήτηση της ευτυχίας, βίωναν λιγότερη χαρά βλέποντας μια αθλήτρια του καλλιτεχνικού πατινάζ να κερδίζει χρυσό μετάλλιο.
Απογοητεύονταν που το αθλητικό γεγονός δεν είχε ακόμη πιο μεγάλο ενδιαφέρον. Ακόμα κι αν οι ίδιοι είχαν κερδίσει το χρυσό μετάλλιο, πιθανότατα δεν θα βοηθούσε. Οι μελέτες δείχνουν ότι μια έντονη θετική εμπειρία μας οδηγεί στο να αξιολογούμε συνηθισμένες εμπειρίες ως λιγότερο θετικές. Αν κερδίσουμε ένα χρυσό μετάλλιο η το λαχείο, θα είναι δύσκολο να αντλήσουμε ευχαρίστηση όταν βρίσκουμε μια καλή θέση στάθμευσης ή κερδίζουμε σ’ ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι. Ο φίλος μου έψαχνε τόσο σκληρά για την τέλεια δουλειά και την ιδανικό χώρα που δεν μπορούσε να εκτιμήσει μια αξιόλογη εργασία ή ένα καλό εστιατόριο .
Σήμερα, για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, ο φίλος μου φαίνεται να είναι πια ευτυχής. Αντί να επιδιώκει αποκλειστικά την ευτυχία, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε. Αντί να κυνηγάει καθημερινά την ευτυχία του και να αναζητάει τη δουλειά των ονείρων του, βρίσκει “ροή” και βιώνει καθημερινά την ικανοποίηση βοηθώντας τη γυναίκα του να στήσει μια νέα εταιρεία.
Στο βιβλίο “Obliquity”, ο John Kay υποστηρίζει ότι τα καλύτερα πράγματα στη ζωή μπορούν να επιδιωχθούν μόνο έμμεσα. Πιστεύω ότι αυτό ισχύει πράγματι για την ευτυχία : αν πραγματικά θέλουμε να βιώσουμε χαρά ή νόημα στη ζωή μας, θα πρέπει να μετατοπίσουμε την προσοχή σας μακριά από τη χαρά ή την ευτυχία, και να προσανατολιστούμε προς δραστηριότητες και σχέσεις που φέρνουν χαρά και ευτυχία έμμεσα ως υποπροϊόντα. Όπως είπε κάποτε ο μεγάλος φιλόσοφος John Stuart Mill:
“Ευτυχισμένοι είναι μόνο αυτοί που έχουν στο μυαλό τους πράγματα άσχετα με τη δική τους ευτυχία.”

Στη ζωή υπάρχει και το ΟΧΙ

Πολλοί από μας απεχθάνονται και φοβούνται τις συγκρούσεις. Κάνουν λοιπόν τα πάντα για να αποφύγουν να συγκρουστούν: αποχωρούν, υπεκφεύγουν, δικαιολογούνται, υποχωρούν, με μοναδικό σκοπό να «στρογγυλέψουν τα πράγματα». Είναι πεπεισμένοι ότι οι συγκρούσεις σημαίνουν και την αποτυχία της σχέσης και ότι η κοινωνική ζωή χρειάζεται πολλές υποχωρήσεις.
Παρόλα αυτά, η ίδια η ζωή αποδεικνύει συστηματικά ότι κάθε υποχώρηση που γίνεται με μοναδικό σκοπό να αποσοβήσει μια σύγκρουση, σταδιακά την οξύνει. Όλες αυτές οι υποχωρήσεις αποθηκεύονται και υπολογίζονται από το ασυνείδητο και αργά ή γρήγορα, η σύγκρουση που δεν έχει διευθετηθεί θα ξεσπάσει με μεγαλύτερη βιαιότητα και ένταση, καθώς παρέμενε σε λανθάνουσα κατάσταση για καιρό.
Δεν είναι δυνατόν να μην λέμε ποτέ «όχι». Σε κάποια δεδομένη στιγμή θα πρέπει να θέσουμε ένα όριο. Στο μεταξύ όταν δε λέμε «όχι» στους άλλους, λέμε στον ίδιο μας τον εαυτό, στον αυτοσεβασμό μας, στις ανάγκες μας, στις επιθυμίες μας, στα δικά μας όρια. Η άρνηση μας να συγκρουστούμε αποτελεί μια προδοσία απέναντι στον εαυτό μας. Προφανώς γνωρίζετε το ευφυολόγημα: «Με τον γάμο θα είμαστε πια σαν ένας άνθρωπος. Μένει να δούμε ποιος από τους δύο». Αυτό το αστείο θα μπορούσε να βρει εφαρμογή σε όλες τις σχέσεις μας.
Όταν αρνούμαστε να συμπεριλάβουμε σ’ αυτές την πιθανότητα μια σύγκρουσης, αφήνουμε τον άλλο να καταλάβει όλο τον χώρο στη σχέση. Ο μόνος τρόπος να αποφύγουμε να μας συνθλίψουν αυτά τα παιχνίδια εξουσίας, είναι να γνωρίζουμε τους κανόνες τους και να παίξουμε το ρόλο μας αντί να σκάσουμε ή να υποχωρήσουμε με την πρώτη ένδειξη δυσφορίας. Μια σύγκρουση ισοδυναμεί απαραιτήτως με βία και επιθετικότητα.
Επιπλέον, οι συγκρούσεις αποτελούν φυσιολογικό συστατικό της ζωής μέσα σε ένα σύνολο και είναι απαραίτητες για να γίνεται σεβαστή η ατομικότητα και ο προσωπικός χώρος του καθενός, δηλαδή να διατηρείται η ισορροπία στη σχέση. Η αποδοχή αυτής της πραγματικότητας είναι το πρώτο βήμα για να μην νιώθουμε ένα αίσθημα αποτυχίας, όταν προμηνύεται μια σύγκρουση. Κι έπειτα, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα όρια είναι απαραίτητα.

