Το αλφαβητάρι του διαβόλου

Τα πρώτα λήμματα από “Το αλφαβητάρι του Διαβόλου” γράφτηκαν στο πλαίσιο εβδομαδιαίας σατιρικής στήλης στην εφημερίδα “San Francisco News Letter”. Ο Άμπροουζ Μπιρς ήταν ο υπεύθυνος της στήλης από τον Δεκέμβριο του 1868. Υπέγραφε ως “Τελάλης” σατιρίζοντας κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς.
Μια πρώτη συλλογή των λημμάτων του εκδόθηκε το 1906 με τον τίτλο “The Cynic’s Word Book”. Η επίδρασή του γινόταν ολοένα και μεγαλύτερη στη διάρκεια του 20ού αιώνα και προετοίμασε το έδαφος για ένα νέο είδος καλλιτεχνικής έκφρασης που έλαβε διάφορες μορφές: από τις πνευματώδεις γελοιογραφίες του “New Yorker” έως τις ανεπανάληπτες ατάκες του κωμικού Γκράουτσο Μαρξ.
“Το αλφαβητάρι του διαβόλου” είναι κλασικό έργο της αμερικανικής λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας του, Αμπρόουζ Μπηρς (1842 – 1913;), χτυπούσε αλύπητα την πολιτική σαπίλα και την κάθε λογής υποκρισία. Υπήρξε φίλος και συμπαραστάτης του Μάρκ Τουαίην. Οι θρασύτατες, διασκεδαστικές και συχνά τολμηρές στήλες του στις αμερικανικές εφημερίδες έγιναν εξαιρετικά διάσημες. Εξάλλου, είχε στην άκρη της γλώσσας του ένα απολαυστικά φαρμακερό κεντρί, ακονισμένο από την έκθεσή του σε ό,τι χειρότερο θα μπορούσαν να κάνουν οι άντρες και οι γυναίκες τούτου εδώ του κόσμου. Θα μπορούσε άραγε το “πνεύμα” αυτού του Γιάνκη Όσκαρ Ουάιλντ, να βρει καλύτερο ταίρι από το αιχμηρό πενάκι του πρωτοπόρου σατυρικού εικονογράφου Ράλφ Στέντμαν;
Ο Αμπρόουζ Μπηρς, ο “Πικρόχολος Μπηρς”, ο πιο “Μοχθηρός άνθρωπος του Σαν Φρανσίσκο”, γεννήθηκε το 1842, στο Οχάιο. Παρακολούθησε μαθήματα ενός χρόνου στο Στρατιωτικό Ινστιτούτο του Κεντάκι και ήταν απ’ τους πρώτους που κατατάχτηκαν στο στρατό του Λίνκολν όταν ξέσπασε ο Αμερικανικός εμφύλιος. Πολέμησε σε όλες τις μεγάλες μάχες από το Σιλό ως την Τσικαμάουγκα, με το στρατό των Βορείων. Μετά τη νίκη των Βορείων επέστρεψε στο Σαν Φρανσίσκο και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία καυτηριάζοντας την εγκληματική συμπεριφορά των Χριστιανών συμπολιτών του, τον κλήρο και τους πολιτικούς.
Παράλληλα αρχίζει να γράφει διηγήματα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόδρομος του “μαγικού ρεαλισμού”, του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Το βιβλίο του “Chickamauga”, είναι ένα από τα δυναμικότερα σύγχρονα αντιπολεμικά πεζογραφήματα. Το γεγονός πως η δημοσιογραφία τον έκανε διάσημο, δεν τον εμπόδισε να την εγκαταλείψει, έχοντας σιχαθεί τη σχέση της με την πολιτική.
Στο απόγειο της φήμης του, το 1913, αποφάσισε να πάει στο Μεξικό, που εκείνη την εποχή συνταρασσόταν από την εξέγερση του Pancho Villa, προφανώς για να ενωθεί με τον στρατό του. Έκτοτε αγνοείται η τύχη του. Η εξαφάνισή του δημιούργησε μια ολόκληρη μυθολογία στην Αμερική. Πλήθος μελετών και λογοτεχνικών βιβλίων (όπως το “Gringo Viejo” -”Ο γερο-Γκρίνγκο”- του Κάρλος Φουέντες) γράφτηκαν. Γυρίστηκαν κινηματογραφικές ταινίες (όπως η βασισμένη στο βιβλίο του Φουέντες, “The Old Gringo” του Luis Puenzo, με τον Γκρέγκορι Πεκ και την Τζέιν Φόντα), ανέβηκαν θεατρικά έργα και δημιουργήθηκαν σύλλογοι θαυμαστών του έργου του. Ακόμη και σήμερα ανακαλύπτονται συνεχώς στοιχεία που περιπλέκουν τα γεγονότα ακόμη περισσότερο.
