Ο Επικούρειος Ομάρ Καγιάμ

«Τις φιλοσοφικές και επιστημονικές απόψεις του διατύπωσε ο Καγιάμ στα διάσημα ρουμπαγιάτ (τετράστιχα), από τα οποία προκύπτει ένας επικούρειος φιλόσοφος, με διαφωτιστικές και σκεπτικιστικές ιδέες. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν συμπεριλαμβάνεται ο Καγιάμ στους επτά κορυφαίους διανοούμενους του Ισλάμ»
Ο Ομάρ Καγιάμ, γεννήθηκε και πέθανε στην πέρσικη πόλη Νισαπούρ, έζησε στο πέρασμα από τον 11ο στο 12ο αιώνα (1048-1123) και αναδείχθηκε σε ένα από τους σημαντικότερους μωαμεθανούς διανοούμενους (μαθηματικός, αστρονόμος, φιλόσοφος και ποιητής) του Μεσαίωνα.
Στο μαθηματικό τομέα προσδιόρισε ο Καγιάμ γεωμετρικά τη λύση των τριτοβάθμιων εξισώσεων, μέθοδο που βελτίωσε μετά από πέντε αιώνες ο Καρτέσιος. Ο Καγιάμ συνέγραψε επίσης μελέτες για το πρόβλημα των παράλληλων ευθειών και τους άρρητους αριθμούς. Ένα έργο του για την Άλγεβρα αποτέλεσε για αρκετό καιρό κύριο βοήθημα των ερευνητών, στο οποίο αναφέρεται και το τρίγωνο των δυωνυμικών συντελεστών, το οποίο είναι γνωστό στην Ευρώπη ως τρίγωνο του Πασκάλ.
Το έτος 1073 πήρε ο Καγιάμ την εντολή από τον ηγέτη των Σελτζούκων να εγκαταστήσει ένα ουράνιο παρατηρητήριο και να συντάξει ένα ηλιακό ημερολόγιο, με τα οποία θα έκαναν οι αστρολόγοι προβλέψεις για το μέλλον του Σελτζούκου ηγέτη. Αυτό το ημερολόγιο ήταν ακριβέστερο από το Γρηγοριανό, το οποίο συνέταξαν 500 χρόνια αργότερα αναγεννησιακοί αστρονόμοι. Το σύγχρονο περσικό ημερολόγιο στηρίζεται στους υπολογισμούς του Καγιάμ.

Στην εποχή του απολάμβανε ο Καγιάμ επίσης σημαντική αναγνώριση λόγω των φιλοσοφικών κειμένων του, τα οποία δεν αναφέρονταν με επιθετικό τρόπο σε ισλαμικά θεολογικά ζητήματα. Τις φιλοσοφικές και επιστημονικές απόψεις του διατύπωσε ο Καγιάμ στα διάσημα ρουμπαγιάτ (τετράστιχα), από τα οποία προκύπτει ένας επικούρειος φιλόσοφος, με διαφωτιστικές και σκεπτικιστικές ιδέες. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν συμπεριλαμβάνεται ο Καγιάμ στους επτά κορυφαίους διανοούμενους του Ισλάμ.
Οι στίχοι αυτοί του Καγιάμ έγιναν στο δυτικό κόσμο γνωστοί στα μέσα του 19ου αιώνα με τη μετάφραση του Edward FitzGerald. Με βάση αυτή τη μετάφραση έχει γίνει επίσης η σύνθεση μουσικών έργων από σύγχρονους συνθέτες.
Τα ρουμπαγιάτο του Καγιάμ έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά και υπάρχουν ανάλογες μουσικές συνθέσεις!
Διαβαίνει η ζωή μας και πάει
και ρωτάς τι ‘ναι η Βαγδάτη
το κρασοπότηρο γιομίζει
αν είναι γλυκά θα νοιαστούμε ή πίκρα
Άσπρο πάτο και μετά από μας
καλά να ξέρεις το φεγγάρι
τον ανοιχτό του κύκλο
θα γράφει σταθερά
Πολύ μακρυά απ’ το στόχο μας πέφτουν
πολύ μακρυά η πρακτική κι’ η γνώση πέφτουν
μα τα αινίγματα που μας παιδεύουν το κρασί τα λύνει
τις ώρες της χαράς το μπρούσκο ζαβολιές δεν κάνει
Άσπρο πάτο και μετά από μας
καλά να ξέρεις το φεγγάρι
τον ανοιχτό του κύκλο
θα γράφει σταθερά
————————————–
Σα να ‘τανε φτιαγμένος για το κέφι σου ο κόσμος ζήσε,
λες και τον χουνε ξομπλιάσει για την αφεντιά σου μόνο.
Μα μην το λησμονάς πώς δεν εισ’ άλλο από μια χούφτα χιόνι
στην αμμουδιά στρωμένο μια δύο μέρες, που θα λιώσει.
Σύννεφο τις κακοκεφιάς να μην αφήνεις να σε σκιάζει
κι ας μη χαθούν οι μέρες σου σ’ αναίτιας λύπης την ομίχλη.
Μην απαρνιέσαι το λιβάδι, το φιλί, το ερωτικό τραγούδι
μέχρι με τον πηλό να ζυμωθεί, μια μέρα, ο πηλός σου.
——————————————
Αφού κανείς μας δεν μπορεί
το αύριο να τ’ ορίσει
γλέντα τη δόλια σου καρδιά
που η αγάπη βασανίζει
Με το φεγγάρι πιες κρασί
γιατί κι αυτό τ’ αστέρι
θα ψάχνει αύριο να μας βρει
μ’ άδικα θα γυρίζει