Μια ζωή χωρίς όρια είναι μια πεδιάδα με ομίχλη.

Απαγορεύεται το Απαγορεύεται

Stop the ban 3Nitimus in vetitum.
(Αγωνιζόμαστε για το Απαγορευμένο)
Οβίδιος, Amores

Απαγορεύεται! Πόσο συνηθισμένα είναι τ’ αυτιά μας σ’ αυτή την αποτρόπαια λέξη! Και πως να μην είναι αφού τα πάντα γύρω μας τείνουν να θεωρούνται απαγορευμένα. Δεν είναι μόνον το φαινόμενο των απαγορευτικών πινακίδων που κυριαρχούν παντού. Παντού γύρω μας υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές ελέγχου και συντεταγμένες διαδρομές, εξωτερικές και εσωτερικές εντολές, τις οποίες και πρέπει να ακολουθούμε πιστά. Οι κοινωνίες μας απαιτούν από εμάς να βρισκόμαστε σε συντεταγμένη πορεία και δεν επιτρέπουν τις παρεκκλίσεις. Οι απαγορευτικές πινακίδες απλώς μας το υπενθυμίζουν.

Ζούμε σε δημοκρατικές κοινωνίες, οι οποίες υποτίθεται πως έχουν ως ιδανικό τους την ελευθερία, αλλά όμως γνωρίζουμε πολύ καλά πως η πολύκλαυστη ελευθερία μας είναι ένα είδος αυταπάτης. Και οι αυταπάτες, ως γνωστόν, προσφέρουν πάντοτε μεγαλύτερη παρηγοριά. Μας παρηγορούν με το να μας αρνούνται το προφανές, μας αρνούνται μια ψευδαίσθηση που έχουμε ξεχάσει πως είναι τέτοια, την Αλήθεια: είμαστε σκλάβοι, που νομίζουν πως είναι ελεύθεροι.

Για την ακρίβεια είμαστε «απελεύθεροι σκλάβοι» που, αφού λησμονήσαμε το οδυνηρό μας παρελθόν, αφεθήκαμε σιγά-σιγά να κατρακυλήσουμε σ’ ένα καθεστώς εσωτερικής σκλαβιάς. Είμαστε φυλακισμένοι με ορατά και αόρατα δεσμά και βρισκόμαστε μονίμως κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του «εσωτερικού αστυνομικού», που μας έχουν εμφυτεύσει από παιδάκια. Χωρίς υπερβολή ο καθένας μας δεν είναι παρά ο άμισθος δεσμοφύλακας του εαυτού του.

Υποθέτω πως πρέπει να είμαστε αιώνια παιδιά, καθώς δεν γνωρίζουμε τι είναι καλό για μας και χρειαζόμαστε πάντα ένα κράτος-«πάτερ φαμίλια», για να μας νταντεύει και να μας νουθετεί διαρκώς. «Η γονεοποίηση της εξουσίας και η βρεφοποίηση της κοινωνίας ήταν και παραμένει ο ιστορικά αμετάλλακτος στόχος όλων των διαχειριστών της εξουσίας, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές και πολιτικές αμφιέσεις τους» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κλεάνθης Γρίβας στο βιβλίο του Αντιπολιτευτική Ψυχιατρική (1989).