Ο Μπηρς δεν ανεχόταν τους ηλίθιους, δεν χαριζόταν στους εχθρούς και έφτυνε κατάμουτρα τους θεούς που έφτιαχναν οι άνθρωποι και όσους προσεύχονταν σε εκείνους. Είναι φημισμένος για τις υπερφυσικές του ιστορίες, καθώς επίσης και για το θρυλικό του πνεύμα, που μπορεί κανείς να εκτιμήσει καλύτερα διαβάζοντας το “Αλφαβητάρι του διαβόλου”.
Εκτός από τον H.L. Mencken, πνευματικό κληρονόμο του, δεν υπήρξε ποτέ άνθρωπος των γραμμάτων σαν τον Αμπρόουζ Μπηρς. Κι αν η τύχη του παραμένει ένα μυστήριο, ο Μπηρς παραμένει ένα αίνιγμα.
Μερικά από τα λήμματα στο ‘Αλφαβητάρι’…
ΑΔΑΗΣ: Το πρόσωπο που αγνοεί ορισμένες από τις γνώσεις που κατέχεις καλά και διαθέτει κάποιες άλλες, τις οποίες αγνοείς παντελώς.
ΑΘΕΙΣΜΟΣ: Η μεγαλύτερη από τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου.
ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ: Η συναισθηματική κατάσταση στην οποία περιέρχεσαι, ενώ αναλογίζεσαι τι τραβάει ο γείτονάς σου.
ΑΝΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ: Το κυριότερο στοιχείο της επιτυχίας. Δεδομένου ότι υπάρχει ένας μόνο τρόπος να μην καταφέρεις τίποτε και μερικοί να καταφέρεις κάτι, εκ των οποίων απόλυτα σίγουρο είναι μόνο ο ένας, μπορούμε να συμπεράνουμε πως αυτός που αδρανεί από αναποφασιστικότητα έχει λιγότερες πιθανότητες να αποτύχει από αυτόν που αποφασίζει να ενεργήσει.
ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ: Ο καρπός της συνεύρεσης μιας φαλάκρας και ενός τραπεζικού λογαριασμού.
ΑΠΟΤΙΝΑΞΗ ΖΥΓΟΥ: Το πέρασμα ενός σκλάβου από την τυραννία του άλλου στο δεσποτισμό του εαυτού του.
ΑΥΤΟΣΕΒΑΣΜΟΣ: Μια λανθασμένη αξιολόγηση.
ΒΑΡΟΜΕΤΡΟ: Πανέξυπνο όργανο που δείχνει τι καιρό ήδη έχουμε.
ΒΟΥΛΗ: Ομάδα ανθρώπων που συγκεντρώνονται για να καταργήσουν νόμους.
ΓΑΜΟΣ: Τελετή στην οποία δύο άτομα αναλαμβάνουν την ευθύνη να γίνουν ένα, το ένα τίποτα και το τίποτα ανεκτό.
ΓΕΡΑΤΕΙΑ: Η περίοδος της ζωής μας, στη διάρκεια της οποίας περιορίζουμε τα ελαττώματά μας, αποκηρύσσοντας εκείνα που δεν το λέει η περδικούλα μας να έχουμε πια.
ΔΕΙΚΤΗΣ: Το δάχτυλο με το οποίο συνήθως δείχνουμε δύο κακοποιούς.
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ: Εμπόρευμα. Πρόκειται για ένα λίγο ως πολύ νοθευμένο προϊόν, το οποίο το Κράτος πουλάει στους πολίτες ως αντιστάθμισμα για την υποταγή, τους φόρους και τις προσωπικές υπηρεσίες που του προσφέρουν.
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ: Αυτός που ξέρει να παρακάμπτει το νόμο.
ΔΥΣΗ:  Το τμήμα του κόσμου που εκτείνεται δυτικά (ή ανατολικά) της Ανατολής. Κατοικείται στο μεγαλύτερο μέρος του από Χριστιανούς, ένα ισχυρό φύλο υποκριτών, οι οποίοι παράγουν κυρίως δολοφονίες και απάτες, “πολέμους” και “εμπορικές συναλλαγές” τις ονομάζουν αντίστοιχα. Το ίδιο και οι κάτοικοι της Ανατολής, οι οποίοι επίσης παράγουν κατά κύριο λόγο τα ίδια προϊόντα.
ΕΚΒΑΣΗ: Ιδιαίτερος τύπος απογοήτευσης. Για κείνο το είδος νοημοσύνης που βλέπει στην εξαίρεση την επιβεβαίωση του κανόνα, η σοφία μιας πράξης κρίνεται από τις συνέπειές της, από την έκβαση. Πρόκειται για μιαν ακόμα αθάνατη ανοησία. Η σοφία μιας πράξης κρίνεται από την λογική με την οποία την εκτελεί ο πράτων.