Με δυό λόγια το κράτος μας προστατεύει ακόμη κι από τον ίδιο μας τον εαυτό! Το κράτος-προστάτης, δηλαδή «νταβατζής», που φροντίζει «για το καλό μας» με νόμους κατά των διαφημίσεων των τσιγάρων, με αυστηρούς νόμους για τη ζώνη ασφαλείας και το κράνος. Το κράτος που διώκει τους λαθρέμπορους, τους κλέφτες, τους εμπόρους ναρκωτικών, τους σωματέμπορους και κάθε λογής εγκληματίες, όχι για να μας προστατεύσει στ’ αλήθεια, αλλά για να κρατήσει για λογαριασμό του το μονοπώλιο της χρήσης της βίας και μάλιστα με νόμιμους και συνταγματικά κατοχυρωμένους τρόπους. Η βία αυτή χρησιμοποιείται πολύ συχνά για τιμωρία και καταστολή.
 
Στην εποχή μας δεν παρατηρείται αύξηση της βίαιης καταστολής από το κράτος, αλλά μια άνευ προηγουμένου επέκταση της απαγορευσιμότητας σχεδόν σε όλους τους τομείς της καθημερινής μας ζωής. Για νομιμοποιήσει ωστόσο την καταστολή του, το κράτος χρησιμοποιεί περίτεχνα την τέχνη της απαγορευσιμότητας, προκειμένου να δικαιολογεί τις βίαιες επεμβάσεις του και τη νόμιμη τρομοκρατία του πάνω στα πλήθη των ανθρώπων, που σκόπιμα χαρακτηρίζονται «ύποπτοι» ή «ένοχοι».

Βλέπετε, πανάρχαιη «τέχνη» της εξουσίας είναι η καλλιέργεια ενόχων και ενοχών, προκειμένου να νομιμοποιήσει την καταστολή της. Για το σκοπό αυτό επιλέγεται πάντα μια συνηθισμένη επιθυμία του ανθρώπου, που αυθαίρετα μετατρέπεται σε «απαγορευμένη πράξη». Αυτό συνέβαινε στις παλαιότερες εποχές με το σεξ και συμβαίνει στην εποχή μας με τις ψυχότροπες ουσίες. Όσοι σχετίζονται με τις ναρκωτικές ουσίες, ακόμη και οι κακόμοιροι εξαρτημένοι χρήστες, χαρακτηρίζονται παράνομοι, εγκληματίες, ανήθικοι και κοινωνικοί απόβλητοι. Αυτός είναι και ο λόγος που το σωφρονιστικό σύστημα των ΗΠΑ, το «αμερικανικό Γκουλάγκ», κρατά φυλακισμένο και υπόδικό σχεδόν το 5% του πληθυσμού της χώρας.

Παρόμοια πολιτική απαγορευτικής παρέμβασης είχε ασκήσει η αμερικανική κυβέρνηση και την περίοδο του Μεσοπολέμου, με την περιβόητη Ποτοαπαγόρευση. Τα 14 χρόνια της Ποτοαπαγόρευσης (1920-1933) στις ΗΠΑ απέδειξαν το πλήρες αδιέξοδο των απαγορευτικών ρυθμίσεων του κράτους. Αντί να σταματήσει η χρήση του αλκοόλ στις ΗΠΑ παρουσιάστηκε το φαινόμενο της αύξησης της κατανάλωσής του, ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκε και μια σειρά από άλλες παράνομες και «εγκληματικές» δραστηριότητες, που οδήγησαν την πολιτική της Ποτοαπαγόρευσης σε παταγώδη αποτυχία. Το μήνυμα ελήφθη και από τότε οι ΗΠΑ επεξεργάζονται πιο «ήπιες» και «σοφιστικέ» πολιτικές απαγόρευσης, προσαρμοσμένες στις μετανεωτερικές Κοινωνίες του Ελέγχου.

Σύμφωνα με τον Μισέλ Φουκώ περνάμε πλέον από την Πειθαρχική Κοινωνία στην Κοινωνία του Ελέγχου. Η Πειθαρχική Κοινωνία αποτελούνταν από ένα διάχυτο δίκτυο μηχανισμών που διασφαλίζουν την πλήρη υπακοή προς την εξουσία, εμφυσώντας στις μάζες τη «λογική» της πειθαρχίας, που δομεί τις παραμέτρους και τα όρια της σκέψης. Από την άλλη, στην Κοινωνία του Ελέγχου, οι μηχανισμοί του προστάγματος «δημοκρατικοποιούνται», κατανέμονται στο νου και στο σώμα όλων των πολιτών, με άλλα λόγια «εσωτερικοποιούνται» από τα ίδια τα υποκείμενα, ωθώντας σε μια κατάστασης «αυτόβουλης αλλοτρίωσης», που διαποτίζει τις συνειδήσεις μας. Η εξουσία ασκείται πλέον, όχι τόσο με τη βία, όσο με επικοινωνιακά τεχνάσματα, πληροφορικά, δίκτυα, χειραγώγηση, και επιτηρούμενες δραστηριότητες (π.χ. παρακολούθηση με κάμερες).

Το νέο σύστημα εξουσίας, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως «διακυβέρνηση χωρίς κυβέρνηση», κατασκευάζει απαγορευτικούς κανόνες, για να παράγει στη συνέχεια τη «νομιμότητα». Αυτή η μορφή εξουσίας εισχωρεί ακόμη και ως τα βάθη των ανθρώπινων συνειδήσεων, υποτάσσοντας ολόκληρη την κοινωνία που μετατρέπεται σε «ζαλισμένο κοπάδι», ανίκανο να σκεφτεί και να δράσει αυτοβούλως.

ΣΤΟΙΧΗΘΕΙΤΕ!

Καμιά φορά, όταν συλλαμβάνω τον εαυτό μου να κάνει «επικίνδυνες» σκέψεις πάνω σε ζητήματα διαχείρισης των ανθρωπίνων κοινωνιών, σκέφτομαι πως ή τα πάντα πρέπει να είναι πολιτική ή, διαφορετικά, πρέπει να βάζουν «κάτι» μέσα στο νερό που πίνω. Αστειεύομαι. Δεν είμαι πολιτικός, είμαι συγγραφέας, δηλαδή ένας άνθρωπος του λόγου και της σκέψης και δουλειά μου είναι να πυροδοτώ μια διαδικασία αλυσιδωτών αντιδράσεων στο διανοητικό επίπεδο των αναγνωστών μου με στόχο την πνευματική τους αφύπνιση. Κι επειδή μέχρι σήμερα δεν έχω ενδείξεις πως οι αναγνώστες μου προτιμούν τον «ύπνο του δικαίου» και τη «μακαριότητα της άγνοιας», από την ανησυχαστική αμφιβολία και το πάθος για την ελευθερία, με την οποία προσπαθώ να τους εμφυσήσω, εκπέμποντας τα αντι-Matrix μηνύματά μου.

Η περίπτωση μου αποτελεί την αναπόφευκτη εξέλιξη ενός ανθρώπου που δεν ήταν εθισμένος στην «αρετή» της υπακοής στην εκάστοτε μορφή εξουσίας –απόρροια ίσως του γεγονότος ότι οι γονείς μου δεν ήταν ιδιαίτερα αυστηροί. Κι επειδή το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου το πέρασα χωρίς τους γονείς μου, ξέφυγα από την παγίδα να μου εμφυσήσουν το «ιδανικό» της πειθαρχίας. Για παράδειγμα ποτέ μου δεν μου άρεσε να στοιχίζομαι στη σειρά. Στο δημοτικό εισέπραττα πάντοτε παρατηρήσεις από τον δάσκαλο.

Δεν μπορούσα να καθίσω ήσυχος, δίχως να πάσχω από κάποιο είδος υπερκινητικότητας. Απλώς δεν έβρισκα νόημα στο να στέκεται κανείς ακίνητος μέσα στο κρύο της σχολικής αυλής. Στο στρατό έκανα πραγματική άσκηση αυτοπειθαρχίας γιογκικού τύπου μόνο και μόνο για να παραμείνω στη γραμμή μου. Κουνήθηκες, γιατί κουνήθηκες; Στη σειρά σου γρήγορα! Οι περισσότεροι άνθρωποι πειθαρχούν και δεν κουνιούνται, μήπως και τους πάρουν για ζωντανούς και τους «πυροβολήσουν».

Σήμερα βέβαια δεν στοιχιζόμαστε σε ορατές γραμμές, αλλά βουλιάζουμε τεμπέλικα στους μαλακούς καναπέδες μας. Όμως ο καναπές σκοτώνει τη ζωή. Όπως είπα και στην αρχή του άρθρου η πραγματική ζωή αρχίζει αφότου κλείσετε την τηλεόραση και σηκωθείτε από τον καναπέ σας. Αν αφεθούμε στη θαλπωρή των καναπέδων μας τότε είμαστε νεκροί, αν και θα κηδευτούμε, πιθανότατα, έπειτα από δεκαετίες. Μπορούμε να μεταμορφωθούμε σε εξαιρετικά αναίσθητα πλάσματα αν μας διαχειριστούν κατάλληλα πανούργοι πολιτικοί, χρησιμοποιώντας τη δύναμη της τηλεοπτικής χειραγώγησης.

Αν αυτό γίνει εφικτό τότε μπορούμε να αποδεχτούμε κατώτερες και άνευ νοήματος ζωές και θα ξεχάσουμε κάθε ανατρεπτική ιδέα που μας ωθεί να πάρουμε την τύχη στα χέρια μας. Σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να αποδεχτούμε τη μοίρα του «ζαλισμένου κοπαδιού».