ΕΜΠΙΣΤΟΣ: Αυτός στον οποίο ο Α εμπιστεύεται τα μυστικά που ο Β εμπιστεύτηκε στον Γ.
ΕΠΙΤΥΧΙΑ: H μόνη ασυγχώρητη αμαρτία για τους φίλους σου.
ΕΡΩΤΑΣ: Παροδική φρενοβλάβεια, η οποία θεραπεύεται με γάμο ή απομάκρυνση του ασθενούς από τους παθογόνους παράγοντες. Η πάθηση αυτή, όπως η τερηδόνα και πολλές άλλες, είναι διαδεδομένη μόνο στους πολιτισμένους λαούς που ζουν σε τεχνητό περιβάλλον, ενώ οι βάρβαροι που αναπνέουν καθαρό αέρα και τρέφονται λιτά, παρουσιάζουν ιδιαίτερη ανοσία. Μερικές φορές, ο έρωτας επιφέρει το θάνατο, κυρίως στους γιατρούς και λιγότερο συχνά στους ίδιους τους ασθενείς.
ΘΑΥΜΑΣΜΟΣ: Η ευγενική αναγνώριση του γεγονότος πως κάποιος μας μοιάζει καταπληκτικά.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ: Κόρη της Ελπίδας και του Φόβου, που εξηγεί στους αμαθείς τη φύση της αμάθειας.
ΙΕΡΕΑΣ: Το πρόσωπο που αναλαμβάνει τη διαχείριση των δικών μας πνευματικών υποθέσεων, προκειμένου να βελτιώσει τις δικές του υλικές.
ΚΑΤΟΙΚΟΣ: Αυτός που δεν μπορεί να πάει αλλού.
ΚΛΑΡΙΝΟ: Όργανο βασανιστηρίων, το οποίο χειρίζεται κάποιος με μπαμπάκι στ’αυτιά. Υπάρχουν μόνο δύο όργανα που είναι χειρότερα από ένα κλαρίνο: δύο κλαρίνα.
ΜΕΓΑΡΟ: Η πολυτελής και εξαιρετικά δαπανηρή κατοικία, ιδίως των σημαντικών δημοσίων λειτουργών. Η κατοικία ενός υψηλόβαθμου στελέχους της Χριστιανικής Εκκλησίας ονομάζεται παλάτι ,ενώ η κατοικία του Ιδρυτή της θρησκείας του ,χωράφι ή πεζοδρόμιο.
Αυτό είναι εξέλιξη!
ΜΕΛΛΟΝ: Η χρονική περίοδος, στη διάρκεια της οποίας οι δουλειές μας ανθούν, οι φίλοι μας είναι πιστοί και η ευτυχία μας σίγουρη.
ΝΟΥΣ: Μυστηριώδες υλικό σώμα κρυμμένο μέσα στον εγκέφαλό μας. Η κύρια δραστηριότητά του συνίσταται στην προσπάθεια διαλεύκανσης της ίδιας της φύσης του. Η ματαιότητα της προσπάθειας οφείλεται στο γεγονός πως το μόνο στοιχείο που διαθέτει για να προχωρήσει στη γνώση του εαυτού του είναι ο εαυτός του.
ΝΥΦΗ: Μια γυναίκα με υπέροχες προοπτικές ευτυχίας πίσω της.
ΠΑΝΤΡΕΙΑ: Το καθεστώς ή η κατάσταση μιας κοινότητας, που αποτελείται από έναν αφέντη, μια αφέντρα και δύο δούλους. Σύνολο: άτομα δύο.
ΠΑΡΘΕΝΑ: Νεαρό άτομο του αθέμιτου φύλου, με επίμονα αηδέστατη συμπεριφορά και απόψεις που μπορούν να σε οδηγήσουν σε φόνο. Το είδος γνωρίζει μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση. Μπορείς να το βρεις όπου και να κοιτάξεις και να το περιφρονήσεις όπου και να το βρεις. Η παρθένα δεν είναι εντελώς αποτρόπαια στη θέα, ούτε [αν εξαιρέσεις το πιάνο και τις απόψεις της] αφόρητη στο άκουσμα, μολονότι από την άποψη της ομορφιάς είναι σαφώς υποδεέστερη του ουρανίου τόξου και σε ότι αφορά στη φωνή της – αν και εφόσον ακουστεί – είναι παρασάγγας κατώτερη από του αηδονιού, το οποίο επίσης μετακινείται ευκολότερα.
ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ: Εύφλεκτα σκουπίδια, τα οποία διαβάζει στο φως ενός δαυλού κάποιος φιλόδοξος ,που αποσκοπεί στην φωταγώγηση του ονόματός του. Στο διάσημο λεξικό του Δρος Τζόνσον,ο πατριωτισμός ορίζεται ως ”το τελευταίο καταφύγιο κάθε παλιοτόμαρου”. Με όλο τον οφειλόμενο σεβασμό σ’έναν φωτισμένο αλλά οπωσδήποτε ελάσσονα λεξικογράφο, τολμώ να ισχυριστώ: και το πρώτο.
ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ: Το εμπόριο χωρίς εκείνες τις βλακώδεις φασκιές, γυμνό όπως το έπλασε ο Θεός.
ΠΙΡΟΥΝΙ: Εργαλείο με το οποίο συνήθως τοποθετούμε νεκρά ζώα στο στόμα μας.
ΠΡΟΣΕΥΧΟΜΑΙ: Ζητώ να καταργηθούν οι νόμοι του σύμπαντος για χάρη ενός και μόνο αιτούντος που, συν τοις άλλοις, είναι ομολογουμένως ανάξιος.
ΣΑΛΤΣΑ: Το μόνο αλάνθαστο σημάδι πολιτισμού και καλλιέργειας. Ένας άνθρωπος χωρίς καμιά σάλτσα έχει χίλια ελαττώματα. Ένας άνθρωπος με μια σάλτσα έχει εννιακόσια ενενήντα εννέα ελαττώματα. Κάθε φορά που επινοείται και καθιερώνεται μια σάλτσα, αποκηρύσσεται και συγχωρείται ένα ελάττωμα.
ΣΑΤΑΝΑΣ: Ένα από τα πιο θλιβερά λάθη του Δημιουργού, που το μετάνιωσε με φωτιά και τσεκούρι. Στην αρχή ο Σατανάς είχε βαθμό Αρχαγγέλου, αλλά ήταν απερίγραπτα θρασύς και έτσι διώχτηκε από τον Παράδεισο. Καθώς κατέβαινε στη γη, στάθηκε για μια στιγμή, σκέφτηκε κάτι και ξαναγύρισε πίσω.
”Θέλω μια χάρη, αν γίνεται” είπε.
”Λέγε”.
”Καταλαβαίνω πως είσαι έτοιμος να φτιάξεις τον άνθρωπο. Θα χρειαστεί νόμους.”
”Τι είπες κάθαρμα! Εσύ ο χειρότερος εχθρός του, που τάχθηκες από την αυγή της αιωνιότητας ν’αντιμάχεσαι την ψυχή του, εσύ ζητάς το δικαίωμα να του φτιάξεις νόμους?”
”Συγγνώμη, δεν κατάλαβες! Η χάρη που θέλω είναι να τους φτιάξει μόνος του.”
Ε,του την έκανε.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: Η διαγωγή, όπως διαμορφώνεται όχι από την ηθική αλλά από την αναπαραγωγή.
ΣΥΝΗΘΕΙΑ: Χειροπέδες για τον ελεύθερο άνθρωπο.
ΤΡΕΛΟΣ: Ο προσβεβλημένος από υπερβολική πνευματική ανεξαρτησία. Ο μη συμμορφωμένος με τις προδιαγραφές της σκέψης, του λόγου και της πράξης, που έχουν διαμορφώσει οι συμμορφωμένοι μελετώντας τους εαυτούς τους. Ο διαφωνών με την πλειοψηφία. Κοντολογίς, ο ασυνήθιστος. Αξίζει να σημειωθεί πως η απόφαση για το αν κάποιος είναι τρελός λαμβάνεται από ειδικούς, οι οποίοι απλά δεν διαθέτουν κανένα στοιχείο πως δεν είναι οι ίδιοι εντελώς ψυχοπαθείς.
ΤΣΙΡΚΟ: Το μέρος, όπου τα άλογα, τα πόνι και οι ελέφαντες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν άντρες, γυναίκες και παιδιά να παριστάνουν τους καραγκιόζηδες.
ΦΙΛΙΑ: Ένα πλοίο αρκετά μεγάλο για να μεταφέρει δύο άτομα όταν έχει πολύ καλό καιρό, αλλά μόνο ένα όταν πιάσει φουρτούνα.
ΧΕΙΡΟΚΡΟΤΗΜΑ: Ο αντίλαλος μιας κοινοτοπίας.
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ: Αυτός που πιστεύει πως η Καινή Διαθήκη είναι ένα θεόπνευστο βιβλίο, αξιοθαύμαστα κατάλληλο για τις πνευματικές ανάγκες του γείτονά του. Αυτός που ακολουθεί την διδασκαλία του Χριστού, στο βαθμό που δεν συγκρούεται με την αμαρτία.