ΕΙΝΑΙ ΤΡΕΛΑ ΝΑ ΞΕΡΙΖΩΣΟΥΜΕ ΤΗΝ «ΤΡΕΛΑ» ΜΑΣ

Αποτελεί άλλωστε κοινό μυστικό πως η μόνη «ελευθερία» που έχουμε είναι να συμπεριφερόμαστε όπως οι άλλοι, δηλαδή σαν «κοπάδι». Ντυνόμαστε παρόμοια ακολουθώντας τη «μόδα», δηλαδή φοράμε διάφορες «στολές» που κατασκευάστηκαν από επιτήδειους για να μας τυποποιήσουν εξωτερικά, μιλάμε χρησιμοποιώντας κοινότυπες φράσεις κι εκφράσεις, καταναλώνουμε τα ίδια προϊόντα και ρυπαίνουμε καθημερινά το μυαλό μας με την ίδια τηλεοπτική σαβούρα. Υπακούμε στους ίδιους κανόνες συμπεριφοράς, με η χωρίς να μας το υπενθυμίζουν οι απαγορευτικές πινακίδες. Φοβόμαστε και κριτικάρουμε το διαφορετικό, επειδή δεν θέλουμε να το εξερευνήσουμε.

Αν όμως διαθέτουμε έστω και κάποια ψήγματα λογικής μέσα στο μυαλό μας, τότε θα πρέπει να εκτιμούμε περισσότερο εκείνους που σκέφτονται διαφορετικά από εμάς, από εκείνους που σκέφτονται σαν κι εμάς. Από τους διαφορετικούς, τους κάθε λογής επαναστάτες και αναρχικούς, μπορούμε να μάθουμε πολλά. Από τους ομοίους μας δεν θα προσλάβουμε παρά μια ηχώ του εαυτού μας. Ιδιαίτερα μάλιστα απ’ όσους επιλέγουν τη λύση της υποταγής και της συστηματοποίησης του κόσμου.

«Περιφρονώ όλους όσους θέλουν να συστηματοποιούν τα πράγματα και τους αποφεύγω. Το να θέλεις ένα σύστημα είναι έλλειψη ακεραιότητας», έλεγε ο Νίτσε. Είναι όντως ένα είδος «τρέλας» να θέλεις να επιβάλεις ένα αυστηρό σύστημα, μια λογική τάξη στο χάος της ζωής μας. «Οριακά μπορούμε να αναρωτηθούμε αν το να τρώμε λογικά, να ζούμε λογικά, να μην ριψοκινδυνεύουμε, να μην παραβιάζουμε ποτέ την ορισμένη δόση, είναι πράγματι ζωή, δηλαδή μήπως η λογική ζωή είναι μια παράφρων ζωή», αναρωτιέται ο Γάλλος φιλόσοφος Έντγκαρ Μορέν. Με απλά λόγια είναι τρέλα να προσπαθούμε να ξεριζώσουμε την «τρέλα» μας.

Ας μη γελιόμαστε. Μόνον οι ταφόπετρες βρίσκονται πάντοτε σε τάξη. Στη ζωή και στις ανθρώπινες σχέσεις βασιλεύει πάντα το χάος. Απρόσμενες περιπέτειες καραδοκούν πάντα για να κλονίσουν την όποια ψευδαίσθηση ασφάλειας και τάξης, έχουμε κατορθώσει με χίλια ζόρια να επιβάλουμε στον εαυτό μας. Δεν είναι μόνον η Φύση που μας προκαλεί συνεχώς. Ο εγκέφαλός μας είναι καταδικασμένος να σκέφτεται χαοτικά και να επιζητεί συνεχώς την ελευθερία. Είμαστε καταδικασμένοι να κυνηγάμε το άπιαστο όνειρο της ελευθερίας. Όπως έλεγε με νόημα και ο Ρεμπώ: «Καταλήγω να θεωρήσω ιερή την αναρχία του πνεύματός μου»

Είπαν οι 7 σοφοί

7 sofoiΒΙΑΣ Ο ΠΡΙΗΝΕΥΣ
(Μεγάλος Πολιτικός της Πριήνης)

Άκουγε πολλά, μίλα την ώρα που πρέπει.
Άνθρωπο που δεν αξίζει μην τον εγκωμιάζεις, επειδή είναι πλούσιος.
Να επιχειρείς κάτι έπειτα από ώριμη σκέψη, ώστε, όταν το ξεκινάς να το συνεχίζεις με σιγουριά.
Να μάθεις και ύστερα να ενεργήσεις.
Άριστη δημοκρατία υπάρχει εκεί όπου οι πάντες φοβούνται το νόμο σαν νά ‘ταν τύραννος.
Στα νιάτα σου να αποχτήσεις καλή οικονομική κατάσταση και στα γηρατειά σου σοφία.
Μήτε υπερβολικά απονήρευτος να είσαι, μήτε δόλιος.
Να μη σου αρέσει να παίρνεις βιαστικά το λόγο, μήπως πέσεις σε λάθη και τότε δυσάρεστο επακόλουθο θα είναι η μεταμέλεια.
Αυτό που κάνεις, να το έχεις σοβαρά στο νου σου.
Πάρε με την πειθώ, όχι χρησιμοποιώντας βία.

ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ 
(Ο Αρχαιότερος των Φιλοσόφων 640 – 548 π.κ.ε.)

Η έλλειψη απασχόλησης φέρνει την πλήξη.
Να μην είσαι αργόσχολος, ακόμα κι αν έχεις πλούτη.
Βαρύ φορτίο η αμορφωσιά.
‘Εγγυήθηκες; Η συμφορά σε παραμονεύει.
Είναι πολύ μεγάλη χαρά να αποχτήσεις ό,τι λαχταράει η ψυχή σου.
Ό,τι κακό συμβαίνει στο σπίτι σου μην το κοινολογείς.
Μη βαριέσαι να λες έναν καλό λόγο στους γονείς σου.
Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πολύ πλούσιους πολίτες ούτε πολύ φτωχούς.
Να ρυθμίζεις τις πράξεις σου σύμφωνα με το μέτρο.
Μην έχεις εμπιστοσύνη σε όλους.
Μη μιμείσαι τα ελαττώματα του πατέρα σου.
Μην αποχτάς τα πλούτη σου με ανέντιμον τρόπον.
Μη στολίζεις την εξωτερική σου εμφάνιση, αλλά να έχεις ωραίες ενασχολήσεις.
Όποιες περιποιήσεις θα προσφέρεις στους γονείς σου, να περιμένεις ότι παρόμοιες θα δεχτείς κι εσύ από τα παιδιά σου στα γηρατειά σου.
Καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται.
Τους φίλους σου να τους θυμάσαι όχι μόνον όταν είναι κοντά σου, αλλά κι όταν είναι μακριά.
Δύσκολο να αποχτήσει ο άνθρωπος αυτογνωσία.

Τίποτε να μην κάνεις με καταναγκασμό.
Παντρέψου γυναίκα της σειράς σου, γιατί, αν πάρεις από αρχοντικό σόι, θα αποχτήσεις αφεντικά, όχι συγγενείς.
Να έχεις γλώσσα που να εκφράζει αισιοδοξία ή που να ευχαριστεί όποιον σ’ ακούει.
Να συγκρατείς τη γλώσσα σου.
Αν είσαι πλούσιος, να μη μεγαλοπιάνεσαι, κι αν είσαι φτωχός, να μην εξευτελίζεσαι.
Να διαλύεις τις εχθρότητες.
Άριστη δημοκρατία υπάρχει εκεί όπου οι πολιτικοί φοβούνται περισσότερο την επίκριση παρά το νόμο.
Το μέτρο είναι άριστο.
Μη διασκεδάζεις μέ κάποιον που κοροϊδεύει άλλους, επειδή θα σε αντιπαθήσουν εκείνοι εις βάρος των οποίων λέγονται τα σκώμματα.
Τον πατέρα σου πρέπει να τον σέβεσαι.
Δίνε στους συμπολίτες σου τις καλύτερες συμβουλές.
Να αποχτήσουμε πολλές γνώσεις παρά να μείνουμε στην αμάθεια.
Μάθε να υπομένεις με γενναιότητα τις αντιξοότητες.
Να μορφώνεις τα παιδιά σου.
Πρέπει να ακούμε τους άλλους με προσοχή και όχι να είμαστε πολυλογάδες.

ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΣ Ο ΚΟΡΙΝΘΙΟΣ 
(Μεγάλος πολιτικός και Τύραννος της Κορίνθου (668-587 π.κ.ε.)

Οι ηδονές είναι θνητές, οι αρετές αθάνατες.
Η δημοκρατία είναι καλύτερο πολίτευμα από την τυραννίδα.
Τον καιρό της ευτυχίας σου να είσαι σεμνός και στις ατυχίες σου να διατηρείς την αξιοπρέπειά σου.
Τη δυστυχία σου κρύβε την, για να μη δώσεις χαρά στους εχθρούς σου.
Όσο ζεις, να σε επαινούν, κι όταν πεθάνεις, να σε μακαρίζουν.
Ωραίο πράγμα η ησυχία.
Μην κοινολογείς απόρρητες συνομιλίες.
Να μελετάς τα πάντα.
Όχι μόνο να τιμωρείς τους ενόχους, αλλά και να εμποδίζεις εκείνους που πρόκειται να κάνουν κακό.
Να προετοιμάζεις τον εαυτό σου, ώστε να γίνεις αντάξιος των γονέων σου.
Για τους φίλους να είσαι πάντα ο ίδιος, είτε ευτυχούν είτε δυστυχούν.

ΠΙΤΤΑΚΟΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ
(Μεγάλος Πολιτικός και αιρετός τύραννος της Λέσβου 650-570 π.κ.ε.)

Με την ανάγκη δεν τα βάζουν ούτε οι θεοί.
Η δίψα τού κέρδους δε σβήνει.
Τον κακότυχο μην τον μέμφεσαι, γιατί τέτοιες πράξεις η θεία δίκη τις τιμωρεί.
Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας φανερώνει το χαρακτήρα τού ανθρώπου.
Να ξεχωρίζεις την ευκαιρία.
Δύσκολο να προβλέψουμε το μέλλον, μόνον ό,τι έγινε είναι βέβαιο.
Μάθε να διακρίνεις τις ευκαιρίες.
Το χειρότερο από τα άγρια θηρία είναι ο τύραννος κι από τα ήμερα ο εγκωμιαστής.
Άριστη είναι η δημοκρατία εκεί όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα να καταλαμβάνουν την εξουσία ανέντιμα άτομα.
Ό,τι σκέπτεσαι να κάνεις, μην το λες, γιατί, αν δεν τα καταφέρεις, θα σε περιγελάνε.
Όσα προκαλούν την οργή σου όταν τα κάνει ο διπλανός σου, εσύ να μην τα κάνεις.
Ό,τι σου εμπιστεύτηκαν, δώσ’ το πίσω.
Στη στεριά μπορείς να εμπιστεύεσαι, η θάλασα είναι άπιστη.
Μήν κακολογείς το φίλο σου ούτε να εγκωμιάζεις τον εχθρό σου, γιατί κάτι τέτοια φανερώνουν επιπολαιότητα.
Δύσκολο να ‘ναι ο άνθρωπος καλός.

ΣΟΛΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ
(Μεγάλος πολιτικός και νομοθέτης, 640-560 π.κ.ε.)

Τα κράτη τότε κυβερνώνται πολύ καλά, όταν οι πολίτες πειθαρχούν στους άρχοντες και οι άρχοντες στους νόμους.
Όταν μάθεις να κυβερνιέσαι, θα ξέρεις να κυβερνάς.
Να σωπαίνεις κι όταν ξέρεις.
Όταν αξιώνεις από τους άλλους να αναγνωρίζουν τις ευθύνες τους, να
αναλαμβάνεις κι εσύ ο ίδιος τις δικές σου.
Να αποφεύγεις κάτι ευχάριστο, που αργότερα προξενεί λύπη.
Μακριά από κάθε υπερβολή.
Μη συναναστρέφεσαι ανήθικα άτομα.
Να μην ψευδολογείς, αλλά να λες την αλήθεια.
Έχε τη λογική οδηγό στη ζωή σου.
Μή μιλάς για κάτι που δεν το είδες.
Να δίνεις στους συμπολίτες σου όχι τις πιο ευχάριστες συμβουλές, αλλά τις πιο ορθές.
Να βγάζεις συμπεράσματα για τα άγνωστα έχοντας υπόψη σου τα γνωστά.
Να μελετάς όσα αξίζουν.
Να είσαι μειλίχιος με τους δικούς σου.
Να τιμάς τους φίλους σου.
Να μη δημιουργείς γρήγορα φιλίες, αλλά όσους φίλους αποχτήσεις, να μην τους απορρίπτεις σε λίγο.

ΧΙΛΩΝ Ο ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ
(Μεγάλος Πολιτικός και νομοθέτης της Σπάρτης)

Η τελετή τού γάμου σου να είναι απλή.
Να αποχτήσεις αυτογνωσία.
Στα συμπόσια των φίλων σου μη βιάζεσαι να παρευρεθείς, στις ατυχίες τους όμως να τρέχεις αμέσως.
Να προτιμήσεις μάλλον να υποστείς μια ζημιά παρά να έχεις ανέντιμο κέρδος γιατί το πρώτο θα σε στενοχωρήσει μία φορά, το άλλο θα είναι πηγή διαρκούς στενοχώριας.
Η γλώσσα σου να μην τρέχει πριν από τη σκέψη σου.
Να συγκρατείς το θυμό σου.
Να μην επιθυμείς αδύνατα πράγματα.
Μην κακολογείς τους διπλανούς σου ειδεμή θ’ ακούσεις πράγματα που θα σε στενοχωρήσουν.
Να πειθαρχεrς στους νόμους.
Σαν πίνεις, πρόσεχε να μη λες πολλά, επειδή θα σου ξεφύγουν και πράγματα που δεν πρέπει να λέγονται.
Να σέβεσαι τον μεγαλύτερό σου.
Άριστο είναι εκείνο το πολίτευμα όπου οι πολίτες πειθαρχούν υπερβολικά στους νόμους και ελάχιστη σημασία δίνουν σ’ αυτά που τους λένε οι ρήτορες.
Να αποστρέφεσαι εκείνον που παρακολουθεί με περιέργεια τις ξένες υποθέσεις.
Τον πεθαμένον να τον καλοτυχίζεις.
Τον κακότυχο μην τον περιγελάς.

Είπαν και συνεχίζουν να λένε όλοι οι σοφοί των ανθρώπων, αλλά τα ανθρώπινα ζώα … περί άλλων τυρβάζουν

Επιστήμονες «επανεκκίνησαν» βλαστοκύτταρα για να μελετήσουν την ανθρώπινη εξέλιξη

Ομάδα επιστημόνων κατάφεραν για πρώτη φορά κάτι που ως τώρα είχε αποδειχτεί αδύνατο στο πεδίο της βιολογίας: Επανέφεραν ανθρώπινα πολυδύναμα βλαστοκύττταρα στην αρχέγονη κατάστασή τους, όπως είναι σε ένα έμβρυο επτά έως δέκα ημερών.

Στο αρχικό αυτό εμβρυικό στάδιο τα βλαστικά κύτταρα έχουν το μέγιστο αναπτυξιακό δυναμικό τους και μπορούν να διαφοροποιηθούν σε οποιοδήποτε επιμέρους κύτταρο του σώματος. Το επίτευγμα θα δώσει αυξημένες δυνατότητες στους επιστήμονες μελλοντικά στον τομέα της αναγεννητικής ιατρικής.
Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες είχαν καταφέρει να αναστρέψουν (αναπρογραμματίσουν) «ενήλικα» ανθρώπινα κύτταρα από δέρμα, πνεύμονες, ήπαρ κ.α. και να τα επαναφέρουν σε μια πρότερη κατάσταση, ώστε να γίνουν πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα.
Αυτά τα τελευταία όμως δεν είναι αυθεντικά «παρθένα» εμβρυικά βλαστικά κύτταρα, αλλά κάπως πιο «ώριμα», γι’ αυτό έχουν ελαφρώς διαφορετικές ιδιότητες, γεγονός που περιορίζει τη γκάμα των επιμέρους κυττάρων στα οποία μπορούν να διαφοροποιηθούν.
Επίσης, μέχρι τώρα οι επιστήμονες είχαν καταφέρει να γυρίσουν προς τα πίσω το αναπτυξιακό «ρολόι» και να πάρουν αυθεντικά εμβρυικά βλαστικά μόνο από ζώα (ποντίκια και αρουραίους).
Είναι πλέον η πρώτη φορά που κάτι ανάλογο έγινε και με τα ανθρώπινα κύτταρα από τους ερευνητές, με επικεφαλής τον δρ. Πολ Μπερτόουν του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Βιοπληροφορικής (EMBL-EBI), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας «Cell», σύμφωνα με το Reuters.
«Το να αναστρέψουμε τα κύτταρα ποντικιών σε μια τελείως "παρθένα" κατάσταση, έχει γίνει πια ρουτίνα, όμως το να κάνουμε το ίδιο με ανθρώπινα κύτταρα, είχε αποδειχτεί πολύ πιο δύσκολο», δήλωσε ο Πολ Μπερτόουν.
Οι επιστήμονες είχαν επιτυχία αυτήν τη φορά χάρη στην υιοθέτηση μιας νέας μεθόδου κυτταρικού αναπρογραμματισμού, με τη βοήθεια δύο γονιδίων (των NANOG και KLF2), με τα οποία έκαναν κυριολεκτική «επανεκκίνηση» στα κύτταρα.
Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι τα βλαστικά κύτταρα που προέκυψαν, είναι πια ικανά στη συνέχεια να μετατραπούν πραγματικά σε οποιοδήποτε είδος εξειδικευμένου σωματικού κυττάρου.
Εξάλλου, οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι πλέον θα μπορέσουν να μάθουν πιο πολλά πράγματα για το αρχικό στάδιο ανάπτυξης ενός εμβρύου.
«Ελπίζουμε ότι μια ημέρα θα καταφέρουμε να "ξεκλειδώσουμε" τη θεμελιακή βιολογία της πρώιμης ανάπτυξης, κάτι που είναι αδύνατο να μελετήσουμε απευθείας στους ανθρώπους», δήλωσε ένας από τους ερευνητές, ο Όστιν Σμιθ, διευθυντής του Ινστιτούτου Βλαστοκυττάρων του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